Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand 2016 Loyalis Leven NV

Transcriptie

1 Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand 2016 Loyalis Leven NV jij, je pensioen en

2 Inhoud Inleiding Samenvatting... 5 A. Bedrijf en resultaten A.1. Bedrijf A.2. Resultaat 2016 (IFRS grondslagen) A.3. Overige informatie B. Governancesysteem B.1. Algemene informatie over het bestuurssysteem B.2. Deskundigheids- en betrouwbaarheidsvereisten B.3. Risicomanagementsysteem inclusief de eigen beoordeling van de risico s en solvabiliteit B.4. Interne controle systeem B.5. Interne Auditfunctie B.6. Actuariële functie B.7. Uitbesteding B.8. Overige informatie C. Risicoprofiel C.1. Verzekeringstechnisch risico C.2. Marktrisico C.3. Kredietrisico C.4. Liquiditeitsrisico C.5. Operationeel risico C.6. Andere materiële (strategische) risico s C.7. Overige informatie D. Waardering voor solvabiliteitsdoeleinden D.1. Activa D.2. Technische voorzieningen D.3. Overige schulden D.4. Overige informatie Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 2

3 E. Kapitaalbeheer E.1. Eigen vermogen E.2. Solvabiliteitskapitaalvereiste en minimumkapitaalvereiste E.3. Gebruik van de ondermodule aandelenrisico op basis van looptijd bij de berekening van solvabiliteitskapitaal E.4. Verschillen tussen de standaard formule en het gebruikte interne model E.5. Niet-naleving van het minimumkapitaalvereiste en niet-naleving van het solvabiliteitskapitaalvereiste E.6. Overige informatie Afkortingenlijst Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 3

4 Inleiding Voor u ligt het eerste verslag inzake de solvabiliteit en de financiële toestand van Loyalis Leven NV (hierna, Loyalis Leven ). Dit rapport volgt de Solvency II richtlijnen en regelgeving. Kwantitatieve rapportages De cijfers die in dit rapport zijn opgenomen, zijn in lijn met die opgenomen in de zogenaamde Quantitative Reporting Templates (QRT s) die op 19 mei bij De Nederlandsche Bank zijn ingediend. Kwalitatieve rapportages Solvency II vereist twee kwalitatieve rapportages: een openbaar verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand, ook wel aangeduid met de Engelse afkorting SFCR (Solvency & Financial Condition Report); een uitgebreider rapport aan de toezichthouder (in casu: De Nederlandsche Bank) betreffende min of meer dezelfde onderwerpen, maar dan met meer detail. Deze rapportage wordt ook wel de RSR (Regulatory Supervisory Report) genoemd. Weergave bedragen Alle bedragen in dit rapport worden weergegeven in duizend euro ( 000), tenzij anders aangegeven. Afrondingen Vanwege tussentijdse afrondingen op gehele duizenden of miljoenen euro s, kan de som der delen afwijken van het totaal in de tabellen, alsmede afwijken in de onderlinge samenhang met elkaar. Normenkader Het normenkader voor het opstellen van deze rapportage wordt gevormd door de volgende wet- en regelgeving, aangevuld met toelichtingen van de toezichthouder: Solvency II Directive (2009/138/EG), artikel 51 en verder; Gedelegeerde Verordening Solvency II (EU 2015/35), Hoofdstuk 12 en 13; Uitvoeringsverordening (EU 2015/2450); relevante richtsnoeren van EIOPA, waaronder EIOPA-BoS-15/109 Richtsnoeren voor rapportage en openbaarmaking; correspondentie met DNB, waaronder die van 2 april 2015 (aandachtspunten kwantitatieve rapportage voorbereidende fase Solvency II en toelichting daarop) en van 22 januari 2016 (aandachtspunten Day One rapportage); DNB Guidance bij kwalitatieve SII Preparatory Guidelines rapportage. Deze rapportage is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de directie van Loyalis en vrijgegeven voor publicatie op 22 mei De Raad van Commissarissen heeft op 10 mei 2017 kennisgenomen van dit rapport. Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 4

5 Samenvatting Activiteiten Loyalis Leven richt zich op het aanbieden van aanvullende verzekeringen op het gebied van inkomensbescherming. De klanten van Loyalis Leven bevinden zich verspreid over het gehele land en zijn vooral werkzaam in de onderwijs- en overheidssector, de bouwsector en sinds kort de zorgsector. Door middel van efficiënte verzekeringsoplossingen biedt Loyalis Leven zijn klanten expertise en dekking aan voor verzekerde risico s. In 2016 is het productaanbod gelijk gebleven. Strategie Loyalis Leven heeft zijn strategie verwoord in een meerjarenplan , waarin de doelstellingen voor deze jaren zijn vastgesteld. In dit plan is tevens ruimte opgenomen voor beleidsplannen op het gebied van kapitaal, herverzekering en beleggingen. De vertaling naar financiële resultaten en de normeringen van de kritische prestatie indicatoren zijn verder uitgewerkt in dit meerjarenplan en onder meer in een Business Balanced Score Card. Loyalis Leven heeft in 2016 geen belangrijke wijzigingen in zijn strategie doorgevoerd. Loyalis Leven handhaaft zijn ambitie om als levensverzekeraar dekkingen te bieden voor de klanten in de eerder vermelde markten. Een speerpunt voor de komende jaren is om de klanttevredenheid verder te verhogen. Voor het meten van de klanttevredenheid gebruikt Loyalis Leven de zogenaamde Net Promotor Scores. Loyalis Leven ziet ontwikkelingen en kansen in de markt, als gevolg van toenemende individuele verantwoordelijkheid en nieuwe ontwikkelingen in wet- en regelgeving. Resultaten Over 2016 realiseerde Loyalis Leven een resultaat van 23 miljoen na belasting en indexatie. De beleggingsresultaten en verzekeringstechnische resultaten waren hierin bepalend. Loyalis Leven laat zijn resultaat deels ten goede komen aan de verzekerden door indexatie van de daarvoor in aanmerking komende uitkeringen met 0,75% per 1 januari Met de toevoeging van 23 miljoen aan het eigen vermogen versterkt Loyalis Leven zijn kapitaalpositie. De omzet daalde licht door afname van de levensloopportefeuille en lagere verkoop van lijfrenteproducten. De bedrijfslasten zijn ten opzichte van vorig jaar gestegen als gevolg van het niet langer meer ontvangen van winstdeling als gevolg van beëindigde herverzekeringscontracten en aanvullende kosten voor reorganisatiedoeleinden. Solide verzekeraar Loyalis Leven is een solide verzekeraar, 100% dochter van Loyalis NV en zelfstandig in staat om aan de gestelde kapitaal- en rendementseisen te voldoen. Dat laatste uitgangspunt is bepalend voor de manier waarop Loyalis Leven zijn vermogen beheert en voor de kapitaalmarges die Loyalis Leven hanteert. Solvency II vereist dat een verzekeringsmaatschappij, in 99,5% van alle mogelijke scenario s, voldoende kapitaal aanhoudt om aan alle mogelijke scenario s te kunnen voldoen. Loyalis Leven monitort voortdurend de kapitaalpositie en de ontwikkeling van de solvabiliteitsratio s, zowel van zichzelf als van vergelijkbare verzekeraars. Eventuele te nemen maatregelen worden besproken in het Risico Management Comité en ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Commissarissen (RvC). Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 5

6 Solvabiliteitsratio: (165%) Beschikbaar vermogen Solvabilteitskapitaalvereiste % 174% Voor de samenstelling van het kapitaal heeft Loyalis Leven een voorkeur voor Tier 1-kapitaal: dit is kapitaal dat permanent beschikbaar is zonder contractuele aflossingsverplichtingen. Loyalis Leven voldoet ruimschoots aan de solvabiliteitseisen van de toezichthouder en aan zijn eigen norm van 150% van de wettelijke eis. De berekende solvabiliteitsratio voor Loyalis Leven bedraagt ultimo %. Dit is ruim boven de interne norm van 150%, echter onder de grens van 170% van het uitkeren van dividend. Gegeven deze uitkomsten is er op grond van het vastgestelde kapitaal- en dividendbeleid geen ruimte om dividend over 2016 uit te keren. De solvabiliteitsratio onder het Solvency II regime kan volatiel zijn omdat bij de berekening vele factoren een rol spelen. Bijvoorbeeld doordat de toepassing van regels rondom de verwerking van belastinglatenties, maar ook renteontwikkelingen een bron van volatiliteit zijn. Daarnaast is de solvabiliteitsratio gevoelig voor aannames op het gebied van verlenging van polissen (vervalrisico) en het langlevenrisico. Wijzigingen in kostenveronderstellingen leiden eveneens tot volatiliteit in de solvabiliteitsratio. Voor een uitvoerige toelichting verwijzen we naar sectie C van dit rapport. Beschikbaar vermogen: 233 miljoen Het beschikbaar vermogen is volledig op marktwaarden gebaseerd. Het vermogen bestaat voor 91% uit Tier 1-kapitaal en voor 9% uit Tier 3-vermogen (vermogen uit actieve belastingposities). Dit vermogen wijkt af van het vermogen dat is gebaseerd op de IFRS-grondslagen. Aansluiting vermogen IFRS met Solvency II Hieronder is de aansluiting tussen het vermogen volgens de IFRS balans in de jaarrekening en volgens de Solvency II balans weergegeven: Eigen vermogen IFRS Herwaardering Technische voorzieningen (na belastingen) Aanwezig vermogen Solvency II Tier 3 Correctie (correctie maximum tier 3 vermogen belastinglatentie) Beschikbaar vermogen Solvency II Ten opzichte van 1 januari 2016 is het IFRS vermogen afgenomen met 17 miljoen, in verband met een dividenduitkering van 40 miljoen en de toevoeging van het resultaat voor 23 miljoen aan de algemene reserve. Voor een nadere toelichting hierop wordt verwezen naar sectie E.1.2. van dit rapport. Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 6

7 Solvabiliteitskapitaalvereiste: 142 miljoen Solvabiliteitskapitaalvereiste is als volgt samengesteld: Marktrisico s Tegenpartijrisico Verzekeringstechnische risico s Diversificatie Basis Solvabiliteitskapitaalvereiste (SCR) Operationeel risico Verliescompensatievermogen van technische voorzieningen Verliescompensatievermogen van uitgestelde belastingen Solvabiliteitskapitaalvereiste (SCR) De verklaringen voor de belangrijkste mutaties ten opzichte van 1 januari 2016 zijn opgenomen in hoofdstuk C. Verliescompensatievermogen van uitgestelde belastingen Op 1 januari 2016 bestond nog onduidelijkheid omtrent het toepassen van de regelgeving ten aanzien van het verliescompensatievermogen van uitgestelde belastingen. Op grond hiervan heeft Loyalis Leven ervoor gekozen geen solvabilteitsverlagend effect op te nemen. In de loop van 2016 en 2017 is nadere guidance verstrekt door DNB over dit onderwerp. Op grond hiervan is voor dit onderdeel een bedrag van 13 miljoen opgenomen. Aangetekend dient te worden dat de verzekeringssector nog in gesprek is over de interpretatie van dit onderwerp. Hierover zal naar verwachting aan het einde van het tweede kwartaal in 2017 meer duidelijkheid ontstaan. Loyalis Leven volgt deze ontwikkelingen nauwlettend. Voor een nadere toelichting van het Solvabiliteitskapitaalvereiste wordt verwezen naar sectie E2 van dit rapport. Standaardmodel De kapitaalvereiste is risicogebaseerd en daarmee een weerspiegeling van de financiële risico s die door middel van het standaardmodel worden vertaald. In zijn jaarlijkse risico- en solvabiliteitsbeoordeling, de zogenaamde Own Risk and Solvency Assessment (ORSA), heeft Loyalis Leven de toepasbaarheid van deze standaardformule nader geanalyseerd: Loyalis Leven acht de standaardformule voldoende geschikt. Governance Bij de uitwerking van bestuurs- en toezichthoudende verantwoordelijkheden leeft Loyalis Leven maatschappelijk geaccepteerde en gangbare codes na, zoals: de Gedragscode Verzekeraars van het Verbond van Verzekeraars de Gedragscode Verwerking Persoonsgegevens Financiële Instellingen De ontwikkelingen in wet- en regelgeving voor het toezicht op verzekeraars Wet op het Financieel Toezicht (Wft) en Solvency II worden op de voet gevolgd en vertaald naar interne Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 7

8 beleidsaanpassingen. Op de website staat een uitgebreide toelichting op de wijze waarop Loyalis Leven de Gedragscode Verzekeraars van het Verbond van Verzekeraars heeft toegepast op zijn organisatie. Loyalis Leven wordt bestuurd door Loyalis NV. Deze houdstermaatschappij heeft zijn directie, bestaande uit de heren P. van Wageningen (Chief Executive Officer) en W. Vliex (Chief Financial and Risk Officer) in 2016 verder versterkt met mevrouw C. Weisscher als Chief Operations Officer. Met haar komst heeft Loyalis Leven sterker ingezet op systeem- en procesoptimalisatie waarbij het klantperspectief steeds voorop staat. Loyalis NV kent in zijn governancestructuur een Raad van Commissarissen (RvC) die op basis van complementariteit en collegialiteit onafhankelijk toezicht uitoefent op de directie. De samenstelling van de Raad van Commissarissen is afgestemd op de omvang en complexiteit van Loyalis NV en bestaat uit een vijftal leden met elk zijn eigen aanvullende expertise. In 2016 heeft mevrouw B. Baarsma haar lidmaatschap bij de Raad beëindigd in verband met het aanvaarden van een hoofdfunctie die niet te combineren is met het lidmaatschap van de RvC van Loyalis NV; de heer H. Keuzenkamp is haar opgevolgd. Risicoprofiel Loyalis Leven beheerst zijn verzekeringstechnische risico s door een gezonde premiestelling en een op zijn omvang afgestemd medisch acceptatiebeleid, waarbij rekening wordt gehouden met de aanwezige solvabiliteit van Loyalis Leven. Het beleggingsbeleid van Loyalis Leven kent een aantal fundamentele overtuigingen ofwel investment beliefs. De belangrijkste beliefs zijn: integraal balansmanagement, beleggingsrisico wordt beloond, dynamisch beheer van de beleggingsportefeuille, streven naar lage uitvoeringskosten en maatschappelijk verantwoord beleggen. Loyalis Leven geeft hoge prioriteit aan risicobeheersing, ook op het gebied van beleggingen: Loyalis Leven werkt binnen de gestelde wettelijke kaders, inclusief die van toezichthouders DNB en AFM. Loyalis Leven belegt prudent ( prudent person principe ), binnen strikte volatiliteitskaders, onder meer door middel van diversificatie binnen en tussen beleggingscategorieën. Loyalis Leven past risicobeheersing toe met behulp van derivaten om de belangrijkste marktrisico s op balansniveau te mitigeren. Het gebruik van derivaten is alleen toegestaan ter afdekking van risico s en ter bevordering van efficiënt portefeuillebeheer. Net als alle verzekeraars kent Loyalis Leven een ORSA. Gedurende dit proces worden de materiële risico s, het risicoraamwerk en verschillende toekomstige scenario s beoordeeld door het management. In 2016 heeft een herijking van het risicoraamwerk plaatsgevonden. Hierbij is op basis van nadere inzichten een verdere verfijning aangebracht, met name op het gebied van het bedrijfsmodelrisico en het uitbestedingsrisico. Het integrale risicobeeld alsmede de bijbehorende netto acceptabele risico s zijn gedurende het gehele jaar bewaakt. Daar waar bijsturing noodzakelijk was, zijn acties uitgezet en uitgevoerd. Het beeld ultimo 2016 heeft niet geleid tot ongewenste restrisico s. Binnen Loyalis Leven zijn de marktrisico s en de verzekeringstechnische risico s als belangrijkste financiële risico s geïdentificeerd. Dit wordt in sectie C1 nader uitgewerkt. Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 8

9 A. Bedrijf en resultaten A.1. Bedrijf Activiteiten De wereld om Loyalis Leven heen is continu in beweging. De wereld van werk en sociale zekerheid verandert mee. Loyalis Leven ziet dat de rol van de overheid en de vakbonden verandert terwijl werk en arbeidsrelaties steeds flexibeler worden. Voor de één betekent dat de mogelijkheid om te kiezen voor een betere balans tussen werk en privéleven. Voor de ander geeft het een gevoel van minder zekerheid. Het betekent dat de klanten van Loyalis Leven - op het gebied van werk en sociale zekerheid - meer dan ooit op zichzelf zijn aangewezen en de regie over hun eigen leven moeten nemen. Deze nieuwe realiteit vraagt om andere oplossingen en om een inkomensverzekeraar met kennis van sociale regelingen en wetgeving. De verantwoordelijkheid voor een goed pensioen komt steeds nadrukkelijker bij de individuele klant te liggen. Op deze ontwikkelingen speelt Loyalis Leven voortdurend in. Onze grondige kennis van sociale regelingen en van alle ontwikkelingen die spelen binnen een sector is daarbij een van onze grote troeven. Die zet Loyalis Leven in om mensen gericht en zinvol te activeren om zelf aan de slag te gaan met hun loopbaan, inkomen en financiële toekomst. Net als in voorgaande jaren biedt Loyalis Leven aanvullende pensioenoplossingen, primair gericht op de sectoren die APG bedient. Loyalis Leven volgt de ontwikkelingen in de pensioenwereld nauwgezet en blijft inspelen op nieuwe ontwikkelingen en kansen. Loyalis Leven verwacht dat de pensioenwetgeving ook de komende jaren nog volop in beweging blijft. Mogelijk gaan we een heel nieuw pensioenstelsel tegemoet. Het ligt ook in de lijn der verwachtingen dat deelnemers meer keuzevrijheid krijgen bij het opbouwen van hun pensioen. Loyalis Leven kiest voor een propositie met een heldere koers: Loyalis Leven als inkomensbeschermer. De verdere versobering van het pensioenstelsel en de toenemende individualisering, zijn trends waarop de propositie naadloos aansluit en waarmee deze past in deze nieuwe realiteit. A.1.1. Naam en juridische vorm van de onderneming Loyalis Leven NV is gevestigd in Heerlen en ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel Limburg onder nummer AFM-vergunningnummer Loyalis Leven NV Oude Lindestraat 70, 6411 EJ Heerlen Postbus 4917, 6401 JS Heerlen Internetsite: Directie Drs. P.N. van Wageningen W.R.H. Vliex RA RO Mw. C.C. Weisscher CEO Loyalis NV CFRO Loyalis NV COO Loyalis NV Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 9

10 Raad van Commissarissen Dhr. M. Duvivier Voorzitter, tevens voorzitter Remuneratie en benoemingscommissie en lid strategiecommissie Dhr. H. Schuijt Voorzitter Audit & Risk Committee Mw. J.M.C. Snels lid Remuneratie en benoemingscommissie Dhr. D.A. Kotteman lid Audit & Risk Committee Dhr. H.A. Keuzenkamp (vanaf 6 juni 2016) lid Strategiecommissie Voor informatie over nevenfuncties verwijzen we naar het jaarverslag van Loyalis NV. Sleutelfunctionarissen Dhr. H. Blaak Dhr. M. Thijssen Dhr. C. de Hoon Dhr. C. Bertram Actuariaat (tweede lijn via Willis Towers Watson) Risk Management (tweede lijn) Compliance, Legal, Tax Group Internal Audit van APG (derde lijn) A.1.2. Naam en contactgegevens van de toezichthoudende autoriteit die verantwoordelijk is voor het financiële toezicht op de onderneming en groep Toezichthoudende autoriteit voor Loyalis Leven is De Nederlandsche Bank NV (DNB). Het contactadres van DNB is: De Nederlandsche Bank NV Westeinde ZN Amsterdam Telefoonnummer: info@dnb.nl A.1.3. Naam en contactgegevens van de externe auditor van de onderneming KPMG Accountants NV treedt op als externe accountant van Loyalis Leven. KPMG Accountants NV Postbus DB Amsterdam Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 10

11 A.1.4. Houders van gekwalificeerde deelnemingen in de onderneming en groepsstructuur APG Groep NV is houdster van 100% van het aandelenkapitaal van Loyalis NV. Loyalis Leven is een volle dochteronderneming van Loyalis NV. APG Groep N.V. 100% 100% 100% 100% APG Rechtenbeheer N.V. APG Asset Management N.V. Loyalis N.V. APG Deelnemingen N.V. APG Diensten B.V. 100% 100% APG Investments Asia Ltd. 100% Loyalis Diensten B.V. Directie: Loyalis N.V. 100% Inotime B.V. 100% APG Asset Mgmt US Inc. 100% Cordares Advies B.V. Directie: Loyalis N.V. 100% Inovita B.V. 100% Loyalis Sparen & Beleggen N.V. Directie: Loyalis N.V. 100% Inadmin N.V. 100% Loyalis Kennis en Consult B.V. Directie: Loyalis N.V. 100% Cordares Vastgoed B.V. 100% 100% Loyalis Leven N.V. Directie: Loyalis N.V. Basisweg Beheer V B.V. 5.1 % 100% Loyalis Schade N.V. Directie: Loyalis N.V. Renderend Bezit V C.V. 100% APG Service Partners B.V. 33,3% Campus Heerlen Management & Development B.V. 50% Campus Heerlen Huisvesting B.V. A.1.5. De materiële branches van de onderneming en de wezenlijke geografische gebieden waar zij haar bedrijf uitoefent Loyalis Leven is een volle dochteronderneming van Loyalis NV. De focus ligt op het ontwikkelen en aanbieden van aanvullende pensioenproducten en -diensten voor de Nederlandse markt. In Solvency II termen vertaalt zich dit in: Verzekeringen met winstdeling (lijfrenten); Aan indexen of beleggingen gekoppelde verzekeringen (Levensloop en Unit Linked verzekeringen); Andere levensverzekeringen (ANW-risico- en overlijdensrisicoverzekeringen). Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 11

12 A.2. Resultaat 2016 (IFRS grondslagen) Het totale resultaat over 2016 van Loyalis Leven kan samengevat als volgt worden weergegeven: RESULTATEN LOYALIS LEVEN Verdiende premies eigen rekening Opbrengsten uit beleggingen Totaal baten Uitkeringen voor eigen rekening Wijziging technische voorziening Bedrijfslasten Beleggingslasten Totaal Lasten Resultaat technische rekening levensverzekering Overige baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsvoering Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsvoering Netto resultaat Overig totaalresultaat Totaalresultaat A.2.1. Verzekeringstechnisch resultaat (IFRS grondslagen) Verzekeringspremies ( 114 miljoen) De premieomzet van Loyalis Leven daalde in 2016 licht met ruim 1 miljoen naar 114 miljoen, met name door de ultimo 2021 eindigende Levensloopregeling; voor deze regeling kan door bestaande klanten nog worden ingelegd, er mogen geen nieuwe klanten meer toetreden. Uitkeringen ( 193 miljoen) Uitkeringen zijn ten opzichte van 2015 met 59 miljoen gedaald, met name door de lagere Levensloopuitkeringen die in 2015 fiscaal nog werden gefacilieerd middels een stimulans in de vorm van een verminderde belasting bij opnemen (en in 2016 niet meer). Wijziging technische voorzieningen eigen rekening (- 5 miljoen) De reguliere mutaties in de voorzieningen (toevoeging premies ad 120 miljoen en onttrekking van uitkeringen ad 165 miljoen) worden voor een groot deel gecompenseerd door een significante dotatie als gevolg van de rentedaling op de kapitaalmarkt met gemiddeld 50 basispunten. Het effect hiervan bedraagt bijna 100 miljoen. Vrijval voor kosten ( 16 miljoen) en voor afkoop en expiratie ( 43 miljoen) zijn de overige belangrijkste effecten. Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 12

13 Bedrijfslasten ( 21 miljoen) De bedrijfslasten zijn ten opzichte van 2015 met 3 miljoen gestegen. De belangrijkste oorzaak van deze stijging is het feit dat Loyalis Leven met ingang van 2016 geen herverzekeringscontracten meer kent. Hierdoor vervalt de winstdeling ( 6 miljoen in 2015) die volgens de voorgeschreven indeling op de kosten in mindering gebracht dient te worden. Daarnaast zijn in 2016 aanvullende kosten voor reorganisatiedoeleinden gemaakt. A.2.2. Beleggingsresultaten Beleggingsopbrengsten De beleggingsopbrengsten over 2016 bedroegen 129 miljoen, Deze zijn verdeeld naar 116 miljoen voor eigen rekening en risico (inclusief polishouders met garantie) en 13 miljoen ten behoeve van de polishouders zonder garanties. In 2016 is de kapitaalmarktrente gedaald. Zo daalde bijvoorbeeld de 10-jarige euroswaprente met 0,34%-punt (in 2015 was er nog sprake van een stijging van 0,19%-punt). Het totale effect hiervan op de beleggingsopbrengsten bedroeg 65 miljoen (vastrentende waarden 20 miljoen, renteswaps 45 miljoen). Naast de rentecomponent leverde de vastrentendewaardenportefeuille door gedaalde opslagen voor kredietrisico een bijdrage van 30 miljoen, terwijl de zakelijkewaardenportefeuille en overige beleggingen 21 miljoen aan de beleggingsopbrengsten toevoegden. Ook werd in 2016 voor de polishouders zonder garanties 13 miljoen resultaat behaald. Hiervan was het grootste gedeelte afkomstig van de portefeuille zakelijke waarden die profiteerde van de gestegen aandelenmarkten. De beleggingsopbrengsten zijn als volgt te specificeren naar categorie en onderliggende portefeuille: Reële waardeverwerking via het resultaat Voor rekening van Loyalis Dividenden - - Rente Waardemutaties en overige beleggingsopbrengsten vastrentend Dividenden Rente - - Waardemutaties en overige beleggingsopbrengsten zakelijk Dividenden - - Rente Waardemutaties en overige beleggingsopbrengsten overig Totaal Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 13

14 Voor polishouder met garantie Dividenden - - Rente Waardemutaties vastrentend Dividenden Rente - - Waardemutaties zakelijk Dividenden - - Rente - -1 Waardemutaties overig Totaal Voor risico polishouder zonder garantie Dividenden - - Rente Waardemutaties en overige beleggingsopbrengsten vastrentend Dividenden Rente - - Waardemutaties en overige beleggingsopbrengsten zakelijk Dividenden - - Rente - - Waardemutaties en overige beleggingsopbrengsten overig Totaal Resultaat uit financiële transacties* * Onder het resultaat uit financiële transacties zijn onder meer de kosten betreffende de aan- en verkoop van beleggingen opgenomen alsmede de valutaresultaten. Rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkte winsten of verliezen Er zijn in de verslagperiode geen winsten of verliezen rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt die betrekking hebben op de beleggingsresultaten. Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 14

15 Securitisaties De portefeuille vastrentende waarden op basis van Solvency II definities van miljoen bestaat voor 513 miljoen (2015: 370 miljoen) uit gesecuritiseerd papier. Binnen credits en gesecuritiseerd papier zijn de relatieve belangen in Nederland en Frankrijk in 2016 toegenomen, terwijl de belangen in het Verenigd Koninkrijk (Brexit) en Italië (bankenproblematiek) zijn afgebouwd. Verantwoord beleggen Verantwoord beleggen is voor Loyalis Leven een integraal onderdeel van de beleggingsfilosofie en het beleggingsproces. Loyalis Leven heeft zijn beleid verantwoord beleggen in 2016 geactualiseerd. Daarbij is het beleid van de vermogensbeheerders geïntegreerd in het Loyalis Leven-beleid verantwoord beleggen. Loyalis Leven draagt, als onderdeel van Loyalis NV, verantwoord beleggen actief uit om zo een duurzaam bedrijfsbeleid te bevorderen. Loyalis NV werkt samen met externe vermogensbeheerders om het effect van dit beleggingsbeleid te vergroten. Van externe partijen die de beleggingen van Loyalis NV beheren, verlangt Loyalis NV dat zij op verantwoorde wijze handelen en een positieve bijdrage leveren aan ESG-factoren (Environmental, Social, Governance). In het beleid Maatschappelijk Verantwoord Beleggen (MVB) wordt uitgelegd hoe verantwoord beleggen is verankerd in het beleggingsproces. Jaarlijks brengt Loyalis NV een Jaarverslag Verantwoord Beleggen uit, waarin wordt toegelicht hoe verantwoord beleggen in de praktijk is toegepast en welke resultaten hiermee behaald zijn. Beide documenten kunt u op de website van Loyalis, terugvinden. Meest transparante verzekeraar Loyalis NV doet nog meer op het gebied van MVO. Dit jaar heeft vanuit Eerlijke Verzekeringswijzer een praktijkonderzoek plaatsgevonden waarin het thema Transparantie & Verantwoording centraal stond. In dit onderzoek kwam Loyalis NV als meest transparante verzekeraar van Nederland naar voren. A.2.3. Resultaten van andere activiteiten Loyalis Leven kent geen materiële resultaten uit overige activiteiten. Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 15

16 A.3. Overige informatie Overige materiële informatie over de resultaten van Loyalis Leven is niet van toepassing. Claimrisico beleggingsverzekeringen Voor de meeste individuele beleggingsverzekeringen van Loyalis Leven gelden zodanig lage kosteninhoudingen en risicopremies dat er geen sprake is van claimrisico. Uitzondering hierbij is een portefeuille die in 2008 op de balans van Loyalis Leven is gekomen na de fusie met Cordares Verzekeringen. Dit betreft een portefeuille met individuele beleggingsverzekeringen. Voor deze polissen geldt dat ze geconverteerd zijn naar een nieuw Loyalis Leven product, waarbij de kosteninhoudingen en de risicopremies zodanig zijn verlaagd, dat er geen sprake meer is van een claimrisico. Daarnaast zijn deze polissen ook nog gecompenseerd, indien in het oude product sprake was van te hoge inhoudingen. Er is in totaal 1,8 miljoen uitgekeerd aan ongeveer polishouders. Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 16

17 B. Governancesysteem B.1. Algemene informatie over het bestuurssysteem Onder het bestuurssysteem, ook wel corporate governance genoemd, wordt verstaan de wijze waarop de onderneming door de directie wordt aangestuurd en de manier waarop hierover verantwoording wordt afgelegd aan de Raad van Commissarissen, de aandeelhouder en andere stakeholders. Loyalis Leven hecht waarde aan een hoogwaardige corporate governance. Loyalis Leven heeft zijn corporate governance ingericht in overeenstemming met de Governance Principes. Met ingang van 1 januari 2016 zijn de Governance Principes ingetrokken. De onderscheidende principes uit de Code zijn geïntegreerd in de Gedragscode Verzekeraars, die ook op Loyalis Leven van toepassing is. Alhoewel Loyalis Leven niet beursgenoteerd is en dus niet gebonden is aan de Corporate Governance Code, onderschrijft Loyalis Leven wel de principes en uitgangspunten hiervan en past deze op vrijwillige basis toe. B.1.1. Rol en verantwoordelijkheden van het bestuurlijke, beleidsbepalende of toezichthoudende orgaan en sleutelfuncties Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen (RvC) oefent, op basis van complementariteit en collegialiteit, onafhankelijk toezicht uit op de directie. De samenstelling van de Raad van Commissarissen is afgestemd op de omvang en complexiteit van Loyalis Leven. De competentiematrix geeft inzicht in de competenties die aanwezig of nodig zijn. Is er een vacature, dan wordt op basis van deze competentiematrix een functieprofiel ontwikkeld. De RvC beschikt over voldoende leden om zijn taak goed te kunnen vervullen. Deze leden, zowel individueel als collectief, beschikken over gedegen kennis en ervaring van de maatschappelijke rollen van de verzekeraar en van de belangen van alle bij de verzekeraar betrokken partijen. Ieder lid van de raad is in staat om de hoofdlijnen van het totale beleid te beoordelen en zich een afgewogen en zelfstandig oordeel te vormen over de belangrijkste risico s die daarbij worden gelopen. De Raad van Commissarissen streeft naar een evenwichtige afweging van de belangen van de bij de verzekeraar betrokken partijen, zoals klanten, aandeelhouders en medewerkers. De overwegingen van de raad worden vastgelegd in een verslag. Commissarissen worden benoemd op basis van geschiktheid, deskundigheid en beschikbaarheid. Daarnaast is er een programma van Permanente Educatie (PE). De vergoeding die de leden ontvangen, is passend en niet resultaatafhankelijk. Er vindt elk jaar een zelfevaluatie plaats. Audit & Risk Committee Het ARC (Audit & Risk Committee), een commissie van de Raad van Commissarissen, heeft een voorbereidende rol als het gaat om financiële en risicogerelateerde onderwerpen. Zo is geborgd dat er een periodieke beoordeling op strategisch niveau plaatsvindt over de vraag of de bedrijfsactiviteiten in algemene zin passen binnen de risicobereidheid van Loyalis Leven. Voor de leden van deze commissies gelden specifieke competentie- en ervaringseisen. Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 17

18 Besluitvorming van de Raad van Commissarissen en zijn commissies wordt schriftelijk vastgelegd. De Raad van Commissarissen bestaat op 31 december 2016 uit vier mannen en één vrouw. Er vonden in 2016 twee mutaties plaats: mevrouw B. Baarsma heeft haar lidmaatschap bij de Raad beëindigd in verband met het aanvaarden van een hoofdfunctie die niet te combineren is met het lidmaatschap van de RvC van Loyalis NV; de heer H. Keuzenkamp is haar opgevolgd. Directie Ook de directie voert haar taken uit op basis van collegialiteit en complementariteit en ook voor de directie is een competentiematrix opgesteld. Is er een vacature, dan wordt het profiel voor de desbetreffende functie afgeleid van de matrix en goedgekeurd door de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen ziet er bovendien op toe dat de directie deelneemt aan een kwalitatief goed PE-programma en vergewist zich ervan dat de leden van de directie voldoende deskundig zijn. De educatie heeft in elk geval betrekking op relevante ontwikkelingen binnen de verzekeringsorganisatie en de financiële sector, op corporate governance in het algemeen en op die van de financiële sector in het bijzonder, op de zorgplicht jegens de klant en op integriteit, risicomanagement, financiële verslaglegging en audit. In 2016 is de portefeuilleverdeling binnen de directie aangepast. Met Cindy Weisscher (COO) is er een derde directeur benoemd. Zij heeft IT en alle operationele activiteiten in haar portefeuille. De directievoorzitter (CEO) heeft de commerciële activiteiten en personele aangelegenheden onder zijn hoede en de financieel directeur (CFRO) de financiële en risicomanagement activiteiten. De opsplitsing van de portefeuilles tussen de directieleden garandeert dat de financieel directeur geen individuele commerciële verantwoordelijkheid draagt en onafhankelijk functioneert van commerciële taakgebieden. Er is een zodanige structuur opgezet dat de financieel directeur tijdig betrokken is bij de voorbereiding van beslissingen die voor de verzekeraar van materiële invloed zijn op het risicoprofiel. Dit mede vanuit het oogpunt van financiële stabiliteit en beheersing van risico s. Naast de specifieke aandachtsgebieden beschikt ieder lid van de directie over gedegen kennis van de financiële sector. Ieder lid beschikt daarnaast over uitgebreide inhoudelijke kennis van de maatschappelijke rol die een financiële instelling tegenwoordig inneemt en van de belangen van alle betrokken partijen. Ook beschikt ieder lid van de directie over grondige kennis om de hoofdlijnen van het totale beleid te kunnen beoordelen. Bij besluitvorming weegt de directie de belangen van klanten, medewerkers en aandeelhouders mee. Het klantbelang staat daarbij centraal; een uitgangspunt dat is vastgelegd door het ondertekenen van de eed of belofte financiële sector. Ook wordt aan alle medewerkers bij indiensttreding en jaarlijks gevraagd om de gedragscode te tekenen en zich hiernaar te gedragen. Besluitvorming van de directie wordt schriftelijk vastgelegd. Balansadviescommissie (BAC) De directie laat zich adviseren door een balansadviescommissie (BAC) met externe deskundigen. Deze commissie kijkt niet alleen naar beleggingen, maar hanteert het optimaal beheren van de balans als uitgangspunt waarbij zowel de ontwikkeling van de verplichtingen als die van de beleggingen wordt beoordeeld. Sleutelfunctieoverleg Loyalis NV kent een periodiek sleutelfunctieoverleg waarin alle sleutelfuncties participeren, inclusief de uitbestede sleutelfuncties. Het overleg is ondersteunend aan de verantwoordelijkheid van de sleutelfuncties om deugdelijk risicomanagement ten uitvoer te kunnen leggen. In het kader hiervan stemmen de sleutelfuncties in dit overleg hun beelden met elkaar af en wisselen ervaring, expertise en informatie met elkaar uit. Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 18

19 Sleutelfuncties Loyalis Leven beschikt over een compliance functie, risicomanagement functie en actuariële functie. Samen met de interne audit functie behoren deze functies tot de zogenaamde sleutelfuncties van een verzekeraar. Compliance functie De compliance functie heeft tot taak te monitoren dat de bedrijfsvoering van Loyalis Leven in lijn is met de geldende wet- en regelgeving. Risicomanagement functie De risicomanagement functie heeft tot taak er op toe te zien dat de operationele en financiële risico s adequaat worden beheerst. De compliance functie en risicomanagement functie zijn beide tweedelijnsfuncties in het zogenaamde three lines of defence model. Actuariële functie De actuariële functie kent zowel een eerste- als tweedelijnsfunctie. De eerstelijnsfunctie wordt binnen Loyalis Leven zelf uitgevoerd en betreft voornamelijk activiteiten rondom tariefstelling en waardering van verplichtingen. Jaarlijks brengt de eerstelijns actuariële functie een rapport uit waarin zij verslag doet over de toereikendheid van de technische voorzieningen, de geschiktheid van data en de gehanteerde modellen. De tweedelijns actuariële functie, de sleutelfunctie, heeft Loyalis Leven extern belegd bij Willis Towers Watson. De actuaris die deze functie bekleedt, dient zich onder andere een onafhankelijk oordeel te vormen over de toereikendheid en kwaliteit (juistheid en volledigheid) van de basisgegevens die worden gebruikt voor de actuariële berekeningen. Daarnaast richt deze functie zich op de passendheid van methoden, modellen, te vergelijken best estimates met ervaringscijfers en het informeren van de directie, management en toezichthouder. Interne audit functie De interne auditfunctie is apart gepositioneerd bij de Group Internal Audit (GIA) afdeling van APG Groep NV. Deze beoordeelt of de interne beheersmaatregelen in opzet, bestaan en werking effectief zijn. Zij ziet onder meer toe op de kwaliteit en effectiviteit van het functioneren van governance, risicobeheer en procesbeheersing en rapporteert daarover aan de directie en het ARC (Audit & Risk Committee). De opdracht daarvoor wordt vastgelegd in het jaarlijks op te maken auditplan. Wilt u meer weten over de manier waarop corporate governance binnen Loyalis Leven is ingericht? Kijk dan op onze website B.1.2. Materiële veranderingen in het governancesysteem die zich tijdens de rapportageperiode in het governancesysteem hebben voltrokken In de rapportageperiode hebben zich geen materiële aanpassingen in het governancesysteem voltrokken. B.1.3. Beloningsbeleid voor het bestuurlijke, beleidsbepalende of toezichthoudende orgaan en werknemers Loyalis NV committeert zich aan de Regeling Beheerst Beloningsbeleid Wft en de Wbfo (Wet beloningsbeleid financiële ondernemingen). Deze regeling schrijft een zorgvuldig, beheerst en duurzaam beloningsbeleid voor, waarbij rekening wordt gehouden met de langetermijn doelstellingen en het maatschappelijk draagvlak. Loyalis NV heeft geen medewerkers in dienst met een jaarlijkse beloning van 1 miljoen of meer. Daarnaast kent Loyalis NV sinds 2015 geen variabele beloning meer. Eventuele triggers Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 19

20 om grote (commerciële) risico s aan te gaan worden hiermee beperkt. Om optimaal transparant te zijn, heeft Loyalis NV zijn beloningsbeleid en het remuneratierapport op zijn website openbaar gemaakt. De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor het uitvoeren en evalueren van het beloningsbeleid voor de leden van de directie. Daartoe laat de Raad zich bijstaan door een remuneratiecommissie. Naast de remuneratiecommissie kent Loyalis NV ook een toetsingscommissie die onder meer de risicomanagement- en de compliance functie omvat. De toetsingscommissie toetst onder meer de algemene beginselen van het beloningsbeleid. Elk jaar bespreekt de Raad van Commissarissen de vaste inkomens van de directieleden. Daarbij ziet de Raad van Commissarissen erop toe dat het inkomen in redelijke verhouding staat tot het beloningsbeleid. Bij ontslag bedraagt de vergoeding voor een directielid maximaal eenmaal het vaste jaarsalaris. Loyalis NV kent geen beloning in aandelen of andere financiële instrumenten. Loyalis NV kent bovendien geen aanvullende of vervroegde uittredingsregelingen voor zijn directieleden en beleidsbepalende of toezichthoudende medewerkers. B.1.4. Materiële transacties tijdens de rapportageperiode met aandeelhouders, met personen die invloed van betekenis op de onderneming uitoefenen, en met leden van het bestuurlijke, beleidsbepalende en toezichthoudende orgaan Loyalis Leven heeft in 2016 een dividend uitgekeerd van 40 miljoen aan Loyalis NV. Verder heeft Loyalis Leven geen transacties verricht met personen die invloed van betekenis op de onderneming uitoefenen, noch met leden van bestuurlijke, beleidsbepalende en toezichthoudende organen behoudens reguliere vergoedingen. Voor een nadere toelichting op de bezoldiging van de bestuurders wordt verwezen naar het jaarverslag 2016 van Loyalis NV op onze website B.2. Deskundigheids- en betrouwbaarheidsvereisten Loyalis Leven heeft geen eigen medewerkers in dienst. Deze zijn allen in dienst van de moedermaatschappij, Loyalis NV. Deze medewerkers verrichten in de meeste gevallen niet alleen werkzaamheden voor Loyalis Leven, maar ook voor alle andere zustermaatschappijen. Directie Loyalis De Directie van Loyalis NV bestaat uit drie directieleden: de CEO, CFRO en de COO. Dit zijn de dagelijkse beleidsbepalers van Loyalis Leven en al haar zustermaatschappijen. De betrouwbaarheid en deskundigheid wordt door DNB getoetst. Loyalis NV stelt de volgende eisen ten aanzien vakbekwaamheid, kennis en deskundigheid aan de directieleden. Academisch werk- en/of denkniveau met ruime bestuurlijke ervaring in de (Nederlandse) bank- of verzekeringsbranche; aantoonbaar trackrecord ten aanzien van het managen van complexe en intensieve verandertrajecten in een middelgrote organisatie; afhankelijk van het aandachtsgebied ruime ervaring in het inrichten en aansturen van de Commerciële, Financiële, Risk, Compliance, Beleggings-, IT of Operationele functies; ervaring met het omgaan met de corporate governance in complexe bestuurlijke verhoudingen en de verschillende aspecten van een gereguleerde financiële onderneming; beschikt over meerdere beïnvloedingsstijlen; een sterke resultaatgerichtheid en veel doorzettingsvermogen; is analytisch, en denkt in zowel klantbehoeften als de keten. Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 20

21 Via permanente educatie worden kennis en vaardigheden up-to-date gehouden. Door de remuneratiecommissie wordt de geschiktheid periodiek beoordeeld. Geconstateerde onregelmatigheden worden conform de Wft gerapporteerd aan DNB. Naast de dagelijkse beleidsbepalers zijn er medewerkers die onder het zogenaamde light regime vallen. Ook voor deze functies zijn criteria opgesteld ten aanzien van de vereiste vakbekwaamheid, kennis en deskundigheid. De volgende functies vallen onder het light regime: manager Risicomanagement manager Compliance, Legal & Tax manager Finance & Control manager Actuariaat manager Investments manager Human Resources & Communicatie De managers van de interne audit functie en tweedelijns actuariële functie vallen ook onder het light regime. Deze functies heeft Loyalis NV uitbesteed. Jaarlijks vindt een evaluatie op het functioneren van deze functies plaats. Aan de hand van de vastgestelde criteria beoordeelt Loyalis NV de geschiktheid en doet een eerste beoordeling van de betrouwbaarheid conform de door DNB voorgeschreven wijze. De door Loyalis NV uitgevoerde betrouwbaarheidsbeoordeling wordt vervolgens via het door DNB daarvoor beschikbaar gestelde format aan DNB verstuurd. Binnen Loyalis NV is een proces van permanente educatie (PE) opgezet, waarin de sleutelfunctionarissen participeren. Het merendeel van de sleutelfunctionarissen is daarnaast PE-plichtig bij hun beroepsvereniging. Ten aanzien van de continue monitoring op geschiktheid en betrouwbaarheid van de betreffende functionaris, is een HR cyclus ingericht. Indien er, op welk moment dan ook, redenen zijn te twijfelen aan de geschiktheid of betrouwbaarheid, of het takenpakket verandert, dan dient de manager Human Resources in overleg met de Compliance Officer te bepalen of hertoetsing aan de orde is. B.3. Risicomanagementsysteem inclusief de eigen beoordeling van de risico s en solvabiliteit Risicomanagementsysteem Het risicomanagementproces is een continu proces. Het bestaat uit de stappen identificeren, evalueren, beheersen en bewaken, waarbij de risicomanagement- en compliance functie een ondersteunende en kritisch uitdagende rol hebben. Risico s worden gedurende het jaar geëvalueerd ten opzichte van de risicobereidheid, zo nodig worden (aanvullende) maatregelen geïmplementeerd. Per key risk is een risicobereidheid vastgelegd in de risicokaders: dit wordt vastgesteld door directie en Raad van Commissarissen. Het bewaken van het risico en de effectiviteit van de beheersing ervan gebeurt door (of onder verantwoordelijkheid van) een risico-eigenaar. Met elke risico-eigenaar wordt elk kwartaal een risicobeeld opgesteld, waarin toekomstige ontwikkelingen, eventuele incidenten en de testresultaten op de controls worden besproken. Dit wordt geconsolideerd in een risicorapportage ten behoeve van directie en de APG groep. Aan de hand van de gesignaleerde bevindingen worden acties uitgezet en hun implementatie bewaakt. Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 21

22 Jaarlijks, zo ook in 2016, geeft Loyalis NV een In Control Statement af, waarin geconstateerd wordt dat de risico s voor zowel de verslaglegging als de bedrijfsvoering beheerst zijn. Hiertoe zijn per relevant risico een aantal controls gedefinieerd, waarvan gedurende het jaar de werking wordt getest; dit wordt ook gemonitord door GIA. Over 2016 is gebleken dat de beheersmaatregelen op beide vlakken effectief hebben gewerkt. Het risicobudget (voor de beleggingsrisico s) wordt bepaald door de gewenste strategische positie en de risicotolerantie. Daarbij heeft Loyalis Leven aandacht voor actuariële, beleggings-, strategische, verslagleggings- en operationele risico s, ondersteund door een jaarlijks uitgevoerde ALM-studie (Asset Liability Management). In deze studie worden de financiële risico s getoetst. Vervolgens wordt conform de Solvency II-richtlijnen een aantal risico s en mogelijke managementacties doorgerekend op hun gevolgen voor onder meer resultaat en solvabiliteitspositie; dit is de zogenaamde Eigen Risico Beoordeling ofwel ORSA (Own Risk and Solvency Assessment). ORSA In de ORSA worden de belangrijkste risico s waaraan Loyalis Leven blootstaat systematisch in beeld gebracht. De key-processen, de key risks en de key controls zijn vastgesteld en gekoppeld aan verantwoordelijke functionarissen. Bij elke vorm van risico staat specifiek beschreven wat de interne beheersmaatregelen zijn. De tweede lijn (Risk Management) test de effectiviteit van de beheersmaatregelen. De ORSA wordt in elk geval jaarlijks uitgevoerd en incidenteel bij significante wijzigingen in het risicoprofiel onder verantwoordelijkheid van de directie. De ORSA stelt de directie van Loyalis Leven in staat om verantwoordelijkheid te nemen voor het creëren van rendement en kapitaal, alsmede het beheersen van risico s in de context van de bedrijfsstrategie. De ORSA bevat daarom de volgende elementen: bedrijfsstrategie, risicoprofiel en solvabiliteitsvereisten en kapitaal. Indien significante omstandigheden optreden waardoor het risicoprofiel (en/of de risicobereidheid) wijzigt, wordt een aanvullende ORSA uitgevoerd. Dit gebeurt in elk geval in de volgende (mogelijke) situaties: het uitbreken van een felle concurrentieslag, waarbij het marktaandeel van Loyalis Leven in korte tijd snel terugloopt; een beurskrach; een fusie met een andere verzekeraar; als de solvabiliteitsratio onder de 125% daalt, dan wel de gerede verwachting is dat dit gebeurt. Risicobereidheid/-strategie De risicobereidheid is de maximale (negatieve) impact die Loyalis Leven bereid is te accepteren bij het nastreven van de (strategische) doelstellingen. De risicobereidheid van Loyalis Leven is vastgesteld voor een aantal elementen waarop risico s impact kunnen hebben: voortbestaan, reputatie, solvabiliteit, integriteit en dienstverlening en financieel. Op bedrijfsonderdeelniveau vindt de verdere uitwerking van de risicobereidheid plaats in tolerantiegrenzen en risicokaders voor specifieke risico s. Het risicobeleid wordt ter goedkeuring aan de Raad van Commissarissen voorgelegd, net als de risicobereidheid en het kapitaal- en dividendbeleid. Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 22

23 Risicorapportage De risicorapportage omvat een eenduidige onderbouwing van het risicobeeld per key risk en een toelichting op de genomen of voorgestelde acties en de voortgang daarop. De toelichting op de beheersing van de financiële risico s van Loyalis Leven zijn onderdeel van dit risicobeeld. Risk Management rapporteert elk kwartaal het risicobeeld voor Loyalis Leven aan de directie. Audit Group Internal Audit volgt het ORSA-traject gedurende het jaar en neemt kennis van de eindrapporten ORSA ten behoeve van DNB en indien nodig volgt hierover terugkoppeling, waarbij onder meer wordt vastgesteld of de bevindingen uit de voorgaande ORSA zijn opgevolgd. Key Risks Voor 2016 zijn de volgende key risks vastgesteld: RISICO RAAMWERK LOYALIS Leven 2016 Risicocategorie Risico 1. Strategisch risico Politiek risico Bedrijfsmodelrisico Aanpassingsrisico (cultuur) Publiciteitsrisico 2. Financieel risico Solvabiliteitsrisico Spreadrisico Renterisico Langlevenrisico 3. Operationeel risico Transactieverwerkingsrisico 4. Compliance risico --- thema s --- Transactierisico (Derivatenrisico) Besturingsrisico Modelrisico Productontwikkelingsrisico Samenstelling personeelsbestand Programma- en Projectrisico Uitbestedingsrisico Informatievoorziening Strategie en Architectuur Informatiebeveiliging Bedrijfscontinuïteit (BCM) Naleving wet- en regelgeving Integriteitsrisico 5. Verslaggevingsrisico Verslaggevingsrisico Verslag over de solvabiliteit en de financiële toestand Loyalis Leven NV 23