Inhoud. Over de gevangenis p. 3. Organisatie van de hulp- en dienstverlening p. 4. Hulp- en dienstverlening p. 5. Vooruitblik op 2016 p.

Transcriptie

1 Gevangenis Brugge JAARVERSLAG 2015

2 Inhoud Over de gevangenis p. 3 Organisatie van de hulp- en dienstverlening p. 4 Hulp- en dienstverlening p. 5 Vooruitblik op 2016 p. 14 Partners in 2015 p. 15 2

3 Over de gevangenis In 1991 ging het Penitentiair Complex in Brugge (PCB) open. Het PCB is gebouwd in de vorm van een kruis met daarop kamvormige armen. Elke arm is een afdeling met op de eerste en tweede verdieping secties met een- en tweepersoonscellen en een cel voor vier tot zes personen. Onder elke afdeling zijn er werkhuizen. Er is voor 176 gedetineerden werk in de huishoudelijke diensten en er zijn een 250-tal jobs in de industriële werkplaatsen. In het PCB is plaats voor 504 mannelijke en 94 vrouwelijke gedetineerden. Vanwege de overbevolking werden 150 eenpersoonscellen uitgerust voor twee personen en worden een aantal kamers voor vier personen bezet door maximaal acht personen. Gemiddeld verblijven er een 800-tal gedetineerden. Mannen 1: zo n 300 mannen met een straf boven de vijf jaar. Er zijn open en gesloten secties. In de open secties kunnen de gedetineerden s avonds de polyvalente zaal en de keuken gebruiken. In de zomer 2015 werden twee open secties gesloten wegens personeelstekort. Mannen 2: tussen de 290 en 330 beklaagden en veroordeelden met een straf van minder dan vijf jaar. Gesloten regime. Drugsvrije afdeling (D-side): bestaat sinds 2009 en kende een verdubbeling van het aantal plaatsen (44) in Deze mannen kiezen ervoor hun detentie in een drugsvrije omgeving door te brengen. Zij worden onderworpen aan regelmatige drugscontroles en bijgestaan door een arts. Er is omkadering door het zorgteam. Er is een open gemeenschapsregime. Vrouwenafdeling: 120 tot 130 langgestrafte, kortgestrafte, beklaagde en sinds 2014 bijna alle geïnterneerde vrouwen (40 plaatsen) van Vlaanderen. Ook moeders met kinderen tot drie jaar en zwangere vrouwen hebben hier een eigen sectie. Bij de geïnterneerden is een zorgteam actief. Er zijn ook enkele vrouwen die hier verblijven tijdens hun beperkte detentie. Verder zijn er ook de Afdeling Individuele Bijzonder Veiligheid (10 plaatsen), het medisch centrum (40- tal gedetineerden) en de beperkte detentie voor mannen (15-tal plaatsen). De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening in de gevangenis met diverse afdelingen en grote afstanden is niet evident. Zo moeten de gedetineerden van de drugsvrije afdeling ten alle tijden gescheiden zijn van de rest van de populatie. Voor de hulp- en dienstverlening betekent dat concreet dat er een evenwicht gezocht moet worden tussen het gebruik van ruimtes voor groepsaanbod afgestemd op de diverse noden en de vele bewegingen. Het Educatief Centrum met vijf leslokalen ligt achteraan de gevangenis, wat een impact heeft op de bewegingen van en naar de leslokalen. Er zijn ook een praktijkruimte voor beroepsopleidingen, toneelzaal, bibliotheek, sportzaal, fitnessruimte en bezoekzalen. Als zomeractiviteit werden de muren in het educatief centrum opnieuw onder handen genomen na de grote opfrissingsbeurt die de rest van de gevangenis al in 2014 kreeg. Tegelijkertijd werden ook de lokalen in een nieuw kleurtje gestoken. We organiseerden elke namiddag een moment waarop iedere afdeling kon meehelpen aan de nieuwe tekeningen. 3

4 Organisatie van de hulp- en dienstverlening Beleidsteam en Coördinatieteam In navolging van het decreet Hulp- en dienstverlening van maart 2013 werd in Brugge een Beleidsteam opgericht. In december 2014 startte het Coördinatieteam. Daarnaast staan de medewerkers van de VOSdienst (Vorming, Ontspanning, Sport) in voor het groepsaanbod. De andere overlegstructuren zoals het coachingteam, de werkgroep directe sociale omgeving en het bibliotheekoverleg volgen het dagelijks reilen en zeilen op. Het actieplan hulp- en dienstverlening In 2015 werden de gesloten secties van M1 in kaart gebracht: wat is het profiel van gedetineerden die hier verblijven en hoe is hun deelname aan werk en hulp- en dienstverlening? Het profiel blijkt zeer uiteenlopend te zijn, van jong tot oud, verschillende nationaliteiten en talen, van net binnen in het PCB tot 17 jaar achter de kiezen. Ook de participatie loopt sterk uiteen: van geen enkele deelname tot 7 verschillende deelnames op maandbasis. Een opvallende vaststelling was dat werkers gemiddeld aan meer activiteiten deelnemen dan niet-werkers. Maand Aantal werkers Gemiddeld aantal activiteiten Aantal nietwerkers Maart 22 2, ,57 April 23 2, ,45 Mei 29 2, ,15 Gemiddeld aantal activiteiten sport geen sport Opvallend: de meeste jongeren van jaar sporten niet. Tussen de leeftijd van 25 en 34 jaar wordt er meer wel gesport dan niet. Hoe ouder, hoe minder er gesport wordt. 4

5 Hulp- en dienstverlening Cultuur Buitenbeeld Filmfestival Zoals elk jaar werd er in 2015 opnieuw het Buitenbeeld Filmfestival georganiseerd. In de gevangenis werden vijf (wereld)films gepresenteerd op groot scherm. Daarnaast werd er in de gevangenis een filmclub opgericht. Deze gedetineerden bekeken iedere film en kwamen nadien onder begeleiding van een vrijwilliger samen om de films te bespreken. Elke editie wordt zo een favoriete film naar voor geschoven. Die film wordt buiten vertoond voor het personeel van de gevangenis. Spelen en improviseren rond frustraties en conflicten De Rode Antraciet en de vzw You Move 4 Peace sloegen de handen in elkaar voor de organisatie van een op maat gemaakte cursus Spelen en improviseren rond frustraties en conflicten. We kozen voor een persoonlijke toeleiding vanuit trajectbegeleiding waardoor we een goed beeld van de deelnemers hadden voor de workshop van start ging. In de eerste sessies werd er ingezet op kennismaking, vertrouwen en spelplezier. Na de inwerkperiode werd er gewerkt met een fictief personage met elementen van elk lid van de groep. Herkenbaar, maar door het fictieve karakter was er toch voldoende afstand. Aan de hand van dit fictief personage konden de begeleiders in dialoog gaan rond interne motivatie (aan de hand van improvisaties) en werd er gebrainstormd over de toekomst en de straf van de fictieve persoon. Zo werden er parallellen gelegd met de verhalen van de deelnemers zelf. De cursus kenmerkte zich door het gebruik van verschillende theatermethodieken. Zo kropen de deelnemers in de huid van hun beste vriend(in) om zichzelf voor te stellen, spiegelden ze het gedrag van de ander en zochten ze naar alliteraties met hun voornaam. Gelukkig was er geen theaterervaring vereist. Zeker als je praatcursussen wil vermijden, is deze aanpak een mooie optie. Orkest aan zet In het najaar van 2015 zakte het Brugs symfonisch orkest Artis Dulcedo af naar de gevangenis van Brugge. Zij presenteerden de gedetineerden hun try-out met het Tcha Limberger Trio. Dat trio vindt haar muzikale roots in de Hongaarse volksmuziek. Het was een succesvolle zondagavond met een tachtigtal aanwezige gedetineerden. Bibliotheek De Letterbak becijferd In 2015 werd De Letterbak keer bezocht door gedetineerden. Dvd s staan nog altijd met stip op nummer één. 5

6 Welzijn Nieuw in 2015 Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning Sint-Clara Kinderbezoek DVA Uitbreiding van het team van Kind & Gezin met een ervaringsdeskundige Samenwerkingsovereenkomst tussen het PCB en De Oever (vroedvrouwen) Ondertekening samenwerkingsovereenkomst OCMW Brugge PCB en CAW Opmaak draaiboek suïcidepreventie voor gedetineerden en personeel Onderzoek rond betekenisverlies, zingevingsprocessen en posttraumatische groei bij gedetineerden Gedurende 2014 en 2015 organiseerde Patend (CGG Prisma) in samenwerking met de Universiteit Leuven (KU Leuven) een grootschalig onderzoek naar zingeving en andere existentiële thema s bij gedetineerden. Het idee om dit onderwerp uit te diepen groeide uit de ervaring dat problemen waarmee gedetineerden aankloppen vaak een existentiële oorsprong hebben. Detentie en de gepleegde feiten zelf geven vaak aanleiding tot een persoonlijke confrontatie met diepere zingevingsvragen: Wie ben ik nog? Waarom heb ik het gedaan? Heb ik het recht nog om te leven? Kan ik nog een toekomst hebben? Kan ik nog iets betekenen? Ben ik nog gewenst? Hoe kan ik leven met mijn feiten en deze stempel?... Het onderzoek liet ons toe om meer inzicht te verwerven in hoe gedetineerden met zingeving omgaan en hoe zij hun existentiële crisis tot positieve mogelijkheden kunnen ombuigen. Het onderzoek bestond zowel uit een kwalitatief luik (diepte-interviews) als uit een kwantitatief luik. In het totaal namen 376 gedetineerden van het PCB, het Penitentiair Landbouwcentrum, de gevangenis van Ieper en 30 exgedetineerden van FIDES Beernem deel aan het onderzoek. In het algemeen ervaren gedetineerden inderdaad zingevings- of betekenisverlies als gevolg van hun detentie. Dat verlies aan betekenis gaat gepaard met meer psychisch lijden. Beklaagden ervaren meer psychisch lijden dan veroordeelde gedetineerden. We ontdekten echter dat het niet zozeer het beklaagd zijn op zich is dat dit verschil in psychisch lijden verklaart. Beklaagden ervaren meer zingevingsverlies dan veroordeelden, en dat zorgt nu net voor dit psychisch lijden. Een andere vaststelling was dat psychisch lijden tijdens detentie eerder door zingevingsproblemen verklaard kan worden dan door verlies van materiële middelen, sociale contacten of autonomie. We waren ook geïnteresseerd in posttraumatische groei bij gedetineerden als gevolg van hun detentie en de gepleegde feiten. Posttraumatische groei kunnen we omschrijven als een positieve en fundamentele verandering in hoe we onszelf, de anderen en de wereld ervaren. Posttraumatische groei wordt vaak gekenmerkt door een nieuwe levenshouding waarbij intieme relaties en het leven op zich dieper geapprecieerd worden. Die vorm van persoonlijke groei is een gevolg van het verwerken van 6

7 schokkende ervaringen en de zoektocht naar nieuwe zingeving. De verandering werd vooral bestudeerd bij slachtoffers, maar kwalitatieve studies toonden al aan dat ook gedetineerden posttraumatische groei kunnen ervaren als gevolg van hun detentie. Die studies suggereren ook dat posttraumatische groei bij gedetineerden zou samengaan met het afstappen van criminaliteit. In ons eigen onderzoek konden we vaststellen dat posttraumatische groei bij gedetineerden vooral voorkwam bij gedetineerden die op zoek waren naar zingeving en er ook in slaagden om een nieuwe betekenis aan hun bestaan te geven. Inhoudelijk namen ze minder materialistische waarden en een meer genuanceerde levensvisie aan. Ze vonden vooral betekenis in wie ze konden zijn voor anderen. Bij sommigen konden we ook een fundamentele verandering op spiritueel vlak vaststellen. Coping strategieën zoals het zoeken van emotionele steun bij anderen (bij eender wie), het zoeken naar antwoorden in religie en spiritualiteit en het zoeken naar zingeving op zich, hielpen gedetineerden om posttraumatische groei te ervaren. Opvallend was dat werken of het volgen van een opleiding tijdens detentie geen effect hadden op het ervaren van posttraumatische groei. Psychotherapie en steun door aalmoezeniers of moreel consulenten daarentegen, werden wel geassocieerd met meer posttraumatische groei. Gedetineerden die het opgaven om iets aan hun problemen te doen, vertoonden dan weer meer psychisch lijden en minder posttraumatische groei. We stelden vast dat niet elke gedetineerde op een zelfde manier met zingeving omgaat. Ons onderzoek toonde aan dat er vier verschillende zingevingsprofielen te onderscheiden zijn. Gedetineerden met profielen die gekenmerkt werden door het sterker ervaren van zin, vertoonden meer posttraumatische groei, minder psychisch lijden, een positievere houding naar de wereld, meer zelfwaarde en meer zorg naar anderen toe. Oudere gevangenen en gedetineerden die tijdens hun kindertijd fysiek en seksueel misbruikt werden, waren oververtegenwoordigd in een profiel dat gekenmerkt werd door een massaal gebrek aan zingeving en een gebrek aan het zoeken naar betekenis. Het lijkt ons duidelijk dat die groep bijzondere aandacht verdient. Psychotherapie tijdens detentie kan het verwerken van betekenisverlies, het zoeken naar zingeving en posttraumatische groei ondersteunen. Aandacht voor de existentiële thema s en een nietveroordelende houding van de therapeut kunnen de gedetineerde de ruimte bieden om stil te staan bij de existentiële noden die onder het misdrijf schuilgaan en kan de ontwikkeling van een meer genuanceerd zingevingssysteem en posttraumatische groei stimuleren. We kunnen concluderen dat existentiële thema s - en zingeving in het bijzonder - een meer centrale plek innemen in de beleving van de gedetineerde dan we konden vermoeden. Een dieper begrip van deze existentiële thema s en zingeving lijkt een sleutelrol te kunnen spelen in het anders aangaan van de toekomst. 7

8 Gezondheid Grote kuis: maak van je cel een 5-sterren cel Hygiëne is niet voor alle gedetineerden even vanzelfsprekend. Dat heeft vele oorzaken, van psychisch over fysiek tot geen zin. Vooral bij beklaagden is dit niet vanzelfsprekend: ze komen toe op een vuile cel en op korte tijd verhuizen ze een paar keer binnen de gevangenis. Waarom zouden ze de vuiligheid van een voorganger aanpakken? Anderzijds zijn er gedetineerden die dan weer extreem proper zijn. Elk voorjaar is er net zoals in de buitenwereld grote schoonmaak waarbij alle gedetineerden hun cel moeten schoonmaken, maar dat was met de jaren verwaterd. Daarom besloten de attaché zaakvoerder en de poetsdienst in samenwerking met de beleidscoördinator om hier een nieuwe schwung in te brengen via een wedstrijd. Om het schoonmaken positief in beeld te brengen, werd er een instructiefilm gemaakt voor het intern tv-kanaal. Er werden eveneens affiches verspreid met informatie over de wedstrijd, een wedstrijdreglement en tips en tricks om goed schoon te maken. Ook nieuw in 2015: LOGO Brugge Oostende als nieuwe partner in gezondheidsoverleg en beleidsteam Onderzoek gezondheidsenquête Toegang tot Tabak-stop telefoonlijn en campagne op het intern tv-kanaal Lezing: invloed van voeding op gedrag voor personeel met middelen Herstel CDRGA Onderzoek hoe darmkankerpreventie ook voor gedetineerden georganiseerd kan worden. Sport Yoga moeder-kind Dit jaar werd er yoga georganiseerd op de moeder-kind afdeling in de gevangenis van Brugge. Die doelgroep is met het reguliere aanbod moeilijk te bereiken, omdat er kinderopvang moet zijn om aan een activiteit buiten de sectie te kunnen deelnemen. Dus organiseerden we een lessenreeks speciaal gericht op zwangere vrouwen en moeders met jonge kinderen op sectie. Samen yoga doen, versterkt de band tussen moeder en kind. Het initiatief werd heel goed onthaald bij de moeders. De combinatie van beweging en de interactie met hun kind was ideaal. Ander sportaanbod in 2015 Fitness voor de vrouwenafdeling Ladies on the move (omnisport) Zomersport (kubb en pannavoetbal) Individuele training AIBV Spinning M1 8

9 Onderwijs In 2015 werd het onderwijslandschap binnen de gevangenismuren grondig hertekend. De opdracht onderwijscoördinatie in de Vlaamse en Brusselse gevangenissen is sinds 1 mei 2015 toegewezen aan het Vlaams Ondersteuningscentrum voor Volwassenenonderwijs vzw (Vocvo). Concreet voor het PCB betekende dit ook 30% extra onderwijscoördinatie. Naast die structurele wijziging was 2015 een rijk jaar op vlak van onderwijs met o.a. de afronding van twee internationale projecten en de (her)intrede van een aantal nieuwe cursussen. In juni 2015 werd het ESF-project Muren worden deuren succesvol afgerond. Elf gedetineerden behaalden het certificaat grootkeukenmedewerker; drie daarvan werden opgenomen in een traject van nazorg waarbij de brug naar tewerkstelling buiten de muren werd gemaakt. Een uitdagend en moeilijk proces dat voor twee gedetineerden uitmondde in een job in een grootkeuken. De positieve validatie van het project door het ESF-agentschap werd door de structurele wijzigingen niet verder vertaald naar een disseminatieproject. Toch heeft dit project de deur open gezet voor andere plannen op vlak van werkplekleren. In kader van het provinciaal project Techniek werkt werd voor het PCB een photowall ontworpen door de Stedelijke Academie Voor Schone Kunsten Brugge. De foto s over het technische beroepsleven hebben als doel gedetineerden te sensibiliseren over de kansen die technische opleidingen en jobs kunnen bieden tijdens hun re-integratie. Volledig nieuw in het reguliere aanbod is de opleiding VCA (Veiligheid Checklist voor Aannemers). Dat is een zesdelige cursusreeks van het Centrum voor Basiseducatie waarbij gedetineerden worden voorbereid op het officiële VCA- examen van het Provinciaal Veiligheidsinstituut Antwerpen. Een attest met geldigheid van 10 jaar betekent een pluspunt op het cv en is een duidelijk voordeel voor de gedetineerdenpopulatie. In het najaar 2015 werden tien VCA-attesten uitgereikt. Terug van weggeweest is de cursus Nederlands voor Anderstaligen. Tussen mei 2014 en april 2015 zijn er ongeveer 80 aanvragen voor een cursus Nederlands voor Anderstaligen geregistreerd. Dat zonder promo of enig aanbod. Die behoefte werd in september 2015 beantwoord met de opstart van twee reeksen Nederlands Tweede Taal, zowel op niveau van CVO als op het niveau van Basiseducatie. De herstructurering bracht nog een extra voordeel met zich mee, namelijk dat vrijwilligers voor het onderwijs bij Vocvo vzw aangesloten kunnen worden. Sinds september 2015 werden twee vrijwilligers via Vocvo ingeschakeld ter ondersteuning van de opleiding Aanvullende Algemene Vorming. Dat kwam op een goed moment gezien de samenwerkingsovereenkomst met de vrijwilligers van Seniorennet in juni 2015 werd beëindigd. 9

10 FEFI Finding Education for Female Inmates De gevangenissen van Brugge en Hasselt deden mee aan het Grundtvig-project ( ) met de titel FEFI. De EU-partners waren: Duitsland, Finland, Frankrijk, Cyprus, Malta, Italië en Turkije. Uit vragenlijsten afgenomen bij vrouwelijke gedetineerden en personeel bleek o.a.: behoefte aan onderwijs interesse in sport voorkeur voor groepsactiviteiten in een kleine groep angst voor roddelen, onveiligheid om over diepere zaken te spreken in groep laag zelfbeeld belang van goede combinatie met werkuren. In het pilootproject werd gezocht naar oplossingen voor deze zaken om zo de drempel om te participeren te verlagen. Dat gebeurde door groepsmomenten af te wisselen met individuele sessies. Zo wilden we een optimale veiligheid creëren om persoonlijke zaken bespreekbaar te maken. Ook de wisselwerking tussen de lesgevers van Basiseducatie en de sportleraar in elkaars lessen, moest de nabijheid bevorderen. Een van de manieren om het zelfbeeld te verhogen, is het versterken/aanleren van sociale vaardigheden door een module communicatieve vaardigheden (CBE): leren communiceren over zichzelf in relatie tot de ander en het geleerde nadien in praktijk brengen tijdens de sportles. Een ander probleem dat zichtbaar werd in het onderzoek, is het aantal vrouwen dat slachtoffer werd van geweld. De cijfers liggen in België opvallend hoger dan het EU-gemiddelde. Op de vraag ik heb geen ervaring met geweld antwoordden 27% Belgische vrouwen positief tegenover 35% in de EU. Ook buiten de gevangenis is dit een gekend probleem en ligt het Belgisch gemiddelde hoger dan dat van de EU. Het lijkt dus logisch dat vrouwen wanneer ze net in de gevangenis aankomen vooral aangeven nood te hebben aan: fysieke en mentale zorg, opvang van verslavingsproblemen en tewerkstelling. Toekomstige mogelijkheden Elementen die de zelfwaarde kunnen verhogen zijn: leren omgaan met stress, ontwikkelen van een gezondere levensstijl, leren omgaan met kritiek, je eigen talenten ontdekken en merken dat je ergens goed in bent. In een vervolgfase kunnen andere combinaties tussen theoretisch onderwijs en praktische cursussen ontwikkeld worden (bv. ontdekken van talenten in relatie tot creatieve cursussen) om zo vanuit diverse invalshoeken te werken aan het verbeteren van het zelfbeeld. Idealiter wordt dat een detentieplan, waarbij aan het begin van de detentieperiode het zelfbeeld van een gedetineerde in kaart gebracht wordt. Op basis van de elementen die nodig zijn om dit te versterken, wordt een plan opgemaakt. Dat plan zou een combinatie kunnen zijn van volwasseneneducatie gekoppeld aan bijvoorbeeld therapie (CGG), sportlessen, creatieve cursussen, individuele opvolging door 10

11 trajectbegeleiding van justitieel welzijnswerk, psychosociale dienst, beambten en directie. De beambten worden mee betrokken om de gedetineerden te motiveren en te monitoren in hun groei. Zien beambten een verandering in communicatieve competenties, houding en zelfvertrouwen van de cursisten in andere situaties, bv. op de wandeling, in de werkplaats, tijdens de polyvalente zaal? Best ingerichte sectie In 2014 kreeg de keukensectie een eigen zithoek dankzij het keukenproject. Daardoor werd de sectie s avonds aangenamer en huiselijker tijdens de uren van de polyvalente zaal. Dat bracht de directie van M1 op het idee om jaarlijks een wedstrijd best ingerichte sectie te organiseren en een open sectie een eigen zithoek te schenken. Gedetineerden konden per sectie aan de hand van de IKEA-gids een creatief ontwerp maken over hoe zij hun sectie willen inrichten. Het ontwerp, samen met een motivatie en begroting werden door een externe jury beoordeeld. Omdat de externe jury een school was, werd hier een sensibiliserende les over detentie aan gekoppeld. Het doel is vooral om gemeenschapsvorming te bevorderen in de polyvalente zaal, door hier enig comfort en gezelligheid aan toe te voegen. Helaas blijkt het wedstrijdelement voor gedetineerden niet aantrekkelijk en deden slechts twee van de vier secties mee. Door besparingen is de toekomst van dit project onzeker. Info1 en Info2 In het PCB werken we met twee interne tv-kanalen. Beide zenders maken deel uit van het gratis tvaanbod dat in elke cel aanwezig is. Op het infokanaal (Info1) draait een PowerPoint, met de nodige toeters en bellen, in loop. Die bevat allerhande informatie voor gedetineerden, zoals het activiteitenaanbod en hulp- en dienstverlening in het algemeen, recente mededelingen aan gedetineerden vanuit de gevangenis (aanpassingen bezoek, kantine ) en specifieke informatie op vraag van interne of externe diensten (bv. uitleg werking commissie van toezicht ). Om het geheel dynamisch en aantrekkelijk te maken, wordt de informatie meerdere keren per week geüpdatet en werken we met interactieve items, zoals een wedstrijd of quiz. Op het ontspannend kanaal (Info2) brengen we een brede waaier aan ontspanning en entertainment. Hier programmeren we bijvoorbeeld films, series, documentaires, concerten, enz. Zo hebben ook de gedetineerden die niet over de middelen beschikken om het volledige tv-aanbod te huren, een basisaanbod op vlak van entertainment. Anderzijds kunnen we het kanaal gebruiken voor themawerking en het bereiken van specifieke doelgroepen. Nieuw in 2015: de eerste stappen zijn gezet voor de start van gevangenisradio. 11

12 Herstel JWW, PCB, gedetineerden en bezoekers in dialoog In december nodigden Justitieel Welzijnswerk (JWW) en het Penitentiair Complex Brugge gedetineerden en hun bezoekers uit om samen na te denken over hoe het bezoek binnen de gevangenismuren aangenamer kan verlopen. Ligand, een ontwikkelingscentrum dat preventie en herstel centraal plaatst in hun drive om uitsluiting te voorkomen, heeft dit proces begeleid. Door dit initiatief werden gedetineerden en bezoekers voor het eerst rechtstreeks betrokken in de vormgeving van de bezoekregeling. In de uitwisseling met een directeur, beambten en hulpverleners werd hun feedback evenzeer ter harte genomen en dat werd positief onthaald.. Alle voorstellen werden uiteindelijk gebundeld. Voorbeelden: het voorzien van koffie in de wachtzaal, de herinrichting van de bezoekruimte waarbij de privacy meer gewaarborgd kan worden, enzovoort. Inktvisjes haken voor couveusekindjes Sinds 2014 worden er inktvisjes gehaakt en gebreid voor couveusekindjes in Belgische en Nederlandse ziekenhuizen. De inktvisjes worden in de couveuse gelegd en de kindjes worden een stuk rustiger en trekken niet meer zo vaak aan de slangen en sondes. De ademhaling en hartslag van de kindjes worden regelmatiger en het zuurstofgehalte van hun bloed wordt hoger. Waarschijnlijk lijken de tentakels van de inktvisjes op de navelstreng die de kindjes vasthielden toen ze nog in de buik van hun moeder zaten. Na een tip van een beambte en omdat we dit een zeer waardevol project vonden, besloten we om samen met Lutje (vrijwilligster CAW) hieraan mee te werken. We organiseerden voor de vrouwenafdeling een vorming haken van inktvisje voor couveusekindjes. Vijf creatieve en geëngageerde dames van de vrouwenafdeling leerden hoe ze de inktvisjes moesten haken en konden op cel verder aan de slag gaan. Uiteindelijk werden er op cel dertig kleurrijke octopusjes gehaakt die nu de beginweken van heel wat couveusekindjes een stuk aangenamer laten verlopen. Ook in 2015: Herstelgerichte activiteiten (CDRGA) Workshop Gezonde grenzen (durven) stellen voor geïnterneerden Workshop Stoppen met roddelen en klagen voor fatiken (gedetineerden die een vertrouwensfunctie hebben binnen de gevangenis) van de vrouwenafdeling Invloed van voeding op gedrag voor personeel. Draaiboek herstelfonds kreeg een update en werd voor het eerst succesvol toegepast. 12

13 Tewerkstelling I.M. Een stukje schrijven ter gelegenheid van mijn nakende pensionering voelt inderdaad wat aan als het schrijven van mijn eigen In Memoriam. Meer dan 20 jaar samenballen op een A4 lijkt me hoe dan ook onbegonnen werk. Ik zou niet alleen mezelf oneer aandoen, maar ook en vooral de mensen waar ik mee heb samengewerkt en het werk dat ik al die jaren met heel veel plezier heb gedaan reduceren tot een voetnoot in mijn leven. Anekdotisch aan de slag gaan is ook niet aangewezen want er zijn legio anekdotes het vermelden waard. Er is één gegeven dat er uit springt en dat is de plaats die de hulp- en dienstverlening heeft verworven - soms zelfs veroverd - binnen de penitentiaire instelling. Van de vreemde eend in de bijt die slechts node geduld werd door het penitentiaire korps tot een partner die ernstig genomen wordt. De botsing tussen de verschillende culturen heeft gezorgd voor een dynamiek die de gedetineerde ten goede is gekomen. Het is en blijft een moeilijke evenwichtsoefening tussen de veiligheid die nog altijd primeert, en de rechten die de gedetineerde medemens heeft. Het is natuurlijk niet altijd peis en vree in de gevangenis. Maar ik heb door de jaren heen de evolutie gezien van een milde aversie tot bereidheid tot samenwerking. Ik heb altijd kunnen rekenen op het korps beambten die in vaak moeilijke situaties naar beste vermogen werken. De Psychosociale Dienst vaak het pispaaltje van de gedetineerden en de mensen van Justitieel Welzijnswerk zijn niet enkel collega s maar ook vrienden. Vrienden die er altijd stonden toen het nodig was. Ook en vooral op persoonlijk vlak. Ik heb veel mensen zien komen en gaan. Ook bij de verschillende directieleden en beleidsmedewerkers waar het soms op een stoelendans lijkt. En zowel diegenen die in de beginfase mogelijkheden creëerden als diegenen die de verwezenlijkingen nu consolideren ben ik dankbaar. Ook de samenwerking met de gedetineerden viel best mee. De vele ontgoochelingen moet je er natuurlijk bij nemen. Maar soms maken we het verschil en dat is belangrijk. We zijn met zijn allen tevreden met kleine stappen. De lat niet al te hoog leggen en het verwachtingspatroon terugschroeven en dan nóg bijstellen is vaak de boodschap gebleken. De vele mensen die ik in de loop van de jaren heb begraven zijn een domper geweest en sommigen blijven je bij. Niet gesneuveld op het veld van eer maar geveld door drugs of geweld. Vertrekken doe ik met een dubbel gevoel. Een gevoel van weemoed is me niet vreemd bij de gedachte aan de vele vrienden die ik in mijn hart gesloten heb en nu achterlaat. Edoch, niet getreurd. Het is en blijft een keuze van het hart. Ik keer terug naar mijn eerste grote liefdes: literatuur, cultuur, filosofie en dies meer. En ook niet onbelangrijk: mijn vrouw zal heel tevreden zijn. Rest mij nog de hoop uit te spreken dat de rationaliseringsgolf die door de verschillende instellingen raast de fundamenten van het gebouw dat we samen gebouwd hebben niet ondergraaft. Zorg goed voor elkaar. Franky, detentieconsulent VDAB 13

14 Vooruitblik op 2016 Nieuw actieplan hulp- en dienstverlening SD 1 SD 2 OD 1 OD 2 SD 3 OD 1 OD 2 OD 3 OD 4 OD 5 OD 6 De werking van de hulp- en dienstverlening en regimewijzigingen worden in overleg op elkaar afgestemd Het aanbod H&D in de gevangenis van Brugge is afgestemd op de actuele noden en behoeften van specifieke doelgroepen gedetineerden Tegen december 2018 is het hulp- en dienstverleningsaanbod geoptimaliseerd voor de senioren op basis van ten minste 2 pilootprojecten Tegen juni 2018 is het hulp- en dienstverleningsaanbod geoptimaliseerd voor de gesloten secties M1 op basis van onderzoekswerk Alle partners van de Vlaamse Gemeenschap en Justitie in de gevangenis van Brugge zetten zich in voor een samenhangend aanbod Tegen juni 2018 is er een gedragen actieplan onderwijs Tegen juni 2018 is er een preventief gezondheidsbeleid Tegen juni 2018 werken alle medewerkers van JWW volgens een gemeenschappelijke visie herstelgericht met gedetineerden en hun directe sociale omgeving Tegen juni 2017 is er een aangepast sportaanbod voor acht doelgroepen Tegen juni 2018 zijn er minstens drie nieuwe partners actief betrokken bij het culturele aanbod Tegen juni 2018 is er een vlottere overgang binnen-buiten voor werkzoekende gedetineerden Nieuwe uitdagingen in 2016 Voor de uitdagingen die we in 2016 aangaan, werd veel voorbereidend werk geleverd in Dat zal zijn vruchten afwerpen in 2016 en de jaren daarna. Uitvoeren van het nieuwe actieplan Samenwerking met OCMW Oostende Procesbegeleiding ter invoering van SEO-R op de afdeling geïnterneerden bij zowel bewakend personeel als PSD en zorgteam Samenwerking Sint-Idesbald voor het in kaart brengen van vermoeden van beperking bij geïnterneerden en gedetineerden i.s.m. de UGent Werkgroep gezondheid Elke stap telt OKRA Suïcidepreventie draaiboeken implementeren Schoonmaak hygiëne Implementatie en afwerking van RFID in de bibliotheek Meditatie Circustechnieken voor gedetineerde ouders en hun bezoekende kinderen. 14

15 Partners in 2015 AA Atelier Magenta Bibliotheek Brugge Bloso CAP CAW Noord West-Vlaanderen Centrum voor Basiseducatie (CBE) CGG Prisma (Patend) CKG Sint Clara Consortium Webros Consulentenwerking Ampel CVO SNT CVO Spermalie CVO VTI De Oever (vroedvrouwen) De Rode Antraciet Dienst Ondersteuningsplan (DOP) Groep Intro vzw Huis van het Nederlands Isbin Kind en Gezin Klein Verhaal Ligand LOGO OCMW van Brugge en Zedelgem Opvoedingswinkel Oranje Provincie West-Vlaanderen Seniornet Steunpunt Expertise Netwerken (SEN) Stichting lezen Suggnomè t Veldzicht Tele-Onthaal Ubuntu UM4P VAPH VDAB Vlabus Vocvo VOKANS Vormingplus Vrijstaat O... 15

16 Lay-out: afdeling Algemeen Coördinerende Diensten Centrale redactie: Marieke De Jong, beleidscoördinator gevangenis Brugge Foto s: Olivier Michiels (DG EPI) en VOS-dienst. Verantwoordelijke uitgever: Marijke Enghien, afdeling Welzijn en Samenleving, Koning Albert II-laan 35, bus 30, 1030 Brussel