TETRALERT - SOCIAAL ONWETTIGE TERBESCHIKKINGSTELLING VAN PERSONEEL: EEN AKELIG ARREST VAN CASSATIE? NEEN, NIET ECHT

Transcriptie

1 TETRALERT - SOCIAAL ONWETTIGE TERBESCHIKKINGSTELLING VAN PERSONEEL: EEN AKELIG ARREST VAN CASSATIE? NEEN, NIET ECHT Het Hof van Cassatie wond er op 15 februari laatstleden geen doekjes om. Het Hof heeft namelijk een arrest van het Hof van Beroep van Brussel van 9 april 2014 niet verworpen, en dus bevestigd. Dit arrest wees de eis af van een vzw aan een onderneming tot het terugbetalen van een voorgeschoten bedrag van meer dan EUR. De schuldenaar werd dus vrijgesteld van het betalen van zijn schuld. Vreemd genoeg werd dit arrest gewezen tegen het advies in van de advocaat-generaal, die meende dat de juridische redenering van het Hof van Beroep fout was en dat zijn arrest dus moest worden verbroken. Hij adviseerde om de zaak naar een ander Hof van Beroep te verwijzen en de zaak opnieuw te laten beoordelen. I. WAT IS ER GEBEURD? In 2006 sloot de betrokken vzw een overeenkomst af met een vennootschap naar Frans recht, op basis waarvan zij personeel ter beschikking stelde van deze vennootschap en haar een factuur stuurde voor de kosten van de betaalde lonen. Omdat de vennootschap in gebreke bleef voor de betaling van de facturen van de vzw, samen goed voor een bedrag van meer dan EUR ofte 6 maanden loon voor de 'geleende' werknemers, werd de zaak voor de rechtbank gebracht. De eerste rechter gaf de 'uitlenende' vzw gelijk en veroordeelde de 'gebruikende' vennootschap tot het betalen van de desbetreffende facturen. Ingevolge het beroep dat de gebruikende vennootschap aantekende, werd de beslissing van de eerste rechter echter herzien door het Hof van Beroep, die de gebruiker vrijstelde van het betalen van de schuld omwille van de nietigheid van de overeenkomst tot terbeschikkingstelling van personeel. Hierop tekende de vzw beroep aan bij ons hoogst mogelijke rechtscollege, het Hof van Cassatie. II. JURIDISCHE CONTEXT Een wet van 24 juli 1987 verbiedt elke werkgever om zijn werknemers ter beschikking te stellen van een gebruiker die over hen in enige mate patronaal gezag uitoefent. Deze wet werd uitgevaardigd om werknemers te beschermen en te vermijden dat fictieve werkgevers personeel aan een lagere kost aanwerven om hen vervolgens in dienst te stellen van een gebruiker, de echte werkgever, die op die manier bespaart op de loonschalen die hij normaal zou moeten naleven. 1

2 Naast de strafrechtelijke veroordelingen voor zowel diegene die een werknemer ter beschikking stelt, als voor de gebruiker, zijn de burgerrechtelijke sancties voor de schending van dit verbod duidelijk: - de overeenkomst tot terbeschikkingstelling is nietig; - er bestaat een arbeidsovereenkomst tussen de gebruiker en de werknemer vanaf de aanvang van zijn/haar prestaties voor de gebruiker, met dien verstande dat de werknemer de overeenkomst te allen tijde kan beëindigen zonder vooropzeg of opzeggingsvergoeding; - degene die de werknemer ter beschikking stelt en de gebruiker zijn hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van de sociale bijdragen, de lonen, vergoedingen en voordelen voortvloeiend uit de arbeidsovereenkomst die is ontstaan tussen de werknemer en de gebruiker. III. REDENERING VAN HET HOF VAN BEROEP Na de vaststelling dat het patronale gezag over de geleende werknemers werd uitgeoefend door een uitvoerend directeur van het gebruikende bedrijf, die [ ] de praktische organisatie van het werk van de ter beschikking gestelde werknemers leidde, hun arbeids- en proefduur bepaalde, hun verloven en jaarlijkse vakantie toestond en de arbeidsongeschiktheid regelde. Hij regelde ook de aanwervingsdocumenten van de nieuwe gedetacheerde personeelsleden [ ] dit management was niet alleen administratief maar hield ook beslissingen in ten aanzien van het personeel. Dit gezag blijkt meer bepaald uit verschillende brieven van het personeel aan (deze uitvoerend directeur) en vice versa. [ ] (vrije vertaling), heeft het Hof van Beroep besloten dat er sprake was van een onwettige terbeschikkingstelling van personeel door de vzw aan het gebruikende bedrijf. Het feit dat de vzw bepaalde instructies is blijven geven aan haar gedetacheerd personeel en bepaalde aspecten van patronaal gezag zou hebben behouden, doet niet ter zake in de ogen van het Hof, aangezien dit gezag ook door het gebruikende bedrijf werd uitgeoefend. Overwegende dat de wet van 24 juli 1987 een 'politie- en veiligheidswet' is omdat zij de bescherming van de werknemers organiseert, heeft het Hof vastgesteld dat de vzw dus geen enkele betaling kon eisen voor de uitvoering van een overeenkomst die nietig is. Daarmee heeft het Hof geen rekening gehouden met het feit dat de gebruiker mededader was van deze overtreding. Het Hof heeft overigens ook het argument verworpen volgens hetwelk de gebruiker een verrijking zonder oorzaak genoot door niet te betalen, omdat zij het voordeel had genoten van het werk van de werknemers die haar ter beschikking waren gesteld. [ ] Door deze vordering in te willigen, zou de doeltreffendheid van de wettelijk voorziene sanctie teniet worden gedaan en zou dit duidelijk in strijd zijn met het doel van de bescherming van de door de wetgever bedoelde categorieën van werknemers. (vrije vertaling) 2

3 IV. EN HET HOF VAN CASSATIE? De vzw is in cassatie gegaan, waarbij zij onder meer: 1. Aanvoerde dat alleen de werknemers de nietigheid van de overeenkomst tot terbeschikkingstelling kunnen inroepen omdat zij het zijn die de wet wil beschermen. De nietigheid van de overeenkomst is dus relatief en de gebruiker, mededader van de overtreding, kan hierop geen beroep doen. Het Hof van Cassatie verwierp dit argument en bevestigde dat het om een absolute nietigheid ging omdat [ ] men met specifieke overeenkomsten niet kan afwijken van de wetten van openbare orde en goede zeden en [ ] de verbintenis aangegaan op basis van een ongeoorloofde zaak geen enkel gevolg kan hebben. (vrije vertaling) 2. ook volhield dat [ ] niemand zich zonder oorzaak mag verrijken ten koste van iemand anders (vrije vertaling) zelfs al is dit in het kader van de uitvoering van een onwettige overeenkomst. Het Hof verwierp ook dit argument omdat de verrijking zonder oorzaak de rechter niet verhindert om de vordering van de verarmde te verwerpen wanneer de maatschappelijke orde eist dat deze laatste zwaarder wordt gestraft. 3. De vzw argumenteerde ten slotte dat de gebruiker en diegene die ter beschikking stelt, hoofdelijk gehouden zijn om de schulden ten aanzien van de werknemers te betalen. Dit argument werd evenmin weerhouden door het Hof van Cassatie, dat na lezing van het dossier vaststelde dat hieruit niet volgde dat het bedrag van de door de vzw opgemaakte facturen overeenstemde met de bezoldigingen als gevolg van de arbeidsovereenkomst ontstaan tussen de uitgeleende werknemers en de gebruiker. V. WAT WAS DE MENING VAN HET OPENBAAR MINISTERIE? De advocaat-generaal meende dat het arrest van het Hof van Beroep van Brussel moest worden verbroken omdat de aanvankelijke overeenkomst nietig was op basis van relatieve, en niet absolute, nietigheid. Volgens hem hadden de werknemers die in de transactie zouden zijn benadeeld, de nietigheid van de overeenkomst tot terbeschikkingstelling van personeel kunnen inroepen, maar niet de gebruiker, die medeplichtig was aan de overtreding, om te trachten zijn schulden niet te betalen. Het Hof van Cassatie heeft de conclusies van zijn advocaat-generaal echter niet gevolgd en stelde zich uiterst streng op tegenover de situatie: de overtreding waarmee de werkgever werknemers ter beschikking stelt van derden, die deze werknemers gebruiken en over hen een mate van gezag uitoefenen die normaal toebehoort aan de werkgever, is nietig, op basis van absolute nietigheid. Bijgevolg is het niet mogelijk om facturen uit te geven of geld te vorderen op basis van een overeenkomst die niet bestaat. 3

4 Dankzij het Hof van Cassatie heeft de gebruiker, die de werkelijke werkgever is van de werknemers die hem ter beschikking werden gesteld, dus gedurende zes maanden diensten van deze laatsten genoten zonder ze te moeten betalen, terwijl hij toch mededader is van de strafrechtelijke overtreding. Het beginsel van de openbare orde is veiliggesteld, maar niet de moraal VI. Neen. EINDE VERHAAL? Eén zaak is duidelijk: wie op onwettige wijze werknemers ter beschikking stelt van derden riskeert dat de nietigheid van de overeenkomst door de gebruiker wordt opgeworpen om de factuur voor de bezoldigingen niet te moeten betalen. Betekent dit dat de gebruiker in alle omstandigheden gratis kan genieten van de diensten van werknemers die hem ter beschikking worden gesteld? Zeker niet! Wie op onwettige wijze werknemers ter beschikking stelt van derden kan nog steeds de wettelijke hoofdelijkheid inroepen, die door de wet van 24 juli 1987 werd ingevoerd. De hoofdelijkheid impliceert inderdaad dat de medeschuldenaar die een volledige schuld heeft betaald, de terugbetaling hiervan aan de andere schuldenaars kan vorderen, en dat zij elk naar rato van het voordeel dat zij uit de transactie hebben gehaald, moeten bijdragen. Omdat de gebruiker vaak de enige is die voordeel heeft gehaald uit het werk van de geleende werknemers, zal hij het volledige bedrag van hun vergoeding moeten betalen aan degene die hen te zijner beschikking heeft gesteld. In het aan het Hof van Cassatie voorgelegde geval lijkt de vzw dit argument niet voor het Hof van Beroep te hebben aangevoerd, of niet te hebben aangetoond dat de facturen wel degelijk verband hielden met de vergoeding van de werknemers die aan het bedrijf ter beschikking werden gesteld. De feitelijke vaststelling kon het Hof van Cassatie niet naar zich toe trekken, aangezien het uitsluitend bevoegd is om de wettelijkheid van de betwiste beslissing te analyseren. VII. BESLUIT Het is niet verboden om werknemers ter beschikking te stellen van derden, op voorwaarde dat de derde zijn instructies aan de werknemers beperkt tot wat schriftelijk is overeengekomen met diegene die hen ter beschikking stelt. In geval van onwettelijke terbeschikkingstelling, is het echter altijd mogelijk om de hoofdelijkheid ten aanzien van de gebruiker in te roepen. ***** Contact: Departement arbeidsrecht Disclaimer: De juridische informatie verschaft in de 'TETRALERT' is algemene commentaar met een puur 4

5 informatief karakter en kan dus in geen geval worden beschouwd als juridisch advies. Deze informatie houdt immers geen rekening met de omstandigheden eigen aan en toepasselijk op een persoon of een entiteit in het bijzonder. Tetra Law doet al het mogelijke opdat de verschafte informatie zo precies en actueel mogelijk is. Zij kan echter niet garanderen dat deze informatie exact is op de datum waarop de TETRALERT gelezen wordt of waarop zij in de toekomst gelezen zal worden. Elkeen moet zich dus informeren bij een professioneel en gekwalificeerd raadgever voor zijn persoonlijke situatie. Tetra Law wijst elke aansprakelijkheid af voor elke schade die zou voortvloeien uit de informatie vermeld in de 'TETRALERT'. Tetra Law is niet verantwoordelijk voor de inhoud van externe internetsites die vermeld zouden zijn in de TETRALERT. ***** 5