Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 13 DECEMBER 2010 S F /1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. S F 1. I. S. en 2. S. K., eisers, vertegenwoordigd door mr. John Kirkpatrick, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen OPENBAAR CENTRUM VOOR MAATSCHAPPELIJK WELZIJN TE HOEI, verweerder, vertegenwoordigd door mr. Jacqueline Oosterbosch, advocaat bij het Hof van Cassatie.

2 13 DECEMBER 2010 S F /2 I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen een arrest, op 9 september 2009 gewezen door het arbeidshof te Luik. Raadsheer Alain Simon heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal met opdracht Philippe de Koster heeft geconcludeerd. II. CASSATIEMIDDELEN De eisers voeren de volgende drie middelen aan. ( ) Tweede middel (subsidiair) Geschonden wettelijke bepalingen De artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Aangevochten beslissingen Het arrest beslist dat de verweerder aan de eisers, die in 1997 de Belgische nationaliteit verkregen hebben, ten onrechte een volledig leefloon voor samenwonenden heeft gestort van 1 oktober 2002 tot 30 april 2006, omdat de eisers geen aangifte hadden gedaan van het feit dat zij samenwoonden met hun zoon, die beroepsinkomsten genoot, en met hun dochter, die werkloosheidsuitkeringen ontving, en stelt vast dat "de [verweerder] niet bewijst dat de [eisers] bedrog zouden hebben gepleegd, daar de niet-aangifte van een situatie door de aanvrager op zich geen bedrog vormt. Om van bedrog te kunnen spreken, moet immers zijn aangetoond dat er handelingen zijn verricht met het doel te bedriegen, wat niet het geval is", en beslist vervolgens dat het onverschuldigde bedrag dat elke eiser terug moet betalen, ,91 euro bedraagt, waarbij de toepasselijke verjaringstermijn, overeenkomstig artikel 2277 van het Burgerlijk Wetboek, vijf jaar bedraagt. Het arrest grondt die beslissing op de volgende redenen :

3 13 DECEMBER 2010 S F /3 "De (eisers) menen dat de bepalingen betreffende de verjaring discriminatoir zijn en ze maken in dat verband de vergelijking met de verjaringstermijnen die van toepassing zijn in andere domeinen van de sociale zekerheid zoals de wet van 13 juni 1966 betreffende de pensioenen en de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen. Die vergelijking gaat echter niet op, daar het om volkomen verschillende socialezekerheidsstelsels gaat : de pensioenen of de ziekte- en invaliditeitsverzekering, die betrekking heeft op de uitkeringen die de derving van inkomsten wegens arbeidsongeschiktheid vergoeden, vallen als zodanig onder stelsels waarvoor bijdragen moet worden gestort, terwijl het leefloon alsook het recht op maatschappelijke hulp onder stelsels vallen waarvoor dat niet nodig is. In de verschillende domeinen van de sociale zekerheid bestaan er tal van bepalingen die verjaringstermijnen van verschillende duur voorschrijven en die termijnen kunnen niet met elkaar vergeleken worden zonder dat men stoot op een element of een geheel aan elementen die de voormelde aangelegenheden met elkaar verbinden. De door de (eisers) gesuggereerde prejudiciële vraag is volgens het (arbeids)hof niet ter zake dienend, wat duidelijk blijkt uit de bewoordingen van het hierna vermelde arrest van het Grondwettelijk Hof. Er moet immers worden beslist dat het Grondwettelijk Hof reeds een vergelijking heeft moeten maken tussen de bepalingen betreffende de verjaring van de terugvordering van onverschuldigd betaalde socialezekerheidsuitkeringen en van het onverschuldigd betaalde leefloon. Het Grondwettelijk Hof heeft in zijn arrest van 30 oktober 2008 beslist dat artikel 29, 1, van de wet van 26 mei 2002 betreffende het recht op maatschappelijke integratie de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, in zoverre de verjaringstermijn waarnaar het verwijst de verjaringstermijn bedoeld in artikel 2277 van het Burgerlijk Wetboek overschrijdt ( ). Overeenkomstig dat arrest van het Grondwettelijk Hof moet de verjaringstermijn inzake het leefloon worden verminderd tot vijf jaar, zoals bepaald in artikel 2277 van het Burgerlijk Wetboek" (dat betrekking heeft op de schulden die jaarlijks of in kortere termijnen betaalbaar zijn).

4 13 DECEMBER 2010 S F /4 Grieven De regel van de gelijke behandeling en het verbod op discriminatie, vastgelegd in de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, houdt in dat al wie zich in dezelfde situatie bevindt, op dezelfde manier behandeld wordt, behalve wanneer het onderscheid op een objectieve en redelijke wijze verantwoord is. Krachtens artikel 24, 1, van de wet van 26 mei 2002 betreffende het recht op maatschappelijke integratie "wordt het leefloon uitgekeerd met toepassing van deze wet op de betrokkene verhaald : 1 in geval van een herziening met terugwerkende kracht, bedoeld in artikel 22, 1". Volgens artikel 29, 1, van dezelfde wet, verjaart de vordering tot terugbetaling bedoeld in artikel 24, 1, overeenkomstig artikel 2262bis, 1, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek, dat wil zeggen door verloop van tien jaar. Artikel 30, 1, van de wet van 29 juni 1981 houdende de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers bepaalt wat volgt : "De terugvordering van de ten onrechte betaalde sociale prestaties verjaart na drie jaar, te rekenen vanaf de datum waarop de uitbetaling is geschied" (eerste lid). "De in het eerste lid voorgeschreven termijn wordt teruggebracht tot zes maanden indien de betaling enkel het gevolg is van een vergissing van de instelling of de dienst, waarvan de betrokkene zich normaal geen rekenschap kon geven" (tweede lid). "De in het eerste lid voorgeschreven termijn wordt verlengd tot vijf jaar indien ten onrechte werd betaald in geval van bedrog, arglist of bedrieglijke handelingen van de betrokkene" (derde lid). Uit die bepaling blijkt dat de wetgever, inzake sociale zekerheid voor werknemers, niet toegestaan heeft dat de onverschuldigd gestorte uitkeringen teruggevorderd konden worden binnen de gemeenrechtelijke termijnen bepaald in de artikelen 2262bis, 1, eerste lid, en 2277 van het Burgerlijk Wetboek. Ongeacht het specifiek karakter van het recht op maatschappelijke integratie, dat niet valt onder de socialezekerheidsstelsels bedoeld in de voormelde wet van 29 juni 1981, verschillen de daarvoor gestorte uitkeringen wat dat betreft niet in die mate van de andere socialezekerheidsprestaties dat het verantwoord zou zijn om de terugvordering van de uitkeringen die ten onrechte zijn uitbetaald aan

5 13 DECEMBER 2010 S F /5 personen die geen bedrog hebben gepleegd, aan een langere verjaringstermijn te onderworpen dan die welke bepaald is in artikel 30, 1, eerste lid, van de wet van 29 juni De omstandigheid dat het recht op maatschappelijke integratie of op maatschappelijke hulp niet valt onder de socialezekerheidsstelsels waartoe bijgedragen moet worden, kan het verschil in behandeling niet verantwoorden. In zoverre het arrest evenwel beslist dat de verjaringstermijn van de vordering tot terugbetaling van het bedrag dat onverschuldigd is uitbetaald aan de eisers die geen bedrog hebben gepleegd, overeenkomstig artikel 2277 van het Burgerlijk Wetboek vijf jaar bedraagt, zodat het bedrag van ,91 euro dat elke eiser aan de verweerder moet terugbetalen, geldsommen omvat die méér dan drie jaar vóór de beslissing tot terugvordering zijn uitgekeerd, schendt het de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. ( ) III. BESLISSING VAN HET HOF Tweede middel Artikel 24, 1, 1, van de wet van 26 mei 2002 betreffende het recht op maatschappelijke integratie bepaalt dat het met toepassing van die wet uitgekeerde leefloon op de betrokkene wordt verhaald in geval van een herziening met terugwerkende kracht, bedoeld in artikel 22, 1. Artikel 29, 1, van die wet, zoals het te dezen van toepassing is, bepaalt dat de terugvordering bedoeld in artikel 24, 1, verjaart overeenkomstig artikel 2262bis, 1, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek, dat wil zeggen na tien jaar, en, zoals het werd gewijzigd door artikel 159 van de wet van 30 december 2009, dat die rechtsvordering verjaart overeenkomstig artikel 2277 van het Burgerlijk Wetboek, dat wil zeggen na vijf jaar. Artikel 30, 1, van de wet van 29 juni 1981 houdende de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers een bepaling die niet in werking is getreden bepaalt, in het eerste lid, dat de terugvordering van de ten onrechte betaalde sociale prestaties verjaart na drie jaar, te rekenen vanaf de datum waarop de uitbetaling is geschied, en in het tweede lid, dat de in het eerste lid

6 13 DECEMBER 2010 S F /6 voorgeschreven termijn wordt teruggebracht tot zes maanden indien de betaling enkel het gevolg is van een vergissing van de instelling of de dienst, waarvan de betrokkene zich normaal geen rekenschap kon geven, en in het derde lid, dat de in het eerste lid voorgeschreven termijn wordt verlengd tot vijf jaar indien ten onrechte werd betaald in geval van bedrog, arglist of bedrieglijke handelingen van de betrokkene. Het bestreden arrest overweegt dat, aangezien artikel 29, 1, van de wet van 26 mei 2002, zoals het van toepassing was vóór de wijziging ervan, discriminatoir is, hetgeen het Grondwettelijk Hof heeft vastgesteld in zijn arrest nr. 147/08 van 30 oktober 2008, de verjaringstermijn verminderd moet worden tot vijf jaar, zoals bepaald in artikel 2277 van het Burgerlijk Wetboek. Volgens het middel volgt uit het voormelde artikel 30, 1, van de wet van 29 juni 1981 dat de wetgever niet toegestaan heeft dat de socialezekerheidsprestaties die ten onrechte zijn uitbetaald maar zonder dat de betrokkene zich schuldig heeft gemaakt aan bedrog, arglist of bedrieglijke handelingen, teruggevorderd kunnen worden binnen de gemeenrechtelijke termijnen bepaald in de artikelen 2262bis, 1, eerste lid, en 2277 van het Burgerlijk Wetboek. Het leidt daaruit af dat voormeld artikel 29, 1, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, in zoverre die bepaling de terugvordering van het leefloon dat ten onrechte werd uitbetaald aan sociaal verzekerden die geen bedrog hebben gepleegd, aan een langere termijn onderwerpt dan die welke bepaald is in artikel 30, 1, van de wet van 29 juni 1981, voor de terugvordering van de sociale prestaties voor werknemers die in dezelfde omstandigheden worden uitbetaald. Krachtens artikel 26, 1, 3, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, doet het Grondwettelijk Hof, bij wijze van prejudiciële beslissing, bij wege van arrest uitspraak op vragen omtrent de schending, door een wet, van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Overeenkomstig artikel 26, 2, van dezelfde wet, is het Hof gehouden de in het dictum van dit arrest opgeworpen vraag aan het Grondwettelijk Hof te stellen.

7 13 DECEMBER 2010 S F /7 Dictum Het Hof, Houdt de uitspraak aan tot het Grondwettelijk Hof, bij wijze van prejudiciële beslissing, over de volgende vraag uitspraak heeft gedaan : Schendt artikel 29, 1, van de wet van 26 mei 2002 betreffende het recht op maatschappelijke integratie, zoals het van toepassing was vóór de wijziging ervan bij de wet van 30 december 2009, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het bepaalt dat de vordering tot terugbetaling van het leefloon, bedoeld in artikel 24, 1, van dezelfde wet, verjaart overeenkomstig artikel 2262bis, 1, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek, wanneer de onverschuldigde betaling werd verricht zonder bedrog, arglist of bedrieglijke handelingen van de betrokkene, terwijl artikel 30, 1, van de wet van 29 juni 1981 houdende de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers bepaalt dat de terugvordering van de in diezelfde omstandigheden gestorte sociale prestaties verjaart na drie jaar, te rekenen vanaf de datum waarop de uitbetaling is geschied?. Houdt de kosten aan. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, derde kamer, te Brussel, door afdelingsvoorzitter Paul Mathieu, de raadsheren Sylviane Velu, Martine Regout, Alain Simon en Mireille Delange, en in openbare terechtzitting van 13 december 2010 uitgesproken door afdelingsvoorzitter Paul Mathieu, in aanwezigheid van advocaat-generaal met opdracht Philippe de Koster, met bijstand van griffier Marie-Jeanne Massart. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Eric Stassijns en overgeschreven met assistentie van griffier Philippe Van Geem. De griffier, De raadsheer,