Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 11 JANUARI 2010 C F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C F AXA BELGIUM, naamloze vennootschap, Mr. Antoine De Bruyn, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen B. R. H. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest, op 13 juni 2007 gewezen door het hof van beroep te Bergen. Bij beschikking van 19 november 2009 heeft de eerste voorzitter de zaak naar de derde kamer verwezen. Raadsheer Christine Matray heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Jean-Marie Genicot heeft geconcludeerd.

2 11 JANUARI 2010 C F/2 II. CASSATIEMIDDEL De eiseres voert een middel aan Geschonden wettelijke bepalingen - artikel 149 van de Grondwet; - de artikelen 41 en 88, eerste en tweede lid, inzonderheid 88, tweede lid, van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst. Aangevochten beslissingen Het arrest bevestigt het beroepen vonnis, verklaart de rechtsvordering van de eiseres tegen de verweerster tot terugbetaling van de bedragen die zij had uitgekeerd aan degene die ten gevolge van een opzettelijke daad van de verweerder schade geleden heeft niet ontvankelijk, en veroordeelt de eiseres bijgevolg in de kosten van beide instanties om de volgende redenen: De opzettelijke fout van een minderjarige betreft enkel de minderjarige en de aansprakelijkheid van de ouders blijft gedekt op grond van artikel 1384, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek; De verzekeraar BA Gezin dient dus de benadeelde derde schadeloos te stellen; Het minderjarig kind, zoals (de verweerder), dat thuis woont bij zijn ouders die een polis BA Gezin hebben afgesloten, heeft de hoedanigheid van verzekerde ten aanzien van die polis; Het verhaal dat op grond van artikel 41 van de wet van 25 juni 1992 wordt ingesteld op de minderjarige die een opzettelijke fout heeft begaan, mag niet als een vordering tot indeplaatsstelling worden aangemerkt daar de minderjarige, (de verweerder), zelf gedekt was door de door zijn ouders gesloten verzekeringsovereenkomst; Het argument volgens hetwelk de minderjarige, die wegens zijn opzettelijke fout van dekking uitgesloten is, om die reden de hoedanigheid van derde krijgt, is juridisch gezien onjuist: de hoedanigheid van verzekerde wordt door de overeenkomst toegekend voor de gehele duur van de dekking en de groep verzekerden kan niet variëren naargelang van de omstandigheden, eigen aan het schadegeval (zie B. Dubuisson, op. cit., p. 27); Derhalve is de rechtsvordering die de verzekeraar B.A. Gezin tegen die minderjarige instelt tot terugbetaling van de bedragen die hij uitgekeerd heeft aan degene die ten gevolge van een opzettelijke daad van de minderjarige schade geleden heeft, een regresvordering die gegrond is op de verzekeringsovereenkomst (Bergen, 21 maart 2005, J.L.M.B., 2007, p. 426 en de noot Joëlle Tinant); Krachtens artikel 88, tweede lid, van de wet van 25 juni 1992 is de verzekeraar derhalve, op straffe van verval van zijn recht van verhaal, verplicht de verzekeringnemer of, in voorkomend geval, de verzekerde die niet de verzekeringnemer is, kennis te geven van

3 11 JANUARI 2010 C F/3 zijn voornemen om verhaal in te stellen zodra hij op de hoogte is van de feiten waarop dat besluit gegrond is; (De eiseres) toont te dezen niet aan dat zij haar voornemen om een dergelijk verhaal in te stellen ter kennis gebracht heeft (van de verweerder), ofschoon zij de bewijslast draagt (Cass., 7 juni 2002, nr. C F, Juridat); Gelet hierop heeft de eerste rechter de vordering terecht niet ontvankelijk verklaard. Grieven Eerste onderdeel In haar syntheseconclusie in hoger beroep betoogde de eiseres het volgende: Zij grondt haar verhaal op artikel 41 van de wet van 25 juni 1992 volgens hetwelk de verzekeraar in de rechten van de verzekerde treedt tegen de aansprakelijke derde. Die indeplaatsstelling is mogelijk tegen een afstammeling wanneer deze met kwaad opzet heeft gehandeld. Dat is noodzakelijkerwijs het geval als het opzettelijke daden betreft die, zoals te dezen, hebben geleid tot een veroordeling in het kader van de jeugdbescherming ( ). Artikel 8 van de wet van 25 juni 1992 vermeldt immers dat de verzekeraar niet verplicht kan worden dekking te geven aan hem die het schadegeval opzettelijk heeft veroorzaakt. Die tekst betekent dat de verzekeraar in geval van een opzettelijke daad geen dekking dient te geven (althans niet aan de persoon die schuldig is aan die opzettelijke daad); artikel 88 van de wet van 25 juni 1992 heeft betrekking op de regresvordering, dat is het geval waarin de verzekeraar een vergoeding heeft betaald voor de verzekerde en zich achteraf tegen hem keert. De rechtsvordering van (de eiseres) is dus wel degelijk een subrogatoire vordering en geen regresvordering, daar degene die een opzettelijke daad begaat niet als een verzekerde kan worden beschouwd ( ). Zoals hierboven aangetoond is (de eiseres) in de rechten van haar verzekerden getreden, namelijk de ouders wier vermoede burgerrechtelijke aansprakelijkheid zij gedekt heeft, terwijl zij de persoonlijke aansprakelijkheid van de minderjarige niet heeft gedekt. (De verweerder) betwist deze indeplaatsstelling als bepaald in artikel 41, aangezien zijn kwaad opzet niet gericht was tegen zijn ouders, verzekerden, maar tegen een derde. Dat argument overtuigt niet ( ). Er moet aan worden herinnerd dat, inzake verzekeringen B.A. privéleven, de schade die wordt toegebracht aan de verzekeringnemer en aan diens echtgenoot in beginsel nooit wordt gedekt (artikel 6,2, van het koninklijk besluit van 12 januari 1984), zodat het vereiste dat het kwaad opzet tegen een verzekerde gericht moet zijn opdat de verzekeraar zijn subrogatoire vordering zou kunnen instellen, in feite elke betekenis ontneemt aan de uitzondering van artikel 41 ( ).

4 11 JANUARI 2010 C F/4 (De eiseres) beschikt dus over een subrogatoire vordering tegen (de verweerder) en is gerechtigd deze in te stellen. Het betreft hier wel degelijk een subrogatoire vordering en geen regresvordering die immers veronderstelt dat de persoonlijke aansprakelijkheid van de verzekerde gedekt is, quod non. Artikel 88 van de wet van 25 juni 1992 diende derhalve niet in acht genomen te worden door (de eiseres), daar die bepaling enkel van toepassing is op de regresvordering ( ). De regresvordering heeft ( ) enkel zin wanneer de verzekeraar de aansprakelijkheid van een persoon dekt omdat de wet het hem gebiedt, zelfs als die persoon zich niet meer met goed gevolg kon beroepen op de dekking van de verzekeraar ( ). De regresvordering veronderstelt dus dat de aansprakelijkheid van de persoon tegen wie die rechtsvordering wordt ingesteld, gedekt is ten aanzien van derden. Dat is te dezen niet het geval, aangezien (de eiseres) nooit de aansprakelijkheid (van de verweerder) maar die van zijn ouders heeft gedekt (zij heeft enkel de vermoede aansprakelijkheid gedekt van de ouders in hun hoedanigheid van burgerrechtelijk aansprakelijke partijen en (niet) de persoonlijke aansprakelijkheid van de minderjarige) ( ). In dit geval kan het begrip regresvordering niet worden gehanteerd. De regresvordering veronderstelt dat de aansprakelijkheid (van de verweerder) gedekt is door (de eiseres), wat nooit het geval geweest is en evenmin had kunnen zijn, daar er hier sprake is van opzettelijke daden. Het arrest dat stelt dat de verweerder de hoedanigheid van verzekerde had in de door zijn ouders gesloten verzekeringsovereenkomst, dat die hoedanigheid de gehele duur van de dekking blijft bestaan en dat de eiseres derhalve van haar voornemen om tegen hem een regresvordering in te stellen tot beloop van de door haar aan de benadeelde derde uitgekeerde bedragen kennis diende te geven aan de verweerder, antwoordt niet op de voormelde conclusie waarin de eiseres betoogde dat haar rechtsvordering niet het verhaal op de verzekerde is in de zin van artikel 88, tweede lid, van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst en dat evenmin kan zijn, maar noodzakelijkerwijs de subrogatoire vordering is waarbij de verzekeraar in de rechten treedt van de ouders van de verweerder van wie de eiseres de burgerrechtelijke aansprakelijkheid contractueel gedekt heeft; de regresvordering in de zin van artikel 88 zou immers veronderstellen dat de verzekeraar dekking heeft verleend wat in casu niet het geval is (artikel 8 van de wet van 25 juni 1992) om de persoonlijke aansprakelijkheid van de verzekerde, te dezen de verweerder, te dekken. Nergens in de motivering antwoordt het arrest op dat omstandig verweer. Het arrest is derhalve niet regelmatig met redenen omkleed (schending van artikel 149 van de Grondwet).

5 11 JANUARI 2010 C F/5 Tweede onderdeel Artikel 41, eerste lid, van de bovenvermelde wet van 25 juni 1992 luidt als volgt: De verzekeraar die de schadevergoeding betaald heeft, treedt ten belope van het bedrag van die vergoeding in de rechten en rechtsvorderingen van de verzekerde of de begunstigde tegen de aansprakelijke derden. Het tweede lid van dat artikel luidt als volgt: Indien, door toedoen van de verzekerde of de begunstigde, de indeplaatsstelling geen gevolg kan hebben ten voordele van de verzekeraar, kan deze van hem de terugbetaling vorderen van de betaalde schadevergoeding in de mate van het geleden nadeel. Artikel 88, tweede lid, bepaalt het volgende: De verzekeraar is op straffe van verval van zijn recht van verhaal verplicht de verzekeringnemer of, in voorkomend geval, de verzekerde die niet de verzekeringnemer is, kennis te geven van zijn voornemen om verhaal in te stellen zodra hij op de hoogte is van de feiten waarop dat besluit gegrond is. Het arrest dat opmerkt dat de opzettelijke fout van een minderjarige enkel betrekking heeft op de minderjarige en dat de persoonlijke aansprakelijkheid van de ouders gedekt blijft op grond van artikel 1384, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, erkent dat de rechtsvordering van de eiseres strekte tot terugbetaling van de bedragen die de eiseres had uitgekeerd, niet om de aansprakelijkheid van de verweerder te dekken maar wel die van zijn ouders. De rechtsvordering van de eiseres was dus geen rechtsvordering tegen de verzekerde in de zin van artikel 88. De verzekerde in de zin van artikel 88 is de persoon voor wie de verzekeraar dekking heeft verleend en tegen wie hij in voorkomend geval verhaal instelt. De rechtsvordering die de verzekeraar die de vergoeding heeft betaald, krachtens artikel 41 van de wet van 25 juni 1992 kan instellen tegen de aansprakelijke derde valt niet samen met het verhaal op de verzekerde bedoeld in artikel 88, maar zij is, naar de bewoordingen van artikel 41, de rechtsvordering waarbij de verzekeraar door indeplaatsstelling in de rechten en rechtsvorderingen van de verzekerde of de begunstigde treedt tegen de voor de schade aansprakelijke derden. Te dezen kan de verweerder in de door de eiseres tegen hem ingestelde rechtsvordering niet worden beschouwd als de verzekerde aan wie krachtens de overeenkomst dekking verschuldigd was en in wiens rechten de eiseres trad omdat de eiseres de terugbetaling vorderde van de bedragen die zij had betaald om de aansprakelijkheid van zijn ouders te dekken en zij bijgevolg in de rechten van laatstgenoemden getreden was. De verweerder was met andere woorden niet de verzekerde voor wie de litigieuze vergoedingen zijn betaald en tegen wie de eiseres zich vervolgens gekeerd heeft op grond dat zij haar prestaties volgens de wet of de verzekeringsovereenkomst kon weigeren of

6 11 JANUARI 2010 C F/6 verminderen (cf. artikel 88, eerste lid), maar de aansprakelijke derde tegen wie de verzekeraar, die het slachtoffer schadeloos gesteld heeft, op grond van artikel 41 van de wet van 25 juni 1992, een subrogatoire vordering heeft ingesteld. De beslissing volgens welke de eiseres op grond van artikel 88, tweede lid, van de wet van 25 juni 1992 verplicht was aan de verweerder in diens hoedanigheid van verzekerde kennis te geven van haar voornemen om een rechtsvordering in te stellen tot terugbetaling van de aan de benadeelde derde uitgekeerde bedragen en volgens welke, aangezien zij dat niet gedaan heeft, haar rechtsvordering niet ontvankelijk is, is bijgevolg niet naar recht verantwoord (schending van de artikelen 41 en 88, eerste en tweede lid, van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst). III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Eerste onderdeel Met de in het middel aangegeven overwegingen waaruit blijkt dat de verweerder een verzekerde is in de zin van artikel 88 van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, beantwoordt het arrest, door ze tegen te spreken, de conclusie waarin de eiseres die hoedanigheid betwistte en aanvoerde dat de verweerder een derde was om te bewijzen dat een op grond van artikel 41 van deze wet ingestelde subrogatoire vordering ontvankelijk was. Het onderdeel mist feitelijke grondslag. Tweede onderdeel Artikel 88, eerste lid, van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst bepaalt dat de verzekeraar, voor zover hij volgens de wet op de verzekeringsovereenkomst de prestaties had kunnen weigeren of verminderen, zich een recht van verhaal kan voorbehouden tegen de verzekeringnemer en, indien daartoe grond bestaat, tegen de verzekerde die niet de verzekeringnemer is. Artikel 41, eerste lid, van deze wet bepaalt dat de verzekeraar die de schadevergoeding betaald heeft, ten belope van het bedrag van die vergoeding, in

7 11 JANUARI 2010 C F/7 de rechten en rechtsvorderingen van de verzekerde of de begunstigde tegen de aansprakelijke derden treedt. Enerzijds is de bij zijn ouders wonende minderjarige die een opzettelijke daad heeft begaan en die een verzekerde is in het kader van de door hen gesloten verzekeringsovereenkomst burgerrechtelijke aansprakelijkheid privéleven, een verzekerde in de zin van het bovenvermelde artikel 88, eerste lid, zelfs als de verzekeraar geen dekking aan hem heeft verleend maar uitsluitend bedragen heeft uitgekeerd tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van zijn ouders. Anderzijds kan uit het feit dat hij geen verzekerde is voor wie de verzekeraar de vergoedingen heeft betaald, niet worden afgeleid dat die minderjarige een derde is in de zin van het bovenvermelde artikel 41, eerste lid. Het middel faalt naar recht. Dictum Het Hof Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiseres in de kosten. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, derde kamer, te Brussel, door afdelingsvoorzitter Paul Mathieu, de raadsheren Christine Matray, Sylviane Velu, Benoît Dejemeppe en Martine Regout, en in openbare terechtzitting van 11 januari 2010 uitgesproken door afdelingsvoorzitter Paul Mathieu, in aanwezigheid van advocaat-generaal Jean-Marie Genicot, met bijstand van griffier Marie-Jeanne Massart. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Eric Dirix en overgeschreven met assistentie van griffier Johan Pafenols. De griffier, De raadsheer,