Vrouwen in het burgemeestersambt

Transcriptie

1 De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2500 AA DEN HAAG 1 van 7 Onderwerp Vrouwen in het burgemeestersambt 1. Inleiding In het Meerjarenbeleidsplan Emancipatie van het vorige kabinet was als doelstelling geformuleerd het realiseren van een evenredige vertegenwoordiging van vrouwen in besluitvormende posities. Concreet was daarbij als streefcijfer opgenomen het vergroten van het aandeel vrouwen in politieke functies tot minimaal 45% in De Emancipatiemonitor laat echter zien dat er vrijwel in alle bestuurlijke en politieke functies nog sprake is van een ondervertegenwoordiging van vrouwen. Gelet op de getalsmatige ontwikkelingen in de afgelopen jaren zal het streefcijfer niet gerealiseerd worden. Om stagnatie te voorkomen en een impuls te geven aan deze ontwikkelingen ga ik dit thema, samen met betrokkenen, actief oppakken. De nota Meer kansen van vrouwen Emancipatiebeleid behandelt het thema van vrouwen in besluitvorming en bestuur niet meer als apart thema, maar brengt het in verbinding met het thema van meer vrouwen in topposities bij de overheid, in het onderwijs en bedrijfsleven. Als minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ben ik verantwoordelijk voor de positie van de verschillende groepen politieke ambtsdragers. Ik sta een actieve aanpak voor om de instroom van vrouwen in politiek-bestuurlijke functies te vergroten. Dit draag ik ook expliciet uit. Zo zal de positie van vrouwen bij rekrutering en kandidaatstelling en bij het scholingsaanbod aan de orde gesteld worden in het overleg met de politieke partijen. Mijn bijzondere aandacht heeft daarbij de vergroting van de instroom van vrouwen in het burgemeestersambt. Ook vind ik het van belang dat de doorstroming van de huidige zittende vrouwelijke burgemeesters naar grotere 1 TK, vergaderjaar , , nr. 2 2 Emancipatiemonitor 2006, Sociaal en Cultureel Planbureau 3 TK, vergaderjaar , , nr.50 1

2 gemeenten wordt bevorderd. Ik wil hiervoor de betrokken partijen mobiliseren. De burgemeester vervult een belangrijke rol in het openbaar bestuur en vormt veelal het gezicht van de gemeente. Hetzelfde geldt voor de commissaris van de Koningin als het gaat om de provincie. Het aantal vrouwelijke burgemeesters ligt nu rond de 20%. Dit was de afgelopen 5 jaar ook het geval. Het aantal vrouwelijke sollicitanten lag in die periode gemiddeld zelfs iets lager. 2 van 7 Alvorens in te gaan op de maatregelen, maak ik een aantal opmerkingen dat daarbij in acht genomen moeten worden. 2. Context 2.1. Diversiteit is een breder aandachtspunt dan alleen de vertegenwoordiging van vrouwen. De representatieve democratie veronderstelt dat alle geledingen van de samenleving gerepresenteerd moeten kunnen zijn. Politiek en openbaar bestuur zouden een afspiegeling moeten zijn van de samenleving. Er blijkt echter een scheve verdeling waar het betreft geslacht, leeftijd, opleiding, etniciteit en beroepsachtergrond. In die zin maakt de positie van vrouwen deel uit van het grotere vraagstuk van rekrutering voor politieke functies. Deze brief richt zich in het bijzonder op de instroom van vrouwen in het burgemeestersambt. Maar diversiteit van deze groep kan niet los worden gezien van het bredere rekruteringsvraagstuk. Het lijkt erop dat bestuurlijke ervaring, in het bijzonder als wethouder, een belangrijke maatstaf is om te zich te kwalificeren voor een burgemeesterschap. Van kandidaat burgemeesters wordt uiteraard bestuurlijke ervaring verwacht. Voor in- en doorstroom is dus vereist dat vrouwen in bredere zin politiek-bestuurlijke ervaring kunnen verwerven. Toch is het juist uit een oogpunt van meer diversiteit van belang dat aan zij- instromers met affiniteit met het openbaar bestuur maar met relevante ervaring op andere gebieden, de mogelijkheid wordt geboden om zich gericht te kwalificeren voor het burgemeesterschap en werkende weg de benodigde deskundigheid te verwerven Een burgemeester wordt door de Kroon benoemd op aanbeveling van de gemeenteraad. Benoeming van een commissaris van de Koningin gebeurt na een aanbeveling van provinciale staten. In dat benoemingsproces komen diverse partijen in beeld. De doelstelling van meer instroom van vrouwen in het burgemeestersambt kan daarom alleen gerealiseerd worden met de medewerking en het commitment van anderen, zoals de politieke partijen, de commissarissen van de Koningin, de beroepsgroep van burgemeesters en de gemeenteraden die een aanbeveling voor kandidaten doen Belangrijke voorwaarde (en daarmee doel op zich) is dat er voldoende vrouwen interesse tonen in het burgemeestersambt en solliciteren. Lag het aantal vrouwelijke burgemeesters de afgelopen jaar op ca. 20%, het aantal vrouwelijke sollicitanten ligt gemiddeld nog iets lager. 2

3 Vrouwelijke sollicitanten burgemeestervacatures % 16% 20% 20% 16% 3 van 7 Omdat het aantal vrouwelijke sollicitanten bij een burgemeestersvacature sterk achter blijft, dient er qua maatregelen een belangrijk accent te worden gelegd op het vergroten van de belangstelling en beschikbaarheid van vrouwelijke kandidaten. 3. Wat gaan we doen De lijn van mijn aanpak is de volgende: In de eerste plaats is het van belang om een goed cijfermatig beeld te krijgen en bij te houden van de positie van vrouwen in het burgemeestersambt. Uitgangspositie is dat er geschikte en geïnteresseerde kandidaten voor burgemeesters gevonden moeten worden. Zij moeten zich kunnen kwalificeren om als burgemeester goed te kunnen functioneren. Zodoende zal men vervolgens door kunnen stromen naar grotere gemeenten Monitoring cijfermatige ontwikkelingen De landelijke uitkomst van alle individuele benoemingstrajecten zal ik in de komende jaren in beeld brengen onder andere op het punt van het aantal vrouwen in het burgemeestersambt. De cijfers vormen de basis om iedereen die een rol speelt bij benoemingen te activeren om binnen hun mogelijkheden bij te dragen aan een groter aantal vrouwen in het ambt. Daartoe worden door mijn ministerie regulier actuele overzichten opgesteld van de cijfermatige ontwikkelingen onder andere wat betreft m/v verhouding bij concrete vacatures. Ook de aantallen sollicitanten worden in beeld gebracht. Het overzicht wordt eenmaal per jaar besproken met de commissarissen van de Koningin. Aan de commissarissen is verzocht voor de eigen provincie de cijfermatige ontwikkelingen te monitoren. De cijfers worden jaarlijks aan uw Kamer gemeld en worden op de BZK-site geplaatst. Voor goed begrip: in het overzicht gaat het om de kroonbenoemde burgemeesters vanaf de datum van benoeming en tot de datum van ontslag. 3

4 De cijfers per september 2007 zijn als volgt Partijen M Perc. V Perc. Totaal CDA ,8% 19 14,2% 134 VVD 84 78,5% 23 21,5% 107 PVDA 80 76,9% 24 23,1% 104 D ,6% 6 21,4% 28 CU 8 100% 0% 8 GL 4 50% 4 50% 8 SGP 5 100% 0% 5 OVG 3 100% 0% 3 GEEN 2 100% 0% ,0% 76 19,0% van Bevorderen van de belangstelling en beschikbaarheid van vrouwelijke kandidaten. Zoals gesteld, blijft het aantal vrouwelijke sollicitanten bij burgemeestersvacatures sterk achter. Daarom dient er qua maatregelen een sterk accent gelegd te worden op het vergroten van het veld van vrouwelijke kandidaten c.q. sollicitanten. Dat kan door potentials, te scouten. Zij moeten geïnteresseerd raken in een burgemeestersfunctie en een aanbod krijgen om zich zodanig te ontwikkelen dat ze als burgemeester benoembaar zijn om te worden getipt en begeleid bij een concrete vacature. De zoekmogelijkheden kunnen worden uitgebreid met zij- instromers. Concreet dient aan belangstellenden het volgende (van breed naar gericht) geboden te worden: Het verkrijgen van algemene informatie (over het burgemeestersambt, over te volgen procedures, over opleidingen, over waar ze met hun vragen terecht kunnen); Verdieping en professionalisering; Het verkrijgen van informatie bij concrete vacatures en begeleiding bij sollicitatie. Hiervoor worden verschillende vormen van scouting, activiteiten en instrumenten ingezet, waarvoor ook actieve deelname wordt gevraagd van de (lobbyisten van de) politieke partijen, de commissarissen van de Koningin en de huidige groep burgemeesters. Zij kunnen vrouwelijke kandidaten c.q. potentials zoeken, enthousiasmeren, coachen en mentoren, maar ook belangstellenden voor nadere informatie en professionalisering doorverwijzen naar het Nederlands Genootschap van burgemeesters (NGB) of anderen in hun netwerken. 4

5 Juist ook commissarissen van de Koningin hebben door hun contacten in het (provinciale) openbaar bestuur de mogelijkheid potentiële burgemeesters te scouten. Ook wil ik een vaste groep personen met een maatschappelijke en politieke positie oprichten die zich gaat richten op potentiële kandidaten. In mijn bijdrage ter gelegenheid van het jaarlijkse NGB-congres in Dordrecht op 4 oktober jongstleden heb ik belangstellende burgemeesters al opgeroepen om hiervan deel uit te maken. Ook zal in 2008 een speciale bijeenkomst over het onderwerp worden georganiseerd in samenwerking met de vaste groep scouts en het NGB. De bijeenkomst is enerzijds gericht op het vergroten van de belangstelling voor het burgemeestersambt door goede informatieverstrekking over het burgemeestersambt; anderzijds bespreking van de vraag wat belangstellenden nodig hebben om de stap te zetten en om zich te kwalificeren. 5 van 7 Politieke partijen vervullen een cruciale rol bij de kandidaatstellingen voor politieke functies. Er is dan ook een duidelijke taak voor politieke partijen om actief burgemeesterskandidaten te werven onder vrouwelijke bestuurders, politici en eventuele potentials met een andere achtergrond. Ik zal ze daarom ook aanspreken op hun verantwoordelijkheid. Het onderwerp is in het verleden al aan de orde geweest in periodieke overleggen met de politieke partijen en zal weer expliciet op de agenda worden gezet. Daarbij zullen aan de orde komen: welke activiteiten de politieke partijen zelf al doen; wat good practices zijn; wat het ministerie zou kunnen doen en wat er gezamenlijk kan worden opgepakt. Zo zouden politieke partijen m.i. kunnen samenwerken in een gezamenlijke campagne voor méér vrouwelijke sollicitanten Activiteiten gericht op het in beeld brengen van vrouwelijke kandidaten bij vacatures. Hiervoor kunnen commissarissen van de Koningin een rol van betekenis vervullen. Met de commissarissen van de Koningin heb ik onlangs een aantal actiepunten besproken en zij hebben zich daarachter geschaard. Deze maatregelen zijn er in het bijzonder op gericht om het aandeel vrouwelijke burgemeesters te vergroten, althans niet minder te laten zijn dan die ca. 20% waar we de afgelopen jaren op hebben gezeten. Een andere doelstelling is om de doorstroming van vrouwelijke burgemeesters naar andere, tevens grotere gemeenten, te vergroten. Gezamenlijk houden we die cijfermatige ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. Met de commissarissen is afgesproken dat we de afgesproken maatregelen een jaar lang zullen uitvoeren om vervolgens vast te stellen waar we staan. De commissarissen van de Koningin hebben een aantal mogelijkheden tot hun beschikking. Ik noem daarvan de volgende: - alle in beginsel gekwalificeerde vrouwelijke sollicitanten in de selectie opnemen; 5

6 - alle vrouwelijke kandidaten uitnodigen voor een voorgesprek met de kabinetschef; - bespreking met de gemeenteraad van de mogelijkheid om in de advertentietekst tot uitdrukking te brengen dat vrouwelijke kandidaten met nadruk worden gevraagd om aan deze vacature aandacht te geven; of van de mogelijkheid om bij gelijke geschiktheid de voorkeur voor een vrouwelijke kandidaat uit te spreken. Dit laatste lijkt minder vanzelfsprekend te zijn geworden; - gemeenten attenderen op voldoende vrouwen in de vertrouwenscommissie; - actief geschikte vrouwelijke kandidaten tippen bij concrete vacatures; - ingeval van de benoeming van waarnemers kunnen commissarissen stelselmatig vrouwelijke waarnemers benoemen in daarvoor geschikte gemeenten zodat zij aantoonbare bestuurlijke ervaring kunnen opdoen en bekend worden bij gemeenten. 6 van Activiteiten gericht op het ontwikkelen van de competenties en kwalificaties voor het burgemeesterschap en verdere zorg dat de burgemeesters na benoeming slagen. Voor de professionalisering van ambtsdragers vervullen de politieke partijen en politieke vormingsinstituten een belangrijke rol. Voor burgemeesters is daarnaast het algemene opleidingsaanbod van het NGB (Professionaliseringsfonds) van belang, zoals intervisiegroepen en opleidingen voor startende burgemeesters. Het NGB zal worden gevraagd te stimuleren dat de zittende vrouwelijke burgemeesters ook gebruik maken van het professionaliseringsaanbod met het oogmerk van doorstroming naar de grotere gemeenten. Met het NGB wordt overlegd over de ontwikkeling van een cursus speciaal voor minder ervaren burgemeesters waarin kennis wordt gemaakt met het burgemeestersambt en vaardigheden worden bijgebracht. Het ministerie onderzoekt hoe een vorm van zelf-assessment ontwikkeld kan worden voor vrouwen (en mannen) die het burgemeestersambt ambt overwegen. Naast het NGB hebben de commissarissen van de Koningin een belangrijke rol bij het bevorderen van de kwaliteit en de begeleiding van een burgemeester. Daarvoor zijn er verschillende instrumenten. Met het NGB en de commissarissen van de Koningin wil ik een systeem ontwikkelen om startende burgemeesters aan een ervaren burgemeester als mentor te kunnen koppelen. Commissarissen dienen zich op de hoogte te houden van de uitkomsten van de voortgangsgesprekken en waar nodig burgemeesters te adviseren over verdere professionalisering. Ook via het waarnemerschap en bijbehorende begeleiding door de commissarissen kunnen vrouwelijke (waarnemend) burgemeesters aantoonbare ervaring opdoen. 6

7 Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de commissarissen en anderen die de vertrouwenscommissies ondersteunen in hun selectierol kunnen stimuleren dat vertrouwenscommissies oog krijgen voor (vrouwelijke) kandidaten met een andere achtergrond of profiel (zij- instromers). 7 van 7 Bij de herijking van het systeem van bestuurscompetenties, dat heeft geleid tot de Handreiking benoemingsproces burgemeester daterend van oktober 2007, is expliciet gelet op sekseneutraliteit van de hernieuwde set van competenties. DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES, Mevrouw dr. G. ter Horst 7