40 jaar Instituut voor Bouwrecht

Transcriptie

1 40 jaar Instituut voor Bouwrecht

2

3 40 jaar Instituut voor Bouwrecht Jubileumuitgave ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van het Instituut voor Bouwrecht december redactie mr. R.W.M. Kluitenberg auteurs prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis prof. mr. M.A.M.C. van den Berg prof. mr. drs. B.P.M. van Ravels

4 ISBN NUR 820 Omslagontwerp en binnenwerk: Rob Kluitenberg Foto s op pag. ii, vii, viii, 58 en 157: Jaap Hoekstra 2009, Stichting Instituut voor Bouwrecht Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgeverij. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van art. 16h tot en met 16m Auteurswet 1912 jo. het Besluit van 27 november 2002, Stb. 2002, 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken dient men zich tot de Stichting Instituut voor Bouwrecht te wenden. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photo print, microfilm or any other means without written permission from the publisher. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor de gevolgen hiervan. iv

5 Voorwoord Veertig jaar Op 31 december 1968 is het Instituut voor Bouwrecht opgericht. Op 31 december jongstleden bestond het Instituut dan ook veertig jaar: een gebeurtenis om te vieren! Het Instituut doet dit o.a. door de publicatie van dit boekwerk. De inhoud van dit werk staat symbool voor datgene waar het Instituut voor staat: uitgaande van een brede opvatting van het begrip bouwrecht beoefenen de medewerkers van het Instituut in onafhankelijkheid het bouwrecht, daarmee dienstbaar zijnd aan de wetenschappelijke ontwikkeling van het bouwrecht en aan de praktijk van alledag van de bouwrechtjuristen. Het boek De inhoud van dit jubileumboek valt uiteen in twee delen: in het eerste deel zijn drie inhoudelijke essays opgenomen, in het tweede deel wordt acte de présence gegeven door een groot aantal advocatenkantoren, adviesbureaus, verenigingen en anderen die betrokken zijn bij het bouwrecht of bij het Instituut. De diversiteit van het gezelschap maakt duidelijk hoe breed het speelveld en de maatschappelijke achterban van het Instituut in deze veertig jaar geworden zijn. Illustratief in dit verband is het feit dat dit boek wordt verspreid onder meer dan 5500 relaties van het Insituut. Na een korte schets over de activiteiten van het Instituut voor Bouwrecht neemt Monika Chao de lezer mee terug in de geschiedenis. Tal van onderwerpen die ons vandaag de dag bezighouden zoals het aanbestedingsrecht, de totstandkoming en inhoud van de overeenkomst met de aannemer en zelfs het auteursrecht van de architect blijken in de periode de gemoederen al bezig gehouden te hebben. De tweede bijdrage is van de hand van Matton van den Berg en heeft betrekking op het privaatrechtelijk bouwcontractenrecht. Van den Berg schetst recente ontwikkelingen op dit terrein, die hij stevig verankert in het gewone privaatrecht. Hij beperkt zich daarbij niet tot het contractenrecht sec, maar betrekt bij zijn bijdrage met name de precontractuele en postcontractuele fasen. Fasen waarbij het bouwrecht vaak richtingwijzer is geweest voor de ontwikkelingen in het gemene recht. De derde bijdrage is van Bruno van Ravels en is gewijd aan de (on)mogelijkheden van vergoeding van planologische schade. Van Ravels analyseert de factoren die onder de oude WRO bepaalden en onder de nieuwe Wro zullen bepalen, of en zo ja in hoeverre een aanvrager aanspraak kan maken op vergoeding van planschade. De lezer wordt een gedegen en becommentarieerd overzicht geboden van uitspraken die de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State de laatste jaren omtrent toepassing van artikel 49 WRO heeft gedaan. v

6 Een woord van dank Het Instituut voor Bouwrecht doet met grote regelmaat een beroep op de beoefenaren van het bouwrecht uit wetenschap en praktijk om mee te denken, om cursussen te verzorgen of om bij andere activiteiten van dienst te zijn. Dat beroep wordt zelden tevergeefs gedaan. Daar is het Instituut zeer dankbaar voor. Met dit boek wil het Instituut daarom een feestelijk gebaar maken voor alle beoefenaren van het bouwrecht. Tot slot Dit boek is geheel in de stijl van het Instituut vormgegeven door Rob Kluitenberg. Maar hij deed meer dan dat: ook de redactie is door hem gevoerd. Complimenten zijn daarvoor op hun plaats. De foto s in het binnenwerk (p. ii, vii, viii, 58 en 157) zijn gemaakt door Jaap Hoekstra. Ook aan hem is het Instituut dank verschuldigd. Den Haag, 3 juni 2009 Peter van Buuren (Voorzitter van het bestuur van het Instituut voor Bouwrecht) vi

7

8

9 Inhoudsopgave Voorwoord v Het Instituut voor Bouwrecht: een overzicht 1. Inleiding 1 2. Waar staat het Instituut voor Bouwrecht voor? 1 3. Wat doet het Instituut voor Bouwrecht? 3 4. Strategie 4 5. Hoe verhoudt het Instituut voor Bouwrecht zich tot de bouwrechtelijke wereld? 6 6. Concluderend 7 Capita selecta uit de geschiedenis van het privaat rechtelijk bouwrecht door prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis 1. Inleiding 9 2. Het bouwrecht in de Middeleeuwen Inleiding Aspecten van de ontwerpende kant van het bouwen De uitvoerende kant van het bouwen Opdrachtgevers Kwaliteitsborging De keus van de aannemer Concluderend De periode Inleiding De ontwerpende kant van het bouwen De uitvoerende kant van het bouwen Aanbesteden Bestekken De Bataafse Omwenteling Concluderend De negentiende eeuw Inleiding De ontwerpende kant van het bouwen 32 ix

10 40 jaar Instituut voor Bouwrecht 4.3 De uitvoerende kant van het bouwen Aanbesteden Het Burgerlijk Wetboek van Algemene voorwaarden in de negentiende eeuw Concluderend Afsluitend 49 Bouwcontractenrecht in beweging door prof. mr. M.A.M.C. van den Berg 1. Inleiding Precontractuele fase Contactuele fase Architecten- en adviseursovereenkomst Aannemingsovereenkomst Geïntegreerde bouwcontractvormen Postcontractuele fase 87 Planschade. Van vergoeden naar tegemoetkomen door prof. mr. drs. B.P.M. van Ravels 1. Inleiding Het materiële planschadevergoedingsrecht onder de werking van artikel 49 WRO Systeem beoordeling artikel 49 WRO Belanghebbende De reikwijdte van artikel 49 WRO Limitatieve opsomming van relevante schadeoorzaken Artikel 49 WRO exclusief voor op WRO gebaseerd bestuursoptreden? Uitbreiding reikwijdte Voorrangsregelingen Planologische verslechtering Planologische vergelijking Niet de feitelijke situatie maar maximaal ingevulde planologische regimes Uitzondering: onwaarschijnlijkheid maximale invulling Niet alleen gronden waarop wijziging betrekking heeft Geobjectiveerde vergelijking Alleen ruimtelijke relevante gevolgen Overgangsbepalingen en planologische vergelijking Toepassing van flexibiliteitsbepalingen en planologische vergelijking Causaal verband Een planologische verslechtering als gevolg waarvan de belanghebbende schade lijdt Condicio-sine-qua-non-verband 107 x

11 Inhoudsopgave Toerekening naar redelijkheid Planologische schaduwschade en causaal verband Causaal verband en uitvoeringsschade Legaliserende bestemmingsplannen en causaal verband Schade Het (plan-)schadebegrip Soorten planschade Daadwerkelijk gebleken schade? Alle schade? Bepaling waardevermindering WOZ-waarde Omvang toegenomen hinder als gevolg van planologische mutatie Tijdelijke waardevermindering? Tijdelijke genotsderving Inkomensderving Gemist voordeel Verrekening van voordeel Schadebeperking Kosten van deskundigen en kosten van rechtsbijstand Wettelijke rente De redelijkheidsformule De redelijkheidsformule en voorzienbaarheid Speciale last? Abnormale last? Indirecte schade in de vorm van waardevermindering: actieve risico aanvaarding Peildatum voorzienbaarheid actieve risicoaanvaarding Geobjectiveerde voorzienbaarheid Mate van voorzienbaarheid Voorzienbaarheid en financiële uitvoerbaarheid Voortekenen Voorzienbaarheid en informatieverstrekking van overheidswege Directe schade in de vorm van waardevermindering: passieve risico aanvaarding Voorzienbaarheid bij passieve risicoaanvaarding Tijdig benutten mogelijkheden oude planologische regime Andere schade dan waardevermindering Anderszins Het materiële planschadetegemoetkomingsrecht onder de werking van de nieuwe Wro Inleiding Gewijzigde grondslag Geen wijziging systematiek Wijziging van vergelijkingsmaatstaf? Gewijzigde invulling redelijkheidsformule Risicoaanvaarding Normaal maatschappelijk risico Speciale last De reikwijdte van artikel 6.1 Wro 153 xi

12 40 jaar Instituut voor Bouwrecht Planschadegevoelige maatregelen onder Wro Niet planschadegevoelige maatregelen onder Wro Belangrijke verschillen reikwijdte Het planschadebegrip onder de nieuwe Wro Gedeeltelijke codificatie materiële planschadevergoedingsrecht Procedurele verschillen Slot 156 Lijst van adverteerders 158 xii