Vragen en antwoorden zorgvuldige veehouderij en Verordening ruimte 2014

Transcriptie

1 Vragen en antwoorden zorgvuldige veehouderij en Verordening ruimte 2014 Inhoud Houden van dieren... 2 Paardenhouderij... 3 Dialoog... 3 Motivatie geur en fijnstofnorm... 4 Fijnstof... 5 Geur ,5 ha en 2 GVE... 8 Beperkingen veehouderij en GVE... 8 BZV... 9 Duurzaamheidstoets Bestemmingsplan Verordening Bouwvlakken Vergunningvrij bouwen Strijdig gebruik Ontheffingen Procedures fase 1 en Tijdstip aanvraag milieu en bouwen Overgangstermijnen Glastuinbouw Mestbewerking nb. Dit is een aangepaste versie van het document zoal s dat eerder is gepubliceerd op Viadesk. De vragen zijn toen beantwoord vanuit het voorbereidingsbesluit. Het voorbereidingsbesluit is niet meer van kracht, nu Provinciale Staten van Noord-Brabant op 7 februari de Verordening ruimte 2014 (Vr2014) hebben vastgesteld. De beantwoording van de vragen is daarom aangepast naar de situatie dat de Vr2014 in werking is getreden. Dit is gebeurd op 18 maart

2 Houden van dieren Vraag: Als een opslagloods met mestkelder gebouwd wordt en het gebruik van deze loods later via een melding Activiteitenbesluit omgezet wordt tot gebruik als rundveestal, waarbij geen constructieve aanpassing, dus ook geen nieuwe omgevingsvergunning voor bouwen, nodig is, kan daarmee het voorbereidingsbesluit cq de Vr2014 worden omzeild? Antwoord: In de Vr2014 is bepaald dat een toenam e van bestaande bebouwing is toegestaan indien geborgd is dat de bebouwing niet gebruikt wordt voor de uitoefenen van de gevestigde veehouderij (artikel 34, lid 1, onderb). Als dus niet geborgd is dat de mestkelder uitsluitend gebruikt wordt voor de opslag van mest dient de vergunningaanvraag voor de loods ook getoetst te worden aan de BZV en Vr Houden van dieren Vraag: Wat wordt er verstaan onder; uitbreiding van bebouwing ten behoeve van het houden van dieren? Valt hier bijvoorbeeld het plaatsen van een silo of een luchtwasser of de realisatie van een mestput onder? Antwoord: In de Vr2014 wordt niet meer gesproken over bebouwing ten behoeve van het houden van dieren. Er wordt uitgegaan van de bestaan de bebouwing van een veehouderij. Wel geldt een uitzondering voor bebouwing waarvan geborgd is dat deze niet gebruikt wordt voor de uitoefening van de veehouderij en voor bouwwerken voor de opslag van ruwvoer Houden van dieren Vraag: Onder 2a van het voorbereidingsbesluit is aangegeven dat bij veehouderijen uitbreiding van bebouwing voor het houden van dieren binnen de vigerende bebouwingsmogelijkheden zoals opgenomen in bestemmingsplannen aan nadere eisen wordt gebonden. Bij veehouderijen is uitbreiding van bebouwing voor het houden van dieren allen mogelijk indien wordt aangetoond dat hiermee een bijdrage wordt geleverd aan de transitie naar een zorgvuldige veehouderij Onder 4 is bepaald dat het aanhouden van aanvragen slechts betrekking heeft op aanvragen ten behoeve van veehouderijen die zijn gericht op uitbreiding van bebouwing voor het houden van dieren (in de hele provincie Noord Brabant). 1. Onze vraag hierbij is of het voorbereidingsbesluit ook van toepassing op het oprichten van een centraal afzuigkanaal en een luchtwasser in het geval er een omgevingsvergunning activiteit bouwen moet worden aangevraagd. Met andere woorden hoe eng of hoe breed moet het voorbereidingsbesluit worden uitgelegd. Moet er daadwerkelijk iets wijzigen ten aanzien van het huisvesten van de dieren of heeft het voorbereidingsbesluit ook betrekking op bijbehorende voorzieningen aan een stal? 2. In het geval een bouwwerk vergunningsvrij is op grond van artikel 3 bijlage II van de Besluit omgevingsrecht, heeft het voorbereidingsbesluit hierop een beperkende invloed? Concreet: wanneer de luchtwasser voldoet aan artikel 3.1 bijlage II Besluit omgevingsrecht, is deze dan nog steeds vergunningsvrij? Immers bij de toepassing van dit artikel geldt de voorwaarde dat de wijziging past binnen het bestemmingsplan. Het voorbereidingsbesluit grijpt hierop in. 2

3 Antwoord: In de Vr2014 zijn in artikel 34 rechtstreeks werkende regels opgenomen, die gelden zolang het bestemmingsplan nog niet is aangepast aan de Vr2014, in het bijzonder aan de artikelen 6.3 en 7.3 Vr2014. Ook vergunningvrije bouwwerken moeten aan deze regels voldoen Houden van dieren Vraag: Hoe dient men om te gaan met wijzigingen van de situering van reeds verleende stallen. Er is reeds een omgevingsvergunning verleend voor het bouwen van een stal voor het houden van kippen, van deze vergunning is echter nog geen gebruik gemaakt. De vergunninghouder heeft echter de wens om de stal te veranderen voor wat betreft de situering. Er zal dus een aanvraag worden ingediend voor het gewijzigd situeren van een stal binnen het bestaande bouwblok. Hoe moeten we hier mee omgaan? Antwoord: In de Vr2014 gaat het om een toename van bestaande bebouwing. Onder bestaande bebouwing valt ook bebouwing die gebouwd mag worden krachtens een reeds verleende vergunning Houden van dieren Vraag: We hebben een aanvraag ontvangen waarbij de aanvrager de gootlijn en daarmee een deel van het dak, van een stal wil verhogen om ruimte te bieden aan een grotere roldeur. Gevolg hiervan is dat de inhoud van de stal toe neemt. Er komt echter niet meer ruimte voor dieren en de emissies veranderen ook niet. Ter compensatie wordt een ander bouwwerk dat tegen de stal aan gebouw is afgebroken. De vraag die wij nu hebben is of er ondanks dat er geen wijzigingen zijn of kunnen komen in dieraantallen of staloppervlakte het voorbereidingsbesluit van toepassing zou zijn? Antwoord: Onder de Vr2014 geldt dat in dit voorbeeld er geen sprake is van een toename van de bestaande bebouwing voor de uitoefening van de veehouderij Paardenhouderij Vraag: Vallen paardenhouderijen of paardenfokkerijen ook onder het voorbereidingsbesluit en de Verordening ruimte 2014? Antwoord: In de definitie van het begrip veehouderij (zie art 1.81) is een limitatieve opsomming gegeven van dieren waarop het begrip betrekking heeft. Paarden zijn in deze opsomming bewust niet opgenomen, zodat een paardenfokkerij niet wordt gezien als een veehouderij Dialoog Vraag: Hoe bepaal ik of er een zorgvuldig overleg met de omgeving heeft plaats gevonden? Hoe ver gaat de omgeving? Zijn dit naaste buren, burgers binnen x meter afstand van de veehouderij. Moeten de belangen van de veehouders onderling ook onderdeel uitmaken van het overleg? 3

4 Antwoord: De gemeente bepaalt of er een zorgvuldige dialoog met de omgeving heeft plaatsgevonden waardoor in de planontwikkeling rekening is gehouden met de belangen vanuit de omgeving. In de toelichting bij de Vr2014 is hierop een nadere toelichting opgenomen Motivatie geur en fijnstofnorm Vraag: Uit CBS cijfers blijkt dat het aantal dieren voor alle veehouderijsectoren behalve geitenhouderij ten opzichte van 1990 afgenomen is in Brabant. Ook in de concentratiegebieden. Prognoses van Wageningen UR laat zien dat de veestapel niet gaat groeien. Ook niet in Brabant. De fijn-stofconcentraties en geurbelasting veroorzaakt door de veehouderij is even eens gedaald. Waarom dan strengere regels inclusief provinciale geur- en fijn-stofplafond voor de veehouderij? Antwoord: De getallen in uw vraag komen niet overeen met het artikel van dhr Braakman in De Boerderij van 17 september 2013 waarin staat dat landelijk de melkveestapel met 5 % is gegroeid. Uit gegevens van CBS blijkt dat de totale veestapel in Noord-Brabant is gegroeid tussen 2003 en 2011: de rundveestapel groeide met 2%, de varkensstapel met 19% en de kippenstapel met 16%. LEI en het PBL verwachten op basis van economisch ontwikkelingsperspectief en rijksbeleid het volgende: Volgens het LEI kan de melkproductie na afschaffing van het melkquotum landelijk met 10 tot 20% toenemen, het aantal melkkoeien blijft gelijk tot een lichte groei. PBL verwacht tussen 2012 en 2020 dat de melkproductie (en in mindere mate de melkveestapel) groeit met maximaal 20 tot 30 procent. De ontwikkeling van nationale en Brabantse varkensstapel is sterk afhankelijk van het succes en de betaalbaarheid van mestbewerking en mestafzet en van het eventueel verder concentreren van de Nederlandse varkensstapel in Noord-Brabant. Uitgaande van het voorgenomen rijksbeleid kan de varkensstapel in Noord-Brabant volgens het LEI krimpen met 6% (vleesvarkens) tot 10% (zeugen). Na het mogelijk vervallen van de compartimentering in 2015 kan de Nederlandse varkensstapel zich verder concentreren in Noord-Brabant met als mogelijk gevolg een in Noord-Brabant gelijk blijvende of toenemende varkensstapel. Dat deze concentratie zich snel kan voordoen is gebleken tijdens het tijdelijk vervallen van de compartimentering tussen 2008 en Een dergelijke regionale concentratie kan zich na 2015 weer in hetzelfde tempo voordoen gelet op de sterke positie van de varkensbedrijven in Noord-Brabant. In Noord-Brabant bevinden zich relatief veel en grote bedrijven. Het is aannemelijk dat vooral de nu al grotere bedrijven zullen groeien. De pluimveestapel kan toenemen met circa 5 tot 10%. Uit het planmer dat voor onze structuurvisie is gemaakt blijkt dat er gebieden zijn waar de geurbelasting hoger is dan de onze streefwaarden voor geur (maximaal 12% kans op hinder in de kernen, maximaal 20% kans op hinder in het buitengebied). Vooral in Oost-Brabant (de Peel) en in delen van Midden-Brabant (de Kempen) is de milieubelasting het hoogst. Vanwege de aanwezige milieuruimte in vooral Noordoost-Brabant en de aard en structuur van de intensieve veehouderij (gemiddeld genomen grotere bedrijven waarvan de kans is dat deze verdere ontwikkeling relatief groot is), zijn de risico s op een verdere verslechtering van het woon- en leefklimaat (geur, fijn stof) in die regio het grootst. De provincie voert al geruime tijd beleid om het aantal geurgehinderden te laten dalen. Dit was ook een belangrijk doel uit de reconstructie. Daarom vindt de provincie het belangrijk om een bovengrens te stellen aan de maximaal toelaatbare geurbelasting op gebiedsniveau. En verder even helmaal niets zometeen maar naar De achtergrondwaarde voor fijn stof in Noord-Brabant bedroeg in 2010 circa 30 μg/m³, dicht bij de wettelijke normen. De landelijke regels voorkomen niet dat de fijn stofbelasting lokaal nog verder kan toenemen, bijvoorbeeld nabij pluimveebedrijven. Daarom vindt de provincie het belangrijk om een bovengrens te stellen aan de maximaal toelaatbare fijn stofbelasting op gebiedsniveau. 4

5 Fijnstof Vraag: Onder 7 f van het voorbereidingsbesluit is een bepaling opgenomen met betrekking tot fijn stof, wat is de definitie van een gevoelig object in dit verband? Woningen, tuinen, vrijliggende fietspaden, bedrijven, woningen bij veehouderijbedrijven onderling? Antwoord: Voor de toepassing van de normen inzake fijn stof wordt aansluiting gezocht bij de definities en begrippen van de Wet luchtkwaliteit, thans opgenomen in hoofdstuk 5 Wet milieubeheer Fijn stof Vraag: PS hebben 7 februari een amendement aangenomen om de fijnstofsnorm in de VR2014 vast te leggen op de landelijk norm van 31,2 μg/m3. In dit amendement (A2a) wordt expliciet verwezen naar de artikelen 6.3 en 7.3, maar niet naar artikel 34. Is dit een bewuste keuze, of is per abuis niet verwezen naar artikel 34? En wordt in het laatste geval de fijnstofnorm van 31,2 μg/m3 alsnog opgenomen in de rechtstreeks werkende regels? Antwoord: Vanwege een fout in het betreffende amendement is op 14 maart een nieuw PS besluit genomen om dit te herstellen. Dit besluit is er op gericht om ook in artikel 34 de norm van 31,2 microgram op te nemen Geur Vraag: Stel de geurnorm is 14 oue en de geurbelasting neemt toe van 8 naar 10 oue. Voldoet men daarmee? Scoort dit bedrijf nog extra punten? (de Wet geur en veehouderij geeft aan dat men uit mag breiden tot 14 oue). Antwoord: In de Vr2014 is de geurtoetst beperkt tot de achtergrondbelasting Geur Vraag: Wat is een proportionele afname van geurbelasting? Antwoord: In de Vr2014 wordt niet gesproken over een proportionele afname maar wordt dit concreet ingevuld. Ingeval van overschrijding van de norm, moeten er maatregelen getroffen worden, die leiden tot een daling van de achtergrondbelasting welke ten minste de eigen bijdrage aan de overschrijding van de achtergrondbelasting compenseert Geur Vraag: Stel een boer heeft een stal anders uitgevoerd dan volgens vergunning uit 2007 vergund was. Hij wil nu de gerealiseerde bouw legaliseren. (stal is 1 meter langer geworden o.a. om aan de maatlat duurzame veehouderij te kunnen voldoen) Bedrijf zit overbelast voor het aspect geur. De inschatting is dat hij niet aan punt 7 van het besluit kan voldoen, de vergunning voor afwijking van het voorbereidingsbesluit kan niet gegeven worden. Moet de stal nu worden afgebroken? 5

6 Antwoord: In de Vr2014 is bepaald dat indien niet aan de geurnorm wordt voldaan, er dan maatregelen getroffen moeten worden, die leiden tot een daling van de achtergrondbelasting welke ten minste de eigen bijdrage aan de overschrijding van de achtergrondbelasting compenseert Geur Vraag: In artikel 7 onder e van het voorbereidingsbesluit zijn normen opgenomen voor de geurhinder. De kans op geurhinder mag in de bebouwde kom niet hoger zijn dan 12% en in het buitengebied niet hoger dan 20%. Deze normen zijn ook opgenomen in de ontwerpverordening ruimte In de bebouwde kom komt deze kans op geurhinder overeen met een voorgrond geurbelasting van 5 oue/m3 (concentratiegebied) en 2 oue/m3 (niet-concentratiegebied). In het buitengebied komt dit overeen met een voorgrond geurbelasting van 10 oue/m3 (concentratiegebied) en 4 oue/m3 (nietconcentratiegebied). Er kan niet afgeweken worden van de norm van (voorgrond) geurbelasting. In veel gevallen zijn de geurnormen voor het buitengebied (veel) strenger) dan de wettelijke normen of de normen uit een geurverordening. In de bebouwde kom is dit juist niet het geval. Is het nu inderdaad de bedoeling dat er niet afgeweken kan worden? Met andere woorden, zit een bedrijf zit op slot als de hierboven genoemde normen niet behaald kunnen worden? Wordt ook inderdaad onderscheid gemaakt tussen een concentratiegebied en nietconcentratiegebied? Antwoord: In de Vr2014 is de geurtoets beperkt tot de achtergrondbelasting Geur Vraag: Momenteel ben ik bezig met een omgevingsvergunning (bouwen) voor een vleeskuikenhouderij. De omgevingsvergunning is ingediend voor 21 september. In de huidige situatie is sprake van een overbelaste situatie. In de nieuwe situatie worden geurreducerende maatregelen doorgevoerd en is een uitbreiding voorzien. Voor deze uitbreiding zal in een later stadium een omgevingsvergunning (bouwen) worden aangevraagd. Door de geurreducerende maatregelen en de toepassing van een emissiearm stalsysteem gaat de geurbelasting overall omlaag waardoor het bedrijf (i.v.m. de overbelaste situatie) gebruikt maakt van de 50% regeling. Mijn vraag is of bij de toetsing aan het voorbereidingsbesluit of de Verordening ruimte, dan alleen wordt gekeken naar de uitbreiding of het bedrijf als geheel. Dus is dan de totale geurbelasting van belang of wordt alleen naar de bijdrage van de uitbreiding gekeken. Antwoord: We kijken bij de uitbreiding naar de geurbelasting van het bedrijf als geheel, niet alleen naar de uitbreiding. De VR2014 beperkt zich tot de achtergrondbelasting. Voor de voorgrondbelasting zijn er geen provinciale normen meer. Bij de achtergrondbelasting moeten er zodanig maatregelen genomen, die leiden tot een daling van de achtergrondbelasting welke ten minste de eigen bijdrage aan de overschrijding van de achtergrondbelasting compenseert Geur 6

7 Vraag: Artikel 1.30 luidt: gebouw, bestemd voor en blijkens aard, indeling en inrichting geschikt om te worden gebruikt voor menselijk wonen of menselijk verblijf en dat daarvoor permanent of op een daarmee vergelijkbare wijze wordt gebruikt en andere objecten waar mensen langdurig verblijven, zoals voorzieningen voor verblijfsrecreatie. Ten opzichte van de definitie voor geurgevoelig object uit de Wet geurhinder en veehouderij (Wgv) is daar de zinsnede "en ander objecten waar mensen langdurig verblijven, zoals voorzieningen voor verblijfsrecreatie" aan toegevoegd. De definitie uit de Wgv is helder en hier is voldoende jurisprudentie over. De toevoeging door de provincie suggereert echter dat er ook objecten, geen gebouwen zijnde, beschouwd moeten worden. Omdat door u voorzieningen voor verblijfsrecreatie worden genoemd, gaan wij er van uit dat u daarmee ook bijvoorbeeld tenten en caravans bedoeld. Klopt onze constatering? Zo ja, dan levert dat naar onze mening veel onduidelijkheid op. Het is tevens niet wenselijk dat een gelijkluidend begrip bij de omgevingsvergunning milieu anders moet worden beoordeeld dan bij een omgevingsvergunning. Voorts vragen wij ons af waarom deze passage niet gemarkeerd is. Het betreft immers een toevoeging ten opzichte van zowel de eerdere verordening als het ontwerp dat ter inzage heeft gelegen. Antwoord: In de definitieve versie van Vr2014 is geen definitie meer opgenomen van het begrip geurgevoelig object. Er wordt hiervoor aansluiting gezocht bij de definitie uit de Wgv en de jurisprudentie daarover. Dat zal ook zo in de toelichting worden aangegeven. In de toelichting wordt daarbij aangegeven dat de Vr2014 niet in wil grijpen in het oordeel van gemeenten ten aanzien van welke geurgevoelige objecten getoetst worden met een berekende geurbelasting. Dus gemeenten bepalen zelf op basis van nu al bestaande regels en jurisprudentie welke ggo's op basis van een berekende geurbelasting getoetst worden. De Vr wil hierin geen verandering aanbrengen Geur Vraag: In artikel 7 onder e van het voorbereidingsbesluit zijn normen opgenomen voor de geurhinder. De kans op geurhinder mag in de bebouwde kom niet hoger zijn dan 12% en in het buitengebied niet hoger dan 20%. Deze normen zijn ook opgenomen in de ontwerpverordening ruimte In de bebouwde kom komt deze kans op geurhinder overeen met een voorgrond geurbelating van 5 oue/m3 (concentratiegebied) en 2 oue/m3 (niet-concentratiegebied. In het buitengebied komt dit overeen met een voorgrond geurbelasting van 10 oue/m3 (concentratiegebied) en 4 oue/m3 (niet-concentratiegebied). Er kan niet afgeweken worden van de norm van (voorgrond) geurbelasting. In veel gevallen zijn de geurnormen voor het buitengebied (veel) strenger dan de wettelijke normen of de normen uit een geurverordening. In de bebouwde kom is dit juist niet het geval. Is het de bedoeling dat er niet afgeweken kan worden van de geurnormen (zie hierboven)? Met ander woorden, zit een bedrijf op slot als de hiervoor genoemde normen niet behaald kunnen worden? Wordt ook inderdaad onderscheid gemaakt tussen een concentratiegebied en nietconcentratiegebied? Antwoord: Onze ervaring is dat bedrijven doorgaans niet door de normen op slot worden gezet, maar dat ze door aanpassingen (op bestaande én nieuwe stallen) kunnen voldoen en zelfs kunnen uitbreiden. Bij het bepalen van de toetswaarde in oue wordt gebruik gemaakt van de dosiseffectrelaties zoals beschreven in bijlage 6 en 7 bij de handreiking bij de Wgv ( Dit betekent dat onderscheid moet worden gemaakt in gebieden met veel en gebieden met weinig 7

8 veehouderijen, De gemeente kan dit het best beoordelen. In de Vr2014 is de geurtoets beperkt tot de achtergrondbelasting ,5 ha en 2 GVE Vraag: In art 7.4 VR 2014 is opgenomen dat veehouderijen mogen groeien >1,5ha indien zij een veebezetting hebben van 2 GVE per hectare of minder. Als een bedrijf een bestaand bouwblok heeft van 2,0 ha gelden deze regels dan ook? Of moet ik art 7.4 lid 1 lezen dat dit artikel van toepassing is voor bestemmingsplanprocedure die toezien op uitbreiding van bouwblokken? Antwoord: Het eerste lid is van toepassing op alle veehouderijen, dus ook binnen bouwblokken die al vigeren Beperkingen veehouderij en GVE. Vraag: Wat is de reden van de verschillende normen voor de veebezetting in de "Groenblauwe mantel" en de zone "Beperking Veehouderij"? In de zone "Beperkingen veehouderij" (extensiveringsgebied) zou de veebezetting per ha eerder minder moeten zijn. Antwoord: De GVE norm is nav het akkoord met het Brabant Beraad komen te vervallen. In plaats daarvan is ervoor gekozen dat een ondernemer via de Brabantse Zorgvuldigheidsscore Veehouderij (BZV) moet aantonen dat zijn bedrijf grondgebonden is als hij wil ontwikkelen. Artikel 1.34 Vr2014 bevat de definitie gegeven van het begrip grondgebonden veehouderij. Het gaat dan om veehouderijen waarvan het voer en de mest voor het overgrote deel gewonnen respectievelijk aangewend worden op gronden, die in gebruik zijn van de veehouderij én die in de directe omgeving liggen van de veehouderij Beperkingen veehouderij en GVE Vraag: Artikel 25.1, eerste lid luidt: In afwijking van artikel 6.4 en artikel 7.4 (zorgvuldige veehouderij) geldt ter plaatse van de aanduiding Beperkingen veehouderij dat voornoemde artikelen alleen van toepassing zijn indien er sprake is van een veehouderij die blijvend beschikt over voldoende grond voor een veebezetting van 2,75 GVE per hectare of minder en mits voor het overige wordt voldaan aan voornoemde artikelen. De artikelen 6.4 en 7.4 regelen onder welke voorwaarden veehouderijen groter mogen worden dan 1,5 hectare. De norm van 2,75 GVE geldt dan ook uitsluitend wanneer die 1,5 hectare wordt overschreden. Wij begrijpen het nu zo dat binnen het gebied beperkingen veehouderij (de voormalige extensiveringsgebieden) de artikelen 6.3 en 7.3 onverkort van toepassing zijn. Dit zou betekenen dat zich daar, mits aan de nadere regels wordt voldaan, ook intensieve veehouderijen (bijvoorbeeld varkenshouderijen) kunnen vestigen. Is die interpretatie juist? Antwoord: Artikel 25 lid 1 is aangepast vanwege het overleg dat hierover gevoerd is. In de definitieve versie van Vr2014 luidt artikel 25 lid 1 als volgt: 8

9 1. In afwijking van artikel 5.1, eerste lid onder c (bescherming ecologische hoofdstructuur), artikel 6.3 en artikel 7.3 (veehouderij) bepaalt een bestemmingsplan ter plaatse van de aanduiding 'Beperkingen veehouderij' dat: a. uitbreiding van, vestiging van en omschakeling naar een veehouderij niet zijn toegestaan; b. toename van de bestaande bebouwing, met uitzondering van de bestaande bedrijfswoning(en), niet is toegestaan. Vraag: Bovendien vragen wij ons af waarom binnen extensiveringsgebied een minder strenge norm (2,75 GVE) geldt dan in de overige gebieden (2 GVE). Kortom: er lijkt eerder sprake te zijn van een verruiming dan van een beperking. Antwoord: Hier ligt een interpretatiefout aan ten grondslag. Er geldt geen norm van 2 GVE in Brabant. In het landelijk gebied kunnen bedrijven gewoon tot 1,5 ha uitbreiden. De norm van 2 GVE is alleen opgenomen als uitzondering op de maximale 1,5 ha omvang die voor veehouderijen geldt. Achterliggende reden daarvoor is dat aan echt grondgebonden bedrijven (2 GVE) geen maximum gesteld hoeft te worden. De norm van 2,75 GVE is in de definitieve versie van de Vr2014 komen te vervallen BZV Vraag: Voor zover ons bekend was de planning dat GS op 4 februari jongstleden over de BZV zouden besluiten. Wanneer is de BZV daadwerkelijk vastgesteld? Antwoord: De BZV is op 18 februari vastgesteld door GS. De inwerkingtreding van de BZV is gekoppeld aan de Verordening ruimte De BZV is op 18 maart 2014 gepubliceerd in Provinciaal Blad nr. 26/14 en op 19 maart 2014 in werking getreden BZV Vraag: ZLTO is bang dat het draagvlak onder boeren voor duurzaamheid afbrokkelt omdat de provincie duurzaamheid afdwingt. Volgens ZLTO zijn de meest duurzame ontwikkelingen vanuit de markt geïnitieerd. Verwacht u dat het nieuwe beleid van de provincie veel draagvlak creëert bij boeren? Antwoord: De BZV stimuleert dat de markt duurzame oplossingen blijft ontwikkelen. Immers juist dat soort ontwikkelingen zijn nodig om de transitie in gang te zetten. Dat neemt niet weg dat dit voor sommige individuele ondernemers een hele opgave zal zijn BZV Vraag: De provincie tracht een nieuwe beweging in gang te zetten maar boeren hebben de indruk dat daarvoor oude instrumenten van verbod en beheersen worden gebruikt. Klopt dit? Antwoord: Naast verbieden en beheersen wordt ook de BZV, een stimulerend instrument, ingezet. Daarnaast stimuleert de provincie innovatie door , - beschikbaar te stellen voor het daarvoor opgestelde innovatieprogramma. Naast het innovatiefonds van , - om bij te dragen in innovatieve projecten. 9

10 BZV Vraag: Artikel 34 luidt (ged.): Tot het tijdstip dat een bestemmingsplan in overeenstemming is met het bepaalde in artikel 6.3 artikel 7.4 gelden de volgende voorwaardelijke bepalingen: 1. Een toename van de bestaande bebouwing voor een veehouderij is alleen toegestaan indien:. II de maatregelen als bedoeld onder I., in ieder geval voldoen aan de nader door GS gestelde regels als bedoeld in artikel 6.3, derde lid, en artikel 7.3, derde lid. De vaststelling van de nadere regels (in de vorm van de BZV) is een plicht van GS ( stellen nadere regels ). Wat gebeurt er wanneer de BZV niet wordt vastgesteld? Wat is dan het regime tot het moment waarop de bestemmingsplannen in overeenstemming zijn gebracht met artikel 6.3 en 7.3? Antwoord: Als er geen BZV is dan moet een veehouder nog wel voldoen aan het bepaalde in lid 1, onder I. en dus extra maatregelen treft die de transitie naar zorgvuldigheid ondersteunen. Dat betekent dat de gemeente daaraan dan voorwaarden kan stellen, zonder nadere regels van GS BZV Vraag: Onder 8 van het voorbereidingsbesluit is opgenomen dat voor de beoordeling of sprake is van een zorgvuldige veehouderij, deze bedrijven op minimaal twee onderdelen extra moeten scoren. Voor de intensieve veehouderij zal dit vaak de aspecten ammoniak en fijn stof zijn. Is het zo dat, als een veehouder aan 8 voldoet er niet meer gekeken hoeft te worden aan de voor en achtergrondbelasting OF moet hij aan de voorwaarde van 7 EN 8 voldoen. Antwoord: De Vr2014 is zodanig opgebouwd dat zowel voldaan moet worden aan de BZV als aan de geur- en fijnstofnormen uit de Vr BZV Vraag: In het voorbereidingsbesluit 'zorgvuldige veehouderij' d.d. 20 september 2013 staat de volgende tekst: [...] 6. te bepalen dat burgemeester en wethouders bevoegd gezag blijven ten aanzien van de toepassing van Hoofdstuk 2 en 3 van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht, met dien verstande dat de beoordeling of sprake is van strijd met de in voorbereiding zijnde Verordening ruimte 2014 als bedoeld in artikel 3.3 lid 1 onder c, van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht, toekomt aan Gedeputeerde Staten; 7. burgemeester en wethouders kunnen met in acht name van het bepaalde onder 6) van dit besluit een omgevingsvergunning verlenen, mits: a. is aangetoond dat sprake is van een (ontwikkeling naar een) zorgvuldige veehouderij; [...] 8. te verklaren dat voor de beoordeling of sprake is van een zorgvuldige veehouderij als bedoeld onder 7) van dit besluit, tot het tijdstip waarop de Brabantse Zorgvuldigheidsscore Veehouderij in ontwerp is vastgesteld, de volgende voorwaarden gelden: a. de veehouderij presteert beter indien deze: I. voor het aspect fysieke leefomgeving op ten minste twee van de volgende thema s beter scoort dan wettelijk is vereist: emissie van ammoniak, emissie van geur, emissie van fijn stof, mineralenbeheer; 10

11 II. maatregelen treft ten aanzien van volksgezondheid en daarnaast biodiversiteit (inclusief landschap) of dierenwelzijn." 1. Heeft het zin om gebruik te maken van de 'voorloper' van de BZV zoals is bepaald in lid 7-8? Het is immers ongewis wanneer de ontwerp-bzv wordt vastgesteld. En als ik het het goed begrijp, moet op dat moment alsnog aan de ontwerp-bzv worden voldaan (met als gevolg dat je opnieuw kunt beginnen). 2. Stel dat toch gebruik wordt gemaakt van de voorloper, wat wordt dan verstaan onder 'beter dan wettelijk vereist'? Is elke verbetering (hoe minimaal ook) toereikend? Hetzelfde geldt voor het woord 'maatregelen' in sub II; hoe worden deze maatregelen gekwalificeerd en gekwantificeerd? Antwoord: Gedeputeerde Staten zullen op 18 februari 2014 de BZV vaststellen. Er is inmiddels een programma ontwikkeld met behulp waarvan de BZV-score berekend kan worden, zie hiervoor BZV en Juridische borging. Vraag: Vragen en twijfel zijn er over de juridische borging van de BZV. De provincie heeft een voorbereidingsbesluit genomen op beleid dat nieuw is voor Nederland. Is dat niet risicovol? Antwoord: Het voorbereidingsbesluit was juist bedoeld om, vooruitlopend op nieuw beleid, zaken in de wacht te zetten. De provincie had zo n algemeen besluit kunnen nemen. Dat wil de provincie echter niet omdat je daarmee de hele sector op slot zet voor de komende zes maanden. Juist omdat de provincie vooruitstrevende ondernemers (koplopers) de mogelijkheid wil bieden zich verder te ontwikkelen, is een anticipatiemogelijkheid opgenomen gebaseerd op het nieuwe beleid. Met het vaststellen van de Vr2014 komt het voorbereidingsbesluit te vervallen. Overigens is het niet alles beleid nieuw; het opnemen van normen voor geur en fijn stof in ruimtelijke plannen is ook al in diverse gemeenten via bestemmingsplannen gebeurd. De Brabantse zorgvuldigheidsscore is wel een nieuw instrument dat op breed draagvlak kan rekenen, zoals ook blijkt uit het Brabantberaad. In hoeverre dit een risico oplevert kan op dit moment niet ingeschat worden. Vooralsnog is de inschatting dat dit juridisch houdbaar is omdat de maatregelen in de BZV ruimtelijk relevant zijn voor de inpasbaarheid van een bedrijf in diens omgeving BZV en Gezondheid. Vraag: Kunnen medicijngebruik, dierenwelzijn en volksgezondheid in een BZV worden geregeld? Is dit wel RO-beleid? Antwoord: Het treffen van maatregelen rondom volksgezondheid is vanuit ruimtelijke optiek relevant voor de inpasbaarheid van een ontwikkeling in de omgeving. De maatregelen rondom dierenwelzijn en bijvoorbeeld antibiotica gebruik betreffen een vrije keuze voor de ondernemer. We reguleren dus niets via de BZV; we vragen van veehouders een aantal substantiële stappen te zetten richting zorgvuldigheid, onder andere op de genoemde thema s in de ontwerpverordening ruimte Vanuit die optiek hoeven er geen bezwaren te bestaan tegen het opnemen van die maatregelen in de BZV. 11

12 Duurzaamheidstoets Vraag: Bestaat de duurzaamheidstoets bij veehouderijen straks nog? Antwoord: De provincie is momenteel bezig met een wijziging van haar beleid inzake veehouderij. Ten aanzien van de duurzaamheidstoets; die komt te vervallen als de nieuwe verordening in werking treedt. Dat betekent niet dat er helemaal geen toets meer plaatsvindt. Er wordt uiteraard altijd gekeken of een ontwikkeling past in zijn omgeving en onder de nieuwe kaders wordt daarbij tevens gekeken naar of er sprake is van een duurzaam opererende veehouderij (ook wel zorgvuldige veehouderij genoemd) Bestemmingsplan Vraag: Graag verneem ik van u hoe de provincie omgaat met bestemmingsplanprocedures (dus geen omgevingsvergunningaanvragen voor het onderdeel bouwen), wanneer deze ter vooroverleg door de gemeente aan de provincie aangeboden worden? Hoe zullen deze worden beoordeeld door de provincie? Gezien het feit dat de uitwerking van de BZV nog een aantal maanden in beslag zal nemen, en ik hierdoor dus voorlopig nog niet op in kan spelen, zou ik toch alvast met de bestemmingsplanprocedure aan de slag willen. Antwoord: Bij toetsing van ontwerpbestemmingsplannen door de provincie is zoveel mogelijk geanticipeerd op de nieuwe regels Bestemmingsplan Vraag: Artikel 34 luidt (ged.): Tot het tijdstip dat een bestemmingsplan in overeenstemming is met het bepaalde in artikel 6.3 artikel 7.4 gelden de volgende voorwaardelijke bepalingen: 1. Een toename van de bestaande bebouwing voor een veehouderij is alleen toegestaan indien: b. de maatregelen als bedoeld onder a., in ieder geval voldoen aan de nader door GS gestelde regels als bedoeld in artikel 6.3, derde lid, en artikel 7.3, derde lid. Het vaststelling van de nadere regels (in de vorm van de BZV) is inmiddels omgezet naar een bevoegdheid van GS ( kunnen ); eerder was dit een plicht ( stellen nadere regels ). Wat gebeurt er wanneer de BZV niet wordt vastgesteld? Wat is dan het regime tot het moment waarop de bestemmingsplannen in overeenstemming zijn gebracht met artikel 6.3 en 7.3? Antwoord: In de definitieve versie van Vr2014 is dit aangepast; in de artikelen 6.3 en 7.4 is nu opgenomen dat GS nadere regels vaststellen. Maar overigens geldt (als er geen BZV is) dat een veehouder nog wel moet voldoen aan het bepaalde in lid 1, onder a. en dus extra maatregelen treft die de transitie naar zorgvuldigheid ondersteunen. Dat betekent dat de gemeente daaraan dan voorwaarden kan stellen, zonder nadere regels van GS Verordening Vraag: Ik krijg de indruk dat het primaire uitgangspunt dat veehouderij niet mag uitbreiden betekent dat op een veehouderij helemaal niet gebouwd mag worden. Dat zou betekenen dat een 12

13 aardappelloods of een werktuigenberging ten behoeve van een akkerbouw- of tuinbouwpoot ook niet gerealiseerd kunnen worden, tenzij de veehouderijpoot van het bedrijf wordt verduurzaamd. Dat lijkt een oneigenlijke koppeling. Klopt dit? Antwoord: Geborgd moet zijn dat de bebouwing niet alsnog voor het houden van dieren gebruikt mag worden, anders beschouwen wij iedere uitbreiding van bebouwing op een gemengd bedrijf als ook een uitbreiding gericht op de veehouderij Bouwvlakken Vraag; Er is een ontwerpwijzigingsplan voor de vergroting van een bouwblok van 1,2 tot 1,5 ha van een melkveehouderij binnen de groenblauwe mantel. De vergroting van het bouwblok is nodig voor de bouw van een nieuwe melkstal met wachtruimte, 3 nieuwe sleufsilo s en een opslagloods. Door de bouw van de nieuwe melkstal met wachtruimte komt er in de bestaande bedrijfsgebouwen ruimte vrij voor het huisvesten van meer vee. Het bedrijf heeft een vergunning voor het houden van 163 stuks melkvee en 64 stuks jongvee, in de huidige situatie is er sprake van 137 stuks melkvee en 64 stuks jongvee. De gemeente is middels een principe verzoek gevraagd medewerking te verlenen aan de vergroting van het bouwvlak en heft per brief van 21 mei 2013 toegezegd onder voorwaarden medewerking te verlenen. Antwoord: Bestemmingsplanwijzigingen pur sec zijn niet door het voorbereidingsbesluit geraakt. Met andere woorden die kunnen gewoon doorgang vinden. In de Vr2014 zijn in artikel 34 rechtstreek werkende regels opgenomen voor de situatie dat het bestemmingsplan nog niet is aangepast aan de Verordening Vergunningvrij bouwen Vraag: Is het voorbereidingsbesluit van toepassing indien een stal vergunningvrij gebouwd kan worden? Antwoord: Een stal is geen bijbehorend bouwwerk in de zin van bijlage 2 Besluit omgevingsrecht, dus de bouw van een stal kan nooit vergunningvrij zijn. Voor de volledigheid wordt opgemerkt dat de rechtstreeks werkende regels uit de Vr2014 ook gelden voor vergunningvrije bouwwerken Strijdig gebruik Vraag: Hoe moet worden omgegaan met aanvragen omgevingsvergunning met daarin ook strijdig gebruik (omgevingsvergunningen art. 2.1, eerste lid onder c, WABO). Antwoord: Dergelijke aanvragen van veehouderijen ook als die voor 20 september bij een aantal gemeenten is ingekomen, worden afhankelijk van de fase van de procedure waarin deze verkeren wel/niet getoetst aan de Verordening ruimte Algemene lijn is dat als zij in voorontwerp en ontwerp aan ons worden aangeboden, worden deze anticiperend getoetst aan de ontwerpverordening. Deze lijn heeft ook gevolgen voor de wijze van afhandeling van bestemmingsplannen. 13

14 Ontheffingen Vraag: In het voorbereidingsbesluit zorgvuldige veehouderij is onder punt 5 besloten dat dit besluit niet van toepassing is op veehouderijen waarvoor Gedupeerde Staten op grond van artikelen 9,5 en 9,6 van de Verordening ruimte 2011 ontheffing hebben verleend. Een klant van ons heeft echter een Ontheffing op basis van artikel 9,4 van de Verordening Ruimte Worden de ontheffing op basis van artikel 9,4 Verordening ruimte 2011 ook nog in het voorbereidingsbesluit opgenomen? Antwoord: In de Vr2014 is in artikel 40, derde lid, is aangeven dat de artikel 6.3, 7.3 en 34 waarin de BZV wordt geregeld, niet van toepassing zijn op gevallen waarvoor Gedeputeerde Staten een ontheffing hebben verleend ingevolge een eerdere verordening,. Er wordt niet meer verwezen naar de artikelen 9.5 of Ontheffing Vraag: Artikel 40, derde lid luidt: de bepalingen van artikelen 6.3, 7.3 en 34 zijn niet van toepassing op gevallen waarvoor Gedeputeerde Staten een ontheffing hebben verleend ingevolge een eerdere verordening, gedurende een periode van drie jaar gerekend vanaf de datum dat het besluit is genomen. GS hebben op 4 juli 2011 een ontheffing verleend voor twee verplaatsers naar de Graspeel. Op 20 juni 2013 heeft de gemeenteraad het bijbehorende bestemmingsplan vastgesteld. Zoals de provincie zelf stelt, is een periode van 2 jaar om te komen tot een bestemmingsplan eerder regel dan uitzondering. De provincie is zelf ook nauw betrokken geweest bij de bestemmingsplanprocedure en de afwikkeling van LOG Graspeel. Tegen het bestemmingsplan is beroep aangetekend, maar (nog) niet verzocht om een voorlopige voorziening. Per 2 januari 2014 is het bestemmingsplan in werking getreden. Het formele vergunningentraject kan dus ook pas vanaf die datum zijn ingezet. Moet er in casu voor 4 juli 2014 sprake zijn van een verleende vergunning? Zo ja, dan achten wij die tijd te kort. Temeer er een mer-procedure gevolgd dient te worden. Bovendien is het mogelijk dat een appellant door enkel het alsnog verzoeken om een voorlopige voorziening voldoende tijd koopt om de in artikel 40 genoemde termijn van drie jaar te laten verstrijken. Antwoord: De termijn van drie jaar is een redelijke termijn gelet op alle wettelijke bepalingen die er gelden voor het opstellen van een bestemmingsplan (1 jaar), de beroepsprocedure (1 jaar) en de omgevingsvergunning (1 jaar). Uitgaande van de overgangsregeling moet er voor 4 juli 2014 een ontvankelijke omgevingsvergunning zijn aangevraagd. Overigens staat in artikel 2 van de Verordening ruimte dat een besluit als direct gevolg van een onherroepelijke uitspraak van de bestuursrechter niet onder de werking van de Verordening ruimte valt Ontheffing Vraag: Het voorbereidingsbesluit is niet van toepassing op veehouderijen waarvoor ingevolge artikel 9.5 en 9.6 van de Verordening Ruimte ontheffing is verleend. Komt er in de verordening ook een bepaling die de bebouwing omschrijft die is gebaseerd op een vóór 1 maart 2014 ingediende volledige en ontvankelijke bouwaanvraag gebaseerd op de door GS verleende ontheffing ex artikel 9.5 en 9.6 van de Verordening ruimte? 14

15 Antwoord: In de Vr2014 is in artikel 34, lid 2, aangegeven wat onder bestaan de bebouwing wordt verstaan. Hier wordt verwezen naar bebouwing die is gebaseerd op een vóór 21 september 2013 (de datum waarop het voorbereidingsbesluit in werking is getreden) ingediende aanvraag voor een vergunning Procedures fase 1 en 2 Vraag: Bij de gemeente is een vraag binnengekomen over een aan te vragen omgevingsvergunning (fase 2) voor enkel een bouw(technische) activiteit. In fase 1 is rond de zomer 2013 de milieuactiviteit en een planologisch strijd gebruik vergund. Wat nu dus enkel nog wordt beoordeeld is de bouwtechnische kant van de totale vergunning. Nu is het zo dat de aanvraag na het inwerking treden van het voorbereidingsbesluit is ingediend en in feite moet worden aangehouden. Wat mij echter niet duidelijk is, is het volgende. Als de aanvraag wordt aangehouden totdat het voorbereidingsbesluit eindigt, MOET de bouwaanvraag worden verleend omdat het toetsingskader (t.a.v. het geldende bestemmingsplan) niet is gewijzigd en zelfs daarvoor voor het binnenplans afwijken al een onherroepelijke vergunning is verleend. Ik ben van mening dat de inhoudelijke toetsing niet veranderd omdat het toetsingskader voor een bouwactiviteit in art Wabo is geregeld. Daarmee kom ik volgens mij niet (meer) toe aan een overweging t.a.v. provinciaal beleid. Klopt dat? Als dat klopt, wat heeft dan het VBB voor zin? Als aanvragen voor bouwactiviteiten worden ingediend, wanneer de milieuactiviteit al is verleend in fase 1, dan wijzigt het toetsingskader toch niet vanwege gewijzigd provinciaal beleid? Dat komt toch pas aan de orde bij het vaststellen van een nieuw bestemmingsplan? Antwoord: Na afloop van de aanhoudingstermijn moet de bouwaanvraag ook worden getoetst aan de dan geldende directe regels voor veehouderijen ingevolge de dan inmiddels in werking getreden Verordening ruimte Het toetsingskader voor een zodanige aanvraag is daardoor inderdaad verbreed Tijdstip aanvraag milieu en bouwen Vraag; In 2010 is de milieuvergunning verleend, voordat de Wabo in werking trad. De milieuvergunning betreft een revisievergunning voor de gehele inrichting. Hierbij is inbegrepen een nieuw te bouwen stal voor varkens. De milieuvergunning is inmiddels onherroepelijk. Rond maart 2012 is de omgevingsvergunning voor de bouwactiviteit aangevraagd en begin juni 2012 verleend voor de bouw van de varkensstal. Het besluit op de aanvraag 'bouwvergunning is een gebonden beschikking. Een planologische afwijking is hierin *niet* meegenomen. Afgelopen augustus is door de rechtbank de zaak terugverwezen naar B&W ter heroverweging via de bezwarencommissie. De eerste behandeling bij de rechtbank had betrekking op de ontvankelijkheid van het beroepsschrift i.v.m. belanghebbendheid van de bezwaarmakers tegen die vergunning. De rechtbank heeft geoordeeld dat er wel degelijk sprake is van belanghebbendheid waardoor nu de zaak inhoudelijk beoordeeld moet worden door de bezwarencommissie. Nu is door de bezwaarmakers aangegeven dat er strijd is met het bestemmingsplan. De bezwarencommissie kan oordelen dat alsnog de vergunningplicht 'handelen in strijd met ruimtelijke ordening' onderdeel moet uitmaken van het heroverwogen besluit. Is in dat geval ook het voorbereidingsbesluit in beeld omdat er nu een nieuwe vergunningplicht om de hoek komt kijken? Of zouden we terug kunnen grijpen naar het oorspronkelijke moment van 15

16 indiening van de aanvraag (medio maart 2012) omdat daar dan feitelijk de oorsprong van de vergunningplicht voor het afwijken van het bestemmingsplan ligt? Antwoord: Als inderdaad blijkt dat ook een omgevingsvergunning had moet worden gevraagd voor planologische afwijking, moet de aanvrager in de gelegenheid worden gesteld de aanvraag van 2012 aan te vullen, zodat hier opnieuw kan worden beslist. Wij zijn van mening dat hier dus teruggevallen kan worden op de aanvraag voor de activiteit bouwen van 2012 en dat het voorbereidingsbesluit niet van toepassing is, zodat er geen sprake kan zijn van aanhouding Overgangstermijnen Vraag: Stel dat een aanvraag voor 21 september is ingekomen maar dat deze buiten behandeling moet worden gelaten wegens onvolledigheid. Geldt er dan een aanhoudingsplicht als er een nieuwe aanvraag wordt ingediend? Antwoord: Indien de aanvraag voor 21 september is ingekomen en daarna wordt aangevuld, valt de aanvraag buiten het voorbereidingsbesluit. Wordt de aanvraag echter buiten behandeling gelaten dan is er, een nieuwe aanvraag nodig is. Die valt dan wel onder het nieuwe regiem van voorbereidingsbesluit of straks onder de nieuwe Verordening ruimte Overgangstermijnen Vraag: Eind februari/begin maart zal PS besluiten nemen ten aanzien van Verordening Ruimte We hebben als gemeente Sint-Michielsgestel, vooruitlopend hierop al rekening gehouden met de conceptverordening bij de actualisatie van BP Buitengebied. Ook agrarische ondernemers spelen in op de Verordening Het proces van actualisatie loopt bij ons tot medio 2015: vaststelling door de raad. Als er tussentijds (maart 2014 tot maart 2015) veranderingen of tussenbesluiten genomen worden, dan kan dit in het nadeel van de agrarische ondernemers zijn. Dit geldt eveneens voor de mogelijke aanpassingen BZV. Antwoord: Er zijn geen aanpassingen voorzien van de Vr of BZV, die in het nadeel van nu anticiperende agrariërs zouden kunnen gaan werken. Bij een nieuwe versie van de BZV zal voor de door u geschetste gevallen overgangsrecht worden gecreëerd. Bij een nieuwe versie van de BZV blijft voor de inrichting de BZV gelden op basis waarvan een vergunning is afgegeven. Wordt later opnieuw een wijziging in de inrichting doorgevoerd dan zal worden getoetst aan de dan gelden BZV Glastuinbouw Vraag: Bij het overzicht van wijzigingen in Verordening Ruimte 2014 wordt genoemd: - schrappen van doorgroeigebieden glastuinbouw; - geen mogelijkheden meer voor uitbreiding van solitaire glastuinbouwbedrijven. Mijn vraag: vestigingsgebieden glastuinbouw zijn er nog wel. Waarom wordt hiervoor gekozen? Vanuit zuinig ruimtegebruik zou ik zeggen, bestaande gebieden benutten, dan pas nieuwe vestigingsgebieden. Deel twee van de vraag gaat over de motivatie die je gaf bij het schrappen van de doorgroeigebieden: er zou geen behoefte bestaan aan doorgroeiers. 16