Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzamer werfbeheer

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzamer werfbeheer Leefmilieu Brussel GLOBALE AANPAK VAN HET DUURZAAM BOUWEN Anne-Laure MAERCKX Cenergie cvba

2 Doelstelling(en) van de presentatie Bespreken welke gevolgen de duurzame benadering heeft voor het ontwerpteam Impact op de projectfasen Definitie van de actoren en hun taak/taken. De bijzondere eigenschappen van het werk in een bouwteam bespreken 2

3 Algemeen schema van de presentatie Context en uitdagingen van het duurzaam bouwen Werk in bouwteam en projectfasen Interventie van de verschillende actoren Relaties en communicatie tussen de actoren Voordelen van het bouwteam Participatie Grenzen van de lineaire benadering en focus op specifieke onderzoeken 3

4 Context en uitdagingen van duurzame gebouwen Duurzaam bouwen 9 thema s, die nauw met elkaar verband kunnen houden Beheer van het project Uitvoering van de werf Beheer van werfafval Beheer van gebruiksafval Commissioning Recyclage van de bouwonderdelen Actieve mobiliteit (wandelen, fietsen, ) Duurzaam autogebruik Biodiversiteit op de site Groendaken Groene gevels Habitats voor fauna en flora Grondinname van het gebouw Inplanting (bezonning, beschaduwing, maximale bouwhoogte, ) Geluidshinder Mogelijkheden voor uitwisselingen Toegankelijkheid Levenscyclus Keuze van bouwtechnieken, thermische isolatiematerialen, dakbedekking, gevelbekleding, schrijnwerk, bekledingsmaterialen, Behoeften verminderen (isolatie, luchtdichtheid, ) Hernieuwbare energie Efficiënte technieken Beheer en recuperatie van regenwater Rationeel watergebruik Afvalwaterbeheer Geluidscomfort Thermisch comfort Visueel comfort Ademcomfort Elektromagnetische verontreiniging 4

5 Context en uitdagingen van duurzame gebouwen Voorbeeld: gebouw met hoge energieprestatie Beheer van het project Uitvoering van de werf Beheer van werfafval Beheer van gebruiksafval Commissioning Recyclage van de bouwonderdelen Actieve mobiliteit (wandelen, fietsen, ) Duurzaam autogebruik Biodiversiteit op de site Groendaken Groene gevels Habitats voor fauna en flora Grondinname van het gebouw Inplanting (bezonning, beschaduwing, maximale bouwhoogte, ) Geluidshinder Mogelijkheden voor uitwisselingen Toegankelijkheid Levenscyclus Keuze van bouwtechnieken, thermische isolatiematerialen, dakbedekking, gevelbekleding, schrijnwerk, bekledingsmaterialen, Behoeften verminderen (isolatie, luchtdichtheid, ) Hernieuwbare energie Efficiënte technieken Beheer en recuperatie van regenwater Rationeel watergebruik Afvalwaterbeheer Geluidscomfort Thermisch comfort Visueel comfort Ademcomfort Elektromagnetische verontreiniging 5

6 Context en uitdagingen van duurzame gebouwen In het geval van een labeling/certificatie: beoordeling van het eindresultaat Follow-up van het concept is nodig doorheen het project Samenwerking van de actoren is absoluut noodzakelijk 6

7 Actoren van het project De bouwheer Wenst een project te realiseren Stelt een Programma van Eisen op (min of meer gedetailleerd) Bepaalt een budgettaire enveloppe Legt de te behalen prestatiedoelstellingen vast (energie en/of milieu) Doet beroep op een architect/architectenbureau Wedstrijd, openbare aanbesteding, rechtstreeks contact met één of meerdere ontwerpers (die met elkaar in concurrentie worden gebracht) Komt tot een overeenkomst met (een) studiebureau(s) Openbare aanbesteding, rechtstreeks contact met één of meerdere studiebureaus (die met elkaar in concurrentie worden gebracht) Komt tot een overeenkomst met (een) aannemer(s) voor de uitvoering van het project Openbare aanbesteding, rechtstreeks contact met één of meerdere aannemers (die met elkaar in concurrentie worden gebracht) 7

8 Actoren van het project De architect Staat in voor het ontwerp Analyseert het (min of meer gedetailleerde) Programma van Eisen, opgesteld door de bouwheer, rekening houdend met het voorziene budget en de (eventuele) prestatiedoelstellingen (energie en/of milieu) waaraan moet worden voldaan Verzorgt het ontwerp (schetsontwerp/ voorontwerp/ ontwerp/ uitvoerings-/ aanbestedingsdossier) in samenwerking met studiebureau(s) gekozen/aangeduid door de bouwheer of in samenspraak met deze. Staat de bouwheer bij tijdens de analyse van de offertes opgesteld door de aannemer(s) Controleert de werken Uitgevoerd door de aannemer(s) gekozen door de bouwheer Staat de bouwheer bij bij de oplevering van de werken Tienjarige garantie 8

9 Actoren van het project Het studiebureau Staat in voor specifieke studies (stabiliteit, HVAC, milieuprestatie ) Op vraag van de bouwheer, die hij ook adviseert In overleg met de architect Levert de documenten aan (plannen, berekeningen, lastenboekclausules) eigen aan de hem gegunde opdracht: in de ontwerpfase, voor het aanbestedings- en uitvoeringsdossier Staat de bouwheer bij tijdens de analyse van de offertes Controle op de werf van de werken volgens contractuele bepalingen en lastenboek 9

10 Actoren van het project De aannemer Dient een offerte in voor de uitvoering van de werken Op vraag van de bouwheer Op basis van het aanbestedingsdossier en het lastenboek Voert de werken uit Op basis van het uitvoeringsdossier en het lastenboek Zorgt ervoor dat wordt voldaan aan de technische bepalingen vastgelegd in het lastenboek en de (eventuele) prestatiedoelstellingen die moeten worden behaald Overlegt met de architect en studiebureau(s) (uitvoeringsdossier, werf) 10

11 Verbanden tussen de actoren van een project van de/het Bouwheer Architect Aannemer Studiebureau naar Bouwheer / klant klant klant Architect opdrachtgever / specifieke technische vragen studies en specifieke tech. gegevens (bv. stabiliteit, HVAC) Aannemer opdrachtgever controle / controle Studiebureau opdrachtgever studies en specifieke technische vragen specifieke technische vragen / 11

12 Verbanden tussen de actoren van een project van de/het naar Bouwheer Architect Aannemer Studiebureau Bouwheer / klant klant klant Architect opdrachtgever / specifieke technische vragen studies en specifieke tech. gegevens (bv. stabiliteit, HVAC) Toekomstige gebruikers (indien bouwheer) Aannemer opdrachtgever controle / controle / klant wensen wensen Studiebureau opdrachtgever studies en specifieke technische vragen specifieke technische vragen / / Indien de toekomstige gebruikers (indien bouwheer) vóór de uitvoering van de werken gekend zijn, is hun inbreng in het project meestal erg beperkt. Het delen en overdragen van informatie naar de eindgebruikers is nochtans essentieel voor het gebruik van het gebouw en het behalen van de beoogde prestatieniveaus. 12

13 2. Verbanden tussen de actoren van een project Verbanden tussen de actoren van de/het Bouwheer Architect Aannemer Studiebureau naar Bouwheer / klant klant klant Architect opdrachtgever / specifieke technische vragen studies en specifieke tech. gegevens (bv. stabiliteit, HVAC) Aannemer opdrachtgever controle / controle Studiebureau opdrachtgever studies en specifieke technische vragen specifieke technische vragen / De bouwheer is de opdrachtgever van alle andere actoren van het project. Hij is de klant van elke actor afzonderlijk, maar zijn doelstelling is enig: de realisatie van het project (programma, budget, prestaties). 13

14 Verbanden tussen de actoren van een project Verbanden tussen de actoren van de/het Bouwheer Architect Aannemer Studiebureau naar Bouwheer / klant klant klant Architect opdrachtgever / specifieke technische vragen studies en specifieke tech. gegevens (bv. stabiliteit, HVAC) Aannemer opdrachtgever controle / controle Studiebureau opdrachtgever studies en specifieke technische vragen specifieke technische vragen / In verschillende fases van het project kan/zal een actor ertoe komen om met een andere actor te overleggen, minstens om een antwoord te vinden voor bepaalde vraagstukken (meestal van technische aard). 14

15 Verbanden tussen de actoren van een project Verbanden tussen de actoren van de/het Bouwheer Architect Aannemer Studiebureau naar Bouwheer / klant klant klant Architect opdrachtgever / specifieke technische vragen studies en specifieke tech. gegevens (bv. stabiliteit, HVAC) Aannemer opdrachtgever controle / controle Studiebureau opdrachtgever studies en specifieke technische vragen specifieke technische vragen / In verschillende fases van het project kan/zal een actor ertoe komen om met een andere actor te overleggen, minstens om een antwoord te vinden voor bepaalde vraagstukken (meestal van technische aard). Bepaalde vragen zouden kunnen worden opgelost voor ze onvermijdelijk worden door overleg eerder in het project. Dit is nog meer van toepassing wanneer aan prestatiedoelstellingen moet worden voldaan. 15

16 2. Verbanden tussen de actoren van een project Verbanden tussen de actoren van de/het Bouwheer Architect Aannemer Studiebureau naar Bouwheer / klant klant klant Architect opdrachtgever / specifieke technische vragen studies en specifieke tech. gegevens (bv. stabiliteit, HVAC) Aannemer opdrachtgever controle / controle Studiebureau opdrachtgever studies en specifieke technische vragen specifieke technische vragen / De aannemer staat tijdens de uitvoering onder toezicht. Een verhouding gecontroleerde/toezichthouder ontstaat. Meningsverschillen veroorzaakt door een verschillende interpretatie van de documenten (bv. lastenboek) kunnen ontstaan. 16

17 2. Verbanden tussen de actoren van een project Verbanden tussen de actoren van de/het Bouwheer Architect Aannemer Studiebureau naar Bouwheer / klant klant klant Architect opdrachtgever / specifieke technische vragen studies en specifieke tech. gegevens (bv. stabiliteit, HVAC) Aannemer opdrachtgever controle / controle Studiebureau opdrachtgever studies en specifieke technische vragen specifieke technische vragen / De aannemer staat tijdens de uitvoering onder toezicht. Een goed begrip door alle actoren (gaande van de doelstellingen van de bouwheer tot de behalen prestaties, over de technische bepalingen en uitvoeringstechnieken) kan enkel worden bekomen door (minstens) gezamenlijk overleg en (bij voorkeur) een zo groot mogelijke samenwerking zo vroeg mogelijk in het project en voor 17 aanvang van de uitvoeringsfase.

18 Communicatie tussen de actoren van het project Scope of information 18

19 Projectfasen Klassieke lineaire aanpak Hoofdactiviteit Bouwheer Opdracht Schets- ontwerp Fasen Voorontwerp Ontwerp Uitvoering Oplevering Nazorg Architect Studiebureau Aannemer 19

20 Projectfasen Ontwerpteam Hoofdactiviteit Bouwheer Opdracht Schets- ontwerp Fasen Voorontwerp Ontwerp Uitvoering Oplevering Nazorg Architect Ontwerpteam Studiebureau Aannemer 20

21 Projectfasen Bouwteam Hoofdactiviteit Bouwheer Opdracht Schets- ontwerp Fasen Voorontwerp Ontwerp Uitvoering Oplevering Nazorg Architect Bouwteam Studiebureau Aannemer 21

22 Voordelen bouwteam Multidisciplinaire ontwerpgroep: bouwheer, architect, ingenieurs, energie-experts en aannemers Langere ontwerptijd, kortere realisatiefase Grotere betrokkenheid van alle partijen Dossierkennis (scope of information) Kostprijs: bouwteamwerking leidt tot kostenbesparing een doordacht concept is kosten-efficiënter meer investeren in brains en minder in bakstenen 22

23 Uitbreiding van het onderzoeksveld De toekomstige gebruikers inspraak geven in het ontwerpproces Bewoners van woningen Gebruikers van tertiaire gebouwen Ze worden op de hoogte gesteld van de algemene uitdagingen van het project en kunnen met kennis van zaken ingrijpen Een groepsdynamiek/-cohesie creëren die kan voortduren zodra het project is uitgevoerd: Elkaar helpen Kennis delen Participatief project participatief proces 23

24 Organisatie van de participatie Tegen welk tempo? Regelmatige ontmoetingen Gerichte ontmoetingen (naar aanleiding van evenementen) Wie is aanwezig? Een moderator /animator en Alle betrokken personen of Vertegenwoordigers van de betrokken personen (stuurcomité) Afhankelijk van het behandelde onderwerp (belangstelling en vermogen om tussen te komen verschillen) 24

25 Organisatie van de participatie Concreet: Brainstorming/debatten/uitwisselingen Informatie Beslissing/bevestiging Welke beslissingen? Programma van het project Budget Vaststelling van doelstellingen energieprestatie milieuprestatie maatschappelijke doelstellingen (solidariteit, delen, gemeenschappelijk beheer, ) 25

26 Voorbeelden van participatieve projecten - Voorbeeldgebouwen Brutopia Mundo-B Werkbijeenkomst van de bouwheren van een groepswoning en het ontwerpteam - Bron: website van het voorbeeldgebouw Brutopia 26

27 Beperkingen van de lineaire aanpak Hoog energieprestatieniveau Certificaties Duurzame Gebouwen (BREEAM, HQE, ) Klassieke lineaire aanpak is moeilijk toe te passen Aanpak door ontwerpteam/bouwteam vereist (follow-up van het concept) Aanstellen van deskundige studiebureaus (energie, leefmilieu, ) 27

28 Specifieke onderzoeken (voorbeeld) Hoog energieprestatieniveau Coherentie gebouw en technische installaties Isolatie: coherent concept, grondig overleg PHPP/PEB Thermische bruggen Migratie van waterdamp Dynamische simulaties Correcte uitvoering Werfopvolging 28

29 Specifieke onderzoeken Luchtdichtheid: Coherent concept Integratie van de technische installaties die door de bouwschil heen gaan Ventilatieconcept (afzuigkappen, ) Correcte uitvoering Werfopvolging 29

30 Binnenverlichting vereist [Lux] Specifieke onderzoeken Natuurlijke verlichting/kunstverlichting: Optimalisering van de openingen Simulatie van daglicht Simulaties van kunstlicht Verlichting ter compensatie van daglicht Lichtstudie: Bureau nord GRH (gemiddelde DLF: 2,70%) Elektriciteitsverbruik Aandeel van natuurlijk licht voor verlichting Verlichtingstijd door daglicht alleen [%] 30

31 Specifieke onderzoeken Thermisch comfort Algemeen concept (zonwering, thermische inertie, night cooling, ) Dynamische thermische simulaties Goede uitvoering >Werfopvolging en opstart van het gebouw (regeling) 31

32 woensdag 21/jul/10 0:00 woensdag 21/jul/10 12:00 donderdag 22/jul/10 0:00 donderdag 22/jul/10 12:00 vrijdag 23/jul/10 0:00 vrijdag 23/jul/10 12:00 zaterdag 24/jul/10 0:00 zaterdag 24/jul/10 12:00 zondag 25/jul/10 0:00 zondag 25/jul/10 12:00 maandag 26/jul/10 0:00 maandag 26/jul/10 12:00 dinsdag 27/jul/10 0:00 dinsdag 27/jul/10 12:00 Temperatuur in C woensdag 14/jul/10 0:00 woensdag 14/jul/10 12:00 donderdag 15/jul/10 0:00 donderdag 15/jul/10 12:00 vrijdag 16/jul/10 0:00 vrijdag 16/jul/10 12:00 zaterdag 17/jul/10 0:00 zaterdag 17/jul/10 12:00 zondag 18/jul/10 0:00 zondag 18/jul/10 12:00 maandag 19/jul/10 0:00 maandag 19/jul/10 12:00 Temperatuur in C Specifieke onderzoeken Coherentie concept vs. gebruik Follow-up van het gebouw: Meetcampagnes (zomercomfort, wintercomfort) Energieverbruik (energieboekhouding) Mesures Week 1 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 Tijdstip Buitentemp. Mesures Week 2 Tkantoor +4 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 32 Tijdstip Buitentemp. Tkantoor +4

33 Nuttige hulpmiddelen, websites, enz.: Voorbeeldgebouwen: wen?view_pro=1 Referentie Gids Duurzame Gebouwen en andere bronnen: Gids Duurzame Gebouwen: Thema Beheer van het project, de werf, het gebouw 33

34 Om te onthouden van de presentatie De klassieke lineaire aanpak wordt snel ondoeltreffend in de projecten van duurzame gebouwen Bijkomende vaardigheden zijn vaak nodig in het ontwerpteam De interacties tussen actoren, het werk in team zijn essentieel om de beoogde doelstellingen te bereiken 34

35 Contact Anne-Laure MAERCKX Adviseur Duurzaam Bouwen Coördinaten: : anne_laure.maerckx@cenergie.be 35