GRAAD 12 REKENINGKUNDE JUNIE EKSAMEN 2008

Transcriptie

1 NASIONALE STRATEGIE VIR LEERDER PRESTASIE GRAAD 12 REKENINGKUNDE JUNIE EKSAMEN 2008 PUNTE: 300 TYD : 3 UUR Hierdie vraestel bestaan uit 16 bladsye en n antwoordboek van 18 bladsye.

2 INSTRUKSIES EN INLIGTING 1. Jy word voorsien van 'n vraestel en ANTWOORDEBOEK. 2. Hierdie vraestel bestaan uit SES verpligte vrae. Beantwoord AL die vrae. 3. Gebruik die formate in die antwoordeboek wat voorsien word om die vrae te beantwoord. 4. Waar van toepassing moet bewerkings getoon word om deelpunte te verdien. 5. Jy moet poog om by die voorgestelde tye te hou. 6. Nie-programmeerbare sakrekenaars mag gebruik word 7. Jy mag 'n donker potlood of blou/swart ink gebruik om die vrae te beantwoord

3 Rekeningkunde 3 GRAAD 12 REKENINGKUNDE JUNIE EKSAMEN 2008 PUNTE: 300 MINUTE: 180 VRAAG 1: 45 punte; 27 minute Die onderwerp van die vraag is Die leeruitkomste gedek is: Debiteure, Krediteure en Bank Rekonsiliasies Interne Beheer LU1: Finansiële rekeningkunde AS4: Ontleed en vertrok bank, debiteure en krediteure rekonsiliasies LU3: Bestuur van hulpbronne AS6: Toepassing van interne beheerprosesse VRAAG 2: 90 punte; 54 minute Die onderwerp van die vraag is Die leeruitkomste gedek is: LU1: Finansiële rekeningkunde Maatskappy Balansstaat en notas AS5: Opstel en vertolking van finansiële state LU3: Bestuur van hulpbronne AS3: Vertolk en rapporteer oor vaste bates VRAAG 3: 40 punte; 24 minute Die onderwerp van die vraag is Die leeruitkomste gedek is: LU1: Finansiële rekeningkunde AS2: Grootboekrekeninge Maatskappy grootboekrekeninge en etiek AS5: Ontleding en vertolking van finansiële state LU3: Bestuur van hulpbronne AS5: Etiese kode VRAAG 4: 55 punte; 33 minute Die onderwerp van die vraag is Die leeruitkomste gedek is: Maatskappy verslagdoening Kontantvloeistaat en verhoudings LU1: Finansiële rekeningkunde AS5: Opstel en vertolking van finansiële state AS6: Ontleding van n ouditverslag LU3 Bestuur van hulpbronne AS5: Etiese kode VRAAG 5: 45 punte; 27 minute Die onderwerp van die vraag is Die leeruitkomste gedek is: LU3: Bestuur van hulpbronne Voorraadwaardasie en probleemoplossing AS4: Voorraadwaardasiemethodes AS6: Pas Interne beheer prosesse toe VRAAG 6: 25 punte; 15 minute Die onderwerp van die vraag is Die leeruitkomste gedek is: LU1: Finansiële rekeningkunde BTW AS7: Pas die beginsels van BTW toe LU3: Bestuur van hulpbronne AS5: Etiese kode

4 Rekeningkunde 4 VRAAG 1 DEBITEURE, KREDITEURE EN BANKREKONSILIASIES (45 punte; 27 minute) 1.1 REKONSILIASIES EN INTERNE BEHEER Jy word voorsien van twee voorbeelde van rekonsiliasies wat deur Y Zola van Cia Handelaars op 29 Februarie 2008, hul jaar-einde opgestel is. GEVRA: Bestudeer die inligting voorsien en beantwoord die vrae wat volg. BANKREKONSILIASIE Bankrekonsiliasiestaat op 29 Februarie 2008 R Debietsaldo volgens Bankstaat Uitstaande deposito (gedateer 29 Februarie 2008) Uitstaande tjeks: Nr (gedateer 4 Augustus 2007) 600 Nr (gedateer 12 Desember 2007) 220 Nr (gedateer 23 Februarie 2008) 155 Nr (gedateer 31 Julie 2008) Nr (gedateer 29 Februarrie 2008) 600 Foutiewe debiet op Bankstaat 315 Saldo volgens Bankrekening? KREDITEUREREKONSILIASIE DI HANDELAARS KREDITEURE-REKONSILIASIESTAAT OP 29 FEBRUARIE 2008 Saldo volgens Krediteurestaat op 29 Februarie 2008 Debiet Foutiewe bedrag op Krediteurestaat Krediet Faktuur nie op staat gereflekteer nie: Nr Betalings nie op staat gereflekteer nie: Gedateer 29 Februarie 2008 (Tjek nr. 288) Terugsendings nie op staat gereflekteer nie: Debietnota nr Saldo volgens Krediteuregrootboek op 29 Februarie 2008?

5 Rekeningkunde 5 VRAE: Het Cia Handelaars n gunstige of oortrokke banksaldo volgens die bank se rekords? Gee die bedrag asook n rede vir jou antwoord. (4) Cia Handelaars het tjek nr foutiewelik opgeteken. Wat sal die korrekte inskrywing in die boeke van Cia Handelaars wees? Voorsien n rede vir jou antwoord. (4) Noem DRIE stappe wat jy sal volg wanneer n Bankversoeningstaat voorberei word. (6) Verduidelik hoe tjek nr behandel sal word wanneer die finansiële state opgestel word. (4) Verduidelik waarom n vooruitgedateerde tjek wat deur Cia Handelaars op 26 Februarie 2008 ontvang is en vir 26 Maart 2008 gedateer is, nie op die Bankversoeningstaat verskyn nie. (2) Bereken die korrekte bedrag wat deur Cia Handelaars aan DI handelaars verskuldig is. (5) Die ouditeure het vasgestel dat n werknemer, mnr Latecomer, bedrog teen Cia Handelaars gepleeg het deur persoonlike goedere vir homself vanaf krediteure te bestel. Cia Handelaars het vir hierdie goedere betaal. Verduidelik kortliks DRIE maniere hoe die interne beheer verbeter kan word. (6)

6 Rekeningkunde DEBITEURE-OUDERDOMSONTLEDING Jy word van die debiteure-invorderingsbeleid en die debiteureouderdomsontleding van Cia Handelaars voorsien. Bestudeer die debiteure-ouderdomsontleding en beantwoord die vrae wat volg. Debiteure-invorderingsbeleid 1. Debiteure wat binne 30 dae betaal kom vir n 5%-korting vir stiptelike betaling in aanmerking. 2. Rente word soos volg gehef: 2% op rekeninge wat vir dae uitstaande is 4% op rekeninge wat vir dae uitstaande is 3. Rekeninge wat meer as 90 dae uitstaande is, word aan prokureurs vir invordering oorhandig. Debiteure-ouderdomsontleding op 29 Februarie 2008 Huidig > 90 Totaal J Jiya K Keith L Late T Truter W Waja Totaal VRAE: Watter debiteur se rekening is nie agterstallig nie? (2) Het Cia Handelaars voldoende beheer oor sy debiteure? Verduidelik. (4) Watter twee matreëls sal jy instel om debiteure aan te moedig om hul rekeninge stiptelik te betaal? (4) Is daar debiteure wat aan prokureurs oorhandig moet word? Indien wel, identifiseer die debiteur(e) en bespreek een gevolg wat dit vir die debiteur(e) sal inhou. (4) 45

7 Rekeningkunde 7 VRAAG 2 MAATSKAPPY FINANSIËLE STATE (90 punte; 45 minute) Jy word voorsien van n uittreksel uit die voor-aansuiweringsproefbalans van Zabs Beperk op 29 Februarie Die gemagtigde aandelekapitaal bestaan uit gewone aandele met n pariwaarde van 50 sent elk. GEVRA: 2.1 Gebruik die onderstaande inligting en voltooi die Balansstaat op 29 Februarie (30) 2.2 Voltooi die volgende notas tot die Balansstaat op 29 Februarie 2008: Tasbare/Vaste Bates (20) Handels- en ander ontvangbare bedrae (9) Behoue Inkomste / Opgehoopte wins (10) Handels- en ander betaalbare bedrae (15) 2.3 Watter aspekte moet in gedagte gehou word wanneer daar besluit word om meer fondse vir die maatskappy te genereer deur die verhoging van lenings òf die uitreik van addisionele aandele? Verskaf drie punte. (6) Uittreksel uit die VOOR-AANSUIWERINGSPROEFBALANS OP 29 FEBRUARIE 2008 DEBIET KREDIET BALANSSTAATREKENINGE-AFDELING R R Gewone aandelekapitaal Aandelepremie Behoue inkomste / Opgehoopte wins Lening: Zar Bank Vaste deposito: Zen Bank Opgehoopte waardevermindering op voertuie Handelsvoorraad Voorsiening vir oninbare skulde Bank SAID Inkomstebelasting

8 Rekeningkunde 8 NOMINALE REKENINGE-AFDELING Verkope Koste van verkope Debiteureafslag Korting toegestaan 200 Huurinkomste Kommissie-inkomste Direkteursgelde Verpakkingsmateriaal Oninbare skulde Aflewerings-uitgawes Versekering Lone en salarisse Ouditgeld Rente op vaste deposito Rente op lening Dividende op gewone aandele Aansuiwerings en Addisionele Inligting: 1. Die direkteure word R p.j. volgens hul kontrak betaal plus n reistoelae van R p.j. Maak die nodige aansuiwerings. 2. n Debiteur het beskadigde voorraad met n verkoopprys van R1 500 teruggestuur. n Winsopslag van 50% op die kosprys word gehandhaaf. Hierdie voorraad is onmiddellik aan die leweransier teruggestuur, maar tot dusver is vir die transaksies geen inskrywings gemaak nie. 3. Voorsien vir rente op lening vir 12 maande teen 17% p.j aan Zar Bank. Volgens die leningsooreenkoms met Zar Bank, moet n bedrag van R op 31 Augustus elke jaar afbetaal word. 4. n Fisiese voorraadopname op 29 Februarie 2008 toon die volgende: Handelsvoorraad R Verpakkingsmateriaal 720

9 Rekeningkunde 9 5. Die bankstaat is ontvang nadat die voor-aansuiweringsproefbalans opgestel is en toon die volgende: n Bedrag van R350 wat deur n debiteur, wie se rekening gedurende November 2007 afgeskryf is, is direk in die lopende bankrekening van Zabs Bpk gedeponeer. Bankkoste, R300 Rente op ongunstige banksaldo, R133 R Tate, n debiteur, wat R420 skuld vereffen sy rekening met n tjek van R400. Hierdie tjek is weens onvoldoende fondse geweier. 6. Die skuld van n debiteur, J Zimo, moet as oninbaar afgeskryf word, R300. Die voorsiening vir oninbare skulde moet tot 5% van uitstaande debiteure aangesuiwer word. 7. Aangesien die huurder, wat die gebou sedert 1 Mei 2005 huur, met vakansie oorsee is, het hy reeds die huur vir Maart en April 2008 gedurende Februarie 2008 betaal. 8. Die afleweringsvoertuig wat op 30 November 2004 vir R aangekoop is, is teen boekwaarde aan GS Motors op 29 Februarie 2008 ingeruil. n Nuwe voertuig is op dieselfde dag vir R aangekoop en die betaling daarvan sal gedurende Maart 2008 geskied. Geen inskrywings is tot dusver vir beide die nuwe voertuig, asook die een wat ingeruil is, gemaak nie. Waardevermindering op voertuie word bereken teen 20% p.j op die vastebedragmetode. Waardevermindering op toerusting word bereken teen 10% p.j op die verminderde saldo metode. 9. n Afleweringsvoertuig word deur Zabs Bpk gehuur teen n koste van R250 per maand plus 75 sent per kilometer afgelê. Al hierdie kostes word teen die afleweringsuitgawesrekening gedebiteer. Die uitgawes vir Februarie 2008, waartydens 580 kilometers afgelê is, is nog verskuldig. 10. Versekering vooruitbetaal beloop R n Leweransier het nog nie die kommissie verskuldig aan Zabs Bpk vir Februarie 2008: R1 600 betaal nie. Die bedrag sal op 10 Maart 2008 ontvang word. 12. Rente op vaste deposito, R4 250, moet gekapitaliseer word. 13. n Rekening is van die bouer vir die volgende ontvang: Uitbreidings aan geboue, R Herstelwerk, R Die direkteure het n finale dividend van 3½ sent per aandeel verklaar. 15 Die inkomstebelasting vir die rekenpligtige tydperk beloop R

10 Rekeningkunde 10 VRAAG 3 MAATSKAPPYE (40 punte; 24 minute) Bewafa Bpk het n gemagtigde aandelekapitaal van R Die pariwaarde van elke aandeel is R2. Al die aandele is aan die publiek uitgereik. GEVRA: 3.1 Voltooi die volgende grootboekrekeninge vir die jaar geëindig 29 Februarie 2008 : Behoue inkomste / Opgehoopte wins (10) SAID - Inkomstebelasting (12) Dividende op gewone aandele (8) 3.2 Bereken die netto batewaarde per aandeel. (5) 3.3 Jy het n aanbod ontvang om van jou aandele teen R2,80 elk te verkoop. Sal jy dit oorweeg? Motiveer jou antwoord deur syfers aan te haal. (5) Besonderhede geneem uit die Balansstaat op 29 Februarie 2007 Aandele-kapitaal en reserwes R Handels- en ander betaalbare bedrae: SAID - Inkomstebelasting Aandeelhouers vir dividende Die volgende transaksies het gedurende die jaar plaasgevind: 2007 Maart 24 Tjek nr en 3463 is uitgereik om uitstaande bedrae ten opsigte van inkomstebelasting en dividende op gewone aandele onderskeidelik te vereffen. Augustus 31 Die rekenmeester het bereken dat R voorlopige inkomstebelasting aan SAID verskuldig is en tjek nr is dienooreenkomstig uitgereik. Oktober 17 n Interim dividend van 10 sent per aandeel is deur die direkteure van die maatskappy verklaar. Oktober 24 Tjek nr is aan die aandeelhouers uitgereik, ten opsigte van die dividende verklaar Februarie 18 Die tweede betaling vir voorlopige inkomstebelasting is bereken, R en tjek nr is uitgereik. Februarie 29 Die netto inkomste vir die jaar beloop R n Finale dividend van 15 sent per aandeel is verklaar. Die totale belasting verpligting vir die jaar beloop R

11 Rekeningkunde 11 VRAAG 4 MAATSKAPPY KONTANTVLOEISTAAT EN ONTLEDING (55 punte; 30 minute) Jy word voorsien van inligting rakende JoJo Beperk, n publieke maatskappy op die JAB (Aandelebeurs) genoteer. Die maatskappy het nuwe aandele in die helfte van die finansiële jaar op 31 Augustus 2007, uitgereik. Geen premie was aan die uitreiking van hierdie aandele verbonde nie. GEVRA 4.1 Verduidelik kortliks die funksie van die Direkteure en Ouditeure van n maatskappy. (4) 4.2 Verwys na die uittreksel uit die kontantvloeistaat en bereken die bedrae wat deur (A) tot (K) verteenwoordig word. (24) 4.3 Die direkteure is tevrede met die maatskappy se likiditeitsposisie. Stem jy saam met die direkteure se mening. Lewer kortliks kommentaar deur syfers uit die onderstaande tabel aan te haal. (7) Bedryfskapitaal verhouding 0,7 : 1 1,47 : 1 Vuurproefverhouding 0,3 : 1 0,59 : 1 Voorraadperiode 73 dae 53 dae 4.4 Die direkteure is van mening dat die aandeelhouers met die resultate van die maatskappy tevrede behoort te wees: Bereken die skuld/aandeelhouersbelangverhouding vir (5) Deel jy die mening van die direkteure ten opsigte van die resultate van die maatskappy? Verduidelik kortliks deur vyf punte te bespreek en haal syfers aan uit die finansiële aanduiders in die onderstaande tabel om jou antwoord te staaf: Verdienste per aandeel 200 sent 137,5 sent Dividend per aandeel 50 sent 50 sent Netto batewaarde per aandeel R11,80 R12,00 Verdienste op gemiddelde 26 % 23,08 % aandeelhouersbelang Verdienste op aandeelhouersbelang 19 % 14,19 % Skuld/aandeelhouersbelangverhouding 2 : 1? (10) 4.5 Volgens die kontantvloeistaat het die banksaldo met R verbeter. Stem jy saam met die strategieë wat die direkteure gebruik het om die saldo te verbeter? Verduidelik kortliks. (5)

12 Rekeningkunde 12 INLIGTING Uittreksel uit die Inkomstestaat vir die jaar geëindig op 29 Februarie 2008: Notas R Waardevermindering Rente op geleende geld Netto wins voor belasting Inkomstebelasting (20 000) Uittreksel uit die Balansstaat op 29 Februarie vir die afgelope twee jaar: Notas R R BATES Nie-bedryfsbates Tasbare bates Finansiële bates Bedryfsbates Voorraad Handel- en ander ontvangbare bedrae Kontant en kontantekwivalente TOTALE BATES EKWITEIT EN LASTE Aandelekapitaal en reserwes Aandelekapitaal Behoue inkomste / Opgehoopte wins Nie-bedryfslaste Verbandlening Lening van Dollar Bank Bedryfslaste Handel- en ander betaalbare bedrae Oortrokke bank TOTALE EKWITEIT EN LASTE Addisionele Inligting: Dividende op gewone aandele (betaal) Aandeelhouers vir dividende SAID (Inkomstebelasting) (Kt.)

13 Rekeningkunde 13 VRAAG 5 VOORRAADWAARDASIE EN PROBLEEMOPLOSSING (45 punte; 27 minute) 5.1 VOORRAADWAARDASIE: CoCo Handelaars koop mandjies van Lesotho en verkoop dit dan weer aan baie kleinhandelsondernemings in Suid-Afrika. Hulle maak van die EIEU metode van voorraadwaardasie gebruik. GEVRA: Gebruik die EIEU metode en bereken die koste van verkope vir die jaar geëindig 29 Februarie (11) Bereken die bruto wins vir die jaar geëindig 29 Februarie (4) Bereken die waarde van handelsvoorraad voorhande op 29 Februarie (4) Stel die Handelsrekening volgens die deurlopende voorraadstelsel op. (8) Die eienaar van CoCo Handelaars is ontevrede omdat die onderneming die EIEU voorraadwaardasiemetode gebruik en sou liefs die Geweegde Gemiddelde metode wou gebruik. Hy het die volgende berekeninge volgens die Geweegde Gemiddelde metode gemaak: Koste van verkope R ,60 Bruto wins R 7 355,40 Waarde van voorraad voorhande R 7 405,20 Hy nader jou vir raad Bespreek waarom die EIEU metode van voorraadwaardering verkies word bo die geweegde gemiddelde metode. (4) Sal dit vir die eienaar eties wees om die voorraadwaardasiestelsel vir hierdie jaar te verander? Verskaf EEN rede vir jou antwoord. (4)

14 Rekeningkunde 14 INLIGTING 1 Maart 2007: Voorraad voorhande: 50 mandjies R30 elk 31 Mei 2007: Aankope van mandjies: 150 mandjies teen R35 elk Vraggeld op aankope, R September 2007: Aankope van mandjies: 200 mandjies teen R40 elk Vraggeld op aankope, R Januarie 2008: Aankope van mandjies: 170 mandjies teen R42 elk Vraggeld op aankope, R510 Totale aantal mandjies verkoop vir die jaar: 390 teen R60 elk. 5.2 PROBLEEMOPLOSSING Funky Kids, wat hul voorraad volgens die EIEU metode waardeer, het hul jaarlikse voorraadopname voltooi ten einde die finansiële state op te stel. Die volgende syfers is aan die eienaar van Funky Kids gegee, maar hy is nie tevrede nie. Die rede is dat die syfers volgens die voorraadopname nie met diè van die Handelsvoorraadrekords ooreenstem nie. GEVRA: Bestudeer die syfers en reik n verslag uit waarin u die volgende uitwys: Drie aspekte wat u bekommer en die redes daarvoor. (6) Twee maatreëls wat kan help om die situasie te verbeter. (4) VOORRAAD ITEMS AANTAL ITEMS VOLGENS VOORRAAD- REKORDS AANTAL ITEMS IN VOORRAAD (FISIESE VOORRAAD- OPNAME) + (SURPLUS) OF - (TEKORT) Kids voorskote Lil Bratz T-hempie Barbie Sonbrille Spider-Man T-hempie Cars Sonbrille Spider-Man Kortbroeke

15 Rekeningkunde 15 VRAAG 6 BTW (25 punte; 30 minute) Mizi Winkels, word deur Mia Mizi besit, en is geregistreer vir BTW volgens Kategorie B (die faktuurbasis) wat op gelyke maande eindig. GEVRA: 6.1 Bereken die bedrag BTW wat aan SAID oorbetaal moet word vir die periode geëindig 29 Februarie (15) INLIGTING VIR DIE PERIODE GEEINDIG 29 FEBRUARIE 2008: Kredietverkope volgens uitgereikte fakture nr R Kontantverkope volgens kasregisterrolle R Verkoop van oortollige rekenaar R Uitbetaling van n versekeringseis op gesteelde afleweringswa R Koop n nuwe rekenaar (vir kantoorgebruik) op krediet R Handelsvoorraad gekoop en bokoste betaal per tjek R Kredietnotas uitgereik R

16 6.2 Lees die volgende uittreksel en beantwoord die vrae wat volg: VYF MENSE GEARRESTEER VIR BTW BEDROG VAN R35m 13/03/ :18 - SA Johannesburg Vyf mense was gearresteer in verband met BTW bedrog ter waarde van R35 miljoen rand het n woordvoerder van SAID Dinsdag gesê. Hulle was gearresteer in n klopjag deur die polisie en SAID op vyf verskillende persele in en rondom Johannesburg, het Adrian Lackay, die woordvoerder gesê. n Vorige werknemer van SAID het waargeneem as boekhouer van twaalf maatskappye, wat na bewering betrokke was met oneerlike BTW eise, het hy gesê. SAID ondersoeke na beweerde onrëelmatigheid het aangedui dat die boekhouer op n oneerlike manier n paar besighede in haar naam en ander verdagtes geregistreer het. Hierdie besighede het na bewering oneerlike BTW eise aan SAID ingedien, het Lackay gesê. Die vyf is in aanhouding in afwagting op hulle eerste verskyning Vrydag in Germiston se Landroshof. Aangehaal uit Sake24 van 13 Maart 2008 VRAE Wat verstaan jy onder BTW bedrog? (2) Hoe was die beweerde bedrog gepleeg? (2) Waarom is dit eties korrek om BTW te betaal? Verskaf twee redes. (4) Watter optrede neem SAID wanneer n verkoper laat is met die betaling van BTW? (2) 25 TOTAAL: 300