Mens en natuur in oorlogstijd

Transcriptie

1 1 Mens en natuur in oorlogstijd Langs bossen en tuinen Hoe wijzigde de Eerste Wereldoorlog het landschap en de relatie tussen de mens en zijn natuurlijke omgeving?

2 2 Naar de bron Zaterdag 8 januari '16. Er wordt verzekerd, dat hier in het Casino waar eertijds bloemententoonstelling was, een vierhonderdtal krankzinnige, duitsche officieren geherbergd zijn. Virginie Loveling, Oorlogsdagboek [ ]. De Eerste Wereldoorlog had een diepe impact op samenleving. Tot in het kleinste aspect van het leven van alledag was de oorlog merkbaar, zeker voor de frontsoldaten maar ook voor de inwoners van het bezette België. Tijdens jullie bezoek aan de Floraliën kwam je meer te weten over de band tussen oorlog, mens en natuur. Je bekeek hoe de oorlog een invloed had op bossen, weiden en tuinen. En je stond ook omgekeerd stil bij de invloed van die bossen, weiden en tuinen op het verloop van de oorlog. STAP 1 Hieronder vind je een reeks bronnen terug. Deze bronnen hebben met elkaar gemeen dat je ze rechtstreeks kan linken aan de thema s uit de Floraliën. Sommige bronnen verwijzen via een voetnoot naar een website. Je kan deze bekijken op een computer of via je smartphone. Maak groepjes van vier en verdeel de thema s. Neem onderstaande bronnen door. Een iemand focust zich op de bronnen over de bossen, een ander op de bronnen over de IJzer Beschrijf telkens kort waarover de bron gaat. Leg de link tussen de bron en wat je tijdens de vorige lessen en je bezoek aan de Floralien leerde. In een tweede stap brengen jullie jullie informatie samen om de onderzoeksvraag te beantwoorden.

3 3 I. Belgische bossen: stille getuigen van de Eerste Wereldoorlog Bron 1: Film van het Belgische leger 1 Bron 2: Pastoorsverslag 2 In 1914 bij t uitbreken wierden al de bosschen, al de huizen van af Stabroek over Capellen naar Brasschaet op, afgekapt of opgeblazen op eene breedte van 500 meters. ( ) De Belgische krijgsoverheid deed de soldaten en burgers onverpoosd werken aan het vellen der boomen en het versterken der omheining zelfs des zondags zoodat er bijna geene hunne zondagsplichten konden vervullen. 1 Bekijk het beeldfragment op: 2 MERTENS, K., Pastoors rapporteren over de Eerste Wereldoorlog in de provincie Antwerpen, Studium Generale, Balen, 2007, 272, 278, 284.

4 4 Bron 3: Fragment uit het dagboek van Jan De Belser ( ) 3 Diefstallen te Berlaar en te Koningshooikt zijn te talrijk om hier te vermelden. Heden nacht zijn de houtdieven in de schooldreef weer aan het werk geweest. Een beuk die zij afzaagden, viel juist op de grote planken poort welke zich onder het gewicht begaf en zo luid gekraakt heeft dat de nachtridders de vlucht genomen hebben. Zij hebben ditmaal voor de schoolverwarming gearbeid. 3 SERRIEN, P., Oorlogsdagen: overleven in bezet Vlaanderen , Manteau/WPG, Antwerpen, 2013, 338.

5 5 II. Oorlog aan de IJzer: de oorlog loopt vast Bron 1: Dagboekfragment van Gustave Groleau, Belgisch infanterist aan het IJzerfront 4 Na de organisatie van mijn dienst en in een zeer klein gat, ga ik om 3 u liggen. Onmogelijk om slaap te vatten! Om 4 u word ik bevroren wakker en ontdek de sneeuwlaag. ( ) Ik vertrek voor een ronde en val tweemaal in het water. Ik ben doornat en zie niets, want het is pikdonker. Ik ga terug liggen en, om 7 u, sta ik weer op. We zijn tot aan de knieën in het water en de modder; en bovendien toe razen de kogels en de granaten over onze oren. Ik doe een tweede ronde. Hier ben ik dan: net voor mij de IJzer en de bomen, op vijfentwintig meter een Duitse voorpost, op honderd vijftig meter hun loopgraven. Achter mij de graven. Het stinkt vreselijk. Achter de graven, de overstroming, en verder ruïnes, niets dan ruïnes. De hele dag lijd ik onder de hevige koude en vaak trek ik mijn schoenen uit om me te verwarmen... 4 Musée Royal de Mariemont, website geconsulteerd op 5 februari 2016.

6 6 Bron 2: Briefje van 1000 frank met Hendrik Geeraert er op 5 Bron 3: Een soldaat aan het front 6 Bron 4: Film l Armée Belge à Dixmude 7 Hoe kan je deze bron linken met de inhoud van de Floraliën? Hoe kan je deze bron linken met de inhoud van de Floraliën? Hoe kan je deze bron linken met de inhoud van de Floraliën? frank, Eeuwfeestreeks, keerzijde Museum Nationale Bank van België, website geconsulteerd op 5 februari Trench gardening 1917, Imperial war Museum, Q Bekijk het fragment op:

7 7 III. Schaarste in oorlogstijd: gedaan met bloemen en sierplanten Bron 1: Fragment uit oorlogsdagboek Virginie Loveling Bron 2: aanplakbiljet stad Hasselt 8 Op al de graspleinen van het Stadspark zijn in 't voorjaar aardappelen geplant. Met lange stengels zijn ze opgeschoten: ze hebben de kracht niet bezeten tot bloei: de zomer was te koud. Zullen ze knollen voortbrengen? Ook struikboontjes groeien er op halfbeschaduwde plaatsen. Ze staan heel groen en nu in september! bloeien ze heel veel met hun, ditmaal heel kleine, vlinderkelkjes. Och, de onschuldigen, ze weten niet, dat van hen iets anders, dat vruchten dragen wordt verwacht. Hun naïeve onnoozelheid heeft iets aandoenlijks in het belachelijke van hun teleurstellende doenwijze zelf. In mijn tuintje op de voormalige bloemenperkjes heb ook ik aardappelen laten planten. Hun "groezen" waren meer dan een meter lang. Zes kilo hebben ze voortgebracht. "Waren ze goed?" vroegen mij vrienden met twijfelenden glimlach. "Och, de vooringenomenheid van den eigenaar, doet zijn gewassen goed schijnen," antwoordde ik, "doch om oprecht te wezen, ze waren 't niet." Zaterdag 8 sept. '17. Hoe kan je deze bron linken met de inhoud van de Floraliën? 8 Bekijk de affiche op :

8 8 Bron 3: Oorlogsrecepten 9 Bron 4: propaganda uit de Verenigde Staten Hoe kan je deze bron linken met de inhoud van de Floraliën? 9 Bekijk enkele recepten op

9 9 IV. De helende werking van de natuur: amputaties en de klop Bron 1: filmfragment met verwijzing naar heropvoedingskampen 10 Bron 2: Verpleegster Mary Stollard over de soldaten met shell shock In het begin van de oorlog, toen de eerste mannen kwamen, waren ze jong en enthousiast. Ik zou de mof graag een knal verkopen. Ik zal ze eens een lesje leren. Ik wil erheen om ze een flink pak rammel te geven. Dat soort dingen zeiden ze. Maar beetje bij beetje begon deze houding te veranderen. Ze wilden niet terug naar het front en ze zouden bijna alles doen om in Engeland te blijven. Ze waren erg zielig, deze jongens met shell shock, en velen van hen hadden er grote moeite mee dat ze incontinent waren. Ze zeiden: Het spijt me vreselijk, zuster, ik ben volledig door elkaar geschud en ik heb er geen controle meer over. Moet u zich voorstellen, op mijn leeftijd in je bed plassen! Ik zei dan: We gaan er wat aan doen. Maak je niet druk. Ik gaf ze meestal een po, die ze in hun nachtkastje konden doen, en hield het zo stil mogelijk. Arme drommels, ze voelden zich zo opgelaten. 10 Bekijk het beeldfragment op :

10 10

11 11 STAP 2 Na een aantal lessen en na een bezoek aan de Floraliën ben je nu klaar om zelf een antwoord te formuleren op de onderzoeksvraag. Hoe wijzigde de Eerste Wereldoorlog het landschap en de relatie tussen de mens en zijn natuurlijke omgeving?

12 12

13 13 Colofon Geheugen Collectief vzw Cuperusstraat 5, 2018 Antwerpen Ondernemingsnummer: Dit rapport werd opgemaakt door Maarten Mahieu, Rosan Meijer en Jonas Raats onderzoekers van Geheugen Collectief in opdracht van Floraliën. Geheugen Collectief vzw 2016