Inhoudsopgave. Inleiding 5. 1 Breedband 7. 2 Mobiele telefonie Vaste telefonie Televisie Bundels 19

Transcriptie

1 markt monitor 29

2

3 marktmonitor 29 3 Inhoudsopgave Inleiding 5 1 Breedband 7 2 Mobiele telefonie 11 3 Vaste telefonie 15 4 Televisie 17 5 Bundels 19 6 Huurlijnen en datacommunicatie 21 7 Post 23 8 Internetveiligheid 25

4 4

5 marktmonitor 29 5 Inleiding De Marktmonitor 29 geeft de ontwikkelingen op de markten voor elektronische communicatie en post overzichtelijk weer. OPTA brengt deze monitor jaarlijks uit, zoals de OPTA-wet vereist. Het doel van de Marktmonitor is belangstellenden een objectief beeld te geven van de ontwikkelingen op de markten waarop OPTA toezicht houdt. De Marktmonitor is deels gebaseerd op externe openbare bronnen en deels op de openbare gegevens uit de structurele marktmonitor van OPTA. De structurele marktmonitor bevat ook gegevens die door bedrijven op vertrouwelijke basis zijn verstrekt en om deze reden niet kunnen worden gepubliceerd. Hoewel er verschillen kunnen optreden tussen de gegevens uit openbare en vertrouwelijke bronnen, komen de trends op basis van deze bronnen wel overeen.

6 6

7 marktmonitor Breedband In 29 heeft Nederland de zes miljoenste breedbandaansluiting gerealiseerd. Daarmee heeft Nederland de koppositie wat betreft breedbandpenetratie overgenomen van Denemarken. Procentueel is de groei van het aantal breedbandaansluitingen via glasvezelnetwerken het sterkst. Maar ook het aantal aansluitingen via de andere netwerken neemt gestaag toe. Nederland verovert koppositie breedband Naast Denemarken, laat Nederland met 38,1 breedbandaansluitingen per honderd inwoners ook de landen achter zich waar de overheid de aanleg van breedbandnetwerken actief stimuleert. De hoge landelijke dekking van zowel het koper- als het kabelnetwerk en de daarmee gepaard gaande concurrentie verklaren de hoge Nederlandse breedbandpenetratie. In Nederland is de breedbandpenetratie ruim anderhalf maal zo groot als het OECD 1 -gemiddelde van 22,8 aansluitingen per honderd inwoners. Figuur 1 Aantal breedbandabonnees per honderd inwoners, per type aansluiting aantal aansluitingen per 1 inwoners OECD-gemiddelde Nederland Denemarken Noorwegen Zwitserland Korea IJsland Zweden Luxemburg Finland Canada Duitsland Frankrijk VK België VS Australië Japan Nieuw Zeeland Oostenrijk Ierland Spanje Italië Tsjechië Portugal Griekenland Hongarije Slowakije Polen Turkije Mexico DSL Glasvezel OECD Kabel Overige Bron: OECD, Broadband statistics, 29 1 Organisation for Economic Co-operation and Development.

8 8 breedband Figuur 2 Aantal aansluitingen naar type aansluitingen x Q4 27 Q2 27 Q4 28 Q2 28 Q4 29 Q2 Glasvezel Kabel DSL Totaal Bron: Stratix, Stratix - Glasvezelaansluitingen, 29 en OPTA, Structurele monitoring markten, 29 Marktverhoudingen De marktverhoudingen zijn ten opzichte van 28 niet significant veranderd. KPN blijft de grootste aanbieder van breedband met een marktaandeel van 4% tot 5%. De grootste alternatieve aanbieders via het koperen aansluitnet van KPN (DSL) blijven net zoals vorig jaar Tele2 en Online. Het marktaandeel van de alternatieve DSL-aanbieders gezamenlijk is 1% tot 2%. De grootste kabelexploitanten die breedband aanbieden, zijn Ziggo met een marktaandeel van 2% tot 3% en UPC met een marktaandeel van 1% tot 2%. Breedband wordt steeds vaker aangeboden via glasvezelnetwerken. Het gezamenlijk marktaandeel van aanbieders via glasvezel is kleiner dan 5%. Zes miljoen breedbandaansluitingen Het aantal breedbandaansluitingen in Nederland is in 29 de zes miljoen gepasseerd. In juni 29 bestond 6,3% van de breedbandaansluitingen uit DSL-aansluitingen, 37,4% uit kabelaansluitingen en 2,3% uit glasaansluitingen. Daarmee blijft de verhouding tussen het aantal breedbandaansluitingen via het kabelen kopernetwerk ook in 29 gelijk. Beide verliezen een fractie van hun marktaandeel aan het glasvezelnetwerk. In absolute aantallen neemt op alle typen netwerk het aantal afnemers toe. Figuur 3 Marktaandeel breedband in bandbreedtes Q2 29 in procenten BBned CAIW Delta Easynet KPN Online Reggefiber Scarlet Tele2 UPC Verizon Ziggo Overige DSL Bron: OPTA, Structurele monitoring markten, 29

9 marktmonitor 29 9 Figuur 4 Uitgerolde glasvezelaansluitingen door Reggefiber aansluitingen x Figuur 5 Gemeenten waarin glasvezelaansluitingen gerealiseerd zijn of binnenkort worden gerealiseerd Leeuwarden Dongeradeel Groningen 27 Q4 28 Q2 28 Q4 29 Q2 29 Q4 Aansluitbaar Aangesloten Bron: Reggefiber, 29 Meppel Glasvezel in Nederland Op landelijke schaal is het aantal glasvezelaansluitingen nog beperkt. Wanneer er wordt ingezoomd op specifieke regio s dan is het aantal glasvezelaansluitingen dat is gerealiseerd aanzienlijk. Reggefiber, de grootste partij in het uitrollen van glasvezel netwerken, meldt in het vierde kwartaal van aangesloten woningen (homes connected). De uitrol vindt zowel in grote steden als kleinere gemeenten plaats. Vooral in de regio Eindhoven en in de provincies Flevoland, Gelderland, Overijssel, Utrecht en Zuid-Holland is Reggefiber actief. Haarlem Hillegom Amsterdam Amstelveen Oegstgeest Breukelen Leiden s Gravenhage Maarssen Utrecht Houten Westland Lansingerland Rotterdam Dordrecht Etten-Leur Tilburg Lelystad Veldhoven Naarden Schijndel Best Almere Valkenswaard Oss Uden Dronten Zeewolde Nijkerk Soest Veenendaal Wageningen Druten West Maas en Waal Veghel Elburg Rijssen-Holten Deventer Arnhem Laarbeek Helmond Geldrop-Mierlo Beesel Lochem Nijmegen Heumen Berkelland Wierden Enschede Dinkelland Haaksbergen Bron: Reggefiber, 29 en Stratix, FTTH deployment, overzicht 1Q29, 29

10 1

11 marktmonitor Mobiele telefonie Mede als gevolg van relatief lage abonnementskosten in Nederland en een gestage groei van het aantal postpaidaansluitingen heeft in 29 ten minste 28% van de consumenten een tweede mobiele aansluiting. Medio 28 was dit percentage nog 21%. De groei van het aantal aansluitingen slaat vooral neer bij T-Mobile dat haar marktaandeel licht ziet groeien, ten koste van KPN. Gelet op het gebruik stijgt in het algemeen vooral het aandeel datadiensten. Aantal aansluitingen blijft groeien In het tweede kwartaal van 29 is het aantal mobiele aansluitingen ten opzichte van 28 met 1,3 miljoen gegroeid naar 21,2 miljoen aansluitingen. Hiermee is de groei lager dan in 28 waarin 1,5 miljoen extra aansluitingen zijn gerealiseerd. Door deze groei is het dekkingspercentage gestegen van 121% in 28 naar 128% in 29. De toename is vooral het gevolg van de groei van postpaid-aansluitingen. De verhouding tussen postpaid- en prepaid-aansluitingen is in 29 bijna gelijk, met 5,6% prepaid-aansluitingen. Wanneer deze trend doorzet, zal volgend jaar de verhouding voor het eerst in het voordeel van postpaid uitvallen. Figuur 6 Aantal mobiele aansluitingen en dekkingsgraad Figuur 7 Verhouding postpaid- en prepaid-aansluitingen 1 aantal aansluitingen x penetratiegraad in procenten in procenten Q4 27 Q2 27 Q4 28 Q2 28 Q4 29 Q2 26 Q4 27 Q2 27 Q4 28 Q2 28 Q4 29 Q2 Aansluitingen Penetratie Postpaid Prepaid Bron: OPTA, Structurele monitoring markten, 29 en CBS, 29 Bron: Telecompaper, 29

12 12 mobiele telefonie Figuur 8 Marktaandeel op basis van aantal aansluitingen, in 28 overname van Orange door T-Mobile in procenten KPN Vodafone T-Mobile Orange 27 Q2 29 Q2 28 Q2 Bron: Telecompaper, 29 De verhoudingen tussen de drie aanbieders met een eigen netwerk zijn afgelopen jaar weinig veranderd. T-Mobile is ten koste van KPN licht gegroeid en blijft sinds de overname van Orange in 28 de tweede positie innemen. Omzet en volumes Zowel bij prepaid als bij postpaid zet de in 27 ingezette daling van de omzet per aansluiting zich in 29 voort. Medio 29 is de omzet voor een postpaid-aansluiting 41,6 en voor een prepaid aansluiting 5,9. De oorzaak van de dalende omzet is de lichtere groei of zelfs daling van de totale omzet van aanbieders ten opzichte van de groei van het aantal aansluitingen. Het aandeel van niet-spraakdiensten, zoals sms- en datadiensten, binnen de omzet neemt toe. Datadiensten vertonen hierbij de grootste groei. Ten opzichte van vorig jaar bleef de totale hoeveelheid belminuten vrijwel gelijk. Opvallend is dat de verdeling van dit verkeer tussen de netwerkeigenaren (MNO s) en de virtuele mobiele aanbieders (MVNO s) samen met de service providers (SP s) sterk veranderde in het voordeel van de MNO s. Deze laatste groep zag zijn deel van het verkeer het afgelopen half jaar met 6 miljoen minuten toenemen, terwijl de MVNO s een vergelijkbaar volume inleverden. Figuur 9 Gemiddelde maandelijkse omzet per aansluiting per type dienst in euro s in procenten Figuur 1 Belvolumes belminuten x Q4 27 Q2 27 Q4 28 Q2 28 Q4 29 Q2 27 Q2 27 Q4 28 Q2 28 Q4 29 Q2 Postpaid Prepaid MNO s MNVO s en SP s Totaal Bron: OPTA, Structurele monitoring markten, 29 Bron: OPTA, Structurele monitoring markten, 29

13 marktmonitor Figuur 11 Verhouding omzet niet-spraakdiensten 28 Q2 29 Q2 8,1% 13,1% 29,3% 62,6% 33,1% 53,8% Sms-diensten Datadiensten Overige niet-spraakdiensten (content) Bron: OPTA, Structurele monitoring markten, 29 Mobiel bellen in Nederland goedkoop De gemiddelde beller heeft in vergelijking tot andere landen in Nederland de laagste kosten volgens OECDonderzoek. Naast deze positie behaalt Nederland voor bellers die veel of juist weinig bellen respectievelijk de vijfde en tweede plaats. Figuur 12 Kosten mobiel bellen ten opzichte van andere landen in euro's Nederland Finland Zweden Denemarken Noorwegen IJsland Oostenrijk Luxemburg Nieuw Zeeland Zwitserland Japan Polen Turkije VK Hongarije Ierland Australië Korea Portugal Frankrijk Italië Griekenland Duitsland Mexico Slowakije Tsjechië Canada Spanje VS Bron: OECD, 29

14 14

15 marktmonitor Vaste telefonie Net als voorgaande jaren hebben consumenten ook in 29 in stabiel tempo hun analoge lijn voor een digitale ingeruild. Het totaal aantal aansluitingen blijft teruglopen, al neemt de snelheid van deze krimp af tot onder de 1%. Naast de afname van het aantal aansluitingen, neemt ook het aantal belminuten per aansluiting af. De voorkeuren voor een bepaalde aanbieder blijven bij de overstap van analoog naar digitaal onveranderd. Digitalisering zet door De trend van digitalisering zet door. Het aantal traditionele telefonieaansluitingen is met 6,8 procentpunt gedaald van 63,5% in 28 tot 56,7% in het tweede kwartaal van 29. Daarentegen neemt het aantal huishoudens met een digitale telefonieaansluiting toe met 6,8 procentpunt van 36,5% naar 43,3%. Verder is de afname van het totaal aantal telefonieaansluitingen van 2,1% vorig jaar tot,6% dit jaar verminderd. Digitale telefonie wordt in Nederland vooral via kabel en koper (DSL) aangeboden. Bij beide technologieën is een constante groei aanwezig. De derde technologie, tele fonie via glasvezel (FttH), vertoont procentueel de grootste groei met een toename van 47. naar 87. aansluitingen. De groei van het aantal telefonieaansluitingen via glasvezel is vooral het resultaat van het toenemend aantal glasvezel breedbandaansluitingen. Figuur 13 Aantal aansluitingen vaste telefonie Figuur 14 Aantal digitale aansluitingen per techniek aansluitingen x aansluitingen x Q4 27 Q2 27 Q4 28 Q2 28 Q4 29 Q2 26 Q4 27 Q2 27 Q4 28 Q2 28 Q4 29 Q2 Analoog Digitaal Bron: OPTA, Structurele monitoring markten, 29 DSL Kabel Glasvezel Bron: Telecompaper, 29

16 16 vaste telefonie Figuur 15 Marktaandeel digitale telefonie per partij in procenten KPN VoIP Ziggo UPC Tele2 Online Overig 27 Q2 28 Q2 29 Q2 Bron: Telecompaper, 29 Figuur 16 Marktaandeel KPN binnen vaste telefonie in procenten Q4 KPN (vast) Andere aanbieders 27 Q2 27 Q4 28 Q2 28 Q4 29 Q2 Bron: Telecompaper, 29 De marktaandelen van de verschillende partijen die digitale telefonie aanbieden, tonen een stabiel beeld. De aandelen van Online en UPC dalen licht, maar in absolute aantallen zien nagenoeg alle partijen het aantal aansluitingen stijgen. KPN, Ziggo en UPC domineren met respectievelijk 34%, 27% en 18% van de markt in 29. Hiernaast heeft Tele2 een marktaandeel van 8%. Op de vaste-telefoniemarkt, zowel analoog als digitaal, zag KPN haar marktaandeel afnemen tot 72% 2. Belgedrag In de eerste helft van 29 hebben Nederlanders iets minder dan twaalf miljoen minuten gebeld. Dit is een afname van 7,8% ten opzichte van 28. Daarmee neemt het aantal belminuten per aansluiting per jaar af van ongeveer in 28 naar in 29. De daling vindt al enkele jaren plaats, maar wordt niet volledig gecompenseerd door het bellen met mobiel. Het totale belvolume daalt zodoende. Figuur 17 Totaal aantal belminuten belminuten x Q4 Totaal aantal belminuten 27 Q2 27 Q4 28 Q2 28 Q4 29 Q2 Bron: OPTA, Structurele monitoring markten, 29 2 Bron: Telecompaper.

17 marktmonitor Televisie De digitalisering van het Nederlandse televisielandschap zet door. Meer dan de helft van het aantal televisieabonnementen bevat momenteel digitale televisie. Daarbij blijven de tarieven voor de standaardpakketten stijgen. Transitie naar digitale televisie Van medio 28 tot medio 29 is het aantal abonnementen met digitale televisie gestegen van 45% naar 55% van het totaal aantal radio- en televisieabonnementen (rtv). Dit betekent een stabiele groei van het aandeel digitale televisie, waarmee het totaal aantal abonnementen voor digitale televisie uitkomt op circa vier miljoen. Door de groei van het aantal abonnementen van alternatieve televisieaansluitingen, daalt het aandeel van kabeltelevisie van 78% naar 76% in het tweede kwartaal van 29. Het aantal rtvabonnementen is van 7, miljoen medio 27 naar 7,3 miljoen medio 29 gegroeid 3. Daarmee is de groei sterker dan dat van het aantal huishoudens en is het aantal abonnementen ook groter dan het aantal huishoudens. De markt wordt minder geconcentreerd. Zo meldde KPN begin 21 haar miljoenste televisieabonnee, terwijl UPC in 29 net onder de twee miljoen klanten uitkwam. Bij de kabelbedrijven stappen veel klanten over naar digitale televisie. CAIW en REKAM kondigden in 29 aan dat zij per oktober 21 geen analoge televisie meer aanbieden en daarmee ruimte maken voor HD TV. Andere kabelbedrijven en glasvezelnetwerken blijven analoog en digitaal naast elkaar aanbieden. Figuur 18 Aantal abonnementen per type (links), verdeling analoog en digitaal in 29 Q2 (rechts) 8 abonnementen x Totaal Analoge kabel Overige RTV-aansluitingen Kabel Digitale + analoge kabel Alleen analoog Met of alleen digitaal 54,9% 45,1% 26 Q4 27 Q2 27 Q4 28 Q2 28 Q4 29 Q2 Bron: OPTA, Structurele monitoring markten, 29 3 Bron: Structurele monitoring markten. Naast deze cijfers van periodiek gemonitorde marktpartijen, verzorgen tientallen kleine kabelbedrijven samen tot 23. abonnees, waarvoor in 28 een vergelijkbare digitalisering gold als bij de grote kabelbedrijven.

18 18 televisie Hogere tarieven, meer diensten, meer omzet De gezamenlijke retail jaaromzet van televisiedistributeurs blijft stijgen. Van 1,6 miljoen in 27 naar 1,2 miljoen in 28. De verwachting is dat in 29 de omzet is gestegen door de groei van extra pakketten en Video on Demand. Een aantal aanbieders haalde circa 15% van de omzet uit abonnementen voor extra themakanalen of high definition kanalen. De meeste tarieven van standaardpakketten stegen in zowel 29 als 21. Digitenne van KPN blijft ondanks een prijsstijging het goedkoopste alternatief, terwijl UPC met digitale kabel de duurste is. CanalDigitaal kondigde aan in 21 haar goedkoopste pakket te schrappen. Andere spelers op de markt; overnames Nadat het Rabobank Communication Infrastructure Fund in 28 het kabelnetwerk van aanbieder CAIW kocht, nam deze partij in 29 ook het kabelnet van Krimpen aan den IJssel over, waarbij netwerk en diensten zijn gescheiden. Hertzinger, dat als pakketaanbieder op glasvezelnetwerken actief was, verkocht haar klantenbestand in 29 juist aan glasvezelnetwerkexploitant Reggefiber. Daarnaast herstructureerde het internationale moederbedrijf M7 Group de satellietaanbieder CanalDigitaal zo, dat dit nu slechts een Nederlandse merknaam is, bestuurd vanuit Luxemburg. Tabel 1 Tarieven in euro s van standaardpakketten van Partij - jaar CanalDigitaal 6,95 7,95 8,95 8,95 9,5 9,95 KPN (digitale ether) 8,95 7,95 6,95 6,95 7,5 8,5 KPN (ADSL-IPTV) 19,95 9,95 9,95 9,95 9,95 Tele2 (ADSL-IPTV) 14,95 14,95 14,95 12,5 1, 1, CAIW 11,95 12,95 13,95 14,95 15,45 15,95 Delta 14,43 15,65 15,65 15,65 15,95 16,26 UPC (digitale kabel) 25,48 17,99 19,4 2,36 2,7 21,3 UPC (analoge kabel) 15,53 15,83 16,5 16,37 16,7 16,8 Ziggo 14,95 15,2 15,56 15,9 16,25 16,45 Bron: Aanbieders, Websites van aanbieders, 29

19 marktmonitor Bundels Consumenten kiezen meer en meer voor het afnemen van meerdere diensten bij één aanbieder. De combinatie breedbandinternet en vaste telefonie, eventueel met televisie, wordt veel bij één aanbieder afgenomen. Zowel breedband als vaste telefonie worden vaker in een bundel afgenomen dan afzonderlijk. Triple play groeit, bundel vaste telefonie en breedband blijft belangrijk Een dual play-bundel met zowel televisie als vaste telefonie of juist breedband wordt minder afgenomen, terwijl de bundel met alle drie de producten daarentegen gestaag groeit. De combinatie van breedband met vaste telefonie groeit sinds medio 28 weer en heeft medio 29 evenveel afnemers als de triple play-variant met televisie. Mobiele telefonie wordt nog beperkt met andere diensten bij een aanbieder afgenomen. Waar kabelaanbieders het merendeel van de triple play- en dual play-bundels met breedband en televisie voor hun rekening nemen, leveren de DSL-aanbieders de meeste dual play-bundels met vaste telefonie en breedband. Figuur 19 Multiplay-bundels afnemers x Q4 27 Q2 27 Q4 28 Q2 28 Q4 29 Q2 Triple Play (breedband, tv, vaste telefonie) Dual Play (breedband, tv) Dual Play (breedband, vaste telefonie) Dual Play (tv, vaste telefonie) Bron: OPTA, Structurele monitoring markten, 29 Tabel 2 Aandeel van het aantal huishoudens dat een bundel afneemt Bundel Q2 28 Q2 29 Triple Play (breedband, tv, vaste telefonie) 21,6 26,2 Dual Play (breedband, tv) 13,2 11,7 Dual Play (breedband, vaste telefonie) 24,1 26,3 Dual Play (tv, vaste telefonie) 2,8 2,4 Totaal van bundels 61,7 66,5

20 2 bundels Figuur 2 Bundelcombinaties per product, Q2 29 Breedband Vaste telefonie Televisie 2,5% 14,5% 2,4% 11,6% 2,4% 32,6% 44,9% 26,4% 6,% 26,% 32,5% 26,3% Met TV Met vaste telefonie Met TV en vaste telefonie Alleen breedband Met TV Met breedband Met TV en breedband Alleen vaste telefonie Met breedband Met vaste telefonie Met breedband en vaste telefonie Alleen televisie Bron: OPTA, Structurele monitoring markten, 29 Ongeveer 8% van de consumenten die breedband afneemt, doet dit met een ander product bij dezelfde aanbieder. Hierbij heeft een combinatie met in ieder geval vaste telefonie de voorkeur. In 55% van de gevallen wordt vaste telefonie in combinatie met een bundel afgesloten. Het gaat dan nagenoeg altijd om bundels waarbij breedband is inbegrepen. Televisie wordt nog door 6% van de consumenten zonder een andere dienst afgenomen. Van de 4% die televisie wel met een andere dienst bij één aanbieder afneemt, gaat het meestal om triple play-bundels.

21 marktmonitor Huurlijnen en datacommunicatie De belangrijkste ontwikkelingen op de huurlijnenmarkten zijn de verdere verglazing van de klantaansluitingen en de overstap van traditionele huurlijnen naar datacommunicatiediensten. Bedrijven gebruiken beide manieren om verschillende vestigingen met elkaar te verbinden en beveiligde datacommunicatie en telefonie tussen deze vestigingen mogelijk te maken. Steeds meer bedrijven gebruiken hiervoor een glasaansluiting in plaats van de traditionele koperaansluiting. Doordat abonnementsprijzen van glasvezel dalen en de technische mogelijkheden om hogere snelheden over koper te leveren toenemen, neemt de substitutie toe. Door lagere prijzen van diensten over glasvezel, is glasvezel voor meer afnemers bereikbaar en stappen niet alleen grote bedrijven, maar ook kleinere bedrijven uit het midden- en kleinbedrijf over op glasvezel. Tabel 3 Aantal zakelijke glasaansluitingen 28 Q2 29 Q Bron: OPTA, Structurele monitoring markten, 29 Het aantal zakelijke glasaansluitingen is gegroeid tot meer dan 53. medio 29. Of de groei in dit tempo zal doorzetten, zal mede afhangen van de economische omstandigheden en de daarmee samenhangende investeringsbereidheid van partijen.

22 22

23 marktmonitor Post De nieuwe Postwet is op 1 april 29 in werking getreden en daarmee is de volledige liberalisering van de postmarkt een feit. Het wettelijk monopolie van TNT Post op brieven tot vijftig gram is hiermee opgeheven. Als gevolg van de liberalisering zal OPTA gegevens over de markt verzamelen, analyseren en jaarlijks rapporteren aan de Minister van Economische Zaken. Het eerste rapport, dat onder andere de eerste informatie over 29 bevat, wordt medio 21 verwacht. De postmarkt op moment van liberalisering In 29 is het totaalvolume post gedaald met 2,2% tot circa 5,4 miljard geadresseerde poststukken. De marktaandelen van TNT Post en haar grootste concurrenten, Sandd en Selekt Mail, bleven vrijwel onveranderd. TNT 4 verwacht dat door elektronische alternatieven en eco nomische ontwikkelingen de volumes zullen blijven dalen. Ondanks het nog niet beschikbaar zijn van harde cijfers, lijken de eerste resultaten van de liberalisering zich al te hebben voorgedaan. Ter illustratie verzorgt Sandd in 21 22% van de Rijkspost als gevolg van de in november 29 gewonnen aanbesteding. Marktsegmenten brievenbuspost Meer dan een kwart van de brievenbuspost 5 en poststukken (exclusief pakketten) werd in 28 door grootzakelijke klanten verstuurd. Het midden- en kleinbedrijf nam met Figuur 22 Verhoudingen binnen volumes brievenbuspost 29 Q2 Bezorgtijd Soort klant 7,% Figuur 21 Marktaandeel op basis van volumes in procenten ,% Volgende dag Na 2 of meer dagen 45,% 66,% Consument Grootzakelijk 27,% TNT Post Sandd en Selekt Mail Overig MKB Bron: OPTA, Marktmonitor post, 29 Bron: OPTA, Marktmonitor post, 29 4 Gebaseerd op jaarverslag 29 van TNT. 5 Geadresseerde zendingen die in de brievenbus passen, waaronder brieven en direct mail.

24 24 post tweederde het grootste deel voor zijn rekening. Bijna de helft van de geadresseerde brievenbuspost wordt de volgende dag geleverd. Prijzen Tussen de gemiddelde prijzen van TNT Post en de concurrenten bleef in 28 verschil bestaan. De stuksprijs van een partij direct mail bestaande uit vijfduizend stuks tot vijftig gram lag gemiddeld bij de twee grootste concurrenten een derde lager dan bij TNT Post, namelijk gemiddeld,23. Tegenover de hogere prijs staat bij TNT Post als enige van de drie grote partijen bezorging op de volgende dag. Deze vervoerders nemen gemiddeld kleinere postpartijen aan en kunnen vanwege hun kleinschaligheid beter op de wensen van individuele klanten inspringen. De prijzen die TNT Post rekent voor partijen brieven, direct mail en periodieken zijn in 21 met ongeveer 1% gestegen. Wel heeft TNT Post nieuwe kortingsmogelijkheden ingevoerd voor grote partijen post (vanaf twintigduizend stuks). Dit duidt op concurrentie die zich in eerste instantie richt op het grootzakelijk segment. Figuur 23 Gemiddelde stuksprijs direct mail in 28 (5. stuks, < 5 gram) in euro s,4,3,2,1, Figuur 24 Marktpartijen naar omzet 86% 3% 11% Meer dan 2 miljoen euro Tussen 1 en 2 miljoen euro Minder dan 1 miljoen euro Bron: OPTA, Marktmonitor post, 29 Omzet De omzet van de divisie Post van TNT Post is in 28 met,3% gestegen naar 4,25 miljard ondanks een volumedaling van 2,4% 6. Ongeveer 22% ( 933,9 miljoen) was afkomstig van voorbehouden diensten. In de nieuwe Postwet zijn alle postvervoersbedrijven verplicht zich bij OPTA te registreren. Tot januari 21 hebben 83 postbedrijven zich bij OPTA geregistreerd. 86% van deze bedrijven had in 27 een omzet lager dan twee miljoen euro. De meeste van de kleinere vervoersbedrijven zijn enkel regionaal actief. Voor bezorging buiten hun gebied wordt gebruik gemaakt van andere postvervoerders. Bijna de helft van de bezorgde post is voor deze kleinere partijen afkomstig van een andere postvervoerder. Naast de geografische dekking en prijs onderscheiden de kleinere partijen zich ook op bezorgfrequentie, die doorgaans een tot twee keer per week is. TNT Sandd en Selekt Mail Bron: Aanbieders, Websites TNT, Sandd en Selekt Mail, 29 6 Gebaseerd op jaarverslag 28 van TNT.

25 marktmonitor Internetveiligheid Spam blijft een belangrijke bedreiging voor de internetveiligheid. Opkomende economieën zorgen voor nieuwe bronnen van spam en malware. Spam wordt gerichter verspreid en via meer kanalen. OPTA is bij het meten van bedreigingen als ongevraagde en malware afhankelijk van openbare bronnen 7, met ieder hun eigen meetmethode. Op basis hiervan is een rapportage met trends gemaakt. De gebruikte getallen in dit hoofdstuk zijn daarom ter indicatie. Tabel 4 Oorsprong spam naar regio in 29 Regio Aandeel spam (%) Azië 33,3 Europa 25,4 Zuid-Amerika 19,3 Noord-Amerika 19,2 Afrika 2,1 Oceanië,6 Onbekend,1 Spam in 29 Het percentage spam in het Nederlandse verkeer is in september 29 uitgekomen op een recordpercentage van 96,4%. Hiermee is het record van maart 29 met 96,2% verbroken. Sophos schatte de wereldwijd verzonden hoeveelheid spam ten opzichte van regulier verkeer op 89,7%, MessageLabs op 87,7% en Panda Labs op 92% 8. De top drie van spam verzendende landen wordt aangevoerd door de Verenigde Staten (15,7%), Brazilië (1,7%) en China (6,%). Hiermee verdwijnt Rusland uit de top drie. De grootste verandering betreft de spam die vanuit Zuid- Amerika wordt verstuurd. Economische grootmachten als de Verenigde Staten en China hebben een afname gekend, terwijl veel opkomende economieën een toename zagen. Uitschieters in deze laatste categorie zijn Vietnam, Brazilië en India. Tabel 5 Toename verzonden spam naar land Verandering Land (%) Vietnam 367,7 Brazilië 192,6 India 13,4 Zuid-Korea 81,2 Polen 43,4 Argentinië 16, Verenigde Staten -2,3 China -24,3 Turkije -31,3 Rusland -38,2 7 Annual Report Panda Labs, Cisco 29 Annual Security Report, Messagelabs Intelligence Jaarrapport 29, Sophos Security Thread Report 29, Symantec State of Spam, Monthly Report December MessageLabs, Panda Labs en Sophos richten zich op beveiligingssoftware.

26 26 internetveiligheid Trends in spam De meeste spam wordt verstuurd via botnets, waarvan Cutwail, Rustock en MegaD de grootste zijn. Botnets bestaan uit gehackte computers die door middel van een centraal aangestuurd systeem versturen. Samen sturen de drie botnets ongeveer vijf miljoen computers aan. Cutwail nam in 29 bijna eenderde van alle spamberichten voor zijn rekening. Hierbij worden vaak actuele thema s als de Mexicaanse griep en het overlijden van Michael Jackson aangegrepen. Door het breken van CAPTCHA 9 beveiligingen zijn online diensten als Gmail en Hotmail veelvuldig gebruikt voor het versturen van spam. Ook spam via sociale netwerksites als Facebook en Hyves is toegenomen. Veel van deze berichten betreffen zogenaamde phishing berichten waarbij men de logingegevens van eindgebruikers probeert te ontfutselen. Tabel 6 Oorsprong gehoste malware naar land in 29 Aandeel gehoste Land malware (%) Verenigde Staten 39,6 China 14,7 Rusland 6,3 Peru 4,3 Duitsland 3,5 Zuid-Korea 2,7 Turkije 2,5 Thailand 2,4 Polen 2,3 Groot-Brittannië 2, Anderen 19,7 Malware in 29 De top drie van landen waar malware - ongevraagde software - wordt gehost, is niet veranderd ten opzichte van vorig jaar. Opvallend is dat de gehoste malware in China is gehalveerd. Net als bij spam maken opkomende economieën zoals Peru en Polen hun opmars op dit gebied. Trends malware Willekeurig via verspreide malware nam in 29 verder af. Daarentegen is het aantal gerichte aanvallen toegenomen. Hierbij zijn voornamelijk bedrijven met gevoelige informatie, zoals banken en oliemaatschappijen, het doelwit. In zulke gevallen wordt het bericht met bijlage gericht aan een hoge functionaris en wordt gezinspeeld op recente vergaderingen of belangrijke documenten. Daarnaast verschijnt ook steeds meer namaak beveiligingssoftware. Dit is een misleidend programma, dat aangeeft dat er malware aanwezig is, die na het kopen van een licentie kan worden verwijderd. Dit programma werkt niet en de gebruiker is vervolgens zijn geld kwijt. Door direct te gebruiken applicaties in te zetten, is het voor malware-makers eenvoudiger nieuwe malware te ontwikkelen. Parallel hieraan lijkt de verspreiding ervan eenvoudiger te realiseren. Het resultaat: vluchtige verschijningsvormen, die snel opkomen en ook snel weer zijn verdwenen. 9 Completely Automated Public Turing-test to tell Computers and Humans Apart. Test in gegevensverwerking om te bepalen of er sprake is van een menselijke gebruiker of niet. Vaak wordt een plaatje met vervormde tekens weergegeven. Door de juiste tekens in te voeren krijgt de gebruiker toegang tot de achterliggende dienst.

27 marktmonitor 29 27

28 28 post Colofon Coördinatie, tekst en redactie OPTA Art direction, vormgeving en realisatie Rooduijn communicatie & design, Den Haag OPTA Postadres Postbus LK Den Haag Bezoekadres Zurichtoren Muzenstraat WB Den Haag Telefoon: Fax: info@opta.nl Over OPTA: Voor consumenten: Over spam: Den Haag, mei 21 Copyright OPTA 21 Overname uit deze uitgave is toegestaan, mits met bronvermelding.

29

30