AANVULLENDE GEMEENTEBELASTINGEN De wetgever snelt de gemeenten ter hulp

Transcriptie

1 AANVULLENDE GEMEENTEBELASTINGEN De wetgever snelt de gemeenten ter hulp De wet van 24 juli tracht komaf te maken met grote discussies naar aanleiding van de betwisting van aanvullende personenbelastingen die geïnd werden op basis van gemeentereglementen die laat goedgekeurd werden. De rechtspraak in verband met de "zaak Lessen" is niet meer van tel en de lokale overheden kunnen voortaan de verschuldigde aanvullende belastingen innen voor de aanslagjaren 2001 tot Bovendien hebben de gemeenteraden de tijd tot 31 januari van het jaar volgend op de belastbare periode (het jaar waarin de belastingplichtige de inkomsten verkrijgt) om hun beslissing betreffende de aanvullende belastingen in werking te doen treden. In de achteruitkijkspiegel: de actie van de Vereniging De VSGB volgt het dossier van de laat goedgekeurde aanvullende belastingen reeds lange tijd op de voet: In april 2007 had ze naar het Gewest geschreven om te vragen gebruik te maken van het evocatierecht met betrekking tot de achterstand in de goedkeuring van de aanvullende personenbelastingen en samen met de Vlaamse en Waalse zustervereniging, naar de federale minister van Financiën geschreven. Ze had de terugwerkende kracht gevraagd van de financiënwet voor verkiezingsjaren, omdat de nieuwe gemeenteraden dan niet over voldoende tijd beschikken om zo'n beslissing met globale kennis van de begroting te nemen. Door de regeringscrisis schoof iedereen een dergelijke wijziging door naar de volgende regering, maar de Vereniging drong erop aan dit toch af te handelen bij de lopende zaken. Uiteindelijk heeft de uittredende regering in december 2007 dit ontwerp ingediend, waardoor beantwoord werd aan de verwachtingen van de Vereniging. Het werk werd voortgezet door de wetgever en mondde uit in de wet van 24 juli Het "dossier Lessines" - Februari 2001: De gemeenteraad van Lessen keurt een aanvullende personenbelasting goed op basis van de inkomsten van Een belastingplichtige dient klacht in tegen de retroactiviteit van de belasting, omdat die in strijd is met de wet. - Oktober 2004: De rechtbank van eerste aanleg van Bergen geeft hem gelijk. - Februari 2007: Het hof van beroep van Bergen bekrachtigt de beslissing van de lagere rechtbank. 1 Wet van 24 juli 2008 ter bekrachtiging van de vestiging van sommige aanvullende gemeentebelastingen en de aanvullende agglomeratiebelasting op de personenbelasting voor elk van de aanslagjaren 2001 tot 2007 en tot wijziging, met ingang van aanslagjaar 2009, van art. 468 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen (WIB) 1992 (BS 8 augustus 2008, Inforum ).

2 - Maart 2008: Het Hof van Cassatie verwerpt het beroep van de stad Lessen: een wetgevende oplossing wordt noodzakelijk. - Juli 2008: De wet valideert, a posteriori en voor de aanslag jaren 2001 tot 2007, de aanvullende belastingen die laattijdig goedgekeurd zijn. Bovendien biedt ze de gemeenteraden voortaan de mogelijkheid om de aanvullende personenbelastingen goed te keuren en in werking te doen treden tot 31 januari van het jaar volgend op de belastbare periode. Het dossier is afgesloten en de gemeentebelangen gevrijwaard. I. Korte schets van de feiten Een inwoner van Lessen dient een klacht in tegen een aanvullende belasting die aangerekend werd krachtens een beslissing van de gemeenteraad van 23 februari De belastingplichtige oordeelde dat het reglement onwettig was omdat de aanvullende belasting berekend werd op zijn inkomsten van Hij vond dat het reglement een terugwerkende kracht had die in strijd was met de algemene beginselen van het fiscaal recht. In het administratief stadium van de procedure werd zijn verzoek verworpen, maar hij stapte naar de rechtbank van eerste aanleg van Bergen, die zijn argumentering aanvaardde. 2 De stad Lessen ging tegen deze beslissing in beroep, maar zonder succes. 3 Ze kreeg ook geen gelijk voor het Hof van Cassatie, dat het beroep afwees in een arrest van 14 maart De belastingplichtige ontsnapt dus aan de betaling van de aanvullende belasting. II. Toelichting Het begrip opcentiemen Opcentiemen zijn gemeentebelastingen zonder eigen basis, waarvan het bedrag vastgelegd wordt in de vorm van een percentage van een andere belasting en die doorgaans tegelijkertijd en volgens dezelfde modaliteiten geïnd worden als de basisbelasting waarbij zij komen ten laste van de burger. 5 De aanvullende personenbelastingen worden voor alle belastingplichtigen vastgesteld op eenzelfde percentage van de belasting die men aan de staatskas verschuldigd is. 6 Een late beslissing Omdat de toezichthoudende overheid haar reglement niet goedgekeurd had, kon de stad Lessen pas in 2001 beslissen om aanvullende belastingen te heffen voor het aanslagjaar Maar een dergelijk reglement zou in werking moeten treden uiterlijk op 31 december 2000 omdat wat de inkomenstenbelasting betreft, de belastingsschuld effectief ontstaat op de datum van de afsluiting van de periode waarvan de inkomsten de basis van de belasting vormen. 7 2 Burg. Bergen (2 e k.), 7 oktober De rechtbank annuleert de bijdrage die vastgesteld werd ten aanzien van de betrokken belastingplichtige en beveelt de terugbetaling verhoogd met de intresten vastgelegd op basis van artikel 418 e.v. van het Wetboek van de Inkomstenbelasting, Inforum Bergen (6 e k.), 16 februari Inforum Cass (1 e k.), 14 maart 2008, R.G.C.F., 2008/3, p Inforum V. SEPULCHRE, Mémento de la fiscalité locale et régionale, Kluwer, 2007, p Idem, p Gr. Hof, 16 november 2000, arrest nr. 115/2000 geciteerd door E. VAN BRUSTEM in R.G.C.F., nota onder Cass., (1 e k.), 14 maart 2008, Inforum

3 Rechtspraak op dezelfde golflengte In navolging van de rechtbank van eerste aanleg van Bergen stelde het Hof van Beroep ook dat het reglement in kwestie duidelijke terugwerkende kracht had aangezien het tot doel had rechtsgevolgen te verschaffen aan een feitelijke situatie die reeds voordien bestond. We moeten onderstrepen dat een norm terugwerkende kracht heeft als hij feiten, situaties of handelingen regelt die reeds volledige uitwerking hadden vóór de inwerkingtreding van de nieuwe maatregel. 8 Welnu, de belastbare feiten bestonden in dit geval reeds op 31 december 2000 (aangezien de belastingsschuld op die datum verdween) en er op dat moment geen enkel reglement i.v.m. aanvullende personenbelastingen van toepassing en dus bindend was voor de inwoners van Lessen. Dit deed evenwel concluderen dat de aanvullende personenbelastingen nog vastgelegd kunnen worden tot het einde van het aanslagjaar. 9 In zijn uitspraak over het beroep van de stad Lessen geeft het Hof van Cassatie uiteindelijk gelijk aan de Bergense rechtbanken in een arrest van 14 maart Effecten van de gerechtelijke beslissingen We stippen aan dat de beslissing van de stad Lessen noch opgeheven noch geannuleerd werd door de voornoemde gerechtelijke beslissingen. 11 Eigenlijk ging het enkel om de aanvullende personenbelastingen die opgelegd werden aan de belastingplichtige die de regelmatigheid betwist van het reglement krachtens hetwelk ze ingekohierd waren. De stad Lessen was dus geenszins verplicht om alle belastingen die op basis van dit reglement geïnd werden, terug te betalen. Toch opende de Bergense rechtspraak, bevestigd door het hoogste Hof, de weg voor degenen die de aanvullende belastingen willen betwisten die geheven werden op basis van een laat goedgekeurd reglement. 12 De rechtspraak van het Hof van Cassatie heeft immers doorgaans hogere rechtskracht dan die van de lagere rechtbanken. De belastingplichtigen hoefden dus gewoon deze rechtspraak aan te halen ter staving van hun vorderingen, om veel kans te hebben dat het zou lukken. 8 Luik, 28 jan. 2000, F.J.F, 2000/119, p Inforum Geciteerd door F. JACQUET & N. TANCREDI, in «Tempêtes sur les finances communales : la rétroactivité de certaines modifications en matière de fiscalité locale», R.G.C.F., 2007/4, p.304. Inforum In de opvatting die geldt voor de federale belastingen, zijnde dus het burgerlijk jaar dat volgt op het jaar van de inning van de inkomsten. Zoals E. Van Brustem (op.cit. p. 268) opmerkt: "De stad Lessen wees in haar verzoekschrift op de rechtspraak van het Hof van Cassatie, krachtens dewelke er geen definitief verworven situatie bestaat vóór de afsluiting van het aanslagjaar. Ze verwees naar een arrest waarin het Hof preciseerde dat noch het beginsel van goed bestuur noch het recht op rechtszekerheid uitsluiten dat de gemeente een belasting vestigt voor handelingen die in de loop van het jaar gesteld worden, ook al werden die handelingen gesteld vóór de goedkeuring van het belastingreglement in de loop van hetzelfde aanslagjaar. Met andere woorden, het Hof van Cassatie beschouwde dat de gemeente in de loop van het aanslagjaar (beschouwd als het jaar dat volgt op dat van de inning van de inkomsten) geldig beslissingen kan nemen over de aanvullende personenbelastingen, die op basis van de inkomsten van het vorige jaar berekend worden. Voor een andere beslissing overeenkomstig de oude rechtspraak van het Hof van Cassatie, zie Brg. Luik, 9 september 2004, onuitg. 10 Het Hof komt dus terug op de reeds gewezen rechtspraak. Zie E. VAN BRUSTEM, op. cit., p Enkel de Raad van State is immers bevoegd om over een dergelijke nietigverklaring te beslissen, overeenkomstig artikel 14 van de gecoördineerde wetten op de Raad van State van 12 januari De rechtbanken van de gerechtelijke orde kunnen de toepassing van het reglement slechts weerleggen als zij van oordeel zijn dat deze onwettig is, op basis van artikel 159 van de Grondwet. 12 Ook al wordt het reglement nietig verklaard, toch is er geen automatische terugbetaling van de onwettig geïnde belastingen. Iedere belastingplichtige moet in dit geval namelijk een vordering instellen voor de bevoegde rechtbank. Zie J.P. MAGREMANNE & F. VAN DE GEJUCHTE, "La procédure en matière de taxes locales. Etablissement et contentieux du règlement-taxe et de la taxe", Brussel, Larcier, 2004, blz. 89.

4 III. De tussenkomst van de wetgever De federale overheid was zich bewust van de impact die de gerechtelijke beslissingen in de Lessense zaak konden hebben, en heeft ernaar gestreefd zowel de rechtszekerheid als de continuïteit van de lokale dienstverlening te waarborgen. Na een impuls vanwege de regering kwam het parlement met de wet van 24 juli 2008 naar buiten. Doelstellingen De voorbereidende werkzaamheden van de tekst leveren interessante informatie over de motivatie van de indieners, wat de doelstellingen betreft: "Dit wetsvoorstel beoogt om voor elk van de aanslagjaren 2001 tot 2007 de situatie te regelen door maatregelen met terugwerkende kracht te treffen die het enerzijds mogelijk maken voor die aanslagjaren de onwettelijkheid te dekken van de vestiging van de aanvullende belastingen die tot 31 december van het jaar waarnaar het aanslagjaar wordt genoemd, bindend zijn geworden, en die, anderzijds, bepaalde aanvullende belastingen bekrachtigen die reeds zijn gevestigd op grond van belastingreglementen die in de loop van het jaar waarnaar het aanslagjaar wordt genoemd, bindend zijn geworden." 13 Methode Er wordt gesteund op artikel 170, 4 van de Grondwet, dat de (federale) wetgever een "inmengings"bevoegdheid verschaft inzake lokale belastingen en deze dus het recht geeft om de gemeentelijke fiscale autonomie te beperken voor zover de noodzaak daarvoor aangetoond is, wat hier het geval is volgens de indieners van het voorstel. Deze bevestigen dat de wet alle burgers op voet van gelijkheid zal stellen, terwijl slechts sommigen, de best geïnformeerden, in staat waren om hun rechten te doen gelden. Zij zijn er zich echter bewust van dat ze het recht ontnemen op betwisting van een belasting die goedgekeurd werd op basis van een reglement met terugwerkende kracht, wat niet niks is. De wetgever oefent buitensporige macht uit ten aanzien van de gerechtelijke macht, aangezien de Lessense rechtspraak volledig naar de koelkast verwezen wordt. Wij stippen wel aan dat de wet de beslissingen met kracht van gewijsde (d.w.z. waartegen geen beroep meer kan ingediend worden) niet op de helling zet. De wet biedt twee afzonderlijke mechanismen. Het eerste geldt voor het verleden, het tweede voor de toekomst. 1. 'Rehabilitering' van de aanvullende belastingen met terugwerkende kracht De wetgever dekt de onwettelijkheid van bepaalde aanvullende belastingen die voortvloeit uit de terugwerkende kracht van de handeling krachtens dewelke ze geïnd werden, "zowel voor de belastingen die reeds werden ingekohierd als voor diegene die nog moeten worden ingekohierd". 14 De aanvullende belastingen die verplicht gemaakt werden, niet alleen in de loop van de belastbare periode (zijnde het jaar van de inning van de inkomsten) maar ook in de loop van het aanslagjaar (zijnde het jaar daarop), worden gevalideerd voor de aanslagjaren 2001 tot 2007 zonder rekening te houden met hun eventuele terugwerkende kracht. De wet 13 Parl. St., Kamer, 2 e zitting, doc. 52, , p Parl. St., Kamer, 2 e zitting, doc. 52, , p. 8.

5 regelt enkel de kwestie van de terugwerkende kracht en de belastingen kunnen uiteraard betwist worden op een andere basis (bv. laattijdige of onregelmatige inkohiering). 2. Bijkomende termijn voor de gemeenten De wetgever wil een maatregel aanbieden die effect heeft voor de toekomst. In de voorbereidende werkzaamheden lezen we namelijk: "De gemeenten die hun tarief inzake aanvullende belasting willen wijzigen, moeten immers gemachtigd zijn om hun belastingreglement met een beperkte terugwerkende kracht van één maand in werking te laten treden." 15 Er wordt rekening gehouden met de installatie van een nieuwe meerderheid, om de zes jaar, bij de vernieuwing van de gemeenteraden. Artikel 468 van het Wetboek van de Inkomstenbelasting wordt in die zin gewijzigd en stelt voortaan, in een nieuw lid, dat het percentage van de aanvullende gemeentebelasting vastgelegd moet worden in een reglement dat uiterlijk in werking treedt op 31 januari van het burgerlijk jaar waarnaar het aanslagjaar wordt genoemd. 16 Indien de gemeenteraad geen beslissing genomen heeft inzake de inwerkingtreding voor die einddatum, wordt de aanvullende belasting berekend op basis van het tarief van het vorige jaar. Inwerkingtreding van de nieuwe bepalingen De rehabilitering van de retroactieve reglementen is verworven, voor de aanslagjaren 2001 tot 2007, vanaf de inwerkingtreding van de wet, zijnde 18 augustus De uitbreiding van de termijn voor de inwerkingtreding van het reglement betreffende de aanvullende gemeentebelastingen zal de gemeenteraden ten goede komen vanaf aanslagjaar Besluit De wet van 24 juli 2008 biedt de gemeenten een oplossing die een spectaculaire rechtszekerheid waarborgt, aangezien de aanvullende belastingen op de personenbelasting van 2001 tot 2007 niet meer in vraag kunnen worden gesteld omwille van de terugwerkende kracht van de handeling waarmee ze vastgelegd werden. De wetgever heeft de continuïteit van de gemeentelijke dienstverlening willen bevorderen door de inning van soms niet te verwaarlozen fiscale ontvangsten te waarborgen. De nieuwe regel is misschien radicaal maar zorgt voor de nodige uniformiteit, waarop de rechtspraak niet echt kon bogen Parl. St., op. cit, p. 7. Dit betekent dat het reglement dat goedgekeurd wordt op 1 februari van het jaar dat volgt op dat van de inning van de inkomsten, beschouwd zal worden als retroactief en dus onwettig. De alignering van het begrip aanslagjaar op dat wat vastgelegd werd voor de federale belasting, geldt dus enkel voor de maatregel die de reglementen van de jaren 2001 tot 2007 rehabiliteert. 16 In dat geval komt het aanslagjaar overeen met dat voor de federale belasting. Het gaat dus wel degelijk om het jaar dat volgt op dat van de ontvangst van de inkomsten. 17 Het Hof van Cassatie was immers lange tijd van oordeel dat de gemeentelijke aanvullende belastingen nog vastgelegd konden worden in de loop van het jaar volgend op dat van de inning van de inkomsten zonder het beginsel van de non-retroactiviteit te schenden. In dat opzicht vormt het arrest van 14 maart 2008 een belangrijke ommezwaai in de rechtspraak. Zie voetnoot 9.

6 De uitbreiding van de termijn om een belastingreglement in werking te doen treden is welkom en maakt het mogelijk obstakels te omzeilen die het gevolg kunnen zijn van de laattijdige installatie van een nieuwe gemeenteraad. Als deze zijn beslissing niet te gelegener tijde heeft kunnen nemen, wordt er een verlies aan inkomsten vermeden aangezien het tarief dat van toepassing was op het vorige aanslagjaar, dan verlengd wordt. Ingevolge het arrest van het Hof van Cassatie van 14 maart 2008 konden de gemeenten vrezen dat de rechtspraak stelselmatig de nietigheid zou inroepen van de aanvullende belastingen die goedgekeurd werden zonder het beginsel van de niet terugwerkende kracht in aanmerking te nemen. Spoedig werd de tussenkomst van de wetgever gevraagd. Diens taak was echter lastig, aangezien het beginsel van de non-retroactiviteit op fiscaal vlak tot grondwettelijk beginsel werd verheven door het Grondwettelijk Hof. 18 Men moet dus een uitstekende reden hebben om ervan af te wijken. Wij stellen vast dat de wetgever er vlot mee omgaat, met name door de retroactiviteit van de tekst te beperken tot enkele belastingsjaren, van 2001 tot Voor de jaren nadien blijft het principe van de non-retroactiviteit van toepassing uitgezonderd het feit dat de gemeenteraad voortaan zijn beslissingen omtrent belastingen in werking kan doen treden (uiterlijk) een maand na het einde van de belastbare periode. 18 Zie M. DASSESSE & P. MINNE, op. cit., p