MEMORANDUM t.a.v. de EUROPESE POLITIEKE PARTIJEN i.f.v. de beleidsperiode

Transcriptie

1 MEMORANDUM t.a.v. de EUROPESE POLITIEKE PARTIJEN i.f.v. de beleidsperiode De demografische evolutie is één van de belangrijkste uitdagingen waaraan de Europese samenlevingen heden het hoofd moeten bieden. De veroudering van de bevolking draagt zowel kansen als uitdagingen in zich. Kansen in de zin van: we leven met zijn allen langer én in een relatief goede gezondheid. Uitdagingen in de zin van: hoe onze sociale zekerheid aan deze evolutie aanpassen zonder de kwaliteit en de financiering ervan in gevaar te brengen? Er ontstaan nieuwe uitdagingen, die een vernieuwend beleid vergen om iedereen in staat te stellen een actieve rol in de maatschappij te spelen en een grotere solidariteit te bevorderen tussen de generaties. Het doel is het verwezenlijken van een samenhangende en duurzame maatschappij. Gezien de belangrijke impact van het Europees beleid op het leven van ouderen in de huidige Europese samenleving, wenst de Vlaamse Ouderenraad een aantal beleidsprioriteiten naar voren te schuiven. Zij doet in de lijn die door AGE, de koepel van alle Europese ouderenorganisaties, is aangereikt en vraagt dat deze zouden worden opgenomen in de nieuwe Europese sociale agenda. Het Europees sociaal model, gebaseerd op voorspoed, volledige tewerkstelling, goede arbeidsvoorwaarden, een solidaire sociale zekerheid en radicale strijd tegen armoede, moet gehandhaafd en verder verstevigd worden in een uitgebreide Unie. De publieke verwachtingen zijn dan ook hoog gespannen. Het vertrouwen in het vermogen van de Unie om aan deze verwachtingen te voldoen, zal enkel tot stand komen door het brengen van oplossingen die een onmiddellijke en positieve impact hebben op het leven van de burgers. De vergrijzing, de toenemende mondialisering en de veranderende Europese Unie (EU) houden immers belangrijke implicaties in. De gevolgen van liberalisering, de enigszins beperkte consumentenbescherming en de minimale sociale bescherming ervaren ouderen op alle levensdomeinen in hun dagelijkse leefwereld. In het Europees beleid moet het welzijn van de burger centraal staan en dient een liberaliseringspolitiek niet gelijk te staan met het aantasten van rechten van burgers. De Vlaamse Ouderenraad is dan ook van oordeel dat de Europese sociale visie in de toekomst beter afgestemd moet worden op de noden van de gewone burgers, onder wie de ouderen. Memorandum t.a.v. de Europese politieke partijen /10

2 Om dit te kunnen realiseren moet er zeker ook werk gemaakt worden van een vergelijkbaar wetenschappelijk instrumentarium en betrouwbare indicatoren die toelaten de sociale bescherming en het algehele inclusieniveau te peilen, op basis waarvan bijsturingen kunnen gebeuren. De Vlaamse Ouderenraad wenst tot slot te onderstrepen dat wegens het stijgend aantal beleidsregels op Europees niveau die van belang zijn voor de ouderen en op hen toepasselijk, verenigingen van ouderen en organisaties die met ouderen werken meer mogelijkheden moeten hebben om actief te worden betrokken in deze maatschappelijke debatten om de rechten en belangen van de ouderen te waarborgen. Hun (rechtstreekse) betrokkenheid in het beleidsmakend proces zal sterkere publieke steun helpen ontwikkelen voor de hervormingen die nodig zijn om gelijke kansen te bevorderen voor allen en om onze sociale beschermingssystemen in Europa te moderniseren, teneinde hun geschiktheid en doeltreffendheid te garanderen op langere termijn en voor de toekomstige generaties. De Vlaamse Ouderenraad wil een Europees beleid gericht op: HET VERSTERKEN VAN HET ECONOMISCH DRAAGVLAK Van de Europese Unie verwachten de ouderen een volgehouden en gecoördineerde inspanning voor het behoud en de verdere ontwikkeling van het economisch draagvlak. BESTRIJDING VAN ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING 1. Armoedebestrijding Europa dient de hoge armoedegraad bij ouderen grondig te onderzoeken en te blijven bestrijden op alle beleidsdomeinen. Specifieke aandacht moet hierbij gaan naar de meest kwetsbare groepen (o.a. de oudste ouderen, alleenstaande oudere(n) (vrouwen), oudere holebi s (overwegend lesbiennes) en zorgbehoevenden). Om een wetenschappelijk gedragen armoedebeleid te kunnen voeren, moet het multidimensionele EU-SILC-onderzoek de impact van het Europese armoedebeleid en dit van de landen en regio s permanent meten en evalueren. Armoede moet geanalyseerd worden in termen van levenskwaliteit. Op termijn dient er gestreefd te worden naar een Europees minimuminkomen voor gepensioneerden, haalbaar voor elk land. Gepaste indicatoren om ook de niet-financiële aspecten van het leven te meten zouden op Europees niveau moeten worden ontwikkeld, teneinde een betere raming te kunnen maken van armoede en sociale uitsluiting op de oude dag. Memorandum t.a.v. de Europese politieke partijen /10

3 2. Pensioenbeleid In de voorbije jaren werd een Europees pensioenbeleid geïnitieerd, gebaseerd op de open coördinatiemethode. Dit beleid moet erop gericht zijn de pensioensystemen van de EUlidstaten aan te passen aan de veranderde maatschappelijke noden, en met ondermeer aandacht voor de erkenning van de tijd en zorg besteed aan de ondersteuning van het gezin, zonder daarbij het Belgisch repartitiesysteem van de wettelijke pensioenen te ondergraven. Het eerste pijlerpensioen moet de belangrijkste bron van inkomsten blijven om een fatsoenlijke levenstandaard boven de armoedegrens te kunnen behouden op oude leeftijd. Iedereen moet over een voldoende inkomen beschikken opdat het recht op een fatsoenlijk leven gewaarborgd is. 3. Pensioenhervormingen De actuele Europese hervormingen in de sociale zekerheid moeten de principes van verzekering, solidariteit en rechtvaardigheid respecteren zodat elke EU-lidstaat een menswaardig en toereikend inkomen voor alle ouderen waarborgt. Europa moet erover waken dat de vervangingsratio van de pensioenen in alle lidstaten voldoende hoog is en moet lidstaten aanmoedigen de pensioenen écht welvaartsvast te maken, dit houdt een structurele, automatische en procentuele welvaartaanpassing van de pensioenen in. Het betekent dat zij niet enkel de evolutie van de index moeten volgen, maar ook dat zij gelijke tred houden met de stijging van de lonen (welvaartsaanpassing). 4. Financiële toezichthouder Naar aanleiding van de huidige financiële crisis pleit de Vlaamse Ouderenraad voor een herziening van de huidige reglementering rond de banksector. We vragen de oprichting van een Europese toezichtinstelling om prioritair de belangen te vrijwaren van kleine spaarders en beleggers. BETAALBARE EN GOEDE INTEGRALE GEZONDHEIDSZORG 1. Behoud kwaliteitsniveau Belgische voorzieningen De algemene toegankelijkheid (betaalbaarheid), de duurzaamheid en het kwaliteitsniveau van de nationale gezondheids- en zorgsystemen in de EU moet beschermd worden, meer concreet vooral inzake de tendens tot liberalisering. Liberalisering kan zinvol kan zijn, maar mag op geen enkele wijze een vrijbrief zijn ten aanzien van de geleverde kwaliteit van de Belgische zorgvoorzieningen. Gezondheids- en welzijnszorg dienen op solidaire basis Memorandum t.a.v. de Europese politieke partijen /10

4 gestoeld te zijn, waarbij dezelfde kwaliteit van zorg wordt gegarandeerd ongeacht inkomenssituatie of sociale achtergrond. De EU kan hierbij minimale kwaliteitsnormen voor gezondheidszorg opleggen en deze controleren. Pas op deze wijze garandeert men in een geliberaliseerde markt een gelijke en degelijke zorg voor elke zorgvrager. 2. Europese Dienstenrichtlijn Hoewel de lidstaten voor een groot stuk bevoegd zijn om het begrip sociale diensten te definiëren en te reguleren, spelen Europa en het Hof Van Justitie hierin een cruciale rol daar zij sturend kunnen optreden. 3. Een geïntegreerde benadering Bij het uitwerken van een globale gezondheids- en welzijnsstrategie dient men te vertrekken vanuit een totaalbenadering om de eigenheid van ouderen te valoriseren. De ontwikkeling van een strategie voor het gezond ouder worden moet ook rekening houden met de genderdimensie, etniciteit en de individuele verschillen en karakteristieken van ouderen die een diverse en verspreide groep vertegenwoordigen. Op Europees vlak moeten preventieve acties bij ouderen sterk gepromoot worden. Gezond ouder worden betekent echter niet alleen langer leven. Het impliceert eveneens dat men de nodige middelen ter beschikking stelt om ouderen in staat te stellen verder in de maatschappij te participeren en zelfstandig in het leven te staan. Het is belangrijk om een positieve en geïntegreerde aanpak van de gezondheid te promoten die tegelijkertijd andere beleidsdomeinen in acht neemt, zoals het sociaaleconomisch beleid, behuizing, vervoer, nieuwe technologieën, onderwijs en ander relevant beleid dat er een impact op heeft. BELEIDSPARTICIPATIE 1. Betrokkenheid bij het Europees beleid en besluitvormingsproces De Europese politieke partijen moeten erop toezien en alles in het werk stellen opdat ouderen ook op het Europees en internationaal vlak kunnen deelnemen aan en betrokken worden bij het beleid en het besluitvormingsproces. Belangrijk daarbij is dat zij voldoende kansen krijgen op de kandidatenlijsten. Directe betrokkenheid in het beleidsproces is essentieel om tot een gedragen beleid te komen, hervormingen te legitimeren en gelijke kansen te promoten. Memorandum t.a.v. de Europese politieke partijen /10

5 2. Raadpleging bij initiatieven rond ouderenaangelegenheden Politici dienen systematisch aandacht te hebben voor raadpleging en beleidsadvies vanwege de ouderen bij initiatieven rond ouderenaangelegenheden. Dit moet rechtstreeks gebeuren, via de Vlaamse Ouderenraad, via de Federale Adviesraad voor Ouderen, via het Comité voor de Regio s en via het AGE Platform. ARBEID & TEWERKSTELLING 1. Meerwaarde ouderen De EU moet de meerwaarde van ouderen als werknemers in het arbeidsbestel, in de economie en in de gehele samenleving, voldoende erkennen en naar waarde schatten. 2. Aanpassingen arbeidsbestel Aanpassingen van het arbeidsbestel aan de huidige maatschappelijke noden vergen voor ouderen passende werkomstandigheden, met mogelijkheid tot vorming, en de mogelijkheid tot uitgroeibanen. Er dient rekening gehouden te worden met de zorgtaken die gezinnen moeten kunnen opnemen, voor en door ouderen. BESTRIJDING VAN LEEFTIJDSDISCRIMINATIE 1. Niet-discriminatiebeginsel op alle levensdomeinen respecteren Europa dient de sociale inclusie in ruime zin te bevorderen. Europa moet adequate oplossingen zoeken om ouderen gelijke rechten te laten genieten in alle levensdomeinen, zodat zij een volwaardig EU-burgerschap ervaren zoals elke andere EU-burger. Indirecte discriminatie, hetzij vaak ongewild omwille van de aard van de instellingen, moet weggewerkt worden. 2. Regulering Bij het ontwerpen van regels dient men rekening te houden met alle discriminatiegronden en meervoudige discriminatie opdat in alle domeinen ongelijke behandeling zou bestreden worden. Memorandum t.a.v. de Europese politieke partijen /10

6 De Europese wetgeving inzake niet-discriminatie moet adequaat uitgebreid worden tot de toegang tot goederen, voorzieningen en diensten en zich niet langer beperken tot de sfeer van arbeid. 3. Bewustmaking en uitbreiding EU-reglementering Europa moet de bewustwording en sensibilisering inzake leeftijdsdiscriminatie en meervoudige discriminatie verhogen. Bovendien moeten ouderen bewust gemaakt worden van hun recht op gelijke behandeling en van de bestaande mogelijkheden om zich tegen leeftijdsdiscriminatie te verdedigen. Hierbij kan er zeker voortgebouwd worden op de resultaten en verwezenlijkingen van het Europees jaar dat in het teken stond van gelijke kansen. PRIJZENBELEID 1. Levensnoodzakelijke goederen Eén van de hoofddoelstellingen van de EU is de oprichting van een interne markt door het wegwerken van handelsbelemmeringen tussen de lidstaten. Het reglementeren van het vrij verkeer van producten binnen de EU is ver gevorderd. Zo brengt de geliberaliseerde energiemarkt een toegenomen complexiteit met zich mee, met nadelen voor transparante prijzen en kwaliteit van de dienstverlening. De EU dient alles in het werk te stellen opdat de levensnoodzakelijke goederen, voorzieningen en diensten betaalbaar zouden blijven voor iedereen. 2. Informatieverstrekking Duidelijke, begrijpbare, vergelijkbare en doorzichtige informatieverstrekking omtrent prijzen en voorwaarden is noodzakelijk opdat ouderen weloverwogen keuzes kunnen maken in een geliberaliseerde markt. Via reglementering en efficiënte toezichtmechanismen moet de overheid producenten hiertoe verplichten en consumenten bescherming bieden. Ook het gebruik van begrijpbare taal (i.c. het Nederlands) bij het verstrekken van informatie is hierbij van groot belang. Memorandum t.a.v. de Europese politieke partijen /10

7 INTER- EN INTRAGENERATIONELE SOLIDARITEIT 1. Versterking sociale cohesie Sociale cohesie en samenhang tussen generaties moet gepromoot worden. Sociale inclusie dient begrepen te worden als een zeer ruim gegeven, dat verder reikt dan het louter financiële aspect. Sociale inclusie is vereist om tot een menswaardige samenleving, gebaseerd op gelijkheid, te komen en veronderstelt gelijke toegang tot sociale en voorzieningen, alle kansen tot maatschappelijke participatie, los van al dan niet arbeidsdeelname. Elke generatie moet naar draagkracht (kunnen) bijdragen tot het welzijn en de voorspoed van de maatschappij. Ter versterking van de sociale cohesie moet het Europees beleid solidariteit aanmoedigen. Dit zowel tussen jongere en oudere generaties als binnen de ouderengroep. 2. Erkenning en waardering maatschappelijke bijdrage ouderen De bijdrage die ouderen aan de maatschappelijke ontwikkeling leveren, moet in elk aspect van het Europees beleid worden erkend en gewaardeerd. Ouderen moeten meer positief in beeld worden gebracht. Het concept van productief ouder worden zou meer moeten worden benadrukt en de omvangrijke bijdrage die de ouderen aan de gemeenschap leveren met betaald werk en vrijwilligersactiviteiten en als consumenten moet worden bekend gemaakt. Er moet ook rekening worden gehouden met de belangrijke overdracht van kennis en vaardigheden die de ouderen aan de jongere generaties doorgeven. TECHNOLOGIE 1. E-inclusie Europa moet alles in het werk stellen om de digitale kloof te verkleinen in de geïnformatiseerde kennismaatschappij van vandaag. 2. Design-for-all Europa moet technologische ontwikkelingen en onderzoek naar technologische toepassingen die de zelfstandigheid en ontwikkeling van ouderen kunnen bevorderen, stimuleren. Bijzondere aandacht moet ook gaan naar de betrokkenheid van ouderen bij de ontwikkeling van een aanbod dat aansluit bij reële behoeften en breed toegankelijk is. Het principe design-for-all kan richtinggevend zijn: wat bruikbaar is voor ouderen, is bruikbaar voor iedereen. Memorandum t.a.v. de Europese politieke partijen /10

8 MOBILITEIT & TOEGANKELIJKHEID 1. Bewegingsvrijheid, betaalbaar en aangepast openbaar vervoer Ouderen moeten dezelfde bewegingsvrijheid en mobiliteit in Europa genieten als andere EUburgers via regelmatig, toegankelijk, veilig, aangepast en betaalbaar openbaar vervoer. 2. Toegankelijk en bereikbaar De EU dient de bereikbaarheid en toegankelijkheid van alle openbare gebouwen, voorzieningen en instellingen te waarborgen. BEVORDERING VAN LEVENSLANG LEREN 1. Levenslang en levensbreed leren Levenslang leren moet mogelijk en betaalbaar zijn in alle levensfasen, ook voor ouderen. De EU moet in haar beleid investeren in de formele en informele mogelijkheden voor ouderen om te leren en te blijven leren. Dit omdat ouderen: a. hun mogelijkheden in stand zouden kunnen houden en verder ontwikkelen; b. een leven lang zelfstandig en zelfredzaam zouden kunnen zijn; c. zich maatschappelijk zouden kunnen blijven inzetten en actief zijn. De EU moet het belang beklemtonen van het doorgeven van kennis en ervaring tussen generaties, van jong naar oud en van oud naar jong. Zowel bij het leren in de context van tewerkstelling, als bij het opnemen van maatschappelijk verantwoordelijkheid, dient het educatieve potentieel van ouderen gevaloriseerd te worden. 2. Europese uitwisselingsprojecten De EU moet de Europese uitwisselingsprojecten voor ouderen en ouderenorganisaties stimuleren en ondersteunen. Memorandum t.a.v. de Europese politieke partijen /10

9 CULTUURPARTICIPATIE Ouderen leveren een waardevolle bijdrage aan alle vormen van publieke en vrijwillige betrokkenheid in de gemeenschap. Dit bevordert sociale inclusie en voorziet hen van gelegenheden om hun opgedane kennis, wijsheid en ervaring over te dragen aan de maatschappij waarin ze leven. Ze moeten alle kansen tot maatschappelijke en culturele participatie krijgen. De EU moet de participatie van ouderen en ouderenorganisaties aan Europese projecten bevorderen en ondersteunen. Ouderen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de groei en de ontwikkeling van de cultuur en het culturele gebeuren, en aan het versterken van de intergenerationele solidariteit. SPORT & BEWEGEN Uitwisseling van kennis De Vlaamse Ouderenraad vraagt de ondersteuning van het EUNAAPA-project (European Network for Action on Ageing and Physical Activity). Mits voldoende financiële en logistieke ondersteuning door de bevoegde autoriteiten van de EU kan ook in België en Vlaanderen een congres naar analogie van het EUNAAPA-project georganiseerd. Op een dergelijk congres staat het uitwisselen van kennis en het uitwerken van activiteitenprogramma s met veldwerkers centraal, deze bevindingen kunnen aansluitend teruggekoppeld worden naar de vertegenwoordigers uit wetenschappelijke hoek. OUDEREN VAN VREEMDE AFKOMST 1. Betrokkenheid Rekening houdend met het gegeven dat de vergrijzing steeds gekleurder wordt, moet Europa erop toezien dat er binnen de lidstaten werk gemaakt wordt van een geïntegreerde aanpak met het oog op de sociale inclusie van ouderen van allochtone herkomst. Deze laatsten dienen een duidelijke stem te krijgen in dit debat. 2. Europese migratiepolitiek De Europese migratiepolitiek moet vertrekken vanuit een holistische benadering waarbij elke migrant, ongeacht zijn/haar leeftijd, dezelfde sociale en economische rechten en kansen Memorandum t.a.v. de Europese politieke partijen /10

10 krijgt als de onderdanen van de lidstaten en deze opgebouwde rechten kan overdragen. Dit veronderstelt dat er voldoende rekening gehouden wordt met hun specifieke behoeften en noden op vlak van woonfaciliteiten, pensioenen, gezondheidszorg, arbeidsmarktpositie en dat er werk gemaakt wordt van een pragmatisch taal-, alfabetiserings- en inburgeringsbeleid. Europa dient bijgevolg een migratiepolitiek te voeren die niet louter uitgaat van een economisch perspectief, maar ook gestoeld is op sociale, culturele en politieke elementen. 3. Datagegevens Gelet op het feit dat er weinig datagegevens beschikbaar zijn over de situatie van allochtone ouderen binnen Europa, moet ook hier dringend meer werk van gemaakt worden ondermeer via de Open Coördinatiemethode. Goedgekeurd op de Algemene Vergadering van 21 januari Memorandum t.a.v. de Europese politieke partijen /10