ADVIES AR ADVIESRAAD GAS EN ELEKTRICITEIT Nijverheidsstraat, Brussel Tel. : 02/ Mail :

Transcriptie

1 ADVIESRAAD GAS EN ELEKTRICITEIT Nijverheidsstraat, Brussel Tel. : 02/ Mail : ar-cc@creg.be ADVIES AR over de studie van Elia : Nood aan adequacy en flexibiliteit in het Belgische elektriciteitssysteem periode gegeven met toepassing van artikel 24, 3, 3, van de wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt 19 oktober 2016

2 CONTEXT Op vraag van Minister Marghem heeft Elia, in haar studie over de nood aan adequacy en flexibiliteit in het Belgische elektriciteitssysteem periode , twee essentiële aspecten van het elektriciteitssysteem in kaart gebracht, namelijk de nood aan adequacy of het op elkaar afstemmen van de elektriciteitsproductie en het verbruik, en de behoefte aan flexibiliteit in het elektriciteitssysteem. De minister heeft op deze studie een sensitiviteitsanalyse gevraagd die gepubliceerd werd op 29/9/2016. De Adviesraad heeft dit advies op 19 oktober 2016 goedgekeurd met onthouding van het ABVV. BEVINDINGEN EN AANBEVELINGEN 1. De Adviesraad dankt Elia voor de studie en verwelkomt de gehanteerde methodologie als een bijdrage voor een kader voor de toekomst. De Adviesraad raadt aan om deze informatie en informatie uit aanvullend onderzoek mee te nemen in mogelijke beleidsopties ter invulling van een energievisie en/of pact voor de toekomst waarin de meest techno-economisch efficiënte oplossingen zich kunnen aanbieden en de nodige investeringen kunnen plaatsvinden met het oog op het garanderen van de bevoorradingszekerheid en het halen van de klimaaten hernieuwbare energiedoelstellingen aan een betaalbare kost. Om bevoorradingszekerheid te kunnen garanderen leren we uit de resultaten van deze studie dat er, volgens de hypotheses uit de studie (importcapaciteit, ontwikkeling van biomassa, beschikbaarheid van nucleaire eenheden, beschikbaarheid van buitenlandse en binnenlandse productie, ), op korte termijn geen nood is aan een structureel blok voor adequacy in de base case. Echter, vanaf , blijkt dat het structurele blok zou toenemen tot 4000 MW in 2027 volgens de hypotheses uit de studie (importcapaciteit, beschikbaarheid van nucleaire eenheden, beschikbaarheid van buitenlandse en binnenlandse productie, ). Deze hypotheses baseren zich op de sluiting van de kerncentrales tegen 2025, zoals voorzien in de wetgeving. De adviesraad benadrukt dat onzekerheid die gecreëerd wordt rond de sluiting van deze centrales nefast is voor een goed werkende elektriciteitsmarkt die moet zorgen voor de nodige investeringen in de toekomst. 2. We erkennen de bevinding van de studie dat import uit het buitenland een belangrijk rol in de Belgische bevoorradingszekerheid speelt. Voldoende interconnecties met onze buurlanden kunnen de grootte van het structurele blok aanzienlijk verlagen en kunnen zorgen voor meer synergie met de buurlanden. In dat opzicht dient de optimale balans bepaald te worden tussen productie in eigen land en import met de laagst mogelijke maatschappelijke kost en rekening houdend met leveringszekerheid en met macro-economische elementen zoals de impact van de elektriciteitsproductie en van de resulterende gastransport- en elektriciteitskosten (inclusief de impact van meer convergerende prijzen met de buurlanden) en opbrengsten op de Belgische economie (waaronder de resulterende impact op tewerkstelling in alle sectoren). Het lijkt de raad aangewezen dat voor het uitvoeren van een dergelijke kosten-batenanalyse een beroep gedaan worden op de expertise van bijvoorbeeld het Federaal Planbureau, de Nationale Bank van België, 2/5

3 a. Interconnecties en uitwisselingen tussen landen zijn positief vanuit het Europese kader waarbinnen er naar een eengemaakte markt en optimale dispatching gestreefd wordt. Een belangrijke kanttekening die we hierbij wensen te maken is dat het structureel, gegarandeerd en voorspelbaar ter beschikking zijn van deze interconnecties voor alle marktactoren over alle tijdshorizonten een primordiale voorwaarde is om deze positieve bijdrage te kunnen leveren. Garantie op de exacte beschikbare capaciteit in de toekomst wordt vandaag niet gegeven. b. De verantwoordelijkheid voor het contracteren van onder meer productiecapaciteit voor het honoreren van leveringscontracten ligt bij de leveranciers en evenwichtsverantwoordelijken. De adviesraad benadrukt dat de beschikbaarheid van productiecapaciteit in het buitenland in dit kader eveneens een cruciale voorwaarde is voor de positieve bijdrage van interconnecties. De grootte van het structurele blok in België is daarom sterk afhankelijk van de situatie in de andere beschouwde landen. De studie brengt aan het licht dat de omvang van het structurele blok tot 8000 MW kan oplopen in een scenario waarbij meer buitenlandse productie-eenheden buiten werking worden gesteld. Het strekt dan ook tot aanbeveling om deze studie ook uit te voeren op Europese/regionale schaal, zoals aanbevolen in het tussentijds rapport van de Europese Commissie over de capaciteitsmechanismen. Momenteel behoort bevoorradingszekerheid tot de soevereiniteit van elke lidstaat, hoewel de elektriciteitsvoorziening geëvolueerd is naar een regionale schaal tussen geïnterconnecteerde landen. De adviesraad vraagt de minister om binnen een Europees kader overleg te plegen en te werken aan een solide invulling van de regionale benadering van bevoorradingszekerheid waarin transparantie geboden wordt over de binnenlandse en buitenlandse aangehouden capaciteit. Dit moet leiden tot afspraken rond het aanhouden van de nodige zekere capaciteit in de verschillende regio s en lidstaten (waaronder in België) en zekerheid bieden over de beschikbaarheid van de interconnecties. Enkel op deze manier kan op een efficiënte manier zekerheid van bevoorrading gegarandeerd worden in een geïnterconnecteerde markt en kunnen een duidelijk kader en gelijk speelveld geboden worden aan de marktspelers en investeerders. 3. De adviesraad wenst erop te wijzen dat de studie niet voorziet in een inschatting van de kosten en baten bij een aantal mogelijke configuraties van het structurele blok en evenmin wat de impact is op de Belgische elektriciteitsprijzen bij het invullen van het structurele blok met de mogelijke configuraties. Zo blijkt uit de studie dat een groot gedeelte van het structurele blok tegen 2027 een laag aantal werkingsuren zal tellen die specifiek voor de invulling van de Belgische bevoorradingszekerheid nodig zijn. Dit kan in het geval van productie-eenheden en opslag een invloed hebben op de rendabiliteit van deze capaciteiten indien zij niet competitief zijn op de elektriciteitsmarkt in de andere uren. Hierbij vallen verder volgende punten op in de studie: a. De studie analyseert twee scenario s met betrekking tot de evolutie van de ontwikkeling van hernieuwbare energieproductie: een scenario waarbij er wordt voldaan aan de hernieuwbare energiedoelstellingen en een bijkomende scenario met een hogere ontwikkelingssnelheid. We leren uit de studie dat het steeds groeiende aandeel van productievermogen op basis van hernieuwbare energiebronnen in vergelijking met stuurbare capaciteit een beperkte invloed heeft op de grootte van het structurele blok gezien productie 3/5

4 uit wind- en zonne-energie minder aanwezig is op de piekmomenten en haar impact tijdens de uren van structureel tekort dus kleiner is, maar dat de gebruiksuren van het blok wel minderen. Uit de resultaten van de studie blijkt dat de verminderde nood aan structureel blok door bijkomende capaciteit aan hernieuwbare productie grotendeels wordt gecompenseerd door een hogere nood aan installaties voor balancing ten gevolge van een hoger aandeel intermittente bronnen (voornamelijk off shore). De invulling van deze nood aan flexibiliteit kan een deel zijn van het structurele blok. b. De studie bekijkt in welke mate flexibiliteit, opslag en vraagbeheer een invloed heeft op de grootte van het structurele blok. Hieruit zien we dat ook een hogere flexibiliteitsgraad op het desaggregatieniveau van de studie een relatief lage bijdrage levert aan de vermindering van de grootte van het structurele blok maar dat het aantal werkingsuren van het structurele blok vermindert. c. De studie leert dat een sterkere groei van de elektriciteitsvraag, de grootte van het structureel blok met 1000 MW kan verhogen. Dit wijst enerzijds op de vraagverhogende impact van elektrificatie en anderzijds op de vraagverlagende impact van energie-efficiëntie in het kader van de bevoorradingszekerheid. De Advies raad vraagt om een brede systeemkostenbatenanalyse te maken op een meer gedesaggregeerd niveau met een open invulling van het structurele blok (productie en vraag, bestaande en nieuwe productiecapaciteit, innovaties zoals demand response, opslag, ). Hierbij dient gekeken te worden onder meer naar verschillende technologiekeuzes, inclusief projecties naar mogelijke technologische ontwikkelingen die hier een impact op kunnen hebben, naar combinaties van maatregelen die kunnen bijdragen aan het structurele blok en naar de verschillende benuttingsgraad van de delen van het structurele blok. 4. De studie concentreert zich op het aspect van een mogelijk energietekort als risico op een lagere bevoorradingszekerheid. De adviesraad is dan ook vragende partij om een aanvullende studie te laten maken door Elia waarbij de evolutie van het risico op een lagere bevoorradingszekerheid door een mogelijk energieoverschot in kaart wordt gebracht. Hierbij hoort een analyse op systeemniveau met inbegrip van de evolutie van het aandeel en het risico van loopflows. Deze informatie is niet alleen belangrijk in het kader van de flexibiliteitsnoden, maar is waardevol voor het opstellen van een beleidskader en de toekomstige governance systemen voor de elektriciteitsmarkt. De Adviesraad roept de betrokken overheden, regulatoren, transmissienetbeheerders en beurzen ertoe op verder onderzoek te voeren: Om het effect van loopflows op de huidige en toekomstige beschikbare interconnectiecapaciteiten voor de markt in kaart te brengen, de oorzaken en mogelijke toekomstige evoluties ervan te identificeren en maatregelen te nemen om deze loopflows te beperken die op regionaal niveau aangekaart worden ; Om, op basis van de lopende studie, het fenomeen van de flow factor competition in kaart te brengen; alleszins dient te worden vermeden dat kleinere regelzones systematisch het slachtoffer worden van congesties omwille van de ingebouwde maximalisatie van de social welfare van de gehele prijszone. 4/5

5