de oosterpoort programma maandag 28 november, uur simone lamsma viool robert kulek piano

Transcriptie

1 de oosterpoort programma maandag 28 november, uur simone lamsma viool robert kulek piano

2

3 Programma F. Schubert Sonatine in d groot D384 Allegro molto / Andante / Allegro vivace S. Prokofjev Sonate no.1 in F klein op.80 Andante assai / Allegro brusco / Andante / Allegrissimo pauze R. Strauss Sonate in Es groot op.18 Allegro ma non troppo / Improvisation: Andante cantabile / Finale: Andante - Allegro

4 Simone Lamsma...Keer op keer zijn haar (Simone Lamsma s) interpretaties een toonbeeld van muzikale eerlijkheid en superieure smaak. Lamsma heeft een prachtige muzikale persoonlijkheid die zich manifesteert alsof er geen eeuwen liggen tussen het nu van de uitvoering en het toen van de compositiedatum van de muziek die ze speelt. (Roeland Hazendonk, Het Parool) Geroemd voor haar brilliant... polished, expressive and intense (Cleveland Plain Dealer) en absolutely stunning (Chicago Tribune) spel, wordt Nederlandse violiste Simone Lamsma wereldwijd gerespecteerd door pers, collega s en publiek als één van klassieke muziek s meest opvallende en boeiende muzikale persoonlijkheden. Door dirigent Jaap van Zweden, met wie Simone een nauwe samenwerking geniet, wordt ze omschreven als één van de meest toonaangevende violisten ter wereld. Met haar uitgebreide repertoire van ruim 60 vioolconcerten, soleerde Simone de afgelopen seizoenen met veel van s werelds belangrijkste orkesten waaronder het Chicago Symphony Orchestra, Cleveland Orchestra, Royal Stockholm Philharmonic, Koninklijk Concertgebouw Orkest, Orchestre Philharmonique de Radio France, BBC Philharmonic, Frankfurt Radio Symphony, Orchestra Sinfonica Nazionale della RAI, RTVE Symphony, New Zealand Symphony, en Hong Kong Philharmonic. In april 2017 keert ze terug bij het Radio Filharmonisch Orkest, waar zij de wereldpremière van het vioolconcert van Matijs de Roo zal geven tijdens de ZaterdagMatinee in het Concertgebouw in Amsterdam. Tijdens het komende seizoen zal Simone haar Japanse debuut maken, als solist bij het Yomiuri Nippon Symphony Orchestra, alsook in recital met pianiste Yurie Miura. Als toegewijd kamermusicus zal Simone ook haar langverwachte debuut recitals geven in Londen s Wigmore Hall en New York s Carnegie Hall in maart 2017 met pianist Robert Kulek, waar zij onder andere de wereldpremière zullen geven van een nieuw werk van James MacMillan in opdracht van Carnegie Hall. In 2015 vond Simone s meest recente CD release plaats op het label Challenge Classics, met werken van Mendelssohn, Janáček en Schumann met pianist Robert Kulek, welke lovend werd ontvangen in de pers. Simone Lamsma bespeelt de Mlynarksi Stradivarius (1718), die haar genereus ter beschikking is gesteld door een anonieme bruikleengever.

5 Robert Kulek Pianist Robert Kulek heeft zijn naam gevestigd als vooraanstaand kamermusicus en begeleider. Hij treedt op met enkele van de meest toonaangevende musici van tegenwoordig, waaronder Kyung-Wha Chung, Gil Shaham, Nikolaj Znai der, Julia Fischer, Arabella Steinbacher, Viviane Hagner, Daniel Müller-Schott en Matt Haimovitz. Robert Kulek heeft zijn opwachting gemaakt tijdens de festivals van onder andere Schwetzingen, Mecklenburg Vorpommern en Rheingau in Duitsland, Luzern in Zwitserland, Colmar en St. Denis in Frankrijk, Ravinia in de Verenigde Staten en het Vancouver Chamber Music Festival in Canada. Hij heeft CD opnamen gemaakt voor EMI, Orfeo en Tudor. De opname die Robert Kulek maakte in samenwerking met cellist Daniel Müller- Schott van sonates van Franck, Debussy en Poulenc werd genomineerd voor een Edison Award. Bovendien werd deze opname uitgeroepen tot CD van de maand door zowel Strad als BBC Music Magazine. Zijn meest recente opname maakte hij met violiste Arabella Steinbacher. Deze CD bevat sonates van Poulenc, Fauré en Ravel en werd uitgebracht door Orfeo in juni Robert Kulek werd geboren in Riga en emigreerde met zijn familie naar de Verenigde Staten toen hij negen jaar oud was. Hij begon zijn muzikale opleiding aan het Mannes College of Music in New York bij Elena Leonova. Hij vervolgde zijn studie aan de Guildhall School of Music and Drama in London bij Joan Havill en aan Yale University, waar hij studeerde bij Claude Frank en Boris Berman. Robert Kulek woont tegenwoordig in Nederland. Toelichting Franz Schubert Hoe onomstreden de positie van Franz Schubert vandaag de dag ook mag zijn, in het muzikale establishment van Wenen bekleedde hij slechts een eerder ondergeschikte positie. Niet dat de Weners totaal ongevoelig waren voor zijn muziek: tussen 1821 en 1828 zag Schubert een tweehonderd van zijn werken in druk verschijnen, wat betekent dat de componist beslist geen onbekend kunstenaar was. Het hoge aantal - dat het aantal gedrukte werken van zijn tijdgenoten, Beethoven incluis, ruim overtreft - is echter weinig representatief voor Schuberts oeuvre. Laten we vergelijken: toen Beethoven in 1827 stierf, was haast al zijn belangrijkste werk in druk verschenen. Toen Schubert een jaar later stierf, besloeg het gedrukte werk nauwelijks een vierde van zijn totale oeuvre. Ook wát er van Schubert in druk verscheen, is bepaald niet flatterend voor zijn artistieke merites. Weliswaar werden enkele van zijn grootste liederen uitgegeven, bij leven zag hij maar twee (!) van zijn kamermuziekwerken gedrukt worden. Nog gekker wordt het wanneer we Schuberts orkestmuziek onder de loep nemen: geen enkele noot van zijn orkestmuziek haalde de drukpers. Schwierig und schwülstig ( moeilijk en bombastisch ): zo luidde het gangbare oordeel van uitgevers over Schuberts orkestmuziek. Ook Schuberts pianomuziek vond pas na zijn dood de weg naar het grote publiek. Of preciezer: Schuberts pianomuziek die we vandaag de dag in ere houden, was tijdens zijn leven nagenoeg onbekend. Zijn pianodansen (Ländlers, Deutsche Tänze, walsen,

6 ecossaises en menuetten) daarentegen waren wél in trek en vonden met gemak hun weg naar de huiskamer van de vroegromantische burgerij. Er is niet één verklaring waarom Schuberts ernstige pianomuziek lange tijd onontdekt bleef. Er kan gewezen worden op het feit dat veel van deze muziek ongedrukt in de la bleef liggen. Evengoed is Schuberts bijzondere nadruk op expressiviteit in plaats van vingervlugge virtuositeit een reden waarom de eerste pianovirtuozen om dit repertoire heen wandelden. Ook Schuberts pianistieke reputatie als saloncomponist deed hem wat bleekjes afsteken in vergelijking met de imposante erfenis die Beethoven naliet. Toch was Schubert beslist geen zondagscomponist wanneer het op de piano aankwam. Ook al was hij opgeleid als violist, toch zou het klavier zijn levenslange partner zijn. In totaal componeerde Schubert zo n 700 composities waarin het klavier een prominente, zo niet een solo rol opneemt. De Sonatina nummer 1 is een jeugdwerk uit De Fantasie is een reeks variaties op een melodie van het lied Sei mir gegrüsst ( Ik groet u ). Het lied schreef Schubert in 1821, de fantasie een jaar voor zijn dood in De fantasie is emotioneel en technisch gezien een complex werk. Het stuk benadert de basis vorm sonate (langzaam-snel-langzaam-snel) maar wordt gespeeld zonder onderbreking. Sergei Prokofjev In de muziek was de piano Prokofjevs eerste liefde en levensdoel. Zijn werken voor andere combinaties kwamen pas wat later aan bod. Zo werd al in 1938 aan de Eerste vioolsonate begonnen, maar kwam dit werk pas acht jaar later af; het is een vrij somber en grauw stuk. De Tweede vioolsonate ontstond tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1943 maar maakt een veel positievere indruk en verraadt niets van de spanningen en druk waaraan de componist blootstond. In zijn in 1941 en 1946 bij brokken gepubliceerde autobiografie formuleerde de componist de vijf basispunten van zijn werk: 1 het klassieke, 2 het modernistische, 3 het motorische, 4 het lyrische en 5 het scherzoachtige. Maar reeds in 1918 had hij in de Muzikale Waarnemer zijn hoofdprincipes bij het componeren gedefinieerd: Helderheid en bondigheid bij het uitdrukken van mijn ideeën, vermijden van al het overbodige. Hieraan wordt men telkens herinnerd bij het beluisteren van de Fluitsonate en de Vioolsonates. Met de nadruk die de Sovjet autoriteiten legden op de noodzaak van het socialistisch realisme in de kunst kon Prokofjev zich wat vrijer, zonder politieke reflexen uiten in abstracte instrumentale muziek dan in patriottische liederen en filmmuziek. Met Emil Gilels, Sviatoslav Richter, David Oistrakh en Leonid Kogan waren er afnemers van grote klasse genoeg. Aan de Eerste sonate (voor Oistrakh) werd al in 1938 begonnen, maar het werk was pas in 1946 af. De Tweede sonate ontstond als Fluitsonate en onderging pas later een metamorfose met de nodige wijzigingen en aanpassingen tot vioolsonate op nadrukkelijk verzoek van David Oistrakh. Beide sonates volgen het geijkte schema van de vierdeligheid, beide behoren ze ook tot Prokofjevs beste werken. Maar daar eindigen meteen de overeenkomsten. Want de Eerste sonate heeft een meer declamatorisch karakter, is lichtelijk getourmenteerd en voornamelijk

7 introspectief, terwijl de Tweede eerder intiem, troostend en van problemen getuigend is. Dat verschil in karakter moeten de uitvoerenden duidelijk naar voren brengen. Richard Strauss Richard Strauss wijdde het grootste deel van zijn tijd en muzikaal genie aan het schrijven van opera s en symfonische gedichten, die overigens tot zijn beste werken worden gerekend. Hij was de laatste grote Europese componist die de romantische esthetica uitdroeg, en dit tot over de helft van de 20ste eeuw. Met zijn kenmerkende meesterschap en indrukwekkende beheersing van de harmonie, zijn gevoel voor melodie en zijn uitzonderlijke kennis van de menselijke stem, heeft hij die stroming tot in haar uiterste muzikale mogelijkheden gediend. Eigenaardig genoeg klinken zijn jeugdwerken aanzienlijk moderner dan zijn volwassen werk of zijn laatste composities alsof hij een leven lang had gezocht naar de ultieme bronnen van zijn muzikaliteit. Naast de symfonische werken en de opera s, neemt ook het Lied een belangrijke plaats in zijn oeuvre in. Dat laat dus weinig ruimte over voor de kamermuziek, een genre dat hij enkel als beginnende componist beoefende, toen het modernisme hem nog koud liet en hij een post-romantische esthetica aanhing die nog erg aan zijn meesters deed denken. Niettemin zijn die enkele kamermuziekstukken van erg goede kwaliteit. Ze hebben een bijzondere uitstraling, niet in het minst omdat we er al de kiem in herkennen van alle kwaliteiten die in zijn symfonische werk en in zijn opera s zo worden gewaardeerd: de beheerste structuur, de grote melodische rijkdom, de gulle lyriek en de krachtige polyfonie. Strauss Vioolsonate opus 18 is een weinig opgevoerd werk dat vraagt om gedreven samenspel tussen viool en piano, zodat alle aanwezige timbres goed tot hun recht komen. Fluwelen melodieën met af en toe opwellende romantische en soms heroïsche trekjes. Muziek recht uit het fascinerende fin-de-siècle.

8