Anima Eterna Brugge VRIJDAG 05/04/ Concertinleiding door Klaas Coulembier. Concert

Transcriptie

1 VRIJDAG 05/04/ Concertinleiding door Klaas Coulembier Concert Anima Eterna Brugge Lisa Shklyaver, klarinet Lisa Goldberg, fagot Ulrich Hübner, hoorn Jakob Lehmann, viool & artistieke leiding László Paulik, viool Bernadette Verhagen, altviool Davit Melkonyan, cello Beltane Ruiz Molina, contrabas

2 Franz Berwald ( ) Septet in Bes voor klarinet, fagot, hoorn, viool, altviool, cello en contrabas Introduzione: Adagio allegro molto Poco adagio prestissimo adagio Finale: Allegro con spirito Franz Schubert ( ) Octet in F voor klarinet, fagot, hoorn, 2 violen, altviool, cello en contrabas, opus 166 Adagio - Allegro Adagio Scherzo: Allegro vivace Andante Menuetto Andante molto allegro andante molto allegro molto

3 Franz Berwald, de ontdekking van een verborgen Zweedse parel Toen Ludwig van Beethoven in 1802 zijn bekende Septet in E, opus 20 aan de wereld presenteerde, verlegde hij een steen in de rivier van de kamermuziek. Deze compositie baande de weg voor een aantal bijzondere toevoegingen aan het repertoire voor de nieuwe combinatie van drie blazers (klarinet, fagot, hoorn) en vier strijkers (viool, altviool, cello, contrabas). Er bestond al kamermuziek voor de combinatie van blazers en strijkers, denk maar aan de bekende serenades van Mozart. Wat Beethovens Septet anders maakt, is de keuze om de blazers niet in duo s te gebruiken maar solistisch. Daarnaast valt in het werk van Beethoven op hoe de klarinet haast op gelijke hoogte staat met de viool, ook dat is opmerkelijk. De Weense graaf Ferdinand Troyer was als amateurklarinettist dan ook bijzonder gecharmeerd door deze compositie. Hij vroeg aan Franz Schubert om een gelijkaardig werk te componeren dat in combinatie met het Septet van Beethoven zou kunnen worden gespeeld. Schubert nam de uitnodiging graag aan, maar voegde wel een tweede vioolpartij toe. Het Octet in F, D. 803 was geboren. Aangezien de vraag om het werk te componeren rechtstreeks verband hield met Beethovens compositie, hoeft het niet te verwonderen dat er enkele opvallende gelijkenissen zijn tussen beide stukken. Naast de grotendeels gelijke bezetting zijn er ook heel wat muzikale verwantschappen. Schubert koos net zoals Beethoven voor een grootschalige vorm met niet minder dan zes bewegingen. De beide werken zijn eerder lichtvoetig van karakter. Ook kiest Schubert er net als Beethoven voor om het eerste en laatste deel te beginnen met een langzame inleiding. Tussen die hoekdelen plaatsen beide componisten muzikale vormen zoals het menuet en de variatiereeks. Betekent dit dat Schubert een doorslagje maakte van het toen al erg populaire Septet, opus 20 van Beethoven? Natuurlijk niet. Op het vlak van de vorm en sfeer sluit Schubert niet alleen aan bij het werk van Beethoven, maar ook bij de lange traditie van de serenades: meerdelige werken voor strijkers en blazers (meestal in paren), zoals we die kennen van Mozart. De muziek is aangenaam en zonder complexen, zoals ook een recensent van de Wiener Allgemeine Theaterzeitung opmerkte in april 1827: Vriendelijke, aangename en interessante muziek, het welbekende talent van de componist waardig. Dat lichte karakter weerhield Schubert er niet van om in zijn thema s en motieven een grote muzikale expressie na te streven. De melodische vindingrijkheid die we kennen uit zijn liedkunst komt ook hier overal terug. Het hoofdthema van het eerste deel is trouwens gebaseerd op zijn lied Der Wanderer. Of

4 Schubert nu gedichten toonzet of zuiver instrumentaal componeert, zijn muziek zingt altijd. De beslissing om een extra vioolpartij toe te voegen geeft Schubert ook de mogelijkheid om af te wisselen tussen momenten van intieme kamermuziek en passages met orkestrale allure. Wanneer de twee violen samen in octaven spelen, wordt de klank zo verrijkt dat je als luisteraar minstens de suggestie van een heel orkest te horen krijgt. Neem daar de vele mogelijke combinaties van klankkleuren bij die ook Beethoven al gebruikte (klarinet, fagot, hoorn en strijkers), en dit octet is haast een minisymfonie. Schubert genoot tijdens zijn leven zeker al enige bekendheid, zoals we kunnen afleiden uit de recensies van zijn concerten. De Zweedse componist Franz Berwald moest het met veel minder aanzien stellen. Hij kon niet leven van de muziek en verdiende zelfs een tijdje zijn brood als orthopedist (hij ontwikkelde een voorloper van de rollator) en als directeur van een glasblazerij. Tot op vandaag doet zijn naam zelfs in Zweden amper een belletje rinkelen. Nochtans componeerde Berwald heel wat muziek die kwalitatief gezien kan concurreren met het werk van tijdgenoten zoals Schubert. Dat hij zijn eigen stijl ontwikkelde, kunnen we afleiden uit een recensie in de Allgemeine Musikalische Zeitung van 4 maart 1818, naar aanleiding van het eerste grote openbare concert met muziek van Berwald. De criticus schrijft Hopelijk geraakt de jonge en erg getalenteerde man meer vertrouwd met de regels van de harmonie en compositie. Dat zou hem sneller bij zijn doel brengen. Berwald componeerde dus vooral op zijn eigen manier en voelde zich als frisse twintiger niet verplicht de strikte regels van de compositieleer te volgen. Hij had het metier van componist dan ook vooral geleerd door zijn ervaring als violist in het hoforkest in Stockholm waar een heel breed repertoire werd gespeeld, van Mozart over Rossini tot Weber en vele anderen. Enkele jaren later organiseert Berwald een concert met zijn eigen muziek. Opnieuw volgt een kritische recensie, deze keer in de krant Argus. Berwald voelde zich geroepen om een antwoord te schrijven als reactie op de commentaar dat zijn muziek te veel op het effect was gericht en daardoor niet melodieus genoeg zou zijn. Vrij vertaald: Ik was niet verrast over de recensie in Argus. De schrijver [van de recensie] mag er echter van overtuigd zijn dat ik me er terdege van bewust was dat deze composities in een geheel originele stijl geen al te goede eerste indruk zouden nalaten bij het publiek. Vergeet niet dat elke poging om een ongebruikelijk of nieuw systeem te introduceren gepaard gaat met tal van moeilijkheden. In zijn Septet in Bes neemt Berwald de bezetting over van Ludwig van Beethoven, maar daar blijft het eigenlijk bij. Met de keuze voor drie bewegingen verlaat Berwald de traditie van de serenades en kiest hij een vorm die meer aansluit bij de orkestmuziek. Hij opent zijn compositie in de stijl van een

5 heuse opera-ouverture, met stevige openingsakkoorden afgewisseld met mysterieuze lijnen in een veel zachtere klanksterkte. Hij maakt optimaal gebruik van de rijke instrumentatie, waarbij de melodieën vaak van het ene instrument worden doorgegeven aan het andere, zoals in een estafette. Hierdoor blijft de muziek van begin tot einde spannend en fris. De helderheid en transparantie van deze muziek doen soms denken aan Mozart, maar de akkoorden die Berwald gebruikt, zijn ontegensprekelijk verbonden met de romantische muziektaal. Klaas Coulembier

6 Jakob Lehmann Jakob Lehmann is violist sinds zijn zevende. Sinds het afronden van zijn studies bij Michael Erxleben aan de Universität der Künste in Berlijn reist hij de wereld rond als solist, kamer- en orkestmusicus, zowel op modern als historisch instrumentarium. In 2015 was Jakob voor het eerst concertmeester bij Anima Eterna Brugge. In november 2016 werd hij de eerste gastdirigent in de geschiedenis van het orkest. De cd In Time met Mendelssohns Octet en vioolconcerto onder Jakobs leiding werd in augustus 2018 voorgesteld. In februari 2019 verscheen ook de opname van Schuberts Octet en Berwalds Septet die Jakob Lehmann met Anima realiseerde. Jakobs eigen ensemble, Eroica Berlin, legt zich toe op 19de-eeuwse uitvoeringspraktijken. Anima Eterna Brugge Anima Eterna Brugge dat in 1987 door Jos van Immerseel werd opgericht, is een internationaal projectorkest met uitvalsbasis in Brugge. De bezetting varieert van zeven tot tachtig musici, afhankelijk van het programma dat reikt van Monteverdi tot Gershwin. Elk nieuw project wordt voorafgegaan door onderzoek: welke instrumenten hebben de componist geïnspireerd, wat met de bijbehorende speeltechnieken en relevante uitgaven. Allemaal elementen die de klank en het karakter van de uitvoering beïnvloeden. Anima Eterna Brugge is een collectief van gepassioneerde internationale musici die bekendstaan als specialisten binnen hun vakgebied. Naast huisartiest van het Concertgebouw Brugge is Anima Ensemble Associée aan de Opera van Dijon. Het orkest heeft ondertussen een vijftigtal cd s opgenomen die wereldwijd worden verdeeld door Outhere Music. Via Spotify bereikt Anima Eterna Brugge gemiddeld luisteraars per maand.

7 Binnenkort in AMUZ ZONDAG , Hendrickje Van Kerckhove & Nicolas Callot Hendrickje Van Kerckhove, sopraan Nicolas Callot, piano Liederen en pianowerken van E. Grieg 24 / 20 / 16 DONDERDAG , Vox Clamantis Jaan-Eik Tulve, artistieke leiding Passio: de Johannespassie van Arvo Pärt 28 / 24 / 20 VRIJDAG T.E.M. ZONDAG Laus Polyphoniae 2019 Maria Van Bourgondië Tickets & info: Meer info & details op

8 Goed om te weten Foyer De foyer van AMUZ is open vanaf een uur voor aanvang van het concert en blijft ook na afloop van het concert nog geruime tijd open. Beeld- en geluidsopnamen Het is absoluut verboden beeld- en geluidsopnamen te maken tijdens de concerten en voorstellingen zonder expliciete toelating van de directie van AMUZ. Concertinleidingen, aanvangsuur en duur van de concerten De concerten in AMUZ vangen op zondag steeds aan om 15 uur. Op andere dagen starten de concerten om 21 uur. Voor de avondconcerten is er steeds een inleiding om uur. De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze en duren tussen de 65 en 80 minuten, tenzij anders vermeld. Programmaboekjes De programmaboekjes bij de concerten van AMUZ zijn downloadbaar van de website vanaf enkele dagen na het concert. Rondleidingen en zaalverhuur Wenst u met een groep een rondleiding in de gebouwen van AMUZ, om zo het fascinerende verhaal te horen van de gerenoveerde kerk en AMUZ als concertgebouw en -organisator, of wenst u meer informatie over de mogelijkheden om de zaal te huren voor concerten, voorstellingen en presentaties? Gelieve dan tijdens de kantooruren contact op te nemen met de administratie van AMUZ. Medewerkers AMUZ Bart Demuyt, directie & artistieke leiding Veerle Braem, zakelijke directie Robin Steins, assistentie programmering & educatie Frederic Delmotte, assistentie programmering & dramaturgie Tine Hubrechts, assistentie directie Leen Doevenspeck, assistentie administratie & boekhouding Greet Coenegrachts, communicatie Julie Hendrickx, public relations Tine Clevers, eindredactie & ticketing Jan Tambuyser, productie & techniek Evelyne Van Mieghem, productie & zaalhuur, coördinatie foyer Bart Tambuyser, techniek & gebouwbeheer Laatkomers De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze. Laatkomers kunnen dan ook niet meer worden toegelaten in de concertzaal. Op vertoon van hun concertticket kunnen zij het concert volgen op de plasmaschermen in de foyer. Binnenwerk geprint bij wettelijk depotnummer: D/2018/0306/110