Waterstandseffecten van verdieping van de Maas tussen Gennep en Grave

Transcriptie

1 ministerie van verkeer en waterstaat rijkswaterstaat riza rijksinstituut voor integraal zoetwaterbeheer en afvalwaterbehandeling tel , fax doorkiesnummer Waterstandseffecten van verdieping van de Maas tussen Gennep en Grave RIZA rapport auteur(s) ir. M. Schropp datum 28 april 1999 ISBN

2 2 riza

3 Inhoud Samenvatting Inleiding Het 1 e baggerbestek Het monitoringsplan Monitoring van waterstanden en afvoeren Het meetnet Werking van de tijdelijke peilschalen Keuze van de afvoerreeksen De stuw bij Grave Resultaten Gemeten waterstandsdalingen Resultaten van modelberekeningen Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Referenties Bijlagen Gemeten waterstanden als functie van de afvoer Afleiding vergelijking tussen afvoer en verval

4 Lijst met figuren Figuur 1 Uitvoering 1 e baggerbestek (foto RWS/Meetkundige Dienst) Figuur 2 Overzichtskaart 1 e baggerbestek (km ) Figuur 3 Schematisch dwarsprofiel baggertraject... 8 Figuur 4 Schematisch lengteprofiel baggertraject... 9 Figuur 5 Spoorbrug bij Mook (foto RWS/Meetkundige Dienst) Figuur 6 Validatie waterstanden tijdelijke peilschalen Figuur 7 Afvoerverloop Venlo en Megen, februari/maart Figuur 8 Afvoerverloop Venlo en Megen, oktober/november Figuur 9 Daggemiddelde afvoeren Venlo ten opzichte van Lith Figuur 10 Daggemiddelde afvoeren Megen ten opzichte van Lith Figuur 11 Afvoerverloop Maas Figuur 12 Afvoergolven januari/februari 1993 en oktober/november Figuur 13 Afvoergolven maart/april 1994 en februari/maart Figuur 14 Waterstanden stuwpand Grave, november - december Figuur 15 Gemeten waterstandsdaling Gennep, 1997 t.o.v Figuur 16 Gemeten waterstandsdaling Gennep, 1998 t.o.v Figuur 17 Gemeten waterstandsdaling Sambeek-beneden, 1997 t.o.v Figuur 18 Gemeten waterstandsdaling Sambeek-beneden, 1998 t.o.v Figuur 19 Regressielijnen Sambeek-beneden en Gennep voor hoogwater Figuur 20 Waterstandseffect Well-dorp Figuur 21 Afwijking regressielijn Gennep voor uitvoering baggerwerk Figuur 22 Afwijking regressielijn Gennep na uitvoering baggerwerk Figuur 23 Afwijking regressielijn Sambeek-beneden voor uitvoering baggerwerk.30 Figuur 24 Afwijking regressielijn Sambeek-beneden na uitvoering baggerwerk..30 Figuur 25 Waterstandsdaling volgens ZWENDL, Sobek en metingen Figuur 26 Lengteprofielen waterstandsdaling bij verschillende afvoeren (Sobek).32 Figuur 27 De Maas bij Cuijk (foto RWS/Meetkundige Dienst) Figuur 28 Definitieschets gestuwde situatie Figuur 29 Definitieschets ongestuwde situatie Lijst met tabellen Tabel 1 Meetstations in de omgeving van het 1 e baggerbestek Tabel 2 Ontbrekende data van de tijdelijke peilschalen Tabel 3 Balansberekening Venlo - Megen Tabel 4 Dichtheid waterstandsgegevens in aantal waarden per dag Tabel 5 Gebruikte gegevens Sambeek-beneden en Gennep Tabel 6 Verschil tussen regressielijn en het gemeten verval Tabel 7 Parameterwaarden regressielijnen verval

5 Samenvatting In het kader van de MER-studie ter beperking van hoogwateroverlast langs de Maas, is in 1996 het zomerbed van de Maas tussen Gennep en Grave over een traject van ca. e 20 km verdiept (km ). Dit zogenoemde 1 baggerbestek ging vergezeld van een monitoringsprogramma naar de effecten van deze verruiming van het doorstroomprofiel. De ervaringen opgedaan bij de uitvoering en de monitoring van het 1 e baggerbestek zullen worden benut bij nog uit te voeren verruimingsprojecten langs de Maas. Dit rapport, opgesteld in opdracht van projectbureau 'De Maaswerken', geeft een analyse van de waterstandseffecten van het 1 e baggerbestek. Als eerste wordt een inventarisatie gegeven van de beschikbare afvoer- en waterstandsgegevens, waaronder die van vier tijdelijke peilschalen die in het kader van de monitoring van het 1 e baggerbestek zijn bijgeplaatst. Omdat voor deze peilschalen referentiemetingen voorafgaand aan de uitvoering van de baggerwerken ontbreken, wordt voor de analyse vooral gesteund op de waarnemingen uit het netwerk van het reguliere Monitoring Systeem Waterhoogten (MSW). Figuur 1 Uitvoering 1 e baggerbestek (foto RWS/Meetkundige Dienst). De waterstanden worden uitgedrukt als functie van de afvoer. Daarbij wordt uitgegaan van de afvoermetingen van de akoestische debietmeter (ADM) bij Megen (km 190). Aangezien deze ADM in 1996 is geplaatst, wordt voor de periode vòòr 1996 gebruik gemaakt van de afvoer bij Lith. Om het effect van de verruiming te analyse- 5

6 ren worden de gemeten waterstanden tijdens de afvoergolven van februari/maart 1997 en oktober/november 1998 vergeleken met waterstanden tijdens afvoergolven van maart/april 1994, resp. januari/februari Door de meetpunten worden op fysica gebaseerde regressielijnen getrokken. De grootste daling (0.55 m) wordt gemeten bij Gennep bij een afvoer van ca m 3 /s. Deze analyse is alleen uitgevoerd voor de stations Gennep en Sambeek-beneden op het stuwpand Grave. Bovenstrooms van Sambeek zijn alleen effecten te meten als bij hoogwater stuw Sambeek getrokken is, maar deze situatie heeft zich sinds de oplevering van het 1 e baggerbestek nog nauwelijks voorgedaan. De gemeten waterstandsdalingen worden vergeleken met modelresultaten van het ZWENDL-model uit de ontwerpfase van het 1 e baggerbestek, en met berekeningen met het Sobek-model voor de Maas. Daarbij blijkt dat in het lage afvoerbereik beide modellen goed met de metingen overeenstemmen. Uit Sobek-berekeningen blijkt voorts dat het invloedsgebied van het 1 e baggerbestek maximaal is voor afvoeren rond 1200 m 3 /s en dat het effect zich dan uitstrekt tot stuw Linne (km 68). Gezien de voortgaande verbetering en uitbreiding van het MSW-netwerk wordt verwacht dat voor nog uit te voeren baggerbestekken voldoende referentiemetingen beschikbaar zullen zijn. Wel wordt aanbevolen om tijdens hoogwatergolven handmatig afvoermetingen uit te voeren over het volledige natte dwarsprofiel, omdat de bestaande ADM's in het hoge bereik onbetrouwbaar zijn. Deze analyse naar de waterstandseffecten van het 1 e baggerbestek dient te worden herhaald zodra zich op de Maas een hoogwatergolf van 2000 m 3 /s of meer heeft voorgedaan. 6

7 1 Inleiding 1.1 Het 1 e baggerbestek Het hoogwater op de Maas in december 1993 leidde tot het instellen van de Commissie Boertien II. De Commissie kreeg als taak de Minister van Verkeer en Waterstaat te adviseren over maatregelen waarmee de hoogwateroverlast in het Maasdal in de toekomst beperkt kon worden. Voor de Zandmaas luidde eind 1994 het advies in hoofdzaak om het zomerbed met ca. 3 m te verdiepen. In 1995 werd het project MER- Zandmaas gestart, dat nog in hetzelfde jaar met de reeds lopende MER voor het project Modernisering Maasroute werd geïntegreerd tot het project MER- Zandmaas/Maasroute. Dit project werkt nu onder één projectdirectie (De Maaswerken) nauw samen met het project MER-Grensmaas. In de Trajectnota/MER (Maaswerken, 1999) zijn de alternatieven beschreven staan waarmee de bescherming tegen hoogwateroverlast kan worden verbeterd. De doelstelling voor wat betreft de bescherming tegen hoogwateroverlast is, om ervoor te zorgen dat het nog maar eens in de 250 jaar voorkomt dat de waterstanden hoger zijn dan het niveau waarop de kaden langs de Maas zijn berekend. stuw km 175 Heumen Mook Grave Cuijk km 155 Gennep stuw Sambeek Figuur 2 Overzichtskaart 1 e baggerbestek (km ). Om een aantal redenen was het wenselijk om reeds vòòr het uitbrengen van de Trajectnota/MER een begin te maken met het uitvoeren van maatregelen ter reductie van de hoogwateroverlast. De verdieping van het zomerbed tussen Gennep en Grave kende de volgende doelstellingen: 7

8 Het vergroten van het inzicht in de rivierkundige processen die een rol spelen bij rivierverdieping. Ervaring opdoen met alternatieve vormen van aanbesteding van een dergelijk werk. Het verlichten van de werklast in de uitvoeringsperiode van het Zandmaas/Maasrouteproject, door waar mogelijk nu al te beginnen. Het vestigen van het vertrouwen in de regio dat het de Rijksoverheid ernst is met het bestrijden van de hoogwateroverlast. Het bieden van compensatie voor de opstuwende werking van enkele recent aangelegde kades in de omgeving. In de periode april - november 1996 is het zomerbed tussen Gennep (km 155) en Grave (km 175) over een traject van ca. 20 km verdiept. Belangrijke overwegingen om juist voor dit traject te kiezen waren dat het een relatief lang traject is waar geen kabels en leidingen de rivier kruisen, en dat de rivierbodem niet zodanig verontreinigd was dat deze gesaneerd diende te worden (Prins e.a., 1995). De verdieping is uitgevoerd over een breedte van 50 m rond de rivieras, op een totale zomerbedbreedte van ca. 100 m, zie Figuur 3. Figuur 3 Schematisch dwarsprofiel baggertraject. De bovenstroomse helft van het traject is 3 m verdiept, de benedenstroomse helft 1.5 m. De reden voor deze differentiatie was, dat ook in het advies van de Commissie Boertien de verdieping van het zomerbed vanaf Mook (km 165) in benedenstroomse richting geleidelijk afnam, totdat bij Megen (km 190) het oorspronkelijke bodemniveau weer was bereikt. Bij km 165 kruist de spoorlijn Nijmegen - Venlo de Maas, en één van de pijlers van de spoorbrug staat midden in het rivier. Om elk risico op ondermijning van de pijler uit te sluiten, is het zomerbed hier over een lengte van 2 8

9 km niet verdiept, en is rond de pijlervoet extra bestorting aangebracht. De totale hoeveelheid gebaggerd materiaal bedraagt ca. 1,9 miljoen m 3, gelijk aan enkele tientallen malen het jaartransport van de Maas. In Figuur 4 is een lengteprofiel over het baggertraject geschetst. Figuur 4 Schematisch lengteprofiel baggertraject. 1.2 Het monitoringsplan Ten behoeve van de eerstgenoemde doelstelling, het vergroten van het inzicht in rivierkundige processen, heeft het RIZA eind 1995 een plan opgesteld voor de monitoring van de effecten van de baggerwerkzaamheden tussen Gennep en Grave (Schropp, 1995). Op grond van het monitoringsplan zijn/worden metingen uitgevoerd naar de volgende tien parameters: 1- Bodemligging 2- Zandtransport 3- Waterstanden 4- Afvoeren 5- Grondwaterstanden 6- Macrofauna 7- Driehoeksmosselen 8- Slibkwaliteit 9- Slibtransport en slibsedimentatie 10- Bodemsamenstelling 9

10 De opdrachtgever voor het opstellen en het uitvoeren van het monitoringsplan is het projectbureau 'De Maaswerken', contactpersoon namens de opdrachtgever is ing. M. de Broekert (RWS/BD). Het monitoringsplan is in 1997 bijgesteld op grond van de ervaringen en resultaten tot op dat moment (Schropp, 1997). Dit bijgestelde plan heeft een looptijd tot medio Figuur 5 Spoorbrug bij Mook (foto RWS/Meetkundige Dienst). Voorliggend rapport gaat in op het effect dat de verruiming van het doorstroomprofiel van de Maas heeft op de waterstanden en afvoeren. Daarbij wordt de periode in beschouwing genomen vanaf november 1996 (oplevering van het baggerwerk) tot eind Als eerste wordt een beschrijving gegeven van het meetnet voor waterstanden en afvoeren. Om het effect van de verruiming te bepalen, worden de gemeten waterstanden voor en na de uitvoering van de baggerwerkzaamheden vergeleken. Tot slot worden de gemeten waterstandsdalingen vergeleken met resultaten van 1Dwaterbewegingsmodellen van de Maas, enerzijds met die van ZWENDL uit de ontwerpfase van het baggerproject, en anderzijds met die van Sobek (Van der Veen e.a., 1998). 10

11 In het kader van de monitoring van het 1 e baggerbestek is reeds gerapporteerd over het effect van de verruiming op bodemligging, zandtransport en bodemsamenstelling (Wolters e.a., 1998), over het effect op grondwaterstanden (Hoogewoud, 1998), op macrofauna, driehoeksmosselen en slibkwaliteit (Van Beek e.a., 1998), en over slibtransport en slibsedimentatie (Van Wijngaarden, 1997). 11

12 12 riza

13 2 Monitoring van waterstanden en afvoeren 2.1 Het meetnet In het kader van het Monitoring Systeem Waterhoogten (MSW) wordt op een groot aantal locaties langs de Maas de waterstand gemeten. De waterstand wordt met een digitale niveaumeter (DNM) continu ingewonnen, en als 10-minutengemiddelde waarde opgeslagen in DONAR, de database voor 'natte' monitoringsgegevens van Rijkswaterstaat. Van oudere data worden in DONAR uiteindelijk alleen de uurwaarden bewaard. Als aanvulling op het MSW-netwerk zijn begin 1996 vier tijdelijke peilschalen in de omgeving van het baggertraject geplaatst. Het waterstandsmeetnet werd zo verdicht tot een peilmeetstation op elke ca. 5 kilometer. De tijdelijke peilschalen zijn van belang om een beeld te krijgen van eventuele discontinuïteiten in het waterspiegelverhang die het gevolg zijn van het baggerwerk. De opstelling bestaat uit een meetpaal waarop een DNM is geïnstalleerd. De 10-minutengemiddelde waarden worden in een datalogger opgeslagen, en periodiek radiografisch opgevraagd vanuit een gemeenschappelijke walpost, de Dienstkring in Heumen. stationsnaam type kilometer periode afvoermeting van tot Belfeld-beneden MSW heden Venlo MSW heden ADM vanaf Well MSW heden TP-1 (Bergen) tijdelijk heden Sambeek-boven MSW heden Sambeek-beneden MSW heden Gennep MSW heden TP-2 (Cuijk) tijdelijk heden Mook MSW heden TP-3 (Overasselt) tijdelijk heden Grave-boven MSW heden Grave-beneden MSW heden TP-4 (Ravenstein) tijdelijk heden Megen MSW heden ADM vanaf Lith-boven MSW heden Lith-dorp MSW heden QH-relatie tot Tabel 1 Meetstations in de omgeving van het 1 e baggerbestek. Veranderingen in waterstanden als gevolg van de baggerwerkzaamheden worden uitgedrukt als functie van de afvoer. Bij Lith-dorp, benedenstrooms van de laatste stuw, is tot 1996 de afvoer indirect gemeten op basis van een QH-relatie. De nauwkeurigheid van deze QH-relatie is niet optimaal, omdat in het begin van de jaren 90 benedenstrooms van stuw Lith flink is gebaggerd, en de QH-relatie voor deze profiel- 13

14 verruiming niet is gecorrigeerd. De werkelijke afvoer zal dus groter zijn geweest dan de QH-relatie aangeeft. Bij Venlo en Megen wordt vanaf 1996 naast de waterstand de afvoer rechtstreeks gemeten met een akoestische debietmeter (ADM). De afvoeren van deze meetlocaties zijn betrouwbaar tot een niveau van ca m 3 /s. Boven dit niveau gaat het winterbed meestromen, en de winterbedafvoer wordt door de ADM niet gemeten. Het monitoringsplan schrijft daarom voor dat bij Ravenstein (km ) boven een niveau van 1200 m 3 /s handmatige afvoermetingen uitgevoerd dienen te worden. In de beschouwde periode zijn bij Ravenstein handmatige afvoermetingen echter niet uitgevoerd, hoewel het niveau van 1200 m 3 /s in oktober/november 1998 is overschreden. Tabel 1 geeft een overzicht van de afvoer- en peilmeetstations in de omgeving van het 1 e baggerbestek. 2.2 Werking van de tijdelijke peilschalen De vier tijdelijke peilschalen zijn geplaatst in het voorjaar van 1996, voor aanvang van de baggerwerkzaamheden. Waterstandsregistraties van deze peilschalen zijn beschikbaar vanaf 1 juli 1996, maar er blijken nogal wat hiaten in de reeksen voor te komen. In Tabel 2 is een overzicht gegeven van het percentage data dat in de periode 1/7/96-30/6/98 verloren is gegaan. Periode TP-1 km TP-2 km TP-3 km TP-4 km van tot Bergen Cuijk Overasselt Ravenstein % 18.0 % 18.3 % 19.6 % % 27.5 % 20.6 % 9.8 % totaal 22.3 % 22.7 % 19.4 % 14.7 % Tabel 2 Ontbrekende data van de tijdelijke peilschalen. Om de betrouwbaarheid van de tijdelijke peilschalen te controleren, is steeds de gemeten 8:00h-waterstand vergeleken met de geïnterpoleerde waterstand van de twee naastgelegen MSW-stations. Het verschil tussen beide waarden is weergegeven in Figuur 6. Over het algemeen blijkt de gemeten waarde binnen een marge van enkele cm overeen te komen met de geïnterpoleerde waarde. Er zijn echter een paar uitzonderingen: Januari 1997: In deze periode zijn de stuwen van de Maas getrokken geweest, waardoor de waterstanden zeer veel lager waren dan het stuwpeil, en buiten het meetbereik vielen van de tijdelijke peilschalen. Alle vier de peilschalen vertonen daarom grote afwijkingen. Februari - mei 1997: TP-1 (km 141.3) vertoont een nulpuntsfout van m. Dit is mogelijk een gevolg van de periode met ijsgang in januari, ook al omdat voor de periode januari - februari de registraties ontbreken. Augustus - september 1997: TP-3 (km 168.8) vertoont zonder aanwijsbare oorzaak een nulpuntsfout van m. 14

15 1-jul sep dec mrt jun sep dec mrt jun km TP-1 km TP-2 km TP-3 km TP Afwijking (m) Figuur 6 Validatie waterstanden tijdelijke peilschalen. 2.3 Keuze van de afvoerreeksen De waterstandseffecten van het 1 e baggerbestek worden bepaald door waterstanden voor en na uitvoering te vergelijken, uitgedrukt als functie van de afvoer. In principe komen drie stations in aanmerking om de benodigde afvoerreeksen te leveren: Venlo, Megen en Lith. Voor de periode voorafgaand aan de baggerwerkzaamheden wordt gekozen voor Lith, omdat de reeksen van Venlo en Megen pas beginnen in 1996, ten tijde van de uitvoering van het 1 e baggerbestek. Helaas bestaat de afvoerreeks van Lith uit daggemiddelde afvoeren, waardoor ze minder goed te koppelen is aan de waterstandsmetingen op uurbasis van Venlo en Megen. De afvoerreeks van Lith loopt maar tot december 1997, en valt dus af voor de periode na uitvoering van de baggerwerkzaamheden. Venlo en Megen zijn qua meetmethode en reekslengte vergelijkbare stations. De afstand tussen beide stations bedraagt 83 km. De verschillen in gemeten afvoeren worden veroorzaakt door de looptijd van een afvoergolf, topvervlakking, zijdelingse toestroming van met name de Niers (km 157.2), en meetfouten. Om een indruk te krijgen van het gecombineerde effect van bovenstaande invloeden, zijn in Figuur 7 en Figuur 8 het afvoerverloop op uurbasis van Venlo en Megen uitgezet tijdens de passage van de afvoergolven van februari/maart 1997 en van oktober/november In het lage bereik is er nauwelijks verschil tussen de afvoeren van Venlo en Megen. Als gevolg van de looptijd van de golf ligt de top van Megen ca. 1 dag na die van Venlo. De topafvoeren van Megen zijn duidelijk lager dan die van Venlo. 15

16 1200 Venlo Megen afvoer (m 3 /s) Figuur 7 Afvoerverloop Venlo en Megen, februari/maart Venlo Megen afvoer (m 3 /s) Figuur 8 Afvoerverloop Venlo en Megen, oktober/november Of er sprake is van meetfouten kan worden onderzocht met een balansberekening, waarin het watervolume van de afvoergolven wordt berekend door te integreren in de tijd. Effecten van looptijd en topvervlakking worden zo geëlimineerd. Het resultaat voor bovenstaande afvoergolven, alsmede voor heel de jaren 1997 en 1998 is gegeven in Tabel 3. In de tabel is het berekende volume gedeeld door de lengte van de periode om de gemiddelde afvoer te krijgen. Er blijkt dat de afvoer bij Megen systematisch lager is dan bij Venlo, dit ondanks de zijdelingse toestroming tussen Venlo en Megen. 16

17 De afwijking wordt niet (uitsluitend) veroorzaakt doordat bij hoge afvoeren het meestromende winterbed niet wordt bemeten, omdat deze situatie zich in 1997 niet heeft voorgedaan maar voor dat jaar toch een balansfout wordt berekend. Periode Q gemiddeld (m 3 /s) Q Megen/Q Venlo Venlo Megen februari/maart oktober/november heel heel Tabel 3 Balansberekening Venlo - Megen. Voor de analyse van het effect op de waterstanden wordt gekozen voor de afvoerreeks van station Megen om de volgende redenen: Megen ligt dichter bij het traject van het 1 e baggerbestek dan Venlo. De afvoerreeks van Lith sluit beter aan bij die van Megen dan bij die van Venlo. Dit laatste punt blijkt als de daggemiddelde afvoeren van Venlo (Figuur 9) en Megen (Figuur 10) worden uitgezet tegen die van Lith voor de periode dat de reeksen elkaar in de tijd overlappen, zie Tabel 1. Het blijkt dat de spreiding bij Venlo groter is dan bij Megen daggemiddelde afvoer Venlo (m 3 /s) daggemiddelde afvoer Lith (m 3 /s) Figuur 9 Daggemiddelde afvoeren Venlo ten opzichte van Lith. 17

18 daggemiddelde afvoer Megen (m 3 /s) Figuur daggemiddelde afvoer Lith (m 3 /s) Daggemiddelde afvoeren Megen ten opzichte van Lith. Om het effect op de waterstanden te bepalen moet gekeken worden naar gemeten waterstanden in hydrologisch vergelijkbare perioden voor en na uitvoering van het baggerwerk. In Figuur 11 is het verloop van de Maasafvoer te Lith en Megen gegeven vanaf het begin van de jaren 90. Voor de periode na uitvoering worden de afvoergolven februari/maart 1997 en van oktober/november 1998 geselecteerd. Februari/maart 1997 geeft het waterstandseffect direct na oplevering het beste weer, en oktober/november 1998 is de hoogste afvoergolf 1 tot nu toe. De afvoergolven die zich in januari en maart 1998 hebben voorgedaan zijn te vergelijken met die van februari/maart 1997, en leveren dus geen aanvullende informatie. Evenzo is de golf van maart 1999 vergelijkbaar met die van oktober/november De term 'hoogwater' wordt bewust vermeden, omdat dit begrip is gereserveerd voor de situatie wanneer bij Borgharen een waterstand van m+nap (ca m 3 /s) wordt overschreden. 18

19 3000 Lith Megen 2500 daggemiddelde afvoer (m 3 /s) jan/feb 93 maa/apr 94 uitvoering 1e baggerbestek feb/maa 97 okt/nov Figuur 11 Afvoerverloop Maas De te selecteren afvoergolven van voor de uitvoering moeten een vergelijkbare duur, vorm en topafvoer hebben. Ook mag er niet te veel tijd zitten tussen het optreden de golf en de aanvang van de baggerwerkzaamheden, dit in verband met eventuele (autonome) veranderingen in de geometrie van de Maas die van invloed kunnen zijn op de waterstanden. Op grond van deze eisen worden de volgende afvoergolven met elkaar vergeleken: februari/maart 1997 vergeleken met maart/april 1994 oktober/november 1998 vergeleken met januari/februari 1993 In Figuur 12 en Figuur 13 zijn de vier afvoergolven twee aan twee uitgezet. De golfvormen komen in belangrijke mate overeen. Voor bovenstaande afvoergolven wordt in hoofdstuk 3 per locatie een relatie afgeleid tussen de waterstand en de afvoer, zowel voor als na verdieping van de Maas. Vervolgens wordt gekeken hoe goed de gevonden vergelijkingen passen bij de overige golven uit Figuur

20 jan/feb 1993 okt/nov daggemiddelde afvoer (m 3 /s) dagnummer Figuur 12 Afvoergolven januari/februari 1993 en oktober/november maa/apr 1994 feb/maa daggemiddelde afvoer (m 3 /s) dagnummer Figuur 13 Afvoergolven maart/april 1994 en februari/maart Van alle in Tabel 1 genoemde stations zijn vanaf 1997 alle waterstandsgegevens in principe op uurbasis beschikbaar. Voor de afvoergolven van 1993 en 1994 zijn soms alleen 8:00h-waarden beschikbaar, en van een aantal stations zijn in het geheel geen gegevens bekend, zie Tabel 4. Dit betekent dat bij het vergelijken van waterstanden uit 1997 en 1998 met die uit respectievelijk 1994 en 1993, de hogere gegevensdichtheid van de jongere waarnemingen niet benut kan worden. 20

21 stationsnaam jan/feb 1993 maa/apr 1994 feb/maa 1997 okt/nov 1998 Belfeld-beneden Venlo Well TP-1 (Bergen) Sambeek-boven Sambeek-beneden Gennep TP-2 (Cuijk) Mook TP-3 (Overasselt) Grave-boven Grave-beneden TP-4 (Ravenstein) Megen Lith-boven Tabel 4 Dichtheid waterstandsgegevens in aantal waarden per dag. Als illustratie zijn in bijlage 1 voor de afvoergolven van maart/april 1994 en februari/maart 1997 van alle stations uit Tabel 4 per stuwpand de gemeten waterstanden uitgezet als functie van de afvoer bij Lith, respectievelijk Megen. In de figuren is te zien dat hoe verder een station van Megen af ligt (Belfeld-beneden, Venlo), hoe groter de spreiding van waterstanden in het hoge bereik. Dit wordt veroorzaakt doordat de looptijd van een afvoergolf dan niet meer verwaarloosd mag worden. De reeds gesignaleerde nulpuntsfout van TP-1 (Bergen) in februari/maart 1997 blijkt ook uit de figuur van bijlage 1. Tenslotte wordt nog gewezen op een bult rond m 3 /s in de puntenwolken voor stuwpand Grave voor februari/maart 1997, welke is toe te schrijven aan een enkele decimeters te hoog ingesteld stuwpeil te Grave-boven op maart De stuw bij Grave Het traject van het 1 e baggerbestek is gelegen in het stuwpand Grave. Voor een goed begrip van de waterstandseffecten van de verruiming is het wenselijk om in te gaan op de wijze waarop de stuw bij Grave de waterstanden in het stuwpand beïnvloedt. De stuw bij Grave (km ) bestaat uit in totaal 60 schotten van 5.50 x 1.45 m die in jukken geplaatst zijn (Van der Veen, 1989). Door het weghalen of bijplaatsen van schotten kan bovenstrooms van de stuw een lager, respectievelijk hoger peil worden ingesteld. De tolerantie bij het handhaven van een peil bedraagt ± 0.05 m. Bij een afvoer van ca m 3 /s zijn alle schotten getrokken en is het einde van het regelbereik van stuw Grave bereikt. De jukken worden omhoog geklapt indien bij Borgharen een afvoer van ca m 3 /s is bereikt en verdere stijging wordt verwacht. Het verval dat door de jukken wordt veroorzaakt levert dan nog eens een eenmalige daling van de waterstand van 1 à 2 dm. 21

22 Met de stuw wordt getracht ter hoogte van de ingang van het Maas-Waalkanaal (km 166) zo lang mogelijk een peil van 7.60 m+nap te handhaven. Om dit bij toenemende afvoer te realiseren, dient het peil te Grave-boven te zakken. Het zakken van het peil wordt toegelaten, totdat bij Grave-boven een peil van 7.50 m+nap wordt bereikt, waarna dit peil wordt vastgehouden en dus de waterstand bij de ingang van het Maas- Waalkanaal oploopt waterstand (m+nap) nov-96 5-nov-96 9-nov nov nov nov nov nov-96 3-dec-96 7-dec dec dec dec dec dec dec kilometer Figuur 14 Waterstanden stuwpand Grave, november - december In de praktijk wordt bij hoge afvoeren ook het peil van 7.50 m+nap te Grave-boven nog wel onderschreden. In Figuur 14 is een impressie gegeven van het waterstandsverloop over het stuwpand Grave tijdens de passage van een afvoergolf. In de figuur is te zien dat bij hoge afvoeren (eind november tot begin december) het peil te Graveboven onder 7.50 m+nap zakt. Voorts blijkt uit de troggen in lengterichting (begin november en eind december) dat op dagen met lage afvoer de waterstanden volledig worden gedomineerd door de stuw. Een lage waterstand te Grave-boven betekent een lage waterstand over het hele pand. 22

23 3 Resultaten 3.1 Gemeten waterstandsdalingen Bij verdieping van het zomerbed van een rivier is het effect op de waterstanden vooral bovenstrooms van de verdieping merkbaar. De waterstandsdaling is nul bij de benedenstroomse begrenzing van het baggervak (km ), en maximaal bij de bovenstroomse begrenzing (km ). Bovenstrooms van het baggervak neemt het effect geleidelijk af, tenzij zich daar een stuw bevindt, zoals bij het 1 e baggerbestek stuw Sambeek. Zolang de stuw in bedrijf is, is bovenstrooms van de stuw geen effect merkbaar. In de oude situatie ging stuw Sambeek uit bedrijf bij ca m 3 /s, maar omdat als gevolg van het 1 e baggerbestek de waterstanden te Sambeek-beneden zijn gedaald blijft het verval over de stuw langer in stand, en gaat stuw Sambeek nu pas bij ca m 3 /s uit bedrijf. Alleen in oktober/november 1998 en februari/maart 1999 is dit afvoerniveau overschreden, dus alleen toen is bovenstrooms van stuw Sambeek het effect van 1 e baggerbestek merkbaar geweest. Benedenstrooms van het baggervak zal bij stationaire afvoeren geen waterstandsdaling optreden. Bij afvoergolven waarbij ook het winterbed inundeert kan benedenstrooms een geringe verhoging van de waterstanden optreden. Door de verdieping van het zomerbed zijn de waterstanden op het baggertraject lager, waardoor ook de bergende breedte kleiner is. Dit heeft tot gevolg dat de topvervlakking van de hoogwatergolf minder zal zijn, wat resulteert in iets hogere waterstanden benedenstrooms. De verminderde topvervlakking is echter over het algemeen zo gering, dat deze niet of nauwelijks te onderscheiden zal zijn van de ruis in de waterstandsmetingen. Het bovenstaande leidt tot de conclusie dat bij de afvoergolf van februari/maart 1997 alleen effecten meetbaar zijn geweest op het stuwpand Grave, en in oktober/november 1998 ook op het stuwpand Sambeek. Als eerste wordt de aandacht gericht op stuwpand Grave. Tabel 5 Afvoergolf waterstand afvoer jan/feb :00 h Lith daggemiddeld maa/apr :00 h Lith daggemiddeld feb/maa :00 h Megen 8:00 h okt/nov :00 h Megen 8:00 h Gebruikte gegevens Sambeek-beneden en Gennep. Gezien de beperkte beschikbaarheid van gegevens in 1993 en 1994 (zie Tabel 4), kan alleen een gemeten waterstandsdaling worden bepaald voor de stations Gennep en Sambeek-beneden. Een gelukkige omstandigheid is wel dat station Gennep (km ) is gelegen nabij de bovenstroomse begrenzing van het baggervak (km ), dus waar de waterstandsdaling maximaal is. In Tabel 5 is aangegeven welke gegevens voor beide locaties zijn gebruikt voor de analyse. 23

24 verval t.o.v. Grave-boven (m) maa/apr 1994 feb/maa 1997 regressie 1994 regressie 1997 verandering verandering waterstand (m) afvoer (m 3 /s) Figuur 15 Gemeten waterstandsdaling Gennep, 1997 t.o.v verval t.o.v. Grave-boven (m) jan/feb 1993 okt/nov 1998 regressie 1993 regressie 1998 verandering verandering waterstand (m) afvoer (m 3 /s) Figuur 16 Gemeten waterstandsdaling Gennep, 1998 t.o.v

25 verval t.o.v. Grave-boven (m) maa/apr 1994 feb/maa 1997 regressie 1994 regressie 1997 verandering verandering waterstand (m) afvoer (m 3 /s) Figuur 17 Gemeten waterstandsdaling Sambeek-beneden, 1997 t.o.v verval t.o.v. Grave-boven (m) jan/feb 1993 okt/nov 1998 regressie 1993 regressie 1998 verandering verandering waterstand (m) afvoer (m 3 /s) Figuur 18 Gemeten waterstandsdaling Sambeek-beneden, 1998 t.o.v De waterstanden bij Gennep en Sambeek-beneden worden naast de afvoer en de verdieping ook beïnvloed door de stuwinstelling van stuw Grave. Als bijvoorbeeld bij Grave-boven de waterstand toevallig lager is dan het stuwpeil van 7.60 m+nap, dan zijn ook de waterstanden bij Gennep en Sambeek-beneden lager, en omgekeerd. Deze waterstandsvariaties als gevolg van het stuwbeheer liggen in de orde van 0.10 à 0.20 m en versluieren het effect van de verruiming. Om hiervoor te corrigeren worden de waterstanden te Gennep en Sambeek-beneden daarom uitgedrukt ten opzichte van de 25

26 waterstand te Grave-boven. Toevallige variaties in het stuwpeil worden zo geëlimineerd. In Figuur 15 en Figuur 16 (Gennep) en Figuur 17 en Figuur 18 (Sambeek-beneden) is voor de vier afvoergolven het waterstandsverschil tussen het betreffende station en Grave-boven uitgezet als functie van de afvoer (puntenwolken, linker y-as). Door de puntenwolken zijn niet-lineaire regressielijnen getrokken volgens de in bijlage 2 afgeleide vergelijkingen voor het verval tussen beide stations. Vervolgens zijn per station de beide regressielijnen van voor en na de verdieping van elkaar afgetrokken, om de waterstandsdaling als functie van de afvoer te krijgen (rechter y-as). De maximale daling bedraagt bij Gennep ca m (rode lijn in Figuur 15 en Figuur 16), en bij Sambeek-beneden ca m (blauwe lijn in Figuur 17 en Figuur 18). Vanaf 1996 wordt bij Megen de afvoer gemeten met een ADM. Voor afvoeren groter dan ca m 3 /s stroomt op de meetlocatie ook het winterbed deels mee, en dit afvoeraandeel wordt door de ADM niet bemeten. Dit betekent dat in Figuur 16 en Figuur 18 de meetpunten boven 1200 m 3 /s voor de afvoergolf van 1998 iets verder naar rechts zouden moeten liggen. Omdat de betreffende regressielijnen hier nagenoeg horizontaal lopen en het aantal meetpunten boven 1200 m 3 /s gering is, heeft dit geen effect op het resultaat verval t.o.v. Grave-boven (m) meting Sambeek-ben. meting Gennep regressie Sambeek-ben. regressie Gennep afvoer (m 3 /s) Figuur 19 Regressielijnen Sambeek-beneden en Gennep voor hoogwater De vergelijkingen voor de regressielijnen zijn niet voor het hele afvoerbereik geldig. Zodra een significant deel van het winterbed meestroomt, is het verval tussen twee stations als functie van de afvoer niet meer constant. Het geldigheidsbereik van de regressielijnen kan geschat worden, door deze toe te passen op het hoogwater van 1995, zie Figuur 19. Vanaf ca m 3 /s gaan de puntenwolken merkbaar afwijken van de regressielijn. Omdat de dichtheid aan meetpunten tussen 1400 en 2000 m 3 /s echter zeer gering is, wordt aanbevolen de regressielijnen voorbij 1400 m 3 /s niet te gebruiken. 26

27 Zo lang stuw Sambeek in bedrijf is, dringen waterstandsdalingen als gevolg van baggerwerk op het stuwpand Grave niet door tot stuwpand Sambeek. Omdat tijdens de afvoergolf van oktober - november 1998 stuw Sambeek geopend is geweest, zouden voor afvoeren groter dan ca m 3 /s (geopende stuw) bovenstrooms van Sambeek wel waterstandseffecten te zien moeten zijn. In Figuur 20 is voor Well-dorp, het eerste station bovenstrooms van Sambeek, het verval t.o.v. Grave-boven uitgezet voor januari/februari 1993 en oktober/november Door de grote spreiding en het gering aantal meetpunten in het hoge afvoerbereik is het niet mogelijk voor Well-dorp een significant effect te onderscheiden. De waterstandsdaling voor Well-dorp wordt hier dan ook niet verder geanalyseerd verval t.o.v. Grave-boven (m) jan/feb 1993 okt/nov afvoer (m 3 /s) Figuur 20 Waterstandseffect Well-dorp. Aan de hand van Figuur 15 t/m Figuur 18 wordt een kwalitatieve indruk verkregen hoe goed de regressielijnen bij de puntenwolken passen. Een meer kwantitatieve uitwerking van de betrouwbaarheid is te vinden in Tabel 6. Voor in totaal twaalf afvoergolven, zes voor en zes na uitvoering van de verdieping, is op basis van dagwaarden voor elke meetwaarde de afwijking ten opzichte van de bijbehorende regressielijn berekend. De regressielijnen zijn afgeleid voor de in Tabel 6 gearceerd aangegeven afvoergolven (nrs. 3, 5, 8 en 11), en de parameterwaarden (zie Tabel 7 in bijlage 2) zijn voor de overige golven niet gewijzigd. Zoals hierboven gesteld zijn de regressielijnen in het hoge bereik niet geldig, en daarom zijn alle meetwaarden bij afvoeren groter dan 1500 m 3 /s uit de reeksen verwijderd. Uit de overblijvende meetreeksen is voor elke golf het gemiddelde en de standaardafwijking berekend. De mate van spreiding van de afwijking is te zien in Figuur 21 t/m Figuur

28 nr. periode topafvoer Sambeek-ben. Gennep (m 3 /s) gem. (mm) st. dev. (mm) gem. (mm) st. dev. (mm) 1 december januari december januari januari februari december januari maart april januari februari november december februari maart december januari april mei oktober november februari maart Tabel 6 Verschil tussen regressielijn en het gemeten verval. De betrouwbaarheid van de regressielijnen kan slechts beoordeeld worden aan de hand van de gemiddelde afwijking.de standaarddeviatie zegt vooral iets over de 'breedte' van de puntenwolk, en dus over de mate van hysterese tussen afvoer en waterstand, en minder over hoe goed de metingen bij de regressielijn passen. Idealiter, bij een perfecte fit, is de gemiddelde afwijking gelijk aan nul. De punten in Figuur 21 t/m Figuur 24 zijn dan boven en onder de nullijn gelijkmatig verdeeld. Uit Tabel 6 blijkt dat de gemiddelde afwijking over het algemeen enkele centimeters bedraagt, met enkele uitschieters naar in de periode voor de verdieping. Onnauwkeurigheden in de QH-relatie voor Lith (zie paragraaf 2.3) spelen hierbij mogelijk een rol. Bij de hier gehanteerde methode, waarbij in één keer het hele afvoerbereik van 0 tot 1500 m 3 /s in beschouwing wordt genomen, kan het voorkomen dat de gemiddelde afwijking op nul uitkomt, omdat bijvoorbeeld een gemiddeld positieve gemiddelde afwijking in het lage bereik wegvalt tegen een negatieve in het hoge bereik. Een verfijndere toets op de betrouwbaarheid - hier niet uitgevoerd - zou zijn om per deelbereik van de afvoer het gemiddelde en de standaarddeviatie van de afwijking te berekenen. Bij de afregeling van de regressielijn kan men dan desgewenst meer gewicht toekennen aan de betrouwbaarheid in het ene deelbereik, ten koste van de betrouwbaarheid in het andere deelbereik. 28

29 afvoer Lith (m 3 /s) afwijking t.o.v. regressie (m) dec 90 - jan 91 dec 91 - jan 92 jan 93 - feb 93 dec 93 - jan 94 maa 94 - apr 94 jan 95 - feb Figuur 21 Afwijking regressielijn Gennep voor uitvoering baggerwerk. afvoer Megen (m 3 /s) afwijking t.o.v. regressie (m) nov 96 - dec 96 feb 97- maa 97 dec 97 - jan 98 apr 98 - mei 98 okt 98 - nov 98 feb 99 - maa Figuur 22 Afwijking regressielijn Gennep na uitvoering baggerwerk. 29

30 afvoer Lith (m 3 /s) afwijking t.o.v. regressie (m) dec 90 - jan 91 dec 91 - jan 92 jan 93 - feb 93 dec 93 - jan 94 maa 94 - apr 94 jan 95 - feb Figuur 23 Afwijking regressielijn Sambeek-beneden voor uitvoering baggerwerk. afvoer Megen (m 3 /s) afwijking t.o.v. regressie (m) nov 96 - dec 96 feb 97- maa 97 dec 97 - jan 98 apr 98 - mei 98 okt 98 - nov 98 feb 99 - maa Figuur 24 Afwijking regressielijn Sambeek-beneden na uitvoering baggerwerk. Het is niet aannemelijk dat de waterstandsdalingen voor Gennep en Sambeek-beneden een trend in de tijd laten zien, bijvoorbeeld als gevolg van aanzanding of uitschuring van het baggervak. Bij een analyse van de morfologische ontwikkelingen (Wolters e.a., 1998) wordt op grond verschilpeilingen slechts een netto sedimentatie gevonden van enkele duizenden m 3, en op een totaal gebaggerd volume van 1.9 miljoen m 3 is dit te weinig om wezenlijk effect te hebben. Voorts zou een verloop in de tijd ook moeten blijken uit de gemiddelde afwijkingen van Tabel 6, maar dat is niet het geval. 30

31 3.2 Resultaten van modelberekeningen In 1995 zijn in de ontwerpfase voor het 1 e baggerbestek met het 1Dwaterbewegingsmodel ZWENDL berekeningen uitgevoerd om het effect op de waterstanden te bepalen. De effecten zijn bepaald voor twee hydrologisch interessante situaties, te weten de ontwerpafvoergolf voor de Maaswerken (3382 m 3 /s bij Borgharen, herhalingstijd 250 jaar), en voor het lage afvoerbereik in verband met de doorwerking van waterstandsdalingen op de Maas naar de grondwaterstanden (Van Lieshout, 1995). Deze laatste ZWENDL-berekeningen zijn uitgevoerd voor stationaire afvoeren bij Borgharen van 100, 180, 300 en 450 m 3 /s. Door zijdelingse toestroming is de afvoer ter hoogte van Gennep dan respectievelijk 152, 240, 373 en 540 m 3 /s. Inmiddels is voor de Maas een nieuw 1D-waterbewegingsmodel beschikbaar binnen Sobek (Van der Veen e.a., 1998). Ook met dit model is een aantal berekeningen uitgevoerd, voor stationaire en in lengterichting constante afvoeren. Het resultaat van ZWENDL, Sobek en de metingen is weergegeven in Figuur afvoer (m 3 /s) verandering waterstand (m) Sambeek-ben. gemeten Sambeek-ben. ZWENDL (1995) Sambeek-ben. Sobek (1999) Gennep gemeten Gennep ZWENDL (1995) Gennep Sobek (1999) Figuur 25 Waterstandsdaling volgens ZWENDL, Sobek en metingen. In de figuur is te zien dat tot 400 m 3 /s de regressielijn voor Sambeek-beneden lager ligt dan die voor Gennep. Dit is geen fysische realiteit, maar een gevolg van het feit dat de fit met de metingen in het lage bereik niet optimaal is. In het lage bereik komen de ZWENDL- en de Sobekresultaten goed overeen met de metingen. Vanaf ca m 3 /s is het verschil tussen de Sobekresultaten en de metingen aanzienlijk. Dit is terug te voeren op het instromen van het winterbed rond dit afvoerniveau, en de daarmee samenhangende discontinuïteiten in de profielen van de Sobekschematisatie. De maximale daling wordt bereikt bij een afvoer van ca m 3 /s. Het effect bij lagere afvoeren is minder, omdat dan sprake is van gestuwde afvoer, en bij hogere afvoeren minder, omdat dan een deel van de afvoer via het winterbed stroomt. 31

32 0.05 Maaskilometer waterstandsverschil (m) m3/s Figuur 26 Lengteprofielen waterstandsdaling bij verschillende afvoeren (Sobek). In Figuur 26 is de waterstandsdaling als functie van de afstand gegeven bij een aantal stationaire afvoeren. Voor afvoeren vanaf ca m 3 /s is dit een niet geheel juiste benadering, omdat hoge afvoeren eigenlijk alleen in golfvorm voorkomen. Door uit te gaan van een stationaire, in lengterichting constante afvoer wordt voorbijgegaan aan de topvervlakking en zijdelingse toestroming. Omdat echter alleen naar verschillen wordt gekeken, wordt de waterstandsdaling niettemin vrij nauwkeurig berekend. Ook in deze figuur is te zien dat de maximale daling bij Gennep (km 155) optreedt. Voorts blijkt dat voor afvoeren van 1000 tot 1200 m 3 /s de invloed van de baggerwerkzaamheden zich uitstrekt tot stuw Linne (km 68). 32

33 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies Op grond van een analyse van de veranderingen in de waterstanden als gevolg van de verdieping van het zomerbed van de Maas tussen Gennep en Grave, laten zich onderstaande conclusies formuleren. Ten aanzien van het meetnet: De voor dit project geplaatste tijdelijke peilschalen hebben met haperingen gefunctioneerd. Over een periode van twee jaar ontbreken waarnemingen voor 14 tot 23% van de tijd, en twee tijdelijke peilschalen vertonen gedurende enkele maanden een nulpuntsfout. Omdat de tijdelijke peilschalen pas in een laat stadium zijn geplaatst, dragen ze weinig bij aan de analyse van waterstandseffecten. Vergelijking met metingen voorafgaand aan de verdieping is voor deze stations niet mogelijk. De analyse van waterstandseffecten steunt daarom hoofdzakelijk op de peilschalen van het MSWnetwerk. Het aantal peilmeetstations en de dichtheid aan meetdata per station is in de periode voorafgaand aan het baggerwerk kleiner dan erna. De meetdata van vòòr 1996 zijn dan ook bepalend voor de mate van detail in het onderzoek naar de waterstandseffecten. Het aantal meetdata is niettemin groot genoeg voor een betrouwbare analyse van de waterstandseffecten. Voor de periode voorafgaand aan het baggerwerk is alleen de afvoerreeks van station Lith beschikbaar. De QH-relatie waar deze reeks op is gebaseerd, is echter niet gecorrigeerd voor profielverruiming als gevolg van baggerwerk in het begin van de jaren 90. De afvoerreeks bij Megen (vanaf 1996) vormt een goede representatie van de afvoer ter hoogte van het traject van het eerste baggerbestek, en sluit het beste aan bij de afvoerreeks van Lith (tot 1996). Uit een balansberekening blijkt echter dat de gemeten afvoeren bij Megen systematisch 1 à 2% lager zijn dan die bij Venlo, dit ondanks de toestroming van met name de Niers op het traject van Venlo naar Megen. Uit de metingen valt niet op te maken welk van beide stations het verschil veroorzaakt. Ten aanzien van de effecten op de waterstanden: Op het stuwpand Grave is de waterstandsdaling duidelijk waarneembaar. De maximale waterstandsdaling wordt bereikt bij afvoeren van ca m 3 /s. Bij lagere afvoeren is het effect beperkt als gevolg van de werking van de stuwen, en bij hogere afvoeren als gevolg van het meestromen van het winterbed. De grootste daling (0.55 m) wordt gemeten bij station Gennep. 33

34 De gemeten waterstandsdalingen te Gennep en Sambeek-beneden zijn redelijk weer te geven met op fysica gebaseerde regressielijnen. De gemiddelde afwijking tussen de regressielijnen en de metingen bedraagt slechts enkele centimeters. De waterstanden zijn niet beïnvloed door morfologische veranderingen in het baggervak. De netto aanzanding van het vak heeft in de beschouwde periode niet meer dan enkele duizenden m 3 bedragen. Bovenstrooms van stuw Sambeek is nog geen meetbare daling opgetreden, omdat in het lage afvoerbereik de stuw doorwerking van enig effect in bovenstroomse richting verhindert, en in het hoge afvoerbereik het aantal meetpunten te gering is. De metingen komen goed overeen met berekeningen met ZWENDL, die in de ontwerpfase van het 1 e baggerbestek voor afvoeren tot 500 m 3 /s zijn uitgevoerd. Ook recente berekeningen met het Maasmodel in Sobek komen goed overeen met de metingen. Op grond van Sobekberekeningen kan gesteld worden dat voor afvoeren van ca m 3 /s de waterstandseffecten van het 1 e baggerbestek merkbaar zijn tot km 68 (stuw Linne). 4.2 Aanbevelingen De nu uitgevoerde analyse van meetdata heeft alleen betrekking op afvoeren tot 1480 m 3 /s. De analyse zou moeten worden herhaald zodra zich op de Maas een hoogwatergolf van 2000 m 3 /s of meer heeft voorgedaan, wanneer ook de uiterwaarden voluit meestromen. Omdat alle waterstandseffecten worden uitgedrukt als functie van de afvoer, is het noodzakelijk om dan over betrouwbare en frequente afvoermetingen te beschikken, ook van het afvoeraandeel dat via de uiterwaarden stroomt. Hierin kan worden voorzien door bij hoogwater het volledige natte dwarsprofiel door te meten met een ADCP (Acoustic Doppler Current Profiler). In dit project is gebleken dat de mate van detail waarmee waterstandseffecten kunnen worden bepaald, zeer sterk afhankelijk is van de beschikbaarheid van gegevens voor de referentiesituatie. Omdat het MSW-netwerk in recente jaren sterk is verbeterd en uitgebreid, mag worden verwacht dat voor nog uit te voeren baggerbestekken voldoende referentiemetingen beschikbaar zijn. Het inrichten van extra waterstands- en afvoermeetpunten lijkt daarom niet nodig. 34

35 Figuur 27 De Maas bij Cuijk (foto RWS/Meetkundige Dienst). 35

36 36 riza

37 Referenties Beek, G.C.W. van, A.J.M. Meijer en R. Munts (1998), Macrofauna en microverontreinigingen in proefvak Zandmaas ; vóór, tijdens en na baggeren. Eindrapport ecologische monitoring. Bureau Waardenburg BV, rapport nr Hoogewoud, J.C. (1998), Invloed van de baggerwerken tussen Gennep en Grave op de grondwaterstand in de omgeving van de Maas. RWS/RIZA, rapport Lieshout, M. van (1995), Hydraulische berekeningen baggerbestek. RWS/RIZA, memo MAA*95-15(B), 18 september Maaswerken (1999), Trajectnota/MER Zandmaas/Maasroute. Projectorganisatie 'De Maaswerken'. Prins, S.R., M. van Helvert en A.P. Kok (1995), Ontwerpnota baggerwerkzaamheden zomerbed Zandmaas traject Gennep - Grave. RWS/Bouwdienst, document USW.ZAB-I Schropp, M.H.I. (1995), Monitoringsplan baggerbestek Gennep - Grave. RWS/RIZA, werkdocument X. Schropp, M.H.I. (1997), Actualisatie monitoringsplan baggerbestek Gennep - Grave. RWS/RIZA, werkdocument X. Veen, R. van der (1989), Stuwen in de Maas. RWS/RIZA, werkdocument X. Veen, R. van der, U. Pakes, J. van Essen en L. Schutte (1998), Calibratie Sobek-Maas (Versie ). RWS/RIZA, rapport Wijngaarden, M. van (september 1997), Slibdikte-meting Zandmaas baggertraject 1. RWS/RIZA, werkdocument X. Wolters, A.F.en J.A.F. van Essen (1998), Morfologische ontwikkeling van de Maas tussen Gennep en Grave ten gevolge van baggerwerkzaamheden. RWS/RIZA, rapport