België/Vlaanderen. Recente tendensen in onderwijs en begeleiding van kinderen en jongeren met een CI in Vlaanderen

Transcriptie

1 Recente tendensen in onderwijs en begeleiding van kinderen en jongeren met een CI in Vlaanderen Leo De Raeve ONICI Onafhankelijk Informatiecentrum over Cochleaire Implantatie Zonhoven-België België/Vlaanderen Terreuraanslag op luchthaven Zaventem België 541 dagen zonder regering Symposium knooppunt Nijmegen, 13 oktober Recente tendensen in onderwijs en begeleiding van kinderen en jongeren met een CI in Vlaanderen Populatie dove kinderen is in 2 decennia erg veranderd 3 De populatie dove kinderen is de laatste jaren drastisch veranderd en dit vooral in landen waar men beroep kan doen op: Vroege objectieve gehoorscreening van alle pasgeborenen: -Vlaanderen: 1998 (1999) -Nederland: UK: Zweden: Vroege multidisciplinaire (gezins)begeleiding Vroege kinderaudiometrie en digitale hoorapparaten (Bilaterale) CI s op jonge leeftijd Terugbetaling CI bij kinderen vanaf 1994 Terugbetaling bilaterale CI bij kinderen vanaf Dove kinderen in Vlaanderen: > 90% draagt CI(s) 75% 50% 35% 2 CI s 1

2 Vroege screening en vroege implantatie kan leiden tot Beter auditief functioneren; beter spraakverstaan Blamey et al, 2001; Geers, 2006; Sharma, 2007; Wiefferink et al, 2008 Spraak en aanvankelijk (woordenschat) taalontwikkeling (expressief and receptief) binnen de grenzen van normaalhorende kinderen Hammes et al, 2002; Novak et al, 2000; Nikolopoulos et al, 2004; Schauwers et al, 2007; Hammer et al, 2008 MAAR:-op hoger complex taalniveau (complexe grammatica), meer problemen, McKinley, et al, 2006; Archbold et al, alhoewel het aanvankelijk lezen op niveau van horenden functioneert, wordt de kloof in het begrijpend lezen met de leeftijd steeds groter, Geers, Tobey, Moog, Brenner, 2008 Steeds meer CI-kinderen gaan naar het reguliere onderwijs, Archbold et al, 2002 ; Geers, 2003; Thoutenhoofd, 2005; Scherf et al, 2008; Leigh, 2008 Gemiddelde Expressieve Taalontwikkeling van 55 vroeggescreende en vroeg geïmplanteerde dove kinderen: dicht bij horenden (Non-Speech-Test/Reynell): De Raeve Leo, Belgium (2011) Begrijpend leesniveau: aanzienlijk beter dan ooit te 7 8 voren, Geers, 2003, 2008; van der Kant A et al, 2008 Gemiddelde Expressieve Taalontwikkeling van 55 vroeggescreende en vroeg geïmplanteerde dove kinderen: grote individuele verschillen De Raeve Leo, Belgium (2011) Gemiddelde Expressieve Taalontwikkeling van 55 vroeggescreende en vroeg geïmplanteerde dove kinderen:geen bijkomende beperkingen en nog grote individuele verschillen De Raeve Leo, Belgium (2011) 9 10 Oorzaken van deze grote verschillen: Leeftijd bij implantatie (duur gebruik CI) Etiology (meningitis/verbening) Electrode plaatsing (zacht en dicht bij modiolus)-chirurg De spraak-/geluidsverwerkingsstrategie (het implantaat) De afregeling van de spraakprocessor-audioloog Uni- of bilaterale/bimodale aanpassing Auditief functioneren in omgevingslawaai en op afstand Medewerking en betrokkenheid van de ouders De kwaliteit van de ouder-kind interactie (ouders/begeleiding) Bijkomende beperkingen bij het kind (30-40%) Niet alleen door bijkomende beperkingen, maar ook door leeraanleg: auditief (werk)geheugen, initiatief nemend, (kind) De kwaliteit van onderwijs (leerkracht), revalidatie (logopediste) en begeleiding Steeds meer leerlingen gaan in Vlaanderen naar het regulier onderwijs, CORA

3 Percentage dove kinderen met een CI die naar het gewone onderwijs gaan. CORA, 2016 Citaat uit 2000, meeting KIDS-Hasselt: Deze veranderde populatie dove kinderen vraagt om bijsturing van onderwijs en revalidatie Kinderen en gezinnen nog jonger begeleiden kinderdagverblijf voor dove en slechthorende baby's vanaf 6 maanden Nog meer belang aan ouder-kind-interactie Voldoende auditieve stimulatie in de communicatie (meer gesproken taalaanbod) en opvoeding (meer muziek) Meer aandacht voor de leeromgeving (klasakoestiek) Meer audiologische (technische) ondersteuning Bijsturing van de didactiek: b.v. fonologisch bewustzijn (vingerspelling, liplezen), complexe taal (zinsbouw, pragmatiek), auditief (werk)geheugen, begrijpend lezen, 14 Citaat uit 2000, meeting KIDS-Hasselt: Deze veranderde populatie dove kinderen vraagt om bijsturing van onderwijs en revalidatie Opwaardering NmG in de (vroege) communicatie en aanpassingen binnen communicatiecursus voor ouders. Specifieke begeleiding uitwerken voor geïntegreerde leerlingen, vooral op sociaal-emotioneel vlak Belang van multidisciplinaire opvolging/diagnostiek en begeleiding Meer differentiatie binnen onderwijs (klas) en zorg (leefgroep) Voldoende bijscholing van ouders en personeel Degelijk praktijkgericht onderzoek in onderwijs, begeleiding en revalidatie 15 Resultaten mochten gezien worden Wiefferink Karin, De Raeve Leo, Spaai Gerard, Vermeij Bernadette, Uilenburg Noëlle (2008), Influence of Linguistic Environment on Children's Language Development: Flemish versus Dutch Children, Deafness and Education International, 10 (4), pre-ci Meer variabelen dan alleen taalaanbod: frequentie vd begeleiding, audio-technische service, drempel met HA voor CI, FM-appartuur... eentalig >= 18 tweetalig eentalig < 18 standardized scores months reynell 36 months reynell SIR: verstaanbaar spreken Taalbegrijpen en taalexpressie 24 months schlichting syntax 36 months schlichting syntax 24 months schlichting lexicon 36 months schlichting lexicon Flemish > 18 months Dutch > 18 months Flemish < 18 months 16 Resultaten mochten gezien worden van der Kant Anne, Vermeulen Anneke, De Raeve Leo, Schrueder Robert (2010), Reading Comprehension of Flemish Deaf Children in Belgium: Sources of Variability in Reading Comprehension after Cochlear Implantation, Deafness & Education International, Vol. 12, No. 2, June, 2010, Vlaamse dove leerlingen lezen aanzienlijk beter dan de Nederlandse dove leerlingen en de CI-kinderen functioneren overal het best -De kloof met de horende leeftijdsgenoten wordt groter met de leeftijd 17 Tal van initiatieven ter verbetering van de sociaal emotionele ontwikkeling van de kinderen/jongeren: b.v. KIDS-Hasselt (B): Saturday KIDS, geïntegreerde dove jongeren ontmoeten mekaar 1x/maand: Ervaringen uitwisselen: communicatie in de klas, op speelplaats De technologie aansluiten op IPODs, tablet, telefoon, laptop, Willen meer informatie over huidige technologie in CI Pestgedrag op school, hoe reageer je, Dove jongeren verblijven op internaat, maar volgen regulier onderwijs in de buurt Reguliere leerlingen (ook kleuters) komen naar dovenschool op woensdagnamiddag (spelnamiddag) Mogelijkheid tot groepsintegratie : meerdere DSH leerlingen in dezelfde reguliere school Vakantiekampen voor dove kinderen uit regulier en special onderwijs (met dove volwassenen) 3

4 CI-leerlingen volgen in secundair onderwijs hogere studierichtingen, De Raeve L, 2015 Tolkgebruik bij dove leerlingen in regulier SO in Vlaanderen: *70% van de CI-leerlingen volgt regulier secundair onderwijs *32% volgt de richting algemeen vormend secundair onderwijs (zij waren allemaal geïntegreerd < 5 jaar) 19 Tolkgebruik dove studenten in Hoger Onderw. in Vlaanderen van MAAR 22 Percentage DSH-kinderen uit een meertalige thuisomgeving in speciaal en regulier onderwijs, CORA, % 60% Kinderen uit meertalige gezinnen die jong twee CI s krijgen kunnen beide gesproken talen verwerven vergelijkbaar met horende kinderen Zeynep : doof geboren in een Turks gezin: CI 1 op leeftijd 10 maanden CI 2 op leeftijd 18 maanden 50% 40% 30% 20% percentage in BO percentage in GON Moeder (geboren in Turkije) praat Turks tegen haar Vader (geboren in België) praat Nederlands tegen haar Zeynep komt 3 dagen/week naar speciaal kinderendagverblijf voor DSH peuters en krijgt er dan extra spraak- en taalstimulatie in het Nederlands. 10% 0% KIDS KOCA Antwerpen Spermalie Brugge KI Woluwe Kasterlinden Gent (SLP + Gregorius) Gemiddeld Op leeftijd 2;6 jaar: Expressieve woordenschat in Nederlands op 2;3 j Expressieve woordenschat in Turks op 2;0 j Algemeen taalniveau (Nederlands + Turks): 2;9 j 24 4

5 6 scholen voor DSH-leerlingen in Vlaanderen (allen met zorgondersteuning), verenigt in CORA Speciaal Kleuteronderwijs voor doven en slechthorenden (type 7): Antwerpen: differentiërende onderwijs visie Brugge: differentiërende onderwijs visie Gent + Gentbrugge: differentiërende onderwijs visie Hasselt: differentiërende onderwijs visie Woluwe-Brussel: differentiërende onderwijs visie (tot 13j) Kasterlinden-Brussel: Bilinguale Biculturele visie Speciaal Lager onderwijs voor doven en slechthorenden (type 7): Speciaal Secundair Onderwijs voor doven en slechthorenden (type 7): MAAR Verschillende Vlaamse DSH-scholen hebben te weinig leerlingen: geen kritische massa meer om homogene klassen te maken en de kinderen een goede sociaalemotionele ontwikkeling aan te bieden met vriendjes van dezelfde leeftijd. Niemand beslist tot samenwerking of sluiting van de school, liever de school openstellen voor leerlingen met een andere beperking. Ervaren leerkrachten uit speciaal onderwijs verhuizen naar de ambulante begeleiding (GON) Specialisatie in speciaal onderwijs gaat verloren. Bovendien is er in Vlaanderen geen enkele erkende bijscholing voor personeel in DSH-onderwijs. Meesten volgen alleen opleiding VGT, maar niets rond taaldidactiek, audiologie, gedifferentieerd werken, CI,. 29 MAAR De toenemende vraag naar schijftolken heeft de overheid doen beslissen dat iedereen met een Bachelor diploma of tolk-vgt diploma ook mag schrijftolken. ONICI en Hogeschool UCLL is gestart met (online) opleiding Velotype en navorming DSH-leerlingen en CI. Gelukkig hebben enkele centra (scholen + zorg) een goede werking uitgebouwd voor DSH leerlingen met (complexe) bijkomende problemen. Daarnaast voerde de Vlaamse Regering in 2014 het M-Decreet in 30 5

6 M-decreet (21/03/14), Maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften: aanvang september krachtlijnen: 1. Eerst gewoon dan buitengewoon: Het antwoord op de noden van de leerling ligt in de eerste plaats in het gewoon onderwijs. 2. De gewone school moet aantonen dat ze samen met de ouders en het centrum voor leerlingenbegeleiding (CLB) redelijke aanpassingen zoekt: langere toetstijd, rustmomenten overdag, technische hulpmiddelen gebruiken,... De school kan bovendien dispenseren (onderdelen van het leerprogramma vervangen door iets gelijkwaardigs) of remediëren (dat is extra individuele leerhulp bieden). 3. Recht op inschrijven in de gewone school: De school mag dus geen leerling weigeren die de gewone leerstof aankan met behulp van aangepaste maatregelen. 31 M-decreet: 6 krachtlijnen 4. Nieuwe types in het buitengewoon onderwijs: 1.Type 9 : voor leerlingen met ASS 2.Type Basisaanbod voor leerlingen met ernstige leer- en taalmoeilijkheden (TOS) of licht mentale beperking (LOM) die toch niet meekunnen in het regulier onderwijs (want type 1 en 8 werd afgeschaft) 5. Nieuwe toelatingsvoorwaarden voor buitengewoon onderwijs en gonbegeleiding: verslag voor toelating voor speciaal onderwijs/ ambulante begeleiding kan enkel aangeleverd worden door CLB. Het CLB zal eerst bekijken of alle mogelijke maatregelen werden genomen in de gewone school alvorens te verwijzen naar het BO of individuele GON-begeleiding toe te staan = minder individuele GON 6. Ondersteuning voor het Gewoon Onderwijs: Nood aan ondersteuning in het gewoon onderwijs zal toenemen, maar hoe? M-decreet voorziet dat er mensen, lestijden en expertise verschuiven van BO naar GO. Ambulante (GON) begeleiding moeten expertisecentrum worden voor GO, en moeten minder individuele begeleiding geven. Wie dan wel? Privé? Conclusie ONICI bijscholingen Huidige populatie dove (CI)-leerlingen hebben andere onderwijs/begeleidingsnoden dan jaar geleden ONICI Vlaanderen: toename van aantal leerlingen in GO met de oktober 2016 te Mechelen (B): Counselling and coaching skills for leeftijd en positieve resultaten op vlak van studieniveau supporting families of children with cochlear implants at home, in therapy and in Maar: speciaal onderwijs wordt (te) klein school + CI-children with additional needs 24 November 2016 te Nieuwegein (NL): workshop Auditieve training gebaseerd Gevolg: expertise en kwaliteit daalt en heterogene op de Luisterkubus klassen, waardoor ook leerlingen gaan integreren in 14 December 2016 te Vianen (NL): Kinderen die na implantatie niet evolueren GO die er (nog) niet toe in staat zijn. zoals verwacht Ambulante begeleiding (GON) wordt expertisecentrum Intensieve bijscholing Cochleaire Implantatie i.s.m. Hogeschool UCLL te (i.p.v. het doveninstituut) Leuven (B) Maar hoe expertise behouden zonder opleiding en -6 woensdagnamiddagen ( u): 29/3, 19/4, 26/4, 3/5, 10/5 en 17/5/2017 nascholing? Opleiding Velotype i.s.m. Hogeschool UCLL te Leuven te Leuven (B) M-decreet (onderwijs) en persoonsgebonden financiering -6 woensdagavonden ( u): 8/3, 22/3, 19/4, 3/5, 17/7 en 31/ (zorg) roepen heel veel vragen op naar de toekomst 34 Bedankt voor je aandacht!! Leo De Raeve ONICI leo.de.raeve@onici.be Gratis nieuwsbrief (2x/jaar) aan te vragen via de website 6