Dr. M. Rodenburg (coördinator) Geen goed gehoor; wat nu?

Transcriptie

1 Dr. M. Rodenburg (coördinator) Geen goed gehoor; wat nu?

2 Dr. M. Rodenburg (coördinator) Geen goed gehoor; wat nu? Houten, 2017

3 Eerste druk, Uitgeverij De Tijdstroom BV, Utrecht 1984 Tweede druk, Uitgeverij De Tijdstroom BV, Utrecht 1986 Derde, herziene druk, Uitgeverij De Tijdstroom BV, Utrecht 1990 Vierde, geheel herziene druk, Uitgeverij De Tijdstroom BV, Utrecht 1996 Vierde, geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier/De Tijdstroom, Maarssen 1999 Vijfde, geheel herziene druk, Elsevier gezondheidszorg, Maarssen 2001 Vijfde, geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier gezondheidszorg, Maarssen 2005 Zesde (ongewijzigde) druk, Bohn Stafleu van Loghum, Houten 2017 ISBN DOI / ISBN (ebook) 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 870 Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 Woord vooraf bij de vijfde druk Slechthorendheid en doofheid zijn ernstige handicaps. In Nederland hebben ongeveer 1,3 miljoen mensen geen goed gehoor en de helft van hen ondervindt daarvan werkelijk hinder. De situatie in België is vergelijkbaar. Over niet goed horen is al veel geschreven, zij het tot dusverre voornamelijk met het accent op de technische kanten: de oorzaken van gehoorverlies, onderzoek van het gehoor, de medische aspecten van gehoorverbetering. Veel minder aandacht is en wordt geschonken aan de psychologische, pedagogische en maatschappelijke gevolgen van niet goed horen. In Geen goed gehoor; wat nu? komen deze gezichtspunten ruimschoots aan de orde. Geen goed gehoor; wat nu? is in de eerste plaats bedoeld voor allen die beroepshalve met slechthorenden in aanraking komen. Hierbij denken we met name aan (huis)artsen, docenten, maatschappelijk werkenden, verpleegkundigen, audiologen en audiologie-assistenten, logopedisten, kno-artsen en beroepskeuzeadviseurs. Daarnaast is het boek bedoeld voor degenen die voor deze beroepen worden opgeleid. Ook hebben we ons veel moeite getroost om het boek toegankelijk te laten zijn voor doven en slechthorenden zelf. De auteurs zijn afkomstig uit verschillende disciplines. Allen werkzaam in de audiologie: twee maatschappelijk werkers, drie psychologen, een persoon afkomstig uit de slechthorende wereld, een kno-arts en twee audiologen. Hierdoor is een veelzijdig beeld ontstaan van wat slechthorendheid inhoudt. De auteurs hebben hun bijdragen grondig met elkaar besproken, zodat het boek niet een weergave is van de afzonderlijke opvattingen, ervaringen en inzichten van de schrijvers, maar door het hele team wordt gedragen. Sinds 1984, toen dit boek voor het eerst verscheen, hebben we met tussenperioden van ongeveer vier jaar een nieuwe druk verzorgd. Dan pas valt op hoeveel vernieuwing er is opgetreden. Recente ontwikkelingen, opgenomen in deze vijfde druk, zijn: De ontwikkeling van de gebarentaal gaat door. De Nederlandse gebarentaal is inmiddels erkend als een officiële taal. Het gebruik van de Nederlandse gebarentaal in het dovenonderwijs en Nederlands met gebaren bij het slechthorende onderwijs is daartoe ook toegenomen. Voor screening van het gehoor bij jonge kinderen is men bezig met een overgang van een subjectieve methode (Ewing/capas) naar een objectieve methode die kort na de geboorte al toegepast kan worden. Het plaatsen van een cochleaire implant bij kinderen is recent in het ziekenfondspakket opgenomen.

5 Een bijzonder woord van dank willen wij uitspreken voor Kristin Hanssens, verbonden aan het Koninklijk Orthopedagogisch Centrum Sint Gregorius in Gentbrugge en aan het Gehoor-, Spraak en Visuscentrum De Poolster te Brussel, en voor Koen vander Beken, orthopedagoog, eveneens verbonden aan het Koninklijk Orthopedagogisch Centrum Sint Gregorius. De auteurs voorjaar 2001

6 Inhoud 1 De betekenis van het kunnen horen Inleiding Wat betekent niet goed horen? Wat betekent niet (goed) horen voor een kind? Wat betekent niet (goed) horen voor volwassenen? Eénorigheid 20 2 Taalverwerving van het dove en slechthorende kind Inleiding Taalverwerving van het goedhorende kind Taalverwerving van een doof cq. slechthorend kind Communicatie met doven en slechthorenden 26 3 Vroege opsporing van gehoorstoornissen Inleiding Hoe gebeurt de gehoorscreening in Nederland? Hoe gebeurt de gehoorscreening in België? Wat wordt bereikt met de screening? Is gehoorscreening op nog jongere leeftijd mogelijk? Kinderen die niet vanaf de geboorte een gehoorverlies hebben 37 4 Onderzoek van kinderen op het audiologisch centrum Inleiding Anamnese Gehooronderzoek Logopedisch onderzoek Psychologisch onderzoek Maatschappelijk werk 43

7 5 Begeleiding van dove en slechthorende kinderen en hun ouders Inleiding Kinderen van nul tot circa twee jaar Kinderen van circa twee tot zes jaar Kinderen van circa zes tot dertien jaar Jongeren van dertien jaar en ouder Andere vormen van hulpverlening 55 6 Onderwijs en opleiding Inleiding Regulier onderwijs Speciaal onderwijs Vervolgopleidingen Onderwijs aan meervoudig gehandicapte kinderen Organisatie van het onderwijs in Vlaanderen 66 7 Beroepsmogelijkheden Inleiding Bemiddeling Welke beroepen? Toekomst 71 8 Op latere leeftijd verworven slechthorendheid of doofheid Inleiding Jongeren Volwassenen Ouderen Begeleiding 81 9 De bouw van het oor Inleiding Het uitwendige oor Het middenoor Het binnenoor Het labyrint Onderzoek van het gehoor Inleiding De anamnese Otoscopie Radiologisch onderzoek Audiometrisch onderzoek Gehooronderzoek bij kinderen Verschillende vormen van niet goed horen 99

8 11 Oorzaken van doofheid en slechthorendheid Inleiding Heel jonge kinderen Peuters, kleuters en oudere kinderen Volwassenen Ouderen Verbetering of herstel van het gehoor Inleiding Heel jonge kinderen Peuters, kleuters en oudere kinderen Volwassenen Cochleair implantaat (CI): elektrische stimulatie van het binnenoor Oorsuizen Het hoortoestel als hulpmiddel Inleiding De bouw van het hoortoestel De verschillende soorten hoortoestellen Wat mag van een hoortoestel worden verwacht? Welk oor en welk hoortoestel? Technische hulpmiddelen om de communicatie te vergemakkelijken Inleiding Wek- en waarschuwingssystemen Hulpmiddelen om geluid te versterken Technische hulpmiddelen om een spreker beter te verstaan Telecommunicatie Niet-technische mogelijkheden om het spraakverstaan te vergemakkelijken Inleiding Het gunstiger maken van de luisteromstandigheden Hoortraining Spraakafzien Het mond-handsysteem (MHS) Cued speech Vingerspelling Klankgebaren Total Communication (TC) Waarnemen van geluid via lichtsignalering en met de tastzin 162

9 16 Vorming en ontspanning Vormingswerk Gezelligheidsverenigingen Sport Vakantie Massamedia Vrijetijdsbesteding Kerkdiensten Wie betaalt wat? Nederlandse situatie Belgische situatie Instellingen in Nederland Instellingen voor diagnose en revalidatie Onderwijs Centra voor onderzoek en behandeling met residentiële mogelijkheden Psychosociale hulpverlening Ouder- en patiëntenverenigingen Diversen Instellingen in België Instellingen voor diagnose en revalidatie Onderwijs Woonvoorzieningen Psychosociale hulpverlening Ouder- en patiëntenverenigingen Internationale organisaties Specifieke doelgroepen Informatiecentra en vormingsdiensten Vlaamse gebarentaal en tolken Toeristische diensten voor doven en slechthorenden Diversen Informatieve boeken over doofheid en slechthorendheid Informatieve boeken Brochures Videobanden / cd-roms 230 Register 231 Illustratieverantwoording 231 Personalia 237