Nieuwe stoffen, nieuwe materialen

Transcriptie

1 J Nieuwe stoffen, nieuwe materialen Leerstof 1 a 1 hout 2 steen 3 leem 1 (gewapend) eton 2 aksteen 3 ement 4 hout 5 glas ook goed: kunststof, verf, aluminium, staal 2 a uit aardolie grondstoffen: ijzererts, steenkool (okes) en luht reatieshema: ijzererts + okes + luht -> ijzer + koolstofdioxide 3 a Men geruikt daarvoor het smeltpunt, kookpunt, kleuf, geur, smaak en dihtheid. Dat zijn hardheid, uigzaamheid, randaarheid en oplosaarheid. Toepassing 4 a de Leeuwenpoort in het Griekse Myene de Eiffeltoren in Parijs de Euromast in Rotterdam de toren van Pisa Leeuwenpoort: steen Eifeltoren: staal Euromast: (gewapend) eton, staal en glas toren van Pisa: steen (ement) 5 a Het meest wordt staal (ijzer) geruikt. Toen kwam pas de industriële produtie goed op gang. Ook nam de vraag vanuit de vliegtuigindustrie sterk toe. 6 a Een zeppelin eweegt langzaam door de luht. De snelheid en vorm lijken op die van een ship. Aluminium is een liht metaal, ijzer (staal) niet. Helium heeft een kleinere dihtheid dan luht en helium is onrandaar.

2 BASISSTOF Hoofdstuk 1 Stoffen a d e f Dit Europa is een maan ij Jupiter. De gasdruk is 0, atmosfeer. De overgang van vast naar gas heet sulimeren. Het water ontleedt in waterstof en zuurstof. water -» waterstof + zuurstof Men edoelt dat zuurstof een grotere dihtheid heeft dan waterstof. Plus Smeltend ruer S a In de Fl-raerij test men nieuwe materialen en randstoffen uit om nog sneller te gaan. De uitkomsten geruikt men ook voor de ontwikkeling van nieuwe auto's. van aardolie De and is zwart en ij verranding zie je zwarte roetwolken. 9 a Kunststof is heel liht (heeft een kleine dihtheid). Kunststof is sterk. Meer geruik van kunststoffen maakt de auto lihter. Een lihtere auto verruikt minder randstof. 10 a Er is 63% aluminium en 29,5% staal geruikt. Metaalmengsels zijn harder dan de zuivere metalen. 2 Zuïwere stoffen en mengsels Leerstof 11a Je noemt een mengsel homogeen als je vershillende estanddelen van het mengsel niet meer afzonderlijk ziet. luht drinkwater spiritus Ook goed zijn wasenzine, jenever, soldeertin, 20 en 50 euroent. 12 a Als je in het mengsel de afzonderlijke stoffen nog kunt zien is het mengsel. Zand is een vooreeld van een mengsel. Ook goed is rinta met melk, pindakaas met nootjes, et etera. 13 a Maximaal Aanvaarde Conentratie De eenheid is aantal mg per m 3. Toepassing 14 a Suiker en aluminiumfolie zijn zuivere stoffen. Jenever is een homogeen mengsel. Melk, sinaasappelsap, Duo Penotti en Engelse drop zijn heterogene mengsels.

3 15 a SuLimatiepunt is de temperatuur waarij een vaste stof overgaat in een gas. Er ontstaan pijnlijke rode vlekken en laren op de huid. de hoge dihtheid waardoor andere gassen zoals luht verdreven worden; dat het geen geur heeft zodat je het niet kunt waarnemen d de MAC-waarde is 9000 mg/m 3 = 9 g/m 3 = 4,6 m 3 /m 3 (9 g = 9/1,97 = 4,6 m 3 ) e 0,12 m 3 = m 3 dus /4,6 = MAC-waarde (afgerond) 16 a Je ziet de afzonderlijke gassen niet. het fotosyntheseproes in groene planten ijvooreeld ij mistig weer d Je ziet en voelt de afzonderlijke stoffen luht en water. Plus Koolstofdioxide en het Nyosmeer 17 a Een homogeen mengsel: je ziet de afzonderlijke stoffen niet. als je een fles of likje frisdrank openmaakt Bij deze kleine hoeveelheid koolstofdioxide levert het geen proleem op. 18 a Het gas is kleurloos en reukloos. Totaal kwam er meer dan m 3 koolstofdioxide vrij. De oppervlakte is = m 2 groot. Dus de hoogte is / = 2 m. Tot een hoogte van 2 m is al de luht verdreven. In een koolstofdioxide-atmosfeer stikken mens en dier, want die ademen onder die 2 m hoogte. 3 Soorten mengsels Leerstof 19 a Tijdens het smelten lijft de temperatuur hetzelfde. Tijdens het koken lijft de temperatuur hetzelfde. Tijdens het smelten stijgt de temperatuur langzaam. d Zij edoelt dan dat tijdens het koken van wijn de temperatuur langzaam stijgt. Wijn kookt innen een epaald temperatuurgeied. 20 a Het massaperentage geeft aan hoeveel er van een epaalde stof in gram per 100 gram mengsel voorkomt, uitgedrukt in proenten. Het volumeperentage geeft aan hoeveel er van een epaalde stof in (milli)liter per 100 (milli)liter mengsel voorkomt, uitgedrukt in proenten.

4 BASISSTOF Hoofdstuk 1 Stoffen Toepassing 21 mengsel kraanwater gezette koffie melk spons inkt mist troeel rivierwater een stofwolk type mengsel oplossing oplossing emulsie shuim oplossing nevel suspensie rook homogeen/ homogeen homogeen homogeen 22 Wasenzine is een mengsel. Op het etiket staat dat wasenzine een kooktrajet heeft van 100 tot 140 C. 23 a Bijenwas egint te smelten ij 40 C. Bij 60 C is ijenwas helemaal gesmolten. Bijenwas heeft een smelttrajet dus is het een mengsel. 24 a 10 gram jam evat 33 massa% suiker dus 33/ = 3,3 gram suiker 450 gram jam evat 33 massa% suiker dus 33/ = 150 gram suiker (afgerond) 25 a 1000 liter wijn evat 12 volume% alohol, dus 12/ = 120 L alohol. Cogna evat 35 volume% alohol, dus met 120 L alohol kun je 100/ = 340 L ogna (afgerond) maken. Cogna ontstaat door destillatie van wijn. Plus Melkvet 26 a d e Vet heeft een kleinere dihtheid dan water. Emulgatoren zorgen ervoor dat water en vet met elkaar vermengd lijven. Volle melk evat 3,5% vet, halfvolle melk evat 1,5% vet. Magere melk evat nauwelijks vet. Alle estanddelen worden met elkaar vermengd door roeren. De melk is overal in het pak van dezelfde samenstelling. 27 a 200 ml melk = 200 1,04 = 208 g melk dit evat 1,5% = 1,5/ = 3,2 g vet 208 g melk evat 3,5/ = 7,3 g vet Deze enaming klopt niet als je naar het vetgehalte kijkt. Volle melk evat namelijk meer dan twee keer zoveel vet als halfvolle melk.

5 (1\ Mengsels sheiden Leerstof 28 a 1 de vaste deeltjes die na filtreren op het filter ahterlijven 2 de stof of stoffen die na destilleren in de kolf ahterlijven de vloeistof die na filtratie door het filter heenloopt de vloeistof die ij destillatie verdampt en elders na ondenseren opgevangen wordt d een stof die makkelijk in de gasfase overgaat soort mengsel oplossing suspensie emulsie rook sheidingsmethode 1 destilleren filtreren entrifugeren filtreren sheidingsmethode 2 indampen ezinken ezinken adsorptie Toepassing 30 sheidingsmethode indampen destilleren entrifugeren filteren extratie adsoreren vershil in eigenshappen kookpunt (vluhtigheid) kookpunt (vluhtigheid) dihtheid deeltjesgrootte oplosaarheid aanhehtingsvermogen vooreeld winnen van zout uit zeewater destillatie van wijn afsheiden vet uit melk winning van drinkwater thee zetten geurvreter, gasmasker 31 a de sheidingsmethode zeven of filtreren vaste, niet opgeloste deeltjes de sheidingsmethode adsorptie d Nee, want de stoffen zijn opgelost dus filtratie zal niet lukken. Bovendien zijn het geen geur- of smaakstoffen dus adsorptie zal niet lukken. 32 a De pitten, vruhtvleesdeeltjes en shillen lijven ahter dus je maakt ij filtratie geruik van vershil in deeltjesgrootte. Olijfolie lost niet op in water. Kies een oplosmiddel waarin de olie als enige wel oplost, filtreer en destilleer het filtraat. De olie zal dan als residu ahterlijven. 33 a Je verwijdert dan de niet opgeloste vaste deeltjes. Bij een fijnzandfilter houd je kleinere deeltjes over dan ij een grofzandfilter. 1 Het zal sneller gaan, omdat het grofzandfilter de grootste deeltjes al tegengehouden heeft. 2 Anders zal het fijnzandfilter te snel verstopt raken. d Atiefkoolfilters adsoreren de geur- en smaakstoffen.

6 BASISSTOF Hoofdstuk 1 Stoffen 34 a krijt + zoutzuur -» koolstofdioxide + aliumhloride-oplossing Voeg aan een hoeveelheid krijt een overmaat zoutzuur toe. Waht tot de reatie afgelopen is (geen gasontwikkeling meer). Filtreer dan het mengsel. Het indmiddel is dan het residu. Plus Gedestilleerde dranken 35 a suikeroplossing -> aloholoplossing + koolstofdioxide Suiker ontstaat door het fotosyntheseproes in groene planten. Alohol heeft het laagste kookpunt dus het destillaat is de verhoogde aloholoplossing en het residu is de verlaagde aloholoplossing. 36 a Laat het fruit eerst vergisten door toevoeging van gistateriën in een afgesloten vat, waarij aloholoplossing ontstaat. Destilleer de aloholoplossing enige malen, zodat vrijwel zuivere alohol ontstaat. De kookpunten van methanol en alohol liggen diht ij elkaar. Je vangt het eerste destillaat apart op. 10

7 TEST JEZELF Hoofdstuk! Stoffen Test Jezelf 1 A 2 C 3 D 4 D 5 B Toelihting: Je het 8% van 750 g = 8/ = 60 g azijnzuur. 6 A Toelihting: 35 g van 1024 g is dus 35/ % = 3,4 massa%. 7 C Toelihting: 1500 L moet = g zout evatten. 8 B 9 D 10 C 11 B 12 B ' 13 B 14 A Toelihting: 120 m 3 mag 120 0,05 = 6 mg kwik evatten. 15 C 16 Zie de tael. soort mengsel homogeen of fase helder of ondoorzihtig welke soorten stoffen zitten erin emulsie vloeiaar ondoorzihtig vloeistof in vloeistof oplossing homogeen vloeiaar helder stof opgelost in vloeistof suspensie vloeiaar ondoorzihtig vaste stof in vloeistof rook gas ondoorzihtig vaste stof in gas nevel gas ondoorzihtig vloeistof in gas shuim vast of vloeiaar ondoorzihtig gas in vaste stof of vloeistof 17 Grafiek 1: water-methanolmengsel, je ziet een kooktrajet tussen 65 C en 100 C Grafiek 2: ether-aloholmengsel, je ziet een kooktrajet tussen 35 C en 78 C Grafiek 3: zuiver aeton, je ziet een kookpunt ij 56 C 11

8 TEST JEZELF Hoofdstuk 1 Stoffen 18 a Berekening: 123 mg = 15,4%. Dus 100% = 100/15,4 123 = 799 mg kalk Berekening: Er is per 100 ml melk 62 mg extra kalk toegevoegd. Dus het evat = 185 mg kalk per 100 ml. Op het etiket staat 180 mg, dus de ewering klopt (ongeveer) wel. Berekening: dagelijks he je 799 mg kalk nodig. Van deze melk moetje dan dus dagelijks 799/ ml = 444 ml drinken. 19 a oplossing: indampen of destilleren suspensie: filtreren, ezinken of entrifugeren emulsie: entrifugeren of laten ontmengen en afshenken indampen: vershil in kookpunt filtreren: vershil in deeltjesgrootte; ezinken/entrifugeren: vershil in dihtheid entrifugeren: vershil in dihtheid 20 Als eerste voeg je (warm) water toe. Het zout lost op in het water, zand niet. Daarna kun je gaan filtreren of het zand laten ezinken. De heldere vloeistof die overlijft ga je indampen. Je houdt dan zout over. 12

9 EXTRA BASISSTOF Hoofdstuk 1 Stoffen Parfum 1 Je maakt geurstoffen vrij uit natuurlijke grondstoffen en/of je maakt synthetishe geurstoffen. 2 De winning van geurstoffen uit loemlaadjes door de loemlaadjes op een ed van olie te leggen. Na 60 dagen voeg je alohol toe waar het vet in oplost. De geurstoffen lijven dan ahter. 3 a fijnmaken van de loemlaadjes Stoom wordt langs/door loemlaadjes geleid. Hierdoor verdampen de geurstoffen. Elders vangt men dit mengsel van waterdamp en geurstoffen op en laat men water en geurstoffen ontmengen. 4 In een extratieapparaat mengt men loemlaadjes en oplosmiddel. In het oplosmiddel lossen de geurstoffen op. Men destilleert deze oplossing waarij de geurstoffen overlijven. 5 a Extratie: geurstoffen worden onttrokken aan de loemlaadjes. Extratie: vet lost op in alohol, de geurstoffen niet. Het is areidsintensief en daardoor erg duur. 6 a Je krijgt dan een groter ontatoppervlak. Zie figuur 1. stoom loem laadjes rest loemlaadjes water A figuur 1 7 a Extratie erust op vershil in oplosaarheid. Men wil het oplosmiddel alohol nog vaker geruiken. Het is te duur om zomaar te laten verdampen. Zie figuur 2. alohol \alohol alohol met geurstoffen loemlaadjes extratieapparaat destillatieapparaat geurstoffen rest loemlaadjes & figuur 2 13

10 BASISSTOF Hoofdstuk! Stoffen a a Parfum estaat uit een mengsel van een aantal geurstoffen. De hemishe industrie kan vele duizenden geurstoffen maken. Dat zijn er veel meer dan natuurlijke geurstoffen. De hemishe industrie kan de geurstoffen goedkoop produeren. Per 4000 kg loemlad kan er 1 kg geurstof 'Rosé' gemaakt worden. Dat is 1/ % = 0,025%. Je vindt de loemsoort Rosé entifolia in Frankrijk en Marokko. Hier zijn de weersomstandigheden ideaal: niet te heet en niet te droog. De soort heeft 700 tot 900 mm regen in de zomer nodig. De Rosé damasena vind je in Bulgarije en Turkije. Deze roos heeft een klimaat nodig met gemiddelde temperaturen en een gemiddelde vohtigheidsgraad. 14