NIEUWSBRIEF Steunpunt Huiselijk Geweld

Transcriptie

1 NIEUWSBRIEF Steunpunt Huiselijk Geweld Jaargang 4, nummer 1 voorjaar 2010 Voorwoord In deze nieuwsbrief wordt er vanuit verschillende invalshoeken ingegaan op eergerelateerd geweld. Eer speelt in alle culturen en is van alle tijden. In de kunst verzetten Romeo en Julia zich al tegen de traditie van uithuwelijking en streden voor het recht van de vrije partnerkeuze. Ook in de Nederlandse cultuur spelen eerfacetten een rol. Maar de opvattingen over welk gedrag gepast is en welk gedrag de eer schendt zijn vanuit de verschillende culturen heel divers. Er is dan ook geen standaardaanpak voor eergerelateerd geweld, het is steeds weer zoeken naar maatwerk. En niet iedereen hoeft even deskundig te zijn. Maar van belang is wel dat een ieder die met eergerelateerd geweld te maken krijgt, een open oog en een luisterend oor heeft voor de problematiek, weet waar de signalen besproken kunnen worden en waar de benodigde expertise te halen is. In deze nieuwsbrief kun je lezen dat er in de regio s hard aan gewerkt wordt de problematiek zichtbaar en bespreekbaar te maken en met elkaar te zoeken naar een goede aanpak. Karima Ouchan schrijft over de inzet van de minderhedenorganisaties om de problematiek in de eigen geledingen aan de orde te stellen. Ook kun je lezen over de activiteiten van de Twentse gemeentes om gezamenlijk een goede aanpak te ontwikkelen en de wijze waarop de politie IJsselland het onderwerp aandacht geeft in haar organisatie. Ook informeren we je waar de nadruk van het Steunpunt Huiselijk Geweld dit jaar op ligt in de aanpak van eergerelateerd geweld. Ik hoop dat dit alles er aan bijdraagt dat ook jij geïnspireerd wordt de problematiek zichtbaar te maken en je je inzet wilt leveren voor het ontwikkelen van een gezamenlijke aanpak. Agnes Huls Manager Steunpunt Huiselijk Geweld Eergerelateerd geweld = Elke vorm van geestelijk of lichamelijk geweld, gepleegd vanuit een collectieve mentaliteit in reactie op een (dreiging van) schending van de eer van een man of vrouw en daarmee van zijn of haar familie waarvan de buitenwereld op de hoogte is of dreigt te raken. Huwelijksdwang = Het dwingen van een meisje/vrouw of jongen/man tot een huwelijk, door ouders, familie of gemeenschap. Een gearrangeerd huwelijk is niet per definitie een gedwongen huwelijk: er is een grijs gebied van zachte dwang Achterlating = Net als eergeweld is achterlating vaak nauw verbonden met huwelijksdwang. Bij achterlating is echter niet altijd sprake van uithuwelijking. In veel situaties leidt achterlating tot uithuwelijking of wordt een kind achtergelaten omdat het zich niet conformeert aan de verwachtingen van ouders. Eergerelateerd geweld kan verschillende oorzaken hebben, zoals: Het niet handelen in overeenstemming met de traditie. Het niet eervol handelen (status, prestige, aanzien etc.). Het ontdekken van een afwijkende seksuele voorkeur van de zoon of dochter. Het verliezen van maagdelijkheid voor het huwelijk. Het vreemdgaan van de vrouw. Eerschending kan verschillende consequenties hebben, zoals fysiek geweld, geestelijk geweld, onderdrukking, gedwongen huwelijk, verstoting, ontvoering, achterlating en, als uiterste, doding.

2 N I E U W S NIEUWSBRIEF Eergerelateerd geweld is mensonwaardig en eerloos! Kies daarom voor de goede kant van de eer. Programma Aan de goede kant van de eer Processen die verandering van mentaliteit en emancipatie behelzen zijn belangrijk en dienen vooral van binnenuit te worden ondersteund en gestuurd te worden. Organisaties voor allochtonen hebben hier een belangrijke rol in te vervullen, ook als het gaat om eergerelateerd geweld. Minderhedengemeenschappen kunnen op die manier zelf een rol vervullen in het proces van mentaliteitsverandering, en zij kunnen hun achterban alternatieven aanreiken voor geweld omwille van de familie-eer. Met vier koepels van minderhedenorganisaties is er overeenstemming bereikt over kaders voor een meerjarig programma voor de maatschappelijke preventie van eergerelateerd geweld. Het programma Aan de goede kant van de eer wordt voorzien van inzet vanuit: Vluchtelingenorganisatie Nederland (VON), het Inspraak Orgaan Turken (IOT), het Samenwerkingsverband van Marokkanen in Nederland (SMN) en de Samenwerkende Turkse Organisatie in Overijssel (STO). Het meerjaren Kaderprogramma richt zich op het tegengaan van eergerelateerd geweld door 1. Het verbeteren van contacten en samenwerking vanuit minderhedengemeenschappen met de aanpak van betrokken instanties. 2. Het verhogen van (zelf)redzaamheid van personen uit gemeenschappen waar eergerelateerd geweld zich traditioneel voordoet. 3. Het bevorderen van mentaliteits- en gedragsverandering. Het kaderprogramma heeft een looptijd van oktober oktober Het maakt deel uit van het integrale beleidsprogramma Eergerelateerd Geweld. Met het faciliteren van maatschappelijke inzet van minderhedenorganisaties in het kaderprogramma levert het een bijdrage aan de volgende doelstellingen uit het Programma Eergerelateerd Geweld van de overheid: Slachtoffers en risicogemeenschappen zijn weerbaar bij eergerelateerd geweld. Instellingen werken met gemeenschappen samen. Het meerjaren kaderprogramma bestaat uit initiatieven van de vier koepelorganisaties en een ondersteunings-programma. Met subsidiering van deelprojecten krijgen de organisaties de ruimte om naar eigen inzicht projectactiviteiten vorm te geven. De organisaties dragen hiermee ook een eigen verantwoordelijkheid voor het behalen van de doelstellingen. Karima Ouchan Projectleider Aan de goede kant van de eer bij het SMN Steunpunt Huiselijk Geweld als speerpunt huwelijksdrang en achterlating Het SHG heeft de problematiek van eergerelateerd geweld als een speerpunt geformuleerd in haar activiteiten voor 2010, waarbij we het accent vooral willen leggen op de ondersteuning van de landelijke campagne rondom huwelijksdwang en achterlating. Jongeren, of zij die met jongeren te maken hebben, kunnen bellen met het SHG als zij vrezen te worden uitgehuwelijkt of te worden achtergelaten in het land van herkomst. We bespreken samen met de jongere zelf (of met de professional die belt) wat de stappen zijn die ondernomen kunnen worden en schakelen hulp in waar dat nodig of gewenst is. Daarnaast zullen we de komende periode op verschillende manieren deze problematiek onder de aandacht brengen, bijvoorbeeld door het geven van voorlichtingen over dit onderwerp. Karin Dillen Medewerker SHG

3 Jaargang 4, nummer 1 Twentse aanpak tegen Eergerelateerd Geweld De gemeenten Enschede, Hengelo en Almelo zijn pilotgemeenten binnen het kabinetsbrede Programma Eergerelateerd Geweld. Dit interdepartementale programma (zie eerder in deze nieuwsbrief) richt zich op verschillende beroepsgroepen die een belangrijke rol spelen bij een effectieve aanpak van eergerelateerd geweld en op het tot stand komen van samenwerking op lokaal niveau. De gemeenten werken binnen de Aanpak Eergerelateerd Geweld samen met de landelijke koepelorganisaties van migrantengroepen: SMN, IOT en VON. Bestuurlijke aanpak gemeente Almelo De gemeente Almelo is door het ministerie van Justitie gevraagd om pilotgemeente te zijn voor het thema Bestuur. Bij de bestuurlijke aanpak gaat het met name om het opzetten van een goede regie vanuit de gemeente op lokale en regionale samenwerking, in hoofdzaak om een sluitende keten van signalering, melding en hulpverlening te realiseren. Hiertoe wordt in 2010 een aantal activiteiten uitgezet, zoals een scholingsprogramma voor 1 e lijnprofessionals die een belangrijke signaleringsfunctie hebben op dit terrein, en de inrichting van een regionaal expertiseteam. Daarnaast is een heldere en werkbare signaleringsstructuur van belang. We willen daarom signalen op één centraal punt bijeenbrengen, waar tevens vanuit het werkveld én vanuit burgers informatie en advies kan worden ingewonnen. Almelo, Hengelo en Enschede gaan hierbij nauw samenwerken. Uitgangspunt bij de samenwerking is: regionaal waar het kan, lokaal waar het moet. Preventieaanpak gemeente Hengelo en Enschede De gemeenten Hengelo en Enschede zetten zich tot eind 2010 in voor preventie van eergerelateerd geweld. De organisaties Scala (welzijn Hengelo) en Alifa (welzijn Enschede) voeren dit project uit namens de beide gemeenten. Het doel van het project is om eind 2010 een sluitende keten van signalering, melding en hulpverlening te hebben ontwikkeld. Onderstaande partijen worden elk op verschillende wijze betrokken: 1. Bij professionele organisaties die in aanraking kunnen komen met eergerelateerd geweld (o.a. hulpverlening, welzijn, politie, onderwijs) wordt ingezet op het bevorderen van kennis over eergerelateerd geweld, het vroegtijdig kunnen herkennen van signalen, het gezamenlijk maken van afspraken over signaleren en melden, en het in contact komen met migrantenorganisaties. 2. Met Suryoye, Turkse en Marokkaanse migrantenorganisaties worden activiteiten georganiseerd waarbij eergerelateerd geweld bespreekbaar gemaakt wordt en sleutelfiguren uit de organisaties worden getraind. En er wordt samenwerking gezocht met professionele organisaties om bekendheid met en vertrouwen in deze organisaties te vergroten. 3. Met scholen voor voortgezet onderwijs en het ROC van Twente worden methodes ontwikkeld voor het bespreekbaar maken onder leerlingen. Met het ROC van Twente en Saxion Enschede wordt daarnaast gekeken op welke wijze kennis over (signalen van) eergerelateerd geweld kan worden ingebed binnen opleidingen voor aankomend professionals. Tenslotte is het de bedoeling om eergerelateerd geweld te borgen binnen bestaande zorg- en samenwerkingsstructuren. Omdat eergerelateerd geweld veelal in huiselijk kring plaatsvindt, is er een overlap met huiselijk geweld. De organisaties die betrokken zijn bij beide vormen van geweld zijn grotendeels dezelfde. Aangezien huiselijk geweld goed weggezet is in Twente, kan deze structuur gebruikt worden bij eergerelateerd geweld. Echter, om zaken van eergerelateerd geweld te kunnen onderscheiden van huiselijk geweld, is specifieke kennis van zaken nodig. Daarom zal er een soort van expertisebank EGG aangehangen moeten worden bij de structuur van huiselijk geweld. De vraag is dan wat er nodig is om verbindingen te maken met de bestaande structuren en eergerelateerd geweld hierin in te bedden. De betrokken ketenpartners zullen zich de komende tijd over deze vraag gaan buigen. Voor meer informatie kunt u terecht bij: Annette Eggen, Projectleider Almelo (a.eggen@almelo.nl) Petra ter Denge, Projectleider Hengelo (p.terdenge@scalawelzijn.nl) Christine Mulder, Projectmedewerker Enschede (c.mulder@alifa-welzijn.nl)

4 NIEUWSBRIEF Politie is extra alert in zaken waarbij de eer is aangetast Van tijd tot tijd hoor je er ineens weer iets over in het nieuws: een zaak van eergerelateerd geweld. Een fenomeen waar ook politiemedewerkers plotseling mee te maken kunnen krijgen. Dat kan in een ernstige, opvallende vorm zijn, maar het kan ook voorkomen dat niet duidelijk is dat er dreiging is van eergerelateerd geweld. Sinds 2006 wordt er binnen de politie op landelijk niveau gewerkt aan een aanpak. Eind vorig jaar resulteerde dat binnen de politie IJsselland in het vaststellen van het proces en de aanpak Eergerelateerd geweld Politie IJsselland. Het politieproces bestaat uit drie onderdelen: signaleren, identificeren en interveniëren. In alle drie de onderdelen heeft de politie een rol, maar vooral het signaleren is van groot belang. Zowel de politieman op straat als de rechercheur moet zich meer bewust worden van deze vorm van dreigend of daadwerkelijk geweld. Bij het opnemen van een aangifte of bij het horen van een slachtoffer of getuige is het belangrijk om signalen van dreigend eergerelateerd geweld op te pakken. Om dit te bereiken is er in enkele politieteams een taakaccenthouder eergerelateerd geweld aangesteld. Hij of zij fungeert als aanspreekpunt voor de collega s. Deze taakaccenthouders hebben een cursus gevolgd en zijn goed op de hoogte van het onderwerp. Mocht een collega een vermoeden hebben van deze vorm van geweld in een zaak, dan kan hij of zij voor advies en/of begeleiding naar de taakaccenthouder. Het aantal taakaccenthouders eergerelateerd geweld is op dit moment helaas beperkt. De verwachting is dat dit aantal in de toekomst uitgebreid kan worden. Vormen van eergerelateerd geweld en eerherstel Eergerelateerd geweld komt in verschillende vormen voor. Eerwraak is er een voorbeeld van, maar dat is ook direct de meest ultieme vorm. Er zijn namelijk ook bijna altijd meerdere manieren om de eer te herstellen. Vanaf het punt van eerschending tot het punt van eerwraak kunnen er diverse handelingen plaatsvinden die eerzuiverend werken. En daarom vindt de politie het van groot belang om eergerelateerd geweld vroeg te signaleren. Het is immers mogelijk om de eer te zuiveren voordat er sprake is van eerwraak. Procedure Rijst bij een politiemedewerker het vermoeden van (dreigend) eergerelateerd geweld, dan wordt contact opgenomen met een van de taakaccenthouders en de portefeuillehouder EGG binnen de regio. Vervolgens wordt in overleg door de betrokken collega een checklist ingevuld om te identificeren of er daadwerkelijk sprake is van eergerelateerd geweld en op welke manier dit tot uiting kan komen/komt. Deze checklist wordt aangeboden aan het Landelijk Expertise Centrum van de Nederlandse politie voor een analyse. Mocht geconcludeerd worden dat interventie nodig is, dan bepaalt de portefeuillehouder binnen het betreffende korps uiteindelijk hoe dit plaatsvindt. Dit kan variëren van een bemiddelend gesprek tot een strafrechtelijk onderzoek. Daar waar mogelijk vindt samenwerking met andere hulpverleningsinstanties plaats. Niet onderschatten Eergerelateerd geweld is een onderwerp dat niet onderschat mag worden. Enkele jaren geleden is er in een andere politieregio een meisje om het leven gekomen door eerwraak. Omdat haar familie haar vriendje niet goedkeurde, beëindigde ze haar relatie. Toen de ouders ontdekten dat het 16-jarige meisje intiem was geweest, ging het mis. Het meisje had bij de politie meerdere malen aangegeven dat ze uit huis wilde, maar omdat ze nog onder het ouderlijk gezag viel, werd ze niet bij de familie weggehaald. Enkele dagen later werd zij dood aangetroffen. Voor westerlingen is iets dergelijks misschien onbegrijpelijk, maar het is wel de realiteit waarmee de politie te maken kan krijgen. Daarom wordt er binnen de politie voortdurend op gestuurd om extra alert te zijn in zaken waarbij de eer is aangetast. Politie IJsselland

5 Jaargang 4, nummer 1 Kort nieuws Dvd en handleiding Geweld is niet gewoon. Een voorlichtingsfilm voor asielzoekers in de centrale opvang, en voor vluchtelingen en andere nieuwkomers. Er wordt niet gesproken in de film, alles is gevisualiseerd. Thema s naast eergerelateerd geweld: seksuele intimidatie, gedwongen prostitutie, huiselijk geweld, discriminatie tegen homoseksuelen en ken uw recht Zoek hulp. Boeken en documenten Terpstra, L. & Van Dijke, A. (2006). Buitengesloten. Meiden vertellen over hun worsteling met familie-eer. Tien portretten. Amsterdam Van Eck, J. & Van Eck, C. (2001) Door bloed gezuiverd: eerwraak bij Turken in Nederland. Bakker, H. (TransAct). (2005) Eergerelateerd geweld in Nederland: Een bronnenboek. Utrecht Kleijwegt, M. (2010) Sofia. Verhaal van een verboden liefde. Amsterdam: Uitgeverij Atlas. Websites Mary Hazenberg Beleidsmedewerker Communicatie en PR Steunpunt Huiselijk Geweld Het SHG is er voor iedereen Iedereen die op wat voor manier dan ook met huiselijk geweld te maken heeft, kan terecht bij het SHG. Het is een laagdrempelig, per telefoon en toegankelijk loket. Het SHG is bedoeld voor zowel slachtoffers als plegers van geweld, getuigen en betrokkenen, hulpverleners en professionals. Het SHG is 24 uur per dag en 7 dagen per week bereikbaar. De medewerkers van het SGH luisteren naar het verhaal, denken mee, geven advies of consult, verwijzen door en coördineren de ketenaanpak. Nu is het genoeg t (5 ct/min, na doorschakeling lokaal tarief) m. info@s-hg.nl w. Heb je vragen of opmerkingen naar aanleiding van deze nieuwsbrief? Je reactie kun je mailen aan mhazenberg@vrouwenopvangoverijssel.nl. Wil je dat anderen deze nieuwsbrief ook ontvangen? Mail dan hun naam en mailadres naar info@s-hg.nl.