Pilotproject Preventie Eergerelateerd Geweld Plan van Aanpak - Hengelo & Enschede

Transcriptie

1 Pilotproject Preventie Eergerelateerd Geweld Plan van Aanpak - Hengelo & Enschede Inleiding Van 2006 tot en met 2010 is er een kabinetsprogramma Eergerelateerd Geweld van de ministeries van Justitie, VWS en VROM/WWI. Het ministerie van VROM/WWI voert het deelproject Maatschappelijke Preventie uit en heeft hiervoor het Meerjaren Kaderprogramma Aan de goede kant van de eer gestart. Dit kaderprogramma richt zich op het verhogen van de weerbaarheid en (zelf)redzaamheid onder potentiële risicogroepen. Dit gebeurt via het bevorderen van de inzet van migrantenorganisaties, het stimuleren van contact en samenwerking tussen migrantengroepen en instellingen, en het bevorderen van preventie in de gemeentelijke aanpak. Ten behoeve van een gemeentelijke preventieaanpak is een tiental pilotgemeenten uitgekozen, waaronder de gemeenten Enschede en Hengelo. Een lokale preventieaanpak is noodzakelijk, omdat de afstand tussen risicogroepen en slachtoffers enerzijds en instanties anderzijds te groot is. Dit heeft als gevolg dat er geen effectief bereik is van risicogroepen en geen effectieve preventie en hulp aan slachtoffers van eergerelateerd geweld. De voornaamste oorzaak van dit probleem is een gebrek aan wederzijdse bekendheid, contact en vertrouwen. Om dit probleem op te lossen moet de samenwerking tussen lokale instanties en migrantengroepen versterkt worden. Welzijnsorganisaties SCALA en Alifa zijn door beide gemeenten gevraagd de pilot uit te voeren op coördinatie en inhoud. In onderliggend document wordt beschreven welke werkwijze hierbij gehanteerd wordt. Dit plan van aanpak is geen statisch document, maar kan in de loop van 2010 aangepast worden aan de hand van ontwikkelingen die zich voordoen. Definitie Bij de preventieve aanpak van eergerelateerd geweld wordt uitgegaan van de definitie van de Advies- en Onderzoeksgroep Beke (Ferwerda en van Wierden, 2005), die gehanteerd wordt binnen het interdepartementale programma Eergerelateerd Geweld: Eergerelateerd geweld is elke vorm van geestelijk of lichamelijk geweld gepleegd vanuit een collectieve mentaliteit in reactie op een (dreiging van) schending van de eer van een man of vrouw en daarmee van zijn of haar familie waarvan de buitenwereld op de hoogte is of dreigt te raken. Eergerelateerd geweld heeft geen religieuze basis, maar is het gevolg van specifieke culturele en sociale regels binnen veelal allochtone groepen. Eergerelateerd geweld leidt tot grote psychische en lichamelijke schade bij zowel vrouwelijke als mannelijke slachtoffers en in de meest extreme vorm tot de dood. De gemeenten Enschede en Hengelo vinden eergerelateerd geweld dan ook absoluut onaanvaardbaar! 1

2 Doelstelling Doel van de Enschedese en Hengelose aanpak is om in december 2010 een sluitende keten van signalering, melding en hulpverlening rondom eergerelateerd geweld te hebben ontwikkeld. Beide gemeenten ontwikkelen hiervoor gezamenlijk een lokale en waar mogelijk bovenlokale preventieaanpak. Voor het bereiken van deze doelstelling wordt ingezet op een aanpak op twee terreinen, met in totaal zes subdoelstellingen. Enerzijds is de aanpak gericht op samenwerking tussen gemeente, professionele instanties en migrantenorganisaties. Het doel van deze samenwerkingsaanpak is drieledig: 1. Komen tot een set afspraken over signaleren en melden; 2. Ontwikkeling van arrangementen op het gebied van preventie; 3. Eventuele hiaten in de keten signalering, melding en hulpverlening registreren en opvullen. Anderzijds wordt ingezet op een scholenaanpak, waarbij scholen voor voortgezet onderwijs in beide gemeenten en het ROC van Twente betrokken worden. Deze scholenaanpak heeft twee concrete doelen: 4. Het aanreiken van (een) methodiek(en) aan scholen om eergerelateerd geweld bespreekbaar te maken onder (allochtone) jongeren; 5. Het aanreiken van (een) methodiek(en) aan sociale opleidingen van het ROC van Twente om toekomstig professionals te scholen in signalering, melding en hulpverlening van eergerelateerde geweldszaken Doelgroep In de preventieaanpak zijn in totaal drie doelgroepen te onderscheiden, namelijk migrantenorganisaties, professionele (hulpverlening)instanties en scholen. Gezien de samenstelling van de Enschedese en Hengelose bevolking is ervoor gekozen om de aanpak primair te richten op ouderen, ouders en jongeren uit de Turkse, Marokkaanse en Suryoye gemeenschappen in Enschede en Hengelo. Naast deze primaire doelgroep worden ook andere migrantenorganisaties die een subsidierelatie hebben met de gemeenten betrokken bij de aanpak (waaronder vluchtelingenorganisaties). De professionele (hulpverlening)instanties die betrokken worden bij de preventieaanpak kunnen in aanraking komen met eergerelateerd geweld, zoals politie, huisartsen, onderwijs, (vrouwen)opvang, hulpverlening en welzijnswerk. Het onderwijs wordt nadrukkelijk ook betrokken bij de samenwerkingsaanpak, met name als het gaat om deskundigheidsbevordering van onderwijzend en onderwijsondersteunend personeel (o.a. leerlingbegeleiders, vertrouwenspersonen en schoolmaatschappelijk werkers) ten aanzien van signaleren en melden van eergerelateerd geweld. De te betrekken scholen zijn scholen voor voortgezet onderwijs in Hengelo en Enschede en (sociale opleidingen van) het ROC van Twente. 2

3 Werkwijze De gemeenten Hengelo en Enschede trekken in beide aanpakken (zowel samenwerkingsaanpak als scholenaanpak) zoveel mogelijk samen op. Door krachten te bundelen kan meer bereikt worden, kunnen partijen van elkaar leren en elkaar wederzijds aanvullen. Een bovenlokaal kader is ook effectiever, aangezien veel instanties regionaal georganiseerd zijn en de gemeenten samenwerken met landelijke koepelorganisaties. In beide aanpakken zal ook samenwerking gezocht worden met pilotgemeente Almelo, die zich vooral richt op de bestuurlijke aanpak. Bij de gezamenlijke aanpak geldt de volgende stelregel: bovenlokaal en regionaal waar het kan, lokaal waar het moet. Het volgende overzicht laat zien wat in welk tijdsbestek gaat gebeuren, uitgesplitst in algemene activiteiten, activiteiten binnen de samenwerkingsaanpak en activiteiten binnen de scholenaanpak. December 2009: Vaststellen plan van aanpak - Inlezen in problematiek - Voortgang van het project (landelijk) bestuderen - Werkwijze / stand van zaken overige pilotgemeenten bestuderen - Samenstellen van informatie over het project voor de samenwerkingspartners - Netwerken met diverse personen die ervaring hebben met het onderwerp en/of met migranten, zodat door gesprekken meer (achtergrond)informatie over relevante zaken verkregen wordt - Inventarisatie maken van en keuze maken voor professionele instanties - Inventarisatie maken van en keuze maken voor migrantenorganisaties - Oriënterend gesprek met Preventie Partners Twente (hun taken, werkzaamheden, netwerken, hoe kunnen we samenwerken, etc.) - Oriënterend gesprek met Suryoye Platform Overijssel (hun activiteiten, ervaringen met taboeonderwerpen, hoe kunnen we hen betrekken, waar rekening mee houden, etc.) - Mogelijkheid onderzoeken om (eenmalig) aan te sluiten bij het bestaande netwerkoverleg van Enschedese organisaties in welzijn, zorg en hulpverlening - Inzicht krijgen in aanpak huiselijk geweld en andere relevante beleidsterreinen van beide gemeenten, met het oog op het eventueel aansluiten van de aanpak EG - Inventarisatie maken van en keuze maken voor scholen voor voortgezet onderwijs in Hengelo en Enschede - Inventarisatie maken van en keuze maken voor sociale opleidingen binnen ROC van Twente 3

4 1 e kwartaal 2010: Contacten leggen en start samenwerking - Activiteitenbegroting opstellen - Samenwerking met gemeente Almelo concretiseren: wat kan regionaal, wat moet lokaal - Inhoudelijke samenwerking met de landelijke koepelorganisaties concretiseren door het opstellen van samenwerkingsafspraken - 1 e publiciteitsoffensief: de aanpak bekend maken in de media - Professionele instanties informeren over het project en inventariseren in welke mate men bekend is met EG (algemene kennis, signalen en melding) en op welke manier men te maken heeft met EG (intentie om mee te werken) - Migrantenorganisaties informeren over het project en inventariseren welke bijdrage zij kunnen leveren (intentie om mee te werken) - Inventariseren wat er tot nu toe ontwikkeld is op het gebied van preventie van EG - Afstemming zoeken met wat er al is aan methodische aanpak (huiselijk geweld en andere relevante terreinen) om dit waar mogelijk te vertalen voor de lokale aanpak EG en eventueel bij aan te sluiten - Methodiek aanpassen of ontwikkelen om de samenwerking tussen professionele instanties en migrantenorganisaties te bevorderen in de Hengelose en Enschedese situatie - Organiseren van een rondetafelgesprek met de professionele instanties om te onderzoeken hoe samenwerking met elkaar en met migrantenorganisaties gezien wordt, hiaten in de keten signalering melding hulpverlening vaststellen, bespreken hoe signalering en melding verbeterd kan worden en een intentieverklaring tot samenwerking ondertekenen (indien mogelijk dit gesprek organiseren in een themabijeenkomst voor de Regionale Regiegroep Aanpak Huiselijk Geweld) - Organiseren van een rondetafelgesprek met de migrantenorganisaties, om te onderzoeken hoe samenwerking met elkaar en met professionals gezien wordt, hiaten in de keten signalering melding hulpverlening vaststellen, bespreken hoe signalering en melding verbeterd kan worden en een intentieverklaring tot samenwerking ondertekenen - Behoefte aan deskundigheidsbevordering professionals en migranten inventariseren - Indien nodig nog een tweede rondetafelgesprek organiseren met professionele instanties - Indien nodig nog een tweede rondetafelgesprek organiseren met migrantenorganisaties - Contact opnemen met de te betrekken scholen voor voortgezet onderwijs en (sociale opleidingen van) het ROC van Twente - Inventariseren op welke manier scholen al inzetten op het bespreekbaar maken van taboeonderwerpen (specifiek EG) - Inventariseren op welke manier omgaan met taboeonderwerpen (specifiek EG) voorkomt binnen opleidingen aan het ROC van Twente 4

5 - Inventariseren in hoeverre toekomstig professionals inzicht hebben in signaleren van en meldingsstructuur rondom EG - Zoeken naar een te gebruiken methodiek voor het bespreekbaar maken van EG (hierbij aansluiting zoeken bij activiteiten van Movisie), zo nodig hiervoor zelf een methodiek ontwikkelen of aanpassen aan de Twentse situatie - Zoeken naar een te gebruiken methodiek voor deskundigheidsbevordering van toekomstig professionals op het gebied van EG, zo nodig hiervoor zelf een methodiek ontwikkelen of aanpassen aan de Twentse situatie - Samen met scholen een start maken met het opstellen van een stappenplan voor het bespreekbaar maken van EG - Samen met de opleidingen van ROC een start maken met het opstellen van een stappenplan voor het scholen van toekomstig professionals in signalering, melding en hulpverlening van eergerelateerde geweldszaken 2 e kwartaal 2010: Samenwerking concretiseren en deskundigheidsbevordering - Format (halfjaarlijkse) evaluatie opstellen - Organiseren van een rondetafelgesprek met migrantenorganisaties en professionele instanties, om samenwerking met elkaar af te stemmen en te concretiseren. - Zo nodig nog een tweede rondetafelgesprek organiseren voor migrantenorganisaties en professionele instanties - Organiseren van een (formele) bijeenkomst waarin migrantenorganisaties en professionele instanties een convenant ondertekenen over de samenwerking - Organiseren van een of meer themabijeenkomsten in samenwerking met en voor de migrantenorganisaties over EG (waar mogelijk aansluiting zoeken bij de activiteiten van de koepelorganisaties), ten behoeve van deskundigheidsbevordering en bespreekbaar maken - Organiseren van een of meer themabijeenkomsten voor professionals over EG ten behoeve van deskundigheidsbevordering - In samenwerking met de gemeente Almelo een regionaal Expert-/Consultatieteam Eergerelateerd Geweld aanstellen - Een vervolggesprek met de scholen om het stappenplan m.b.t. het bespreekbaar maken van EG nader uit te werken - Een vervolggesprek met de opleidingen om het plan m.b.t. scholing van toekomstig professionals nader uit te werken - Het stappenplan bespreekbaar maken van EG definitief vaststellen en laten ondertekenen door de betreffende scholen 5

6 - Het stappenplan scholing van toekomstig professionals m.b.t. EG definitief vaststellen en laten ondertekenen door de betreffende opleidingen - Afhankelijk van de behoefte van onderwijzend en onderwijsondersteunend personeel op de scholen hen een voorlichting / training aanbieden in het hanteren van de aangeboden methodiek m.b.t. het bespreekbaar maken van EG - Afhankelijk van de behoefte van docenten van opleidingen ROC hen een voorlichting / training aanbieden in het hanteren van de aangeboden methodiek m.b.t. het scholen van toekomstig professionals op het gebied van EG - Scholen en opleidingen stimuleren om de aangeboden methodiek in te passen binnen hun beleid 3 e kwartaal 2010: Vervolg vaststellen en deskundigheidsbevordering - Definitief plan van aanpak 2 e helft 2010 vaststellen - 2 e publiciteitsoffensief: ontwikkelingen m.b.t. preventieaanpak bekend maken via media - Implementatie van (nog vast te stellen) methodieken - Inventariseren in hoeverre de afgesproken samenwerking tussen professionele instanties, migrantenorganisaties en scholen gerealiseerd en vormgegeven wordt, knelpunten vaststellen en oplossen - Afhankelijk van de behoefte van professionals een vervolg geven aan de deskundigheidsbevordering van preventie EG, waar mogelijk aansluiten bij de activiteiten van Movisie op dit terrein - Afhankelijk van de behoefte van migrantenorganisaties een gevolg geven aan de deskundigheidsbevordering en/of bespreekbaar maken van preventie EG - Ontwikkelen van informatiemateriaal voor zowel migrantenorganisaties als professionals over EG, het herkennen van signalen en de meldingsstructuur - Afhankelijk van de behoefte van onderwijzend en onderwijsondersteunend personeel op de scholen een tweede voorlichting / training aanbieden in het gebruiken van de aangeboden methodiek m.b.t. het bespreekbaar maken van EG - Afhankelijk van de behoefte van docenten van opleidingen ROC een tweede voorlichting / training aanbieden in het gebruiken van de aangeboden methodiek m.b.t. het scholen van toekomstig professionals op het gebied van EG - Scholen en opleidingen stimuleren om de aangeboden methodiek in te passen binnen hun beleid 4 e kwartaal 2010: organiseren en stimuleren - Activiteiten organiseren tijdens de Week Zonder Geweld (rond 25 november) 6

7 - De gebruikte methodiek inpassen binnen beleid professionele instanties - Organiseren van minimaal één vervolgbijeenkomst voor de migrantenorganisaties over EG (herhaling en verdieping), indien mogelijk aansluiting zoeken bij activiteiten koepelorganisaties - Organiseren van minimaal één vervolgbijeenkomst voor professionals over EG (herhaling en verdieping), indien mogelijk aansluiten bij de activiteiten van Movisie op dit terrein - Scholen stimuleren om de methodiek voor het bespreekbaar maken van EG te gaan gebruiken - Opleidingen stimuleren om de methodiek voor scholing van toekomstig professionals in EG te gaan gebruiken - Scholen en opleidingen stimuleren om de aangeboden methodiek in te passen binnen hun beleid December 2010: Afronding, evaluatie en borging - Eindverslag schrijven - Inpassen binnen beleid gemeente Hengelo en Enschede - Duidelijke afspraken maken over vervolg(activiteiten) met gemeente - Afsluitende bijeenkomst houden waarin resultaten gepresenteerd worden (waarschijnlijk begin 2011) - Borging: inpassen binnen bestaande structuren (Huiselijk Geweld / Integratie) - Gemaakte afspraken vastleggen in het beleid van professionele instanties - Afspraken maken over vervolg(activiteiten) met scholen - Afspraken maken over vervolg(activiteiten) met de opleidingen van het ROC - Gemaakte afspraken vastleggen in beleid scholen - Gemaakte afspraken vastleggen in beleid opleidingen Resultaten De preventieaanpak (lokaal en bovenlokaal) zal leiden tot een sluitende keten van signalering, melding en hulpverlening in de gemeenten Hengelo en Enschede. Zowel voor de samenwerkingsaanpak als voor de scholenaanpak zijn hiervoor een doelstellingen opgesteld, die tot de volgende resultaten moeten leiden: Resultaten samenwerkingsaanpak - Professionals zijn (beter) bekend met eergerelateerd geweld en hierdoor (beter) in staat om signalen van (dreiging van) eergerelateerd geweld te herkennen 7

8 - Professionals weten waar zij met een melding terecht kunnen en zijn zo (beter) in staat (potentiële) slachtoffers van eergerelateerd geweld te helpen - Professionele instanties en migrantenorganisaties kunnen gebruik maken van een methodiek rondom signalering en melding van eergerelateerd geweld - Professionele instanties en migrantenorganisaties hebben afspraken over signaleren en melden vastgelegd in een convenant - Eergerelateerd geweld is door middel van diverse activiteiten bespreekbaar gemaakt binnen migrantenorganisaties (waar mogelijk in samenwerking met de koepelorganisaties) - Migrantengroepen hebben meer kennis van de infrastructuur van instanties die hulp kunnen bieden bij (dreiging van) eergerelateerd geweld en aanverwante zaken - Er is zowel lokaal als regionaal afstemming en samenwerking tussen professionele instanties - Er is sprake van samenwerking tussen migrantenorganisaties en professionele instanties - Preventie van eergerelateerd geweld is onderdeel van het beleid van de gemeenten Hengelo en Enschede Resultaten scholenaanpak - Scholen hebben afspraken over het bespreekbaar maken van eergerelateerd geweld op hun scholen vastgelegd in een convenant - Scholen hebben een methodiek aangereikt gekregen waarmee eergerelateerd geweld bespreekbaar gemaakt kan worden - Onderwijzend en onderwijsondersteunend personeel is getraind in het gebruiken van de aangereikte methodiek - Opleidingen van het ROC van Twente hebben afspraken over scholing van toekomstig professionals in signalering, melding en hulpverlening van eergerelateerde geweldszaken vastgelegd in een convenant - Opleidingen van het ROC van Twente hebben een methodiek aangereikt gekregen waarmee toekomstig professionals geschoold kunnen worden in signalering, melding en hulpverlening van eergerelateerde geweldszaken - Docenten van opleidingen zijn getraind in het gebruiken van de aangereikte methodiek Begroting Gemeente Enschede Projectleider ten behoeve van uitvoering plan van aanpak 2009: 10 uren per week: , : 10 uren per week: ,00 Totaal Gemeente Enschede ,00 Preventieacitviteiten (voorlichting/deskundigheidsbevordering)

9 Ontwikkelingen informatiemateriaal Totaal: Dekking: toegekende middelen ministerie van VWS euro Gemeente Hengelo Projectleider 14 uur per week (6 uur voor lokale aanpak, 8 uur voor scholenaanpak) 2009: 14 uur per week: , : 14 uur per week: ,00 Totaal gemeente Hengelo ,00 Dekking: toegekende middelen ministerie van VWS lokale aanpak voor scholenaanpak Belemmeringen, voorwaarden en risico s Voor een goede voorbereiding is het noodzakelijk stil te staan bij eventuele factoren die een goede uitwerking van het project in de weg kunnen staan. Te denken valt aan het feit dat eergerelateerd geweld een taboeonderwerp is, waardoor het niet altijd even gemakkelijk bespreekbaar is en mogelijk weerstand zal oproepen. Ook zijn erekwesties zo ingebed in de cultuur en zijn generaties opgevoed met het collectieve gedachtegoed hierover, dat een mentaliteitsverandering niet zo maar tot stand komt. Ook een gebrek aan vertrouwen van migrantengroepen in de professionele instanties kan een belemmering zijn voor een goede uitwerking van het project. Het is bekend dat veel migranten weinig tot geen vertrouwen hebben in professionele instanties. In het contact met migranten moet hier rekening mee gehouden worden. Door beide partijen met elkaar in contact te laten komen kan een start gemaakt worden met het opbouwen van vertrouwen. Om uiteindelijk een mentaliteitsverandering te bewerkstelligen bij migrantengroepen, is het belangrijk deze groepen echt bij de aanpak te betrekken. Hierbij moet een zogenaamde bottom-up benadering gebruikt worden: activiteiten moeten in samenwerking met migranten en op initiatief van migrantenorganisaties uitgevoerd worden, in plaats van aan hen opgedrongen worden. Ook is het van belang om als buitenstaanders respectvol om te gaan met eerzaken. Om de hierboven genoemde resultaten te kunnen bereiken is uitgegaan van een aantal voorwaarden: - De te betrekken migrantenorganisaties verlenen hun medewerking aan het project - De koepelorganisaties werken waar mogelijk samen met de gemeenten Hengelo en Enschede in dit project - De projectleider en projectmedewerker kunnen gebruik maken van alle relevante documenten van het ministerie en de koepelorganisaties Samenwerkingspartners In de preventieaanpak wordt samengewerkt met de gemeentes Hengelo, Enschede en Almelo, de landelijke koepelorganisaties SMN, IOT en VON, professionele instanties, migrantenorganisaties, en onderwijsinstellingen in de regio Twente. Een overzicht van al deze partners is als bijlage bijgevoegd (zie bijlage 2). 9

10 Aangezien de landelijke koepelorganisaties al actief zijn op dit onderwerp, veel (inhoudelijke) ervaring hebben met eergerelateerd geweld, binnen de regio Twente een achterban hebben en daarom mogelijk een belangrijke actor zijn bij het bereiken van allochtone groepen, wordt de inhoudelijke samenwerking gezocht met de koepelorganisaties. De intentie is om zoveel mogelijk professionele instanties uit Enschede en Hengelo, die op welke manier dan ook te maken (kunnen) krijgen met eergerelateerd geweld, bij het project te betrekken. Raakvlakken en samenhang Zoals elk thema staat Eergerelateerd Geweld niet op zichzelf, maar heeft het raakvlakken met verschillende andere onderwerpen, waaronder huiselijk geweld, integratie, veiligheid, loverboys en homoseksualiteit. In het project zal waar mogelijk met deze thema s rekening gehouden worden. 10