MKB-Innovatiestimulering Regio en Topsectoren (MIT-2016) Thema's topsectoren versie 24 feb (printed )

Transcriptie

1 MKB-Innovatiestimulering Regio en Topsectoren (MIT-2016) Thema's topsectoren 2016 HTSM/ICT TUINBOUW EN UITGANGSMATERIALEN CHEMIE 1-Semiconductor Equipment 1-Meer en beter met minder 1-C - Advanced Materials - Biobased materialen 2-Printing 2-Samenwerkende waardeketens 2-C - Advanced Materials - Superieure materialen 3. Lighting 3-Gezondheid en welbevinden 3-C - Advanced Materials - Sluiten van de keten 4. Solar 4-Voedselveiligheid 4-C - Chemical Conversion, Process technology & Synthesis - Energie-efficiëntie 5-Healthcare 5-Voedselzekerheid 5-C - Chemical Conversion, Process technology & Synthesis - Materiaalefficiëntie 6-Security AGRI & FOOD 6-C - Chemical Conversion, Process technology & Synthesis - Biobased economy 7-Automotive 1.1-Meer met Minder-Robuuste plantaardige productie 7-C - Chemical Conversion, Process technology & Synthesis - Katalysatoren & biomassa 8-Aeronautics 1.2-Meer met Minder-Duurzame veehouderij 8-C - Chemistry for life-chemie van Leven 9-Space 2.1-Hogere toegevoegde waarde-hoogwaardige producten 9-C - Chemical Nanotechnology & Devices-Chemische nanotechnologie 10-Advanced Instrumentation 2.2-Hogere toegevoegde waarde-voeding & Gezondheid 10-C - Chemical Nanotechnology & Devices - (Chemische) Analyse 11-Components and Circuits 2.3-Hogere toegevoegde waarde-consument en ketens BIOBASED 12-Photonics 2.4-Hogere toegevoegde waarde-voedselveiligheid 11-B - Biobased - Raffinage en Thermische conversie van Biomassa 13-Smart Industry 3.1-Internationaal leiderschap-internationalisering 12-B - Biobased - Raffinage en Chemisch katalytische conversietechnologie 14-Embedded Systems 4.1-Crossovers-Biobased Economy 13-B - Biobased-Raffinage en Biotechnologische conversietechnologie 15-Hightech Materials 4.2-Crossovers-Smart Agri&Food 14-B -Zonne-energie-opslag in chemische bindingen & biomass production 16-Nanotechnologie WATER ENERGIE 17-ICT 1.1-Maritiem-Winnen op zee 15-E - Energie en industrie - Nieuwe generatie warmtegebruik systemen CREATIEVE INDUSTRIE 1.2-Maritiem-Schone schepen 16-E - Energie en industrie - Nieuwe generatie scheidingstechnologie deelsector 1.3-Maritiem-Slim en veilig varen 17-E - Energie en industrie - Betrouwbare, rendabele, energiezuinige droog- & ontwateringprocessen 1-Gaming 1.4-Maritiem-Effectieve Infrastructuur 18-E - Energie en industrie - Intensiveren van processen en optimaliseren van warmte- en stofoverdracht 2-Media en ICT (incl. film en popmuziek) 2.1-Deltatechnologie-Waterveiligheid 19-E - Energie en industrie - Winnen van waardevolle componenten uit waterstromen,... 3-Mode 2.2-Deltatechnologie-Duurzame deltasteden 20-E - Energie en industrie - Energie-efficiënte manier van gasscheiding en gasbehandeling 4-Design 2.3-Deltatechnologie-Natte infrastructuur 21-E - Energie en industrie - Systeemintegratie: Elektrificatie en flexibilisering 5-Gebouwde omgeving 2.4-Deltatechnologie-Watermanagement 22-E - Energie en industrie - Industriële symbiose 6-Cultureel erfgoed 2.5-Deltatechnologie-Water en voedsel 23-E - Urban Energy - Zonnestroom technologie (PV) onderzoeksgebieden 2.6-Deltatechnologie-Water en energie 24-E - Urban Energy - Warmte en koude installaties 1-Smart Society 2.7-Deltatechnologie-Water en ICT 25-E - Urban Energy - Multifunctionele bouwdelen (MFB) 2-Creative Futures 2.8-Deltatechnologie-Eco-engineering & nature based solutions 26-E - Urban Energy - Flexibele energie infrastructuur 3-Redefining Innovation 2.9-Deltatechnologie-Duurzaam functioneren watersystemen 27-E - Urban Energy - Energieregelsystemen en -diensten 4-User Impact 2.10-Deltatechnologie-Duurzaam gebruik estuaria, zeeën, en oceanen 28-E - Wind op Zee - Ondersteuningsconstructies 5-Business Transformation 3.1-Watertechnologie-Resource Efficiency 29-E - Wind op Zee - Windturbine en windcentrale LIFE SCIENCES & HEALTH 3.2-Watertechnologie-Smart Water systems 30-E - Wind op Zee - Intern elektrisch netwerk en aansluiting op het hoogspanningsnet 1.1-Pillar I - Fundamentele LSH R&D 3.3-Watertechnologie-Sustainable Cities; Urban Water Cycle 31-E - Wind op Zee - Transport, Installatie & Logistiek 1.2-Pillar II - Toegepast en praktijkgericht gezondheids- en functioneren LSH R&D LOGISTIEK 32-E - Wind op Zee -Beheer en Onderhoud 1.3-Pillar III - Gebouwde omgeving, ICT Infrastructuur en concept- en systeem LSH R&D 1-Bundelen en modaliteiten (Synchromodaal Transport) 33-E - Gas - Upstream Gas 2.1-Diensten en producten-services 2-(Inter)nationale handel (Trade compliance and control) 34-E - Gas - Groen gas - vergisting 2.2-Diensten en producten-medtech 3-Samenwerken in en over de keten (Cross chain control centers) 35-E - Gas - Groen gas - vergassing 2.3-Diensten en producten-(bio)pharma 4-Service logistiek (Service Logistiek) 36-E - Gas - Small scale: LNG 3.1-Gezondheidsoplossingen-Preventie 5-Supply Chain Finance (Supply Chain Finance) 37-E - Gas - CCUS (Carbon Capture, Utilization & Storage) 3.2-Gezondheidsoplossingen-Cure 3.3-Gezondheidsoplossingen-Care versie 24 feb (printed )

2 MKB-innovatiestimuleringsplan 2016 voor de topsector HTSM (en ICT) Utrecht, 5 februari 2016 MKB-Innovatiestimuleringsplan voor de topsector HTSM - 1 -

3 Inleiding: De topsector High Tech Systemen en Materialen (HTSM) vormt een belangrijke motor en aanjager van de Nederlandse economie. Omdat de topsector HTSM zich vooral richt op business-to-business markten, zijn deze bedrijven veelal onderdeel van nationale en internationale waardeketens en netwerken. Veel producenten van apparaten en machines voor eindklanten zijn geëvolueerd tot kop-staart bedrijven. Zij bepalen de productspecificaties maar leveren ook het integrale eindproduct aan de eindklant. De invulling van het traject daartussen is in belangrijke mate het terrein van toeleveranciers. De meeste hightech midden- en kleinbedrijven (MKB) in Nederland zijn toeleverancier. Een aantal MKB-bedrijven is ook actief in het maken van hightech eindproducten. Het zijn vaak de MKB-ers die nieuwe producten met nieuwe technologieën op de markt zetten. Naast een goed innovatieklimaat is een structurele verbinding tussen bedrijven en kennisinstellingen essentieel. Voor de topsector HTSM vormen de 16 roadmaps het hart; deze zijn gericht op 16 inhoudelijke thema's en beschrijven het ecosysteem van R&D en innovatie. ICT heeft een dwarsdoorsnijdende rol in, en voor de topsectoren, die door Team ICT is uitgewerkt als Kennis en Innovatie Agenda ICT ( ). Deze richt zich op innovatieve en veilige toepassingen van data voor slim werken en nieuwe diensten. Het topteam HTSM en team ICT geven in dit plan aan hoe zij het MKB zal stimuleren tot innovatieactiviteiten binnen de roadmaps van deze topsector. 1. Doelstelling Met dit MKB-innovatiestimuleringsplan beoogt de topsector HTSM en ICT als cross-sectoraal thema, de volgende doelen te bereiken: betere aansluiting van het MKB op de innovatieagenda s van de topsector, en in het bijzonder de 16 roadmaps waaruit deze innovatieagenda bestaat; betere aansluiting van het MKB op de Kennis en Innovatieagenda ICT; beschikbare kennis naar de markt brengen door de drempel naar kennisinstellingen te verlagen waardoor het MKB kennis gaat gebruiken; stimuleren van samen innoveren in ecosystemen en ketens; groter bereik van en zichtbaarheid naar het MKB. 2 Inhoudelijke inkadering De 16 HTSM roadmaps 1 van de topsector HTSM en de cross-sectorale ICT-roadmap van Team ICT vormen de inhoudelijke afbakening. Hierbij is een indeling te maken naar (1) toepassingen, (2) HTSM technologieën en (3) Cross-top sectorale technologieën. De toepassingsgerichte roadmaps zijn: Semiconductor Equipment, Printing, Lighting, Solar, Healthcare, Security, Automotive, Aeronautics, Space, Advanced Instrumentation. De HTSM technologiegerichte roadmaps zijn: Components and Circuits, Photonics, Smart Industry, Embedded Systems, Hightech Materials. De cross-topsectorale technologie-gerichte roadmaps zijn: Nanotechnologie en ICT. De topsectoren Agri&Food, Tuinbouw&Uitgangsmaterialen en High-tech Systemen & Materialen werken in samenwerking met het team ICT nauw samen op het gebied van High Tech to Feed the World. Technologische ontwikkelingen op gebied van data-analyse ( big data ), robotisering, systeemarchitectuur en integratie maken agri & food en tuinbouw & uitgangsmaterialen, slimmer en preciezer. In deze sectoren 1 Kennis en Innovatie Agenda d.d. 5 oktober 2015 MKB-Innovatiestimuleringsplan voor de topsector HTSM - 2 -

4 kan meer op maat en gespecialiseerd worden behandeld en bewerkt. Hierdoor nemen welzijn van mens en dier, productkwaliteit, voedselveiligheid en productiviteit toe. Vooruitlopend op de presentatie van de roadmap High Tech to Feed the World worden MKB-bedrijven door de topsectoren A&F, T&U, HTSM en team ICT uitgenodigd om vanuit de bestaande roadmaps van deze topsectoren bij te dragen aan dit thema. In de bijlage is per roadmap een beknopte samenvatting opgenomen. Voor de toetsing van voorstellen geldt de uitgebreide versie van de genoemde roadmaps en de Kennis en Innovatie Agenda ICT (ref. MKB-Innovatiestimuleringsplan voor de topsector HTSM - 3 -

5 Bijlage De topsector High Tech Systemen en Materialen (HTSM) heeft de Stichting Topconsortium voor Kennis en Innovatie (TKI HTSM) opgericht om handen en voeten te kunnen geven aan de publiek-private samenwerking binnen deze topsector. De 16 HTSM roadmaps vormen het hart; deze zijn gericht op 16 inhoudelijke thema's en beschrijven het ecosysteem van R&D en innovatie en ook mogelijkheden voor publiek-private samenwerking. In deze bijlage wordt in het kort een beschrijvende samenvatting gegeven van de 16 HTSM roadmaps. Voor inhoudelijke toetsing wordt verwezen naar de volledige tekst van de roadmaps (ref. en de Kennis en Innovatie Agenda ICT (ref Semiconductor Equipment Innovatie voor productieapparatuur van geavanceerde geïntegreerde circuits rondom miniaturisering van componenten, vergroting van chips en substraten, en fabricagetechnieken. 2. Printing Printkoppen en functionele materialen, betrouwbaarheid en geavanceerde meet- en regeltechnieken, en architectuur van digitale printplatformen. 3. Lighting Verlichtingstechnologie van componenten, Solid State Lighting, systemen, mensgerichte verlichtingsoplossingen tot 'rijp maken' van de veelbelovende OLED technologie. 4. Solar Uitdagingen voor productiemiddelen en systemen voor de opwekking van zonne-energie op het gebied van photo-voltaics en (opslag van) solar fuels. 5. Healthcare Nano-elektronica, embedded systems en mechatronica gericht op gebruiker en patiënt: diagnostiek, interventie en therapie, nulde- en eerstelijnszorg, homecare en enabling technologies voor gezondheidszorg. 6. Security Bescherming van de veiligheid van personen, zowel geweld als crises en rampen, met technologie in de domeinen system-of-systems oplossingen, cybersecurity, en sensoren. 7. Automotive Oplossen van problemen zoals emissie, congestie en geluidsoverlast en bevorderen van veiligheid. Onderzoeksthema's: een duurzame aandrijflijn, slimme mobiliteit 8. Aeronautics Technologie en innovatie voor groener en veiliger vliegen: aerostructures, engine subsystems & components, maintenance repair & overhaul, aircraft systems, en nieuwe materialen. MKB-Innovatiestimuleringsplan voor de topsector HTSM - 4 -

6 9. Space Ontwikkeling van producten voor satellieten en lanceervoertuigen. Nieuwe producten en diensten op basis van satellietdata in landbouw, voeding, water, energie, en logistiek. 10. Advanced Instrumentation Optische instrumentatie, nieuwe sensoren en sensorsystemen, precisietechnologie voor onder andere satellieten en deeltjesversnellers, miniaturisering, en ICT-infrastructuur en datamanagement. 11. Components and Circuits Toepassingen voor alternatieve energie, elektrische auto s, verkeer en logistiek, communicatie, veiligheid en privacy, gezondheidszorg, intelligente steden, en lucht- en ruimtevaart. 12. Photonics Vertaling van toepassingen naar componenten, en prestaties, technologieën voor onder andere photonicelectronic integration, en processen voor snel en slim ontwerpen en produceren. 13. Smart Industry Voorheen roadmap Manufacturing & Mechatronics: Productietechnologie, snelle en accurate sensing, integratie van micro- en nanotechnologie en slimme materialen, smart industry field labs in samenhang met ICT. 14. Embedded Systems Geïntegreerde hardware/software systemen die intelligentie, besluitvorming en actie toevoegen aan hightech producten, welke voorzien in economische bedrijvigheid en de maatschappelijke behoeften voor kwaliteit van leven. 15. Hightech Materials Begrijpen van materialen en hun eigenschappen tijdens productie, verwerking, gebruik en hergebruik, het reduceren van kosten en het veilig omgaan met nieuwe (nano) materialen. 16. Nanotechnologie Topsector overschrijdende technologieën in onder andere materialen, elektronica/optica en sensoren, voor toepassingen zoals lighting, energy, health en water. 17. ICT Topsector overschrijdende technologie met vier thema s die belangrijk zijn voor meerdere topsectoren: veilige en betrouwbare ICT, ICT voor monitoring en controle, Big Data en ICT voor een verbonden wereld. MKB-Innovatiestimuleringsplan voor de topsector HTSM - 5 -

7 MIT-programma Tuinbouw & Uitgangsmaterialen (T&U), 2016 Er kan subsidie worden aangevraagd door het MKB voor MIT-projecten, MIT-haalbaarheidsstudies, MIT- R&D-samenwerkingsprojecten en MIT-kennisvouchers. TKI s kunnen subsidie aanvragen voor netwerkactiviteiten en innovatiemakelaars. De aanvragen voor MIT-haalbaarheidsstudies, de MIT-R&D-samenwerkingsprojecten en de MITkennisvouchers, evenals de aanvraag voor netwerkactiviteiten en innovatiemakelaars door de TKI moeten passen binnen één van de vijf volgende thema s van de topsectoragenda.( De innovatiethema s zijn uitgewerkt in de Uitvoeringsagenda van de topsector T&U). Thema 1. Meer en beter met minder Doel van het innovatiethema Meer en beter met minder is efficiëntere productieketens realiseren met een minimum aan inputs (resource efficiency). Dat betekent weerbare productiesystemen hanteren die een hoge opbrengst en hoge kwaliteit leveren, met minder gebruik van schaarse middelen als ruimte, arbeid, energie, gewasbeschermingsmiddelen, voedingsstoffen en water. De emissie naar lucht, bodem en water is nihil. Door de hele keten functioneert een efficiënt en duurzaam logistiek- en ICT-systeem tot aan de consument. Thema 2. Samenwerkende waardeketens Doel van het innovatiethema Samenwerkende waardeketens is meer producten realiseren met herkenbare toegevoegde waarde voor de markt/consument. Dat vertaalt zich in het versterken van markt- en ketenaspecten, zoals maatschappelijk verantwoord ondernemen, verdienmodellen in de bio-economie en internationale sectorbranding. Thema 3. Gezondheid en welbevinden Doel van het innovatiethema Gezondheid en welbevinden is de wereld toegang geven tot gezonde voedingsproducten en sierteeltproducten voor een gezonde woon-, werk- en leefomgevingen. Binnen dit thema streeft de sector naar het combineren van de gezonde eigenschappen van groenten en fruit met consumentendrivers als prijs, smaak, gemak, houdbaarheid, lokaal en schoon. Daarnaast zet de sector met siergewassen in op innovatieve bijdragen aan welzijn en gezondheid. Thema 4. Voedselveiligheid Doel van het innovatiethema Voedselveiligheid is groenten, fruit en sierteeltproducten leveren die vrij zijn van gewasbeschermingsmiddelen en humane ziekteverwekkers. Hiervoor is ketenborging en borging van de plantgezondheid belangrijk. Bij ketenborging ligt de nadruk op risicoanalyse, risicoinventarisatie en risicobeoordeling door ketenpartners, gericht op het voorkomen van residuen van gewasbeschermingsmiddelen en schadelijke micro-organismen. Borging van plantgezondheid voorkomt schadelijke effecten voor humane consumptie door bijvoorbeeld aan plantenziekten gerelateerde toxines. Thema 5. Voedselzekerheid Doel van het innovatiethema Voedselzekerheid is verbetering van de opbrengst(zekerheid) en mondiale verwaarding van kennis en kunde van de T&U-sector. Door kennis te ontwikkelen en internationaal toe te passen kan T&U een groter deel van de wereldbevolking te voorzien van voldoende gezond voedsel. Fytosanitaire borging voorkomt blokkades van handelsstromen en concentreert zich op vrije internationale markttoegang en heldere, geharmoniseerde wet- en regelgeving. Omdat samenwerking tussen bedrijven uit verschillende schakels van de keten in het verleden geleid heeft tot succesvolle markt- en keteninnovaties, moeten de projecten bovendien gericht zijn op markt- en keteninnovatie binnen een van bovenstaande thema s en op samenwerking van schakels in de sierteelt-, groenten- en fruitketens of op samenwerking met bedrijven buiten de keten. De projecten moeten versterkend of verbeterend werken voor tenminste twee schakels van de keten. Ze moeten bijdragen aan het creëren van meer toevoegde waarde voor de keten of voor de consument. De markt- en consumentenoriëntatie van de sector wordt versterkt.

8 HighTech to Feed the World (HT2FtW) De topsectoren Agri&Food, Tuinbouw&Uitgangsmaterialen en High-tech Systemen&Materialen werken in samenwerking met het team ICT nauw samen op het gebied van High Tech to Feed the World. Technologische ontwikkelingen op gebied van data-analyse ( big data ), robotisering, systeemarchitectuur en integratie maken agri & food en tuinbouw & uitgangsmaterialen, slimmer en preciezer. In deze sectoren kan meer op maat en gespecialiseerd worden behandeld en bewerkt. Hierdoor nemen welzijn van mens en dier, productkwaliteit, voedselveiligheid en productiviteit toe. Vooruitlopend op de presentatie van de roadmap High Tech to Feed the World worden MKBbedrijven door de topsectoren A&F, T&U, HTSM en team ICT uitgenodigd om vanuit de bestaande roadmaps van deze topsectoren bij te dragen aan dit thema. Netwerk en valorisatieactiviteiten Netwerk- en valorisatieactiviteiten dienen gericht te zijn op ondersteuning van het MKB en op de bovenstaande Innovatiethema s. Dit kan b.v. door: - Het organiseren van PPS-en voor onderzoek en ontwikkeling; - Kennis uit innovatieprojecten te verspreiden binnen de sector T&U; - Kennis uit andere sectoren toepasbaar te maken in de bedrijven binnen T&U (cross-overs op de bedrijfsvloer stimuleren); - Innovatieprojecten van samenwerkende MKB-ers te ondersteunen; - Beantwoording van kennisvragen t.b.v. vernieuwing producten, productieprocessen en diensten; - Ondernemers kennis laten maken met grensverleggende innovatieve ideeën.

9 MKB VERSTERKINGSPLAN TOPSECTOR LOGISTIEK - MKB Innovatiestimuleringsregeling Topsectoren (MIT) Dit plan geeft de mogelijkheden aan voor het stimuleren van innovatieactiviteiten voor de MKB doelgroep in de logistieke sector. Het beschrijft voor het MKB onder meer de mogelijkheden voor het indienen van MKB projecten binnen een aantal inhoudelijke thema s. Heeft u als MKB-er ideeën of oplossingen die aansluiten op 1 of meerdere thema s, dan kunt u in aanmerking komen voor ondersteuning. Inhoudelijk kader: uitwerking thema s Inhoudelijk is gekozen voor het uitvragen van projecten op de volgende thema s: 1. Bundelen en modaliteiten (thema: Synchromodaal Transport) 2. (Inter)nationale handel (thema: Trade compliance and control) 3. Samenwerken in en over de keten (thema: Cross chain control centers) 4. Service logistiek (thema: Service Logistiek) 5. Supply Chain Finance (thema: Supply Chain Finance) De thema s worden hieronder uitgewerkt. 1 Bundelen en modaliteiten: geïntegreerd vervoeren met verschillende modaliteiten Ontwikkelt u een geïntegreerde vervoersoplossing met verschillende modaliteiten? Of bent u bezig met een bundelingsproject met verschillende modaliteiten? Synchromodaliteit is het optimaal benutten van de verschillende modaliteiten in een geïntegreerde vervoersoplossing. Dat kan op corridors en in regio s waar voldoende ladingaanbod is, zodat hoogfrequent vervoer via (alle) modaliteiten kan plaatsvinden. Verladers kunnen hun goederen synchromodaal laten transporteren door deze zonder voorkeur voor een modaliteit aan te bieden, dat wil zeggen, zonder dat de modaliteit van het transport vooraf wordt vastgelegd. Wel worden uiteraard prestatiecriteria vastgesteld (bijv. betrouwbaarheid) en kan het percentage dat minimaal via binnenvaart en/of spoor wordt getransporteerd onderdeel uitmaken van het Service Level Agreement (SLA). Ook kunnen verladers zelf, door het bundelen van hun goederenstroom met andere verladers, het transport synchromodaal organiseren. Een vereiste is dat minimaal sprake moet zijn van twee modaliteiten. Dus bijvoorbeeld naast wegtransport minimaal één andere modaliteit. Binnen het thema Synchromodaal transport worden projecten gevraagd, waarbij men het transport van lading (meestal containers) op synchromodale wijze wil laten afwikkelen, in tegenstelling tot hoe het transport nu wordt georganiseerd. 1

10 2 (Inter)nationale handel - Trade compliance and control Ondervindt u (veel) hinder van nationale en internationale regelgeving? En hebt u ideeën om hier op een slimme en efficiënte manier mee om te gaan? Of hebt u oplossingen die bestaande faciliteiten beter toegankelijk maken? Dit thema richt zich op het verder uitbouwen van de leidende positie van Nederland in het faciliteren van handelslogistiek door toepassing van vernieuwde toezichtsconcepten, stroomlijning en vereenvoudiging van procedures en betere integratie van toezicht in ongestoorde logistieke ketens. Handelsfacilitatie door vermindering van regeldruk is één van de belangrijkste redenen voor bedrijven om juist Nederland als toegangspoort naar Europa te gebruiken. Het succes van de handelsfacilitatie in Nederland is gebaseerd op een samenwerking tussen de inspectiediensten (douane) en het bedrijfsleven, die uniek is in Europa. In deze tijden van fundamentele verschuivingen in de wereldeconomie, is het essentieel om deze handelsfacilitatie nog verder te ontwikkelen en zodoende onze positie als toegangspoort naar Europa uit te bouwen. Om dat mogelijk te maken zijn technologische innovaties, procesinnovaties en bestuurlijke innovaties nodig. Het MKB vervult een belangrijke rol in internationale handelsfacilitatie. Niet alleen als importerende of exporterende partij, maar ook in de dienstverlening aan bedrijven om te helpen te voldoen aan alle regelgeving. Vanuit deze rol wordt MKB-ers gevraagd projecten in te dienen, waarin ze bijdragen aan betere integratie van toezicht in logistieke ketens. Dit kunnen ook meerdere partijen zijn, die bijvoorbeeld samen met een branche-organisatie een project willen starten. Tevens wordt MKB-ers gevraagd om projecten in te dienen die andere bedrijven in staat stelt om te beschikken over de voordelen van bepaalde vormen van handelsfacilitatie. Een aantal faciliteiten, zoals bijvoorbeeld de DOMPROC-regeling of vereenvoudigde procedures die gekoppeld zijn aan het AEO-certificaat, vereist een vergunning waarvan de investeringen voor MKB niet altijd opwegen tegen de voordelen die zo n vergunning biedt. In deze projecten worden innovatieve business modellen ontwikkeld en beproefd, waarbij vergunninghouders deze faciliteiten aan meerdere MKB-ers kunnen aanbieden. Deze modellen moeten juridisch houdbaar zijn, en vereisen ook heldere afspraken over aansprakelijkheden. Ook wordt niet altijd gebruik gemaakt van de voordelen die bijvoorbeeld een AEO-certificering biedt. Zo kan bijvoorbeeld in de aangifte voor tijdelijke opslag (SAL) verwezen worden naar de Entry Summary Declaration, wat een hoop tijd en kosten kan besparen, maar wordt deze mogelijkheid onvoldoende benut. Kennisdelingsprojecten kunnen dit potentieel voor MKB vergroten. 3 Samenwerken in en over de keten - Cross chain control centers Hebt u slimme oplossingen om samenwerking en bundeling in uw keten of tussen verschillende ketens te verbeteren? Wilt u hiervoor de logistiek op een geïntegreerde manier aansturen? Een 4C (oftewel een Cross Chain Control Center) is een regiecentrum waar meerdere logistieke ketens en netwerken gecoördineerd en geregisseerd worden. Het gaat dan om bundeling en aansturing van fysieke goederenstromen en andere logistieke activiteiten (bijvoorbeeld 2

11 warehousing), de informatiestromen, eventuele financiële stromen en datamanagement. Het idee van 4C is het scheppen van schaalvoordelen en betere dienstverlening door een samenwerking die bedrijven en ketens overstijgt. Hierdoor kan een betere planning ontstaan met een betere afstemming en bundeling van activiteiten en besparingen in logistieke ketenkosten door het combineren van lading, betere voorspellingen van logistieke bewegingen, nieuwe business modellen, een lagere druk op het milieu, nieuwe bedrijvigheid met meer werkgelegenheid, et cetera. In aansluiting op het MKB is nauwe onderlinge samenwerking belangrijk om tot bundeling en aansturing te komen, zowel op internationale alsook op nationale en regionale schaal. Aanvragen voor ketensamenwerking om tot bundeling en geïntegreerde aansturing te komen, kunnen in de praktijk enerzijds in gang worden gezet door MKB-ers die in nauwe onderlinge samenwerking tot bundeling van transport- en andere activiteiten willen komen en anderzijds door: MKB bedrijven die zelf een 4C willen ontwikkelen en exploiteren; MKB bedrijven die tools / bouwstenen ontwikkelen om 4C door een samenwerking van MKB bedrijven mogelijk te maken. Uiteraard kunnen aanvragen combinaties van gebruikers en ontwikkelaars omvatten. MKB-bedrijven worden daarom uitgenodigd met (mogelijk gezamenlijke) aanvragen te komen voor 4C bundelingsprojecten (bundeling en delen van transport, warehousing etc.). Te denken valt aan (1 of meerdere) aspecten zoals: partner selectie en matching (vinden van geschikte 4C partners); juridische aspecten en contractafspraken (ACM-proof, voorheen NMA); organisatiemodellen - verdienmodellen (waarde-creatie voor de partners); transformatie - implementatie en veranderingsmanagement en andere relevante onderwerpen. Van belang hierbij is ook het toepassen van nieuwe of bewezen technologie, nieuwe of beschikbare oplossingen en concrete adviezen die als bouwstenen kunnen dienen voor een 4C (zoals hoe standaardiseren we de onderlinge data-uitwisseling, hoe kun je gezamenlijk plannen organiseren, hoe zetten we de IT-architectuur op en met welke technologie, welke contractvormen zijn nodig, hoe zetten we de samenwerking toekomstproof op en ook het uitwisselen van info, het afschermen van informatie., het low-key faciliteren van bundeling). Ook worden projecten gevraagd, waarbij nieuwe 4C diensten worden ontwikkeld. Onderwerpen die aan bod komen kunnen variëren van innovatieve (ICT) platformen tot dashboards tot monitoring/tracking-tracing tot automatische en eenvoudige afhandeling van transportopdrachten (centraal versus decentraal), het delen van data en datamanagement (open versus gesloten oplossingen) etc. Tenslotte wordt opgemerkt dat het niet vooraf bepaald is in welke industrieën, sectoren of deelmarkten vraagstukken aan de orde kunnen worden gesteld. Wel zijn er specifieke thema s waar projecten worden verwacht vanwege de noodzaak van oplossingen. Onder meer wordt hiermee stadslogistiek bedoeld en de gevolgen van toenemende e-commerce op logistieke ketens. 4 Service Logistiek Biedt u nieuwe creatieve oplossingen voor de organisatie en regie van after sales service? Bedenkt u nieuwe serviceconcepten? 3

12 Mede door veranderde duurzaamheids- en klanteisen leveren bedrijven steeds vaker een gewenste functionaliteit aan de klant in plaats van een product. Deze functionaliteit omvat de verkoop of het gebruik van een technologisch product, maar daarnaast programma s gericht op instandhouding, upgrading en veilig gebruik van een product gedurende de hele levenscyclus tot en met uiteindelijke buitengebruikstelling, terugname en hergebruik van een product. Service Logistiek coördineert alle aspecten van deze after-sales service. De uitdaging ligt in een samenhangende besturing van alle elementen: callcenters, (remote) diagnostiek, onderhoudsmonteurs, reserveonderdelen, tools, voorwaartse- en retourlogistiek, reparatie en hergebruik. Op het terrein van Service Logistiek kunt u projectvoorstellen indienen voor het: Ontwikkelen en opzetten van innovatieve serviceconcepten waarmee een omslag wordt bewerkstelligd van traditionele productlevering naar levering van op producten gebaseerde diensten. Daarbij is het belangrijk inzicht te verkrijgen in: o Geïnstalleerde producten o Levenscyclus van producten o Monitoring (sensoren, sense & respond ) o Ontwerp van onderhoud (conditie-gestuurd door faalgedrag te voorspellen). o Benodigde servicemiddelen (technici, onderdelen, tools) o Gewenste responsetijd / gewenste uptime Ontwikkelen van nieuwe business- en verdienmodellen op basis van dienstverlening, waarin service via een servicecontract (service level agreement) wordt geleverd. Belangrijk hierbij is mogelijke bundeling ( pooling ) van service middelen van meerdere bedrijven. Bijvoorbeeld op het vlak van (inkoop van) reserveonderdelen, onderhoud, monteurs, voorraad(beheer), vraagvoorspelling, retourlogistiek en IT-infrastructuur. Daarbij is het belangrijk inzicht te verkrijgen in: o Type klant (B2B of B2C) o (Individuele) service verwachtingen o Service partnerships (op basis van transparantie en toegevoegde waarde) o Toepassing van nieuwe technologie o Pooling van service middelen (hardware, software, technici, reservedelen) Ontwikkelen van ketenregieconcepten en opzetten van service logistieke Control Towers voor regie over service transacties. Binnen service business gedreven door sense & respond is de Control Tower verantwoordelijk voor het monitoren, anticiperen en aansturen van service middelen op basis van actuele (real-time) informatie. Hierbij worden verschillende ketens (cross-chain) van service middelen (monteurs, tools, onderdelen) gecombineerd. Belangrijk hierbij is ICT-gerelateerde innovatie (CRM, ERP, event tracking ), waarbij aandacht vooral uitgaat naar koppeling van gegevens, processen en systemen binnen en tussen bedrijven. 4

13 5 Supply Chain Finance Bent u bezig met het ontwikkelen en toepassen van nieuwe financieringsmogelijkheden in de logistieke keten om zo op een innovatieve manier kosten uit de keten te halen en/of risico's in de keten te reduceren en zoekt u hierin nieuwe samenwerkingsmogelijkheden? Voor uzelf of als dienstverlener voor anderen? Supply Chain Finance is een relatief nieuw onderwerp voor het MKB en richt zich op het optimaliseren van financiering en financieringskosten van de totale logistieke keten en de integratie van financiële processen tussen verladers, toeleveranciers, logistieke dienstverleners, financiële partners en andere relevante partners in en over de totale waardeketen(s). Belangrijk in Supply Chain Finance is dat er door samenwerking van ketenpartners nieuwe mogelijkheden ontstaan voor bedrijven op het gebied van het beheersen en verbeteren van werkkapitaal, assets, voorraden, risico s en aansprakelijkheid, (reverse) factureringsprocessen en dergelijke. Het doel is het reduceren van kosten en risico's in de keten. Logistieke ketens bestaan uit de componenten: goederen, informatie en financiën. Optimalisatie in de logistieke keten richt zich tot nu toe overwegend op verbetering van goederenstromen of de integratie van goederen en informatiestromen. Financiële stromen in de logistieke keten zijn echter minstens zo belangrijk. Tot op heden heeft dit zich vooral beperkt tot het streven om bijvoorbeeld voorraden te verlagen in de keten met het kapitaalbeslag wat daarmee gemoeid gaat. Een verbeterde integrale harmonisatie van logistieke ketens en financiën biedt nieuwe kansen voor bedrijven. Aanvragen binnen het thema SCF kunnen zowel ingediend worden voor vernieuwing van de inrichting van de financiële processen in en over de eigen logistieke keten(s), als voor de ontwikkeling van die innovatieve financieringsconcepten voor de logistieke keten, instrumenten en arrangementen of het ontwikkelen van tools / bouwstenen om SCF door een samenwerking van MKB bedrijven mogelijk te maken. Uiteraard kunnen aanvragen combinaties van gebruikers en ontwikkelaars omvatten. Binnen het thema van SCF worden MKB-bedrijven uitgenodigd met aanvragen te komen voor het ontwikkelen en opzetten van: Nieuwe financieringsvormen waardoor vervoerders sneller worden betaald. Nieuwe alternatieve financieringsmogelijkheden, bijvoorbeeld in de diversificatie van financieringsbronnen (het niet afhankelijk zijn van 1 financiële instelling, maar bijvoorbeeld ook gebruik maken van de financieringsopties via grote klanten of leveranciers), orderfinanciering (grote order van klant in relatie tot de inkoopkosten). Loopt vaak stuk op financiering van werkkapitaal. Nieuwe business development aan de hand van nieuwe financiële logistieke dienstverlening; Oplossingen voor de financiële drempels in transportketens zoals bijvoorbeeld het automatiseren van borgstellingen, vrijmaken van containers door snellere vrachtbetaling als gevolg van betere informatievoorziening e.d. 5

14 Methoden en aanpakken voor het betalingsgedrag van (grote) klanten en overheid (afgesproken termijnen, late betalingen, kortingen bij vroege betaling, voorfinanciering vordering, supplier financing programma s, interne goedkeuringsprocessen van grote klanten) 6

15 INNOVATIEF MKB? MET MIT DOET U MEE! MIT-programma Topsector Life Sciences and Health (Health~Holland), 2016 en EFRO Innovatie Samenwerking tussen bedrijfsleven (MKB), kennis- en onderwijsinstellingen en overheden is de basis voor innovatiesucces en economische impact. Ook voor het MKB van de Topsector Life Sciences and Health (LSH; Branding name Health~Holland: H~H). Regionaal, nationaal en internationaal. En innovatief MKB is ook het gezondst 1. Extra impulsen Het Bedrijfslevenbeleid van het Ministerie van Economische Zaken (EZ) heeft tot doel bedrijven, overheid en kennisinstellingen samen te laten werken aan innovatie. Het bedrijfslevenbeleid kent 9 topsectoren, waar de Topsector LSH er een van is, en 2 topsectoren-brede dwarsverbanden: ICT en Smart Industry. LSH geeft als voorheen ook in 2016 via de MKB Innovatiestimulering Topsectoren (MIT) regeling 2 extra impulsen aan innovatie voor het MKB, geïnspireerd op de LSH Kennis en Innovatie Agenda Pro~Motion 3 en het LSH Innovatiecontact In~Motion 4. Instrumenten Verschillende instrumenten ( instrumentenkoffer en innovatiemakelaar en netwerkactiviteiten ) en stimuleringsmaatregelen (communicatie, financiering, logistiek en organisatorisch) worden het jaar door ingezet om het MKB te helpen de LSH-Agenda en het LSH-Contact uit te voeren. Deze instrumenten en stimuleringsmaatregelen bieden het LSH MKB als ook voorheen mooie kansen 5. Een belangrijk element van de instrumenten is samenwerking: door met één of meer andere MKB R&Dsamenwerkingsprojecten op te pakken, komt extra subsidie beschikbaar - en dan hebben we het nog niet over de extra inspiratie die samenwerking met zich meebrengt! Maar er zijn ook andere instrumenten. Zo kunnen MKB-ers kennisvouchers aanvragen, die kunnen worden ingeruild voor advies en raadpleging van verscheidende relevante kennisinstellingen. Deze instrumenten kunnen de innovatieambities van deelnemende MKB-ers enorm versnellen. De MIT-regeling gaat weer open in Bij R&D- 1 Zie: Panteia/~/media/7%20Panteia/Files/Gezondheid%20vier%20mkb%20typen%20in% ashx en ce= nieuwsbrief&utm_medium= &utm_campaign=awti+ +alert 2 Zie de vooraankondiging: 3 Zie: 4 Zie: 5 Zie voorbeelden van succesvol gebruik van de MIT regelingen door MKB-ers: LSH / H~H Innovatief MKB? Met MIT doet u mee MIT Regeling

16 samenwerkingsprojecten krijgen de beste projecten subsidie. Alle overige MIT-instrumenten werken op volgorde van binnenkomst. Aanvragen Aanvragen van het MKB voor de instrumenten moeten passen binnen de ambities van de Topsector LSH zoals opgetekend binnen in de Kennis en Innovatie Agenda en het LSH Innovatiecontact LSH (H~H) gebruikte voorheen de taxonomie/indelingssystematiek van de 10 R&D Roadmaps uit het Innovatiecontract 2012 om haar ambities te omschrijven. Echter, deze systematiek heeft LSH verlaten. Met de inzet op ontwikkeling van duurzame Publiek-Private-Partnerships (PPP) introduceerde LSH namelijk drie taxonomieën aan de hand waarvan de ambities thans omschreven en ingedeeld worden: - Pillars, te weten 6 : o Pillar I: Fundamentele LSH R&D o Pillar II: Toegepast en praktijkgericht gezondheids- en functioneren LSH R&D o Pillar III: Gebouwde omgeving, ICT Infrastructuur en concept- en systeem LSH R&D - Diensten en producten, te weten 7 : o Services: innovatieve diagnostische, therapeutische en profylactische interventie(concepten) o MedTech: medische- en gezondheids-technologische innovaties, ook in de thuis en leefcontext o (Bio)Pharma: farmacie en farmacie-gerelateerde innovaties - Gezondheidsoplossingen, te weten 8 : o Preventie o Cure o Care Alle activiteiten en projecten van de Topsector Life Sciences and Health (LSH), zo ook diegene die het MKB ontwikkelt en uitvoert onder de MIT-regeling 2016 en de EFRO, worden geklasseerd aan de hand van deze drie taxonomieën om overzicht te houden en derden inzicht te bieden. Regionaal versus nationaal In 2016, net als in 2015, kent de MIT-regeling een regionaal en een nationaal deel. Ondernemers moeten eerst een beroep doen op de diverse MIT-instrumenten in hun eigen regio. Wanneer een aanvraag inhoudelijk niet past binnen de Regionale Innovatiestrategie of wanneer het MIT-instrument niet regionaal wordt aangeboden, dan kunnen zij een beroep doen op de landelijke MIT-instrumenten. De regionale MIT-instrumenten zijn: adviesprojecten, haalbaarheidsprojecten en R&Dsamenwerkingsprojecten. De landelijke MIT-instrumenten zijn de kennisvouchers en de twee TKIinstrumenten (Innovatiemakelaars en netwerkactiviteiten). Profiteren De MIT-regeling laat het innovatieve MKB dus profiteren via voornoemde instrumenten. In 2016 stelt het Ministerie van Economische Zaken 35 miljoen euro voor dit instrument beschikbaar en de provincies gezamenlijk 20 miljoen euro. Daarmee bevat de MIT-regeling 5 miljoen euro meer dan Zie pagina van: 7 Services: innovatieve diagnostische, therapeutische en profylactische interventie(concepten) en gezondheid(szorg) systeeminnovaties; MedTech: medische- en gezondheids-technologische innovaties, ook in de thuis en leefcontext; (Bio)Pharma: farmacie en farmaciegerelateerde innovaties 8 Zie pagina 12 van: health-holland-pro-motion_final.pdf LSH / H~H Innovatief MKB? Met MIT doet u mee MIT Regeling

17 EFRO De uitvoering van de EFRO 9 programma's biedt een uitgelezen kans om de regionale samenwerking een extra impuls te geven. Wat betreft de meer ontwikkelde regio s binnen de EU, zoals Nederland, richt het fonds zich onder meer op het versterken van de regionale concurrentiekracht en het vergroten van de werkgelegenheid. Het EFRO draagt in de periode bij aan vier prioriteiten: 1. innovatie en onderzoek 2. digitale agenda 3. steun voor het mkb 4. de koolstofarme economie Met name ten aanzien van de punten 1 en 3 sluiten de prioriteiten van de Topsector LSH naadloos aan bij de Europese ambities voor de versterking van de regio s. Instrumenten I. Kern van de MIT uitvoering vormt de instrumentenkoffer. Deze bestaat uit: A. Kennisvouchers (50%, max ) Inwisselen bij publieke kennisinstelling voor eenvoudige kennisvraag B. Innovatie-adviesprojecten (50%, max ) Externe (loon-)kosten voor advisering C. Haalbaarheidsprojecten (40%, max ) Haalbaarheidsstudie, evt. in combinatie met beperkt industrieel/experimenteel onderzoek D. Kleine R&D-samenwerkingsprojecten (35%, max , max per deelnemer) E. Grote R&D-samenwerkingsprojecten (35%, max , max per deelnemer) II. Voor de TKI komt voor netwerkactiviteiten en innovatiemakelaars activiteiten een extra bedrag van per topsector beschikbaar. Voor de netwerkactiviteiten mag maximaal worden besteed. Deze middelen zullen eventueel nog aangevuld met middelen vanuit de TKI toeslag die worden ingezet via HollandBio en de TFHC, analoog aan voorgaande jaren (detailplan is reeds opgesteld en goedgekeurd door het LSH Topteam en in te zien via en het LSH TKI-bureau). LSH/H~H Den Haag, februari Zie: LSH / H~H Innovatief MKB? Met MIT doet u mee MIT Regeling

18 Bijlage Stimuleringsmaatregelen: - Communicatie: o Herhaald aankondigen en publiceren van de MIT-regeling 2016 en de instrumentenkoffer en publicatie en verspreiding MKB Innoveert over de successen van de MIT regeling; Februari-maart: op de Health~Holland Website en via Twitter/Tweets van de Topsector LSH (Naomi Vorstermans); Interviewfilmpje van een tevreden MIT gebruiker (Alzheimer Buddy) in het maartnummer van de LSH Newsletter/eMagazine (Naomi Vorstermans); Bericht naar de regio s en LSH-partners naar/via o (Wilco Schuttelaar) o aanjagers van de Regionale Innovatiestrategieën (RIS;***) o HollandBIO (Annemiek Verkamman) o MedTechPartners (Bart Blokhuis, Maarten van Gils en Bart Blokhuis) o FME (Edwin Dekker) o TTO-Directeuren UMCs/NFU (Carolien Bouma) o HBO Health (Luc de Witte, Daan Bultje, ***) o Ligature (Jorg Janssen) o TFHC netwerk (Peter Post) o TNO (Cyrille Krul) o Etc. Maart-augustus: Actief ondersteunen MKB ers middels webinars (Naomi Vorstermans) en seminars (Ernst Nagel, Chrétien Herben, Nico van Meeteren, Hanneke Bodewes) over de inzet van financieringsinstrumenten zoals de MIT-regeling; Lancering van het MKB ondersteuningsprogramma (intensieve begeleiding van 20 geselecteerde MKB-ers bij hun export ambities) 10 maart i.s.m. Task Force HealthCareMatchmaking event i.s.m. Sports & Technology netwerk speciaal gericht op het MKB Regiobijeenkomst 19, 20 of 26 april Doel van de Health~Holland regiodag met als doel informeren en uitluisteren van de regio s om hen verder te betrekken bij de ontwikkelingen binnen topsector LSH en de onderlinge samenwerking en afstemming te versterken (alignment; organisatie LSH TKI- Bureau, HollandBIO en MedTechPartners) o Agenda: Update vanuit de topsector (oa. financiering en communicatie); Update over de gezamenlijke acquisitie, export, buitenlandbeleid en internationale agenda; Innovatieklimaat & datapositie en samenwerking regio s (o.a. EFRO tot en met Eurostars en Erasmus). Netwerkactiviteit/Seminar RVO-LSH medio april-mei 2016 (Jeroen Freriks en Nico van Meeteren) LSH / H~H Innovatief MKB? Met MIT doet u mee MIT Regeling

19 - Financiering o Matchmaking event voor het innovatieve MKB en de gezondheidsfondsen die met hun nieuwe TKI-middelen actief worden bijgestaan om het MKB te leren kennen als partner Het inzetten van TKI middelen voor ondersteunende Netwerk en Innovatie makelaars activiteiten - Logistiek en organisatie: o Optimalisatie MKB loket waarbij 'one stop shop' en 'no wrong door' leidende principes zijn. o Actief oppakken regionale samenwerking ter bevordering van goed functionerende, ondernemersvriendelijke ecosystemen in de regio o Supportplan MKB op basis van de voornoemde instrumentenkoffer o Helpdeskfunctie op LSH/H~H bureau voor vragen over de MIT regeling en indiening Medio Q werken het TKI Bureau LSH en RVO de translationele opties voor de regiopartners uit om hen verder te helpen om van de MIT-regeling door te groeinen naar EU-programma s als Eurostars, SME-Instrument, FTI en H2020 LSH / H~H Innovatief MKB? Met MIT doet u mee MIT Regeling

20 Innovatiethema s Water, tbv MIT 2016 De topsector Water kent drie deelgebieden: Maritiem; Deltatechnologie en Watertechnologie. Deze drie deelgebieden hebben alle tevens sterke relaties met andere sectoren, zoals agri & food, tuinbouw & uitgangsmaterialen, logistiek, energie en HTSM/ict. Daarnaast lopen er over de grenzen van de drie deelgebieden van de topsector Water crosssectorale verbindingen. De thema s en de cross-sectorale thematiek sluiten goed aan bij de kansrijke thema s die in regionale innovatiestrategieën voor de watersector en op het gebied van cross-overs worden benoemd en dragen sterk bij aan het oplossen van maatschappelijke uitdagingen. De innovatiethema s luiden als volgt: Maritiem De innovatiethema s zijn: 1. Winnen op zee (grondstoffen- en energiewinning op zee) 2. Schone schepen (brandstoffen, brandstofbesparing, emissies, onderwatergeluid) 3. Slim en veilig varen (speciale schepen, slimme systemen, defensie, veiligheid) 4. Effectieve Infrastructuur (interactie schip en infrastructuur havens en vaarwegen) Cross-sectorale verbindingen Naast de eigen thema s van het TKI Maritiem is er een aantal cross-sectorale verbindingen waar het TKI Maritiem op in wil zetten: Smart Industry/ict Energie op zee (Cross over met Energie / TKI Wind op zee en TKI Deltatechnologie) Zeewierkweek op zee (Crossover met Agri&Food) Composieten (Crossover met HTSM/M2I en Chemie/DPI) LNG als brandstof en op zee (Crossover met Energie/TKI Gas) Effectieve infrastructuur (TKI Logistiek) Koppeling met maatschappelijke thema s De aanpak van de maritieme sector om maatschappelijke en economische uitdagingen aan elkaar te koppelen sluit goed aan bij de maatschappelijke uitdagingen zoals die zijn geformuleerd in Horizon De invulling daarvan ligt met name op de thema s: Thema s Horizon 2020 Thema 2: Voedselveiligheid, duurzame langbouw, marien en maritiem onderzoek en bio-economie Thema 3: Veilige, schone en efficiënte energie Thema 4: Intelligent, groen, geïntegreerd vervoer Maritieme thema s Innovatiethema Winnen op zee : verwijderen plastic uit de delta s en de zee, (zeewier)kweek op zee; researchgebied Impact op mariene omgeving Innovatiethema Winnen op zee : veilige olie en gasproductie op zee, duurzame energie op zee (offshore wind, getijdenenergie, golfenergie, Ocean thermal) Innovatiethema Schone schepen : brandstoffen, brandstofbesparing, emissies, onderwatergeluid Innovatiethema Slim en veilig varen : autonoom varen, slimme systemen Thema 5: Klimaatmaatregelen, milieu, Innovatiethema Effectieve Infrastructuur : optimale benutting havens en vaarwegen Innovatiethema Winnen op zee : verwijderen plastic 1

21 hulpbronefficiëntie en grondstoffen Thema 7: Veilige samenleving uit de delta s en de zee, (zeewier)kweek op zee Innovatiethema Winnen op zee : verantwoorde deep sea mining Slim en veilig varen: veilige schepen (gevaarlijke lading, passagiersschepen) en effectieve marineschepen Deltatechnologie De innovatiethema s zijn: 1. Waterveiligheid 2. Duurzame deltasteden 3. Natte infrastructuur 4. Watermanagement 5. Water en voedsel 6. Water en energie 7. Water en ICT 8. Eco-engineering & nature based solutions 9. Duurzaam functioneren watersystemen 10. Duurzaam gebruik estuaria, zeeën, en oceanen. Cross-sectorale verbindingen De belangrijkste cross-sectorale verbindingen lopen via de thema s: Water en Energie: met Topsector Energie, Getijdecentrales, Zoet/Zout energie. Water en Voedsel: met Agri&Food, zoute landbouw, landbouw op water (zeewieren) Daarnaast zetten de TKI s Deltatechnologie en Watertechnologie erop in om cross-sectorale verbindingen over de twee technologiegebieden heen actief te bevorderen. Zonder andere toepassingen te willen uitsluiten, liggen kansen op het gebied van de thema s: duurzame deltasteden/sustainable cities/resource efficiency. Denkbare praktische toepassingen zijn bijvoorbeeld modellen voor governance; planningsstudies; 3D-verbeeldingen van de samenhangen tbv circulaire economie in steden; duurzaam gebruik estauari, zeeën en oceanen/resource eficiency/sustainable cities. Praktische toepassingen liggen bijvoorbeeld bij modellen voor anticiperend waterbeheer water en voedsel/resource efficiency. Denkbare praktische toepassingen zijn bijvoorbeeld monitoringssystemen voor watergebruik; ondergrondse waterbergingsoplossingen; modellen voor optimale drainage. Water en ict/smart water systems. Denkbare praktische toepassingen zijn onder meer klimaaten water diensten, datamodellen. Koppeling met maatschappelijke thema s Onderstaande figuur illustreert de verbinding van de innovatiethema s met de maatschappelijke uitdagingen uit de Horizon 2020-agenda. 2

22 Watertechnologie De innovatiethema s zijn: 1. Resource Efficiency (het zo zuinig mogelijk omgaan met grondstoffen en sluiten van kringlopen) 2. Smart Water systems (het inzetten van een scala van aanpalende technologieën (mn ict) voor een zo efficiënt en effectief mogelijk gebruik van water(zuiverings)technologieën). 3. Sustainable Cities; Urban Water Cycle; innovatieve infrastructuur en slim assetmanagement voor een duurzame stad. Cross-sectorale verbindingen De bovenstaande thema s krijgen vorm door uitwerking met partners uit de sectoren Agri&food; Tuinbouw & Uitgangsmaterialen; Energie (olie en gas); Chemie, Life sciences (ziekenhuizen), Biobased Economy, HTSM en ict en met decentrale (bijv. stedelijke) overheden en waterschappen. Koppeling met maatschappelijke thema s Deze thema s sluiten als volgt aan op de maatschappelijke uitdagingen die gedefinieerd zijn in het Horizon 2020 programma: Thema s Horizon 2020 Thema 2: Voedselveiligheid, duurzame landbouw, marien en maritiem onderzoek en bio-economie Thema 3: Veilige, schone en efficiënte energie Resource efficiency Dominant Faciliterend Thema 4: Intelligent, groen, geïntegreerd Dominant Smart Water Systems Faciliterend Sustainable Cities Dominant 3