Elke prof was eerst een amateur, elke expert was eerst een beginner, dus droom groot, begin nu en blijf je ontwikkelen.

Transcriptie

1 Elke prof was eerst een amateur, elke expert was eerst een beginner, dus droom groot, begin nu en blijf je ontwikkelen. Auteurs: Nancy van Maanen, Arletta Albers en Marjolein Wenting Het is voor de startende leraar, ook in de rol van invaller, van groot belang om te beseffen dat hij* er niet alleen voor staat. Vanaf het moment dat hij lesgeeft en deel uit maakt van de school, komt hij voor een veelvoud aan uitdagingen te staan. Uitdagingen die ontwikkeling kunnen stimuleren, waardoor hij een ervaren leraar wordt. Bij het aangaan van deze uitdagingen verdient de startende leraar de best mogelijke ondersteuning en begeleiding. Alleen daardoor maakt de leraar een gerichte ontwikkeling door, houdt hij plezier in het werk en ontwikkelt hij zich tot een basisbekwame en uiteindelijk vakbekwame leraar. (Onderwijscoöperatie, 2015). In dit artikel beschrijven we hoe het project rond startende leraren binnen versterking samenwerking het afgelopen jaar is verlopen. Aanpak en inhoud programma: De projectgroep bestond naast de twee projectleiders uit vier leden uit het veld. Twee directeuren, een interne opleider en een vertegenwoordiger van PON. Samen hebben we begin 2015 verkend welke onderwerpen relevant voor de startende leraren zouden kunnen zijn. We beschouwen leraren die een tot 3 jaar werkzaam zijn als starter. Er waren een paar starters, die we bevraagd hebben naar hun dringende vraagstukken. We hebben ook gebruik gemaakt van al eerder gedaan onderzoek rond spanningen en dilemma s die starters kunnen hebben (Geldens, Groot, Bom, Schipper & Maanen 2016); Pillen, 2013; Onderwijsraad, 2013). In overleg met PON is besloten om in het jaar ook startende leraren uit de invalpool uit te nodigen om deel te nemen aan de bijeenkomsten. Zo werd de groep flink uitgebreid naar circa 30 personen. In onze regio en ook op veel andere plekken in het land zijn er door de krimp weinig starters, maar juist wel erg veel startende invallers, voor wie het net zo belangrijk is om ondersteuning te krijgen. In de literatuur wordt ook steeds meer aandacht besteed aan deze groep (Arbeids Platform Primair Onderwijs (APO), 2014). Per jaar zijn er vijf bijeenkomsten die elke keer bestaan uit een deel kennisverwerving én een deel intervisie. Zo kwamen we naast de intervisie tot de volgende inhoudelijke onderwerpen voor het schooljaar 2015/2016: Omgaan met ouders Bart van Campen. Een interactieve bijeenkomst over grenzen aan geven, de regie behouden en het belang van het kind in het oog houden. Passend onderwijs Ab Kreune, Samenwerkingsverband Oost-Nederland. Heldere uiteenzetting over de ontstaansgeschiedenis achter passend onderwijs en wat die concreet betekent voor samenwerking en de individuele scholen. Opbrengst gericht werken Gerben Veerbeek, Cito. Over toetsen: wat toets je, wanneer neem je welke toetsen af en hoe kun je de resultaten interpreteren? Communicatie met collega s Arletta Albers. Roos van Leary en feedback geven en ontvangen als tools om communicatie met collega s te verbeteren. Werkdruk Gerard Jansen. Hoe zit het met werktijdsfactor, wat betekent de nieuwe cao voor starters en nog specifieker voor invallers? Hier een van de foto s ter opsiering?

2 Andere goede voorbeelden in Nederland Voor de conferentie van Versterking Samenwerking op 18 november 2015 hadden we een gastspreker uitgenodigd om de workshop rond startende leraren te verzorgen, Sanne van der Linden-Willems. Zij is verbonden aan opleiden in de school in Leiden en Amsterdam en een voormalige student van Iselinge Hogeschool. Zij bracht zeer inspirerend de opbrengsten van het project Junior Leraar van de Hogeschool van Amsterdam. De lector Marco Snoek heeft samen met andere projectgroep leden in samenwerking met schoolbesturen een onderbouwing, flankerend onderzoek en mooi instrumentarium ontwikkeld en gaan hier nog mee verder komend jaar, binnen een project dat wordt uitgevoerd op basis van een subsidie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, in het kader van de Lerarenagenda Zie hiervoor hun site: Nieuw voor ons was bijvoorbeeld dat na drie jaar als de startersfase voorbij is een valkuil kan zijn dat de leraar blij is dat hij uit de overlevingsperiode is en minder openstaat om energie te steken in verdere ontwikkeling en professionalisering. Een goede coach kan in zijn begeleiding de amateur uitdagen om zich verder te ontwikkelen tot expert. I can accept failure, everyone fails at something. But I can t accept not trying. Michael Jordan (spreuk evt. te gebruiken ter opsiering) Never become so much of an expert that you stop gaining expertise. View life as a continuous learning experience. Denis Waitley (evt. te gebruiken ter opsiering) Startersprogramma ingebed in personeelsbeleid, kwaliteitszorg en professionalisering Dit betekent dat professionalisering nodig blijft om tot een expert uit te groeien en dat de begeleiding van starters ingebed moeten worden in de kwaliteitszorg van scholen en schoolbesturen. APO (2014) die een verkenning naar goede begeleidingsprogramma s heeft gedaan beaamt dit. De inductiefase vormt de brug tussen de lerarenopleiding en levenslang leren. De meeste onderzoeken, die verkend zijn door APO geven een lijst van factoren, die van belang zijn bij een begeleidingsprogramma. Hierbij kan een onderscheid gemaakt worden tussen voorwaarden en kenmerken. De voorwaarden moeten worden geschept om een

3 begeleidingsprogramma op te zetten en draaiend te houden en de kenmerken zijn factoren waar een school in zou moeten kiezen om tot een programma te komen die past bij de eigenheid van de school. De vijf voorwaarden voor een succesvol begeleidingsprogramma zijn: een samenhangend beleid, voldoende faciliteiten voor starter en begeleider(s), inbedding in de verdere loopbaanontwikkeling van de starter en hoge kwaliteit van zowel inhoud als mentor/coach op de werkplek. Coachvaardigheden, die nodig zijn voor begeleidende mentoren/coaches zijn nog niet altijd een vanzelfsprekendheid. Een goede leerkracht is niet meteen een goede coach. De zes kenmerken van het programma geven mogelijkheid om een goed programma op te bouwen: intensiviteit, inhoud, vorm, activiteiten, collectiviteit en inzet starter. Deze kenmerken zijn niet een strak format. Het programma moet passen bij de school en de leraar en kan hierdoor zelfs binnen besturen variëren op één of meerdere kenmerken. Figuur 1 Voorwaarden en kenmerken van een begeleidingsprogramma (Arbeidsplatform Primair Onderwijs, 2014) Van starter naar expert.. Ook Boshuizen (2003) stelt dat om een expert te worden een leven lang leren noodzakelijk is. Wanneer ben je nu eigenlijk een expert? Boshuizen (2003, p.9) definieert als volgt: an expert is someone who is very talented in a specific domain, has a lot of experience, has a very extensive repertoire of knowledge but also knows his or her limits, has good or even excellent skills in his or her domain, delivers

4 quality work and quickly and purposefully finds a solution to a problem or designs and delivers a product that meets the requirements. Another aspect of experts is that they have spent thousands of hours developing these skills;. Toch stelt ze hier ook kanttekeningen bij. Kennis wordt in een steeds sneller tempo achterhaald door steeds nieuwe inzichten en door de uitbreiding van onze omgeving vanwege de globalisering. Er zal nieuwe en soms ook andere kennis nodig zijn, waardoor je dan (even) niet meer een expert bent. Hier zal een (startende) leraar mee om moeten leren gaan. Van belang daarbij is dat de werkplek een goede en veilige plek moet bieden om te leren en de starter daarvoor de tijd gunt. Daarbij goede coaching biedt, die de starter ontwikkelingsgericht leert reflecteren en zelfsturing bevordert bij het werken aan vakbekwame competenties in plaats van snel tips geven en afvinken (Onderwijscoöperatie, 2015) of bepaalde competenties op vakbekwaam niveau zijn behaald. Als projectgroep onderschrijven wij deze duurzame begeleiding, ontwikkeling en professionalisering van (startende) leraren. Dit betekent dat de projectgroep voor Schooljaar 2016/2017 de lijnen met het veld beter en verder willen verstevigen. We gaan in gesprek met schoolbesturen, directies, teams, interne opleiders, SON. Omdat begeleiding op de werkplek zelf naast begeleiding samen met lotgenoten belangrijk is zoals blijkt uit onderzoek (APO,2014). Evaluatie met de startende leraren Na de laatste bijeenkomst is een evaluatieformulier onder de starters verspreid. De opbrengsten hiervan zijn verwerkt. Drie starters worden nog geïnterviewd. Opvallend is dat zonder enige uitzondering alle deelnemers de bijeenkomsten nuttig vonden. Meer dan 95% wil ook komend schooljaar weer deelnemen. Men is tevreden over het aanbod: verrijking, verdieping en soms ook nieuwe informatie. Ook vinden de deelnemers het prettig met lotgenoten, maar ook met meer ervaren collega s en experts ervaringen uit te wisselen. Plan voor de inhoud van de bijeenkomsten van komend schooljaar. De onderwerpen die komend schooljaar, naast intervisie, aan bod zullen komen zijn mede gebaseerd op wensen die uit de evaluatie kwamen: Ouders, dit onderwerp blijft gevraagd door de starters en kan nog verder verdiept worden (we zullen binnen VSLS ook contact zoeken met de projectgroep rond ouderbetrokkenheid) Vernieuwingsonderwijs Klassenmanagement Loopbaanplanning Werken met je kwaliteiten/presenteren/solliciteren.

5 We willen alle betrokkenen in het werkveld uitnodigen om samen met ons een bodem te bieden voor een blijvend werkplezier en -betrokkenheid van (startende) leraren, die we hebben mogen ervaren bij de starters afgelopen jaar. * Hij kan ook als zij gelezen worden. Bronnen: Arbeidsplatform Primair Onderwijs (2014), Een goed begin is het halve werk. Een verkenning naar goede begeleidingsprogramma s voor startende leraren. Den Haag. Boshuizen, H. (2003) Expertise development:the transition between school and work. (Inaugurale rede). Heerlen: Open Universiteit. Geldens, J., Groot, T., Bom, P., Schipper, H., & Maanen, N. van (2016). Omgaan met professionele identiteitsspanningen op de werkplek. Een handreiking voor begeleiders, aanstaande en beginnende leraren in de werkplekleeromgeving. Utrecht: Center of Expertise Persoonlijk Meesterschap. Onderwijscoöperatie (2015). Advies invulling CAO-afspraak. Utrecht. Onderwijsraad. (2013). Verkenning leraar zijn. Den Haag: Ministerie OC&W. Pillen, M. (2013). Professional identity tensions of beginning teachers (Proefschrift Technische Universiteit Eindhoven). Eindhoven: Eindhoven School of Education. Te gebruiken uitspraken van starters ter opsiering: en er zijn ook nog twee foto s van een intervisie Ik heb geleerd goed te luisteren naar ouders, steeds vanuit het belang van het kind te denken, regie in handen te houden. Doordat ik nu wat meer over achtergronden weet, laat ik me iets minder meeslepen door bijv. groep 4. Ik trek meer mijn eigen plan en stel eigen doelen. Ik moet bewust bezig zijn met communicatie. Wat wil ik en hoe ga ik dit aanpakken en verwoorden. Fijn en waardevol om met lotgenoten te praten die hetzelfde doen, voelen en ervaren als jij. Dat iedereen wel eens tegen iets aanloopt. Door in gesprek te gaan, kom je verder.