Viatore Springweg VH Utrecht

Transcriptie

1 Conferentie toekomst kwetsbare groepen in Dronten Verslag van de stakeholderbijeenkomst, d.d Afgelopen 3 juli 2014 kwamen in Dronten op uitnodiging van de Gemeente Dronten, Vitree en OFW verschillende stakeholders (zie bijlage) rond kwetsbare groepen in Dronten samen om hun zorgen rond deze groepen (licht verstandelijk beperkten met / zonder psychiatrische problematiek, psychiatrische patiënten) in het licht van de huidige ontwikkelingen te delen. Met name de ontwikkeling waarbij steeds meer mensen langer zelfstandig in de wijk moeten blijven wonen (extramuralisering en ambulantisering van de zorg) maakt dit gesprek noodzakelijk. De bijeenkomst kende twee delen: het eerste deel werd besteed aan het vormen van een beeld van de groep cliënten waar het over gaat, zowel kwantitatief alswel beeldvormend. Het tweede deel werd besteed aan het zoeken naar rode draden, kiemen van verandering en het benoemen van veranderperspectieven (streefbeelden) waar de gezamenlijke belanghebbers naar toe willen ontwikkelen. Het verslag is ook zo opgebouwd. Een belangrijk vertrekpunt vormt de nieuwe definitie van gezondheid (en niet van zorg) van Machteld Huber. Zij benadert gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren in het licht van de sociale, fysieke en economische uitdagingen van het leven. Een definitie die past bij een tijd waarin de nadruk steeds meer ligt op samen- en zelfredzaamheid (zie bijlage 2). 1

2 Dronten in cijfers Een beeld vanuit enkele betrokken organisaties 1 Demografische gegevens inwoners (per ) Dronten (27728 inwoners); Swifterbant (6459 inwoners); Biddinghuizen (6150 inwoners). Decentralisaties in cijfers Jeugdhulp In totaal 9380 jongeren, waarvan 80% het op eigen kracht redt. 2% krijgt hulp (zo n 185 jongeren). 11% krijgt ondersteuning, 7% krijgt onderwijsondersteuning. WMO / AWBZ WMO 2015: 2304 inwoners, waarvan er 465 overkomen uit de AWBZ (5,7% van de bevolking). Die 465 zijn als volgt verdeeld: o 50 lichamelijk / somatiek o 40 psychogeriatrie o 180 psychiatrie o 125 verstandelijke beperking o 60 lichamelijke beperking o 10 zintuigelijke beperking Participatiewet 600 mensen afhankelijk van WWB, 86 WSWplekken en 510 WAJONG-ers. Verpleging, verzorging, thuiszorg Aantallen 6 gezinnen jeugdzorg, 80 pg (psychogeriatrie). 45 ib (interne begeleiding), 4 AZC Kenmerken Laag opleidingsniveau, lage sociale klasse. Meervoudige problematiek, bij meerdere personen per gezin. Ernstige psychiatrische problematiek en/of LVG waarin soms heel gezin beperkingen heeft. Analfabetisme. Geen capabel sociaal netwerk. Woningcorporatie Aantallen Gemiddeld 13 nieuwe begeleidingsovereenkomsten per jaar; 50 nieuwe inschrijvingen onder voorwaarden per jaar (= 6,75% van het totaal nieuwe woonzoeken- 1 Voor overige betrokken organisaties zie bijlage 1 2

3 den). 36 lopende begeleidingsovereenkomsten. Gemiddeld 20 lopende V&A zaken per jaar. Kenmerken Laag inkomen (want sociale verhuur) Verder: heel divers, in heel Dronten, jong/oud, hoog / laag opgeleid. Knelpunten Zorgmijders: geen inzicht in eigen problematiek. Huisuitzetting dreigt als er geen begeleiding beschikbaar is. Zorgen bij overdracht. Succes kan afhangen van één persoon. Mensen met psychische of sociale kwetsbaarheid. Aantallen 70 cliënten met psychiatrische hulpvraag. Beschermde woonvorm in wijk De Boeg waar 28 cliënten intramuraal wonen. Buurtcentrum Leeuwen Art: 20 cliënten met dagbesteding. Kenmerken Mensen met ernstige psychosociale en/of psychiatrische kwetsbaarheid, vaak in combinatie met verslaving / financiële problemen. Normale & hoge begaafdheid. Knelpunten Psychiatrische problematiek is vaak niet direct zichtbaar. Preventie door vinger aan de pols, voorkomt duurdere zorg, verwaarlozing en overlast jeugdhulpverlening, 0-23 jeugdhulpverlening met LVB, ouders met LVB Aantallen 5 residentiële woningen met 34 woonplekken; 1 locatie voor dagbehandeling, inclusief WVO; 40 extramurale cliënten. 39 pleegzorgcliënten 35 onderwijszorgcliënten. Kenmerken Verschillende opleidingsniveaus en sociale klassen. Gezinnen in Biddingshuizen, Dronten en minder in Swifterbant. Knelpunten Jeugdzorg sluit niet aan op IQ zonder psychiatrische problematiek. Multiproblem gezinnen vragen geen hulp. 3

4 Aantallen Intramuraal Tot 18 jaar: gezinshuizen / woonvoorziening voor 9 kinderen / jongeren Vanaf 18 jaar: woonvoorzieningen voor 67 cliënten in de leeftijd van 18 tot 65+. Extramuraal Vanaf 18 jaar: begeleid zelfstandig wonen voor 36 cliënten. Dagbesteding Vanaf 18 jaar: dagbesteding 75 cliënten. Vanaf 18 jaar: onbetaald arbeidsmatig werk voor 3 cliënten (jobcoaching). Tot 18 jaar: sterk in de klas (44 cliënten) Tot 18 jaar: praktische pedagogische begeleiding (3 cliënten). Intensieve pedagogische thuisondersteuning (14 cliënten) Tot 18 jaar: ondersteuning thuis (2 cliënten) Tot 18 jaar: logeren in een logeerhuis of gastgezin (10 cliënten) Tot 18 jaar: dagbehandeling AWBZ (13 cliënten) Tot 18 jaar: dagbehandeling Jeugdzorg (4 cliënten). Kenmerken Kind en jeugd (0-18 jaar) VG en/of GGZ problematiek met systeemproblemen. Opleidingsniveau van ouders varieert van LBO tot universitair. Bij aantal gezinnen zijn meerdere personen in zorg bij Triade. Vaak ernstige psychiatrische problematiek en/of LVG. Cliënten zijn verspreid over heel Dronten. Volwassen VG en/of GGZ problematiek. Over algemeen laag opleidingsniveau. Analfabetisme. Sociaal lagere klasse, geen capabel sociaal netwerk. Meervoudige problematiek soms bij meerdere personen per gezin. Woon- en dagbestedingslocaties voor volwassenen liggen in en rondom Dronten. Knelpunten Cliënten raken tussen wal en schip. Ze worden over het algemeen niet op het juiste niveau geschat. Deze cliënten van 18+ zijn vaak goed in staat verbaal aan te geven wat ze willen, maar kunnen het niet zelf organiseren en hebben blijvend sturing en ondersteuning nodig. 4

5 De casus Op straat: de onmacht van systeemspelers Parallel aan de bijeenkomst speelde zich een uithuiszetting af rond een cliënt die als type kan worden beschouwd van de mensen waar het gedurende de mini-conferentie om draait. Woonpallet, een corporatie in Zeewolde heeft een vrouw van 35 jaar uit haar woning gezet. Zij is een jaar geleden opgenomen geweest in een psychiatrische inrichting. Tot die tijd zijn er geen problemen geweest rond huurbetaling. Rond die tijd heeft zij een oudere man leren kennen, die zich over haar (en haar financiën) ontfermt heeft. Deze man heeft goed voor zichzelf gezorgd, in een situatie waarin de vrouw hem volkomen vertrouwde. In een jaar tijd is een huurschuld ontstaan van Daar is de vrouw door verschillende instanties allereerst Woonpallet - mee geconfronteerd. Zij stond hier niet voor open en gaf aan dat alles betaald was. Ook haar nieuwe partner heeft zelfs de deurwaarder weten te overtuigen van de betaling. Uiteindelijk blijkt dit echter niet het geval te zijn en vindt ontruiming plaats. De vrouw is op 3 juli 2014 op straat gezet, inboedel in een container en woning ontruimd. Op die ochtend weet niemand daar nog iets van: kinderen niet, ex-partner en ouders niet en ook haar nieuwe partner nog niet. De vrouw heeft tijdelijk onderdak gekregen bij een buurvrouw, de ex-partner is gebeld in verband met de kinderen. Ergo: de vrouw en haar kinderen staan op straat. Wie zien we? Beperkt zicht op de realiteit We zien mensen die vaak een beperkt zicht hebben op hun eigen realiteit. Die meer denken te kunnen, dan eigenlijk mogelijk is. Ze verlangen waar iedereen naar verlangt: een eigen huis, werk, een partner. Maar in de praktijk blijkt dat (meestal) een onbereikbaar ideaal. Tegelijk: het is voor anderen helemaal niet zo duidelijk dat ze moeite hebben met de dagelijkse werkelijkheid: je ziet aan de buitenkant niet zoveel aan hen. Ze lijken gewoon, maar zijn het niet. Geen (of een klein) sociaal netwerk We zien mensen die over het algemeen een klein sociaal netwerk hebben, of uiteindelijk niet in staat zijn een sociaal netwerk te handhaven. Er zit iets stekeligs aan hen. Ze kunnen hun prikkels opzetten, anderen van zich vervreemden door hun gedrag, hun opmerkingen. Mensen, ook familie en hulpverleners, zijn voorzichtig, voelen zich niet veilig en houden zich er (bewust of onbewust) verre van. 5

6 Verlangen gezien en gewaardeerd te worden We zien mensen die er naar verlangen gezien en gewaardeerd te worden. Ze zijn gevoelig voor speciale aandacht. Ze zijn vatbaar, te beïnvloeden, goedgelovig en vol vertrouwen als hun hart gewonnen is. We merken op dat er blijkbaar een groep is die dat haarfijn aanvoeld en daar misbruik van maakt: mensen die minder fijne bedoelingen hebben (geld, seksueel misbruik). Professionals moeten een anker zijn We zien mensen die wantrouwend staan ten opzichte van professionals, mensen die zich (teveel) met hen bemoeien. Waar ze vooral behoefte aan hebben is een ankerpunt, een langdurige relatie, op de achtergrond aanwezig. De click tussen cliënt en professional is daarbij extreem belangrijk. Het kost tijd om een goede relatie op te bouwen. Het succes hangt vaak af van die ene professional die de klik heeft. Geen betekenisvolle dagen We zien mensen op wie niet gewacht wordt. En daarmee een betekenisvolle invulling van de dag missen. Ze staan open voor alles wat op hen afkomt en hen aandacht geeft. Het oude spreekwoord gaat op: ledigheid is des duivels oorkussen. Zonder betekenisvolle daginvulling en waardering, is het moeilijk op een positieve manier je dag door te komen. Wat het bij ons oproept Stuurlui aan wal 6

7 We zien mensen, die wel of niet verbaal, roepen om hulp; mensen die in nood zijn. En daar omheen een groep hulpverleners die zich afvraagt wat ze moeten doen: wel of niet ingrijpen. En onder invloed van het huidige politieke gesternte roep: hé daar, laat mij hem eerst maar leren zwemmen. Buikpijn Daar krijgen we buikpijn van. Lukt het ons wel deze groep kwetsbare mensen, en in het verlengde daarvan de samenleving, perspectief te bieden? Eén ding is zeker: als we deze mensen blijven overvragen in een complexe maatschappij als de onze, dan gaat het uiteindelijk mis. Ondanks het feit dat we er wellicht veel energie in stoppen is de vraag: zijn we wel met herstel bezig? Een golf die ons overspoelt Bovendien: onder druk van alle bezuinigingen, en de politieke wijzigingen (steeds meer mensen extramuraal in de wijk) wordt de druk op onze organisaties opgevoerd: met minder mensen moeten we meer doen. Het voelt als een overstroming, waarbij het ons voornamelijk ontbreekt aan tijd. We moeten zorgen niet afgestompt te raken op de ons overspoelende problematiek. 7

8 Streefbeelden, rode draden en acties Op basis van het beeld dat we gezamenlijk hebben van de cliënt (hierboven) hebben we de rode draden proberen uit te filteren: wat valt ons nu op, wat is het veranderperspectief dat we voor ons zien en wat zijn dan de eerste acties die we willen inzetten? Beeld 1: betekenis bieden Vrij weergegeven blijkt o.a. uit onderzoek van Machteld Huber (zie voor haar definitie van gezondheidszorg bijlage 2) dat gezondheid vooral bepaald wordt door drie elementen: a) heb je een plan, een doel als je s ochtends opstaat, b) heb je dierbaren om je heen die je kunnen helpen en c) leef je een beetje gezond. Betekenis hebben, waardevol zijn, gezien worden: dat geldt ook voor de kwetsbare groepen waar we het hier over hebben: licht verstandelijk beperkten met/zonder GGZ-achtergrond, psychiatrisch patiënten. De ledigheid die zij dagelijks ervaren (gebrek aan werk, sociale contacten) trekt mensen aan die niet altijd het beste met hen voorhebben. Hoe kunnen we perspectief bieden binnen de grenzen van wat zij aankunnen? Voorbeelden: de activiteiten van een dorpsvereniging zoals bijvoorbeeld in Biddinghuizen (het aanleggen van een wandelpad) kunnen plekken zijn waar mensen vrijwilligerswerk kunnen doen en zo betekenis kunnen geven aan de dag. Acties: Zoeken naar manieren om de samenleving in te schakelen, door ook vrijwilligers in te schakelen. Hoe gaan we zorgen dat we gezamenlijk nieuwe vormen van dagbesteding gaan bieden aan deze kwetsbare groep cliënten. Deze vraag opvolgen in overleg. Beeld 2: present zijn Verbindingen leg je in vredestijd. Als professionals moet je zichtbaar zijn, aanwezig op de plekken waar ontmoetingen plaatsvinden. Op de vindplaatsen waar kwetsbare mensen elkaar tegenkomen. Dat vergt een andere manier van werken: in plaats van incident naar incident, pro-actief het veld in, om zo in contact te komen met de kwetsbare ander. Om al on speaking terms te zijn, voordat de uithuisplaatsing noodzakelijk is.voorbeelden: het Lagerhuis, buurthuis was een plek geworden waar mensen niet graag kwamen. Door daar in te investeren, het beheer over te dragen aan vrijwilligers (o.a. cliënten) is het een plek geworden waar veel cliënten weer komen, een ontmoetingsplek waar door professionals contacten kunnen worden gelegd. 8

9 Acties OFW is vaak present in haar relatie tot veel cliënten. Legitiem komen ze vanwege technische of sociale problemen achter de voordeur bij veel cliënten (contact zonder indicatie). Zij hebben een signaalfunctie naar andere organisaties. Dit potentieel kan veel beter benut worden. Als er dan ontruiming plaats moet vinden: dan is iedereen op de hoogte. Persoonlijk vergt het van alle deelnemers een andere houding. Oefenen met het breder om je heen te kijken. Persoonlijk open staan voor de kwetsbare ander, ook buiten werktijden om. Signalen die je zo krijgt kun je dan professioneel sneller doorgeleiden. Beeld 3: ontschotten en organisch werken Professionals moeten elkaar sneller kunnen vinden. Bij voorkeur informeel, onder de radar en niet via de officiele lijnen. Zo kunnen ze elkaar op de hoogte houden van wat ze professioneel, maar ook in hun persoonlijk leven tegenkomen. Zo komen woonconsulenten en huismeesters regelmatig bij cliënten achter de voordeur. Hun informatie kan waardevol zijn voor andere professionals. Het gaat er om een netwerk met elkaar te hebben, dat alle levensgebieden, alle taartpunten in het sociaal maatschappelijk zorgveld, afdekt. Daarbij is het goed dat professionals niet alleen succesverhalen delen, maar ook elkaar de mislukkingen vertellen. Om samen te leren. Tenslotte: voor cliënten is de juiste click met een zorgverlener belangrijk Acties Vitree wil verbindingsofficier zijn; contacten leggen tussen professionals en initiatief nemen voor netwerkbijeenkomsten. Het vangnetoverleg beter gaan benutten, door eerder te signaleren, uit te wisselen en actie te ondernemen. Dit zorgt ook voor kortere lijnen tussen professionals. De gemeente Dronten stelt kwartiermakers aan die op zoek gaan naar de olifantenpaadjes tussen organisaties, verbindingen gaan leggen en gebiedsgerichter gaat werken. 9

10 Bijlage 1 deelnemers Naam Dhr. J. Post Dhr. P. van der Linden Mw. M. Adriaansens Mw. M. de Boer Mw. B. Spijkerman Dhr. A. Boersma Mw. T. Sweringa Mw. A. Post Mw. I. Brust Mw. M. Nouwen Mw. S. van der Vegt Dhr. R. Kamphorst Dhr. H. Mossing Mw. G. Drijfhout Dhr. C. Sleurink Dhr. P. Petersen Dhr. K. Van der Vies Mw. I. Klingenberg Dhr. B. van der Wal Organisatie Vitree Vitree Triade Triade Kwintes Kwintes OFW OFW OFW Icare Icare Politie Flevoland GGD Flevoland Gemeente Dronten Leger des Heils GGZ MDF MDF GGZ Centraal 10

11 Bijlage 2 Een nieuwe definitie van gezondheid Als startpunt van de bijeenkomst is genomen de nieuwe definitie van gezondheidszorg, zoals geformuleerd door Machteld Huber en gepubliceerd in de British Medical Journal. De oude definitie van gezondheid focust op gezondheid als een state of being. Echter, in onze tijd van chronisch zieken, zou dat betekenen dat veel mensen als ziek gedefinieerd zouden worden. Dat doet onrecht aan hun situatie. Deze nieuwe definitie benadert gezondheid als een dynamisch concept dat veel met veerkracht van mensen te maken heeft en bestaat uit zes hoofddimensies (gebaseerd op onderzoek onder 2000 verschillende actoren). Het draait het perspectief op zorg om: van ziekte naar gezondheid, van repareren naar accepteren / leven met, etc. 11