PROTOCOL ADHD BIJ VERSLAVING
|
|
- Sandra van der Zee
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 PROTOCOL ADHD BIJ VERSLAVING Screening, diagnostiek en behandeling voor de ambulante en klinische verslavingszorg Samenstelling: Geurt van de Glind Sandra Kooij Daniëlle van Duin Anne Goossensen Pieter-Jan Carpentier
2 Colofon Financiering ZonMw Samenwerkende instellingen Trimbos-instituut De Grift Gelders centrum voor verslavingszorg Brijder Verslavingszorg Verslavingszorg Noord Nederland Parnassia Verslavingszorg Centrum Maliebaan Kenniscentrum ADHD bij volwassenen van Parnassia, psycho-medisch centrum GGZ Nederland Resultaten Scoren Projectleiding dr. Anne Goossensen (voorheen Eland) (tot en met november 2002) drs. Ineke Kok/ drs. Geurt van de Glind (december 2002-april 2003) drs. Geurt van de Glind (april 2003-december 2004) Projectuitvoering drs. Geurt van de Glind (november 2000 december 2004) drs. Daniëlle van Duin (januari december 2004) Samenstellers drs. Geurt van de Glind drs. Sandra Kooij drs. Daniëlle van Duin dr. Anne Goossensen (voorheen Eland) drs. Pieter-Jan Carpentier Eindredactie en opmaak ABC-fabriek Utrecht Paul Anzion, Trimbos-instituut Productiebegeleiding Paul Anzion Omslagontwerp Organisatiebureau Zo geregeld. Projecten & Events in samenwerking met Ontwerpstudio 100% Productie Trimbos-instituut Deze uitgave is tot 9 december 2005 te bestellen bij het Trimbos-instituut via of via de Afdeling bestellingen, Postbus 725, 3500 AS Utrecht, ; fax: ; bestel@trimbos.nl. Onder vermelding van artikelnummer AF0464. U krijgt een factuur voor de betaling. Voor actuele prijzen, zie Trimbos-instituut, Utrecht. Vanaf 9 december 2005 zullen de rechten worden overgedragen aan Kenniscentrum ADHD bij volwassenen van Parnassia, psycho-medisch centrum in Den Haag.
3 Inhoud Voorwoord 7 Dankwoord 11 Inleiding en leeswijzer 13 Inleiding 13 Leeswijzer 13 Beslisboom aanmelding en behandeling van ADHD 15 DEEL 1 PROTOCOL SCREENING EN DIAGNOSTIEK VAN ADHD BIJ VERSLAVING 19 1 Het protocol screening en diagnostiek Algemene toelichting Uitgangspunten bij screening en diagnostiek van ADHD bij verslaving Screening Diagnostiek Diagnostiek bij heraanmelding Geven van informatie 28 DEEL 2 PROTOCOL BEHANDELING VAN ADHD BIJ VERSLAVING 29 2 Het protocol behandeling Algemene toelichting Uitgangspunten van dit protocol Betrekken van het systeem bij de behandeling Aanwijzingen voor andere onderdelen van de behandeling Valkuilen en oplossingen 35 3 Psycho-educatie Doel Ambulante overwegingen 41 Protocol ADHD bij verslaving 3
4 4 Medicamenteuze behandeling Medicatie Toelichting registratieformulieren Algemene opmerkingen over medicamenteuze behandeling van ADHD bij volwassenen Criteria waaraan patiënt moet voldoen om te kunnen starten met de medicamenteuze behandeling Criteria op basis waarvan besloten kan worden te wachten met medicamenteuze behandeling Maatregelen om de compliance aan de medicamenteuze behandeling in een ambulante setting te vergroten Middel van eerste keus: Methylfenidaat, lang- of kortwerkend (Concerta of Ritalin) Contra-indicaties Bijwerkingen Suggesties Middel van tweede keus: Imipramine Bijwerkingen Over Bupropion en Dextro-amfetamine 56 5 Coaching Coaching De praktijk Over de werkwijze van de coach 61 6 Lotgenotencontact Lotgenotencontact 63 7 Resocialisatie en nazorg Algemeen Aandachtspunten bij resocialisatie en nazorg Contacten met professionals buiten de verslavingszorg 66 4 Protocol ADHD bij verslaving
5 DEEL 3 BIJLAGEN 67 Bijlage 1 Screeningsinstrument Zelfrapportage vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit 69 Bijlage 2 Scoringsregels bij de Zelfrapportage vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit 75 Bijlage 3 Diagnostiekinstrument 1 Semi-gestructureerd interview 79 Bijlage 4 Diagnostiekinstrument 2 Vragenlijst op basis van DSM-IV criteria 89 Bijlage 5 Eindoordeel diagnostiek 95 Bijlage 6 Registratieformulier medicatie bij ADHD 99 Bijlage 7 Observatieschaal ADHD 103 Bijlage 8 Klinische beoordelingsschaal ADHD 107 Bijlage 9 ADHD Rating Scale 111 Bijlage 10 Bijwerkingenlijst ADHD-behandeling 115 Bijlage 11 Modules psycho-educatie en coaching 119 Bijlage 12 Checklist Coaching 139 Bijlage 13 Checklist Insluitcriteria voor medicamenteuze behandeling 147 Bijlage 14 Checklist Criteria voor uitstel of afstel van medicamenteuze behandeling 151 Bijlage 15 Checklist Maatregelen ter vergroting van compliance medicamenteuze behandeling 155 Bijlage 16 Projectbeschrijving en verantwoording bij het protocol ADHD bij verslaving 159 DEEL 4 INFORMATIE VOOR PROFESSIONALS Algemene informatie ADHD en Verlaving (Artikel MGv, 2001) Olie op de golven, olie op het vuur: ADHD en verslaving (Hoofdstuk Handboek Verslaving) Te bestellen materiaal Trimbos-instituut Folder ADHD bij volwassenen 221 Protocol ADHD bij verslaving 5
6
7 Voorwoord Het onderwerp dubbele diagnose behoort langzamerhand tot de meest populaire onderwerpen binnen zowel de psychiatrie als de verslavingszorg. Iedereen heeft er een mening over. Het gebruik van cannabis zou bijvoorbeeld schizofrenie veroorzaken, depressie zou tot het ontstaan van stoornissen in het gebruik van alcohol leiden, en de behandeling van comorbide angststoornissen bij alcoholisten zou de kans op terugval na een alcoholbehandeling verminderen. Spannende stellingen, interessante gedachten en hoopvolle fantasieën, maar waarschijnlijk geen van alle (helemaal) waar. Het is bovendien lang niet altijd duidelijk wat er precies met de term dubbele diagnose bedoeld wordt, om welke combinatie van stoornissen het precies gaat en of er wel bijzondere eisen moeten worden gesteld aan de diagnostiek en behandeling van patiënten met een dubbele diagnose. Bovendien is vaak onduidelijk wat de relatie tussen de comorbide stoornissen is en of behandeling van de ene stoornis wel invloed heeft op het beloop of de behandeling van de andere stoornis. Er wordt wel veel over deze onderwerpen gesproken en er worden vaak stevige standpunten ingenomen, maar is er tegelijkertijd maar heel weinig empirische kennis om dergelijke posities te legitimeren. Dit geldt in grote lijnen ook voor de comorbiditeit van ADHD en verslaving en voor de diagnostiek en behandeling van ADHD bij patiënten met een gelijktijdige stoornis in het gebruik van middelen. Een veel gehoorde stelling is hier bijvoorbeeld dat patiënten met ADHD voornamelijk drugs zouden gebruiken om hun ADHD symptomen te bestrijden (zelfmedicatie) en dat zij daarom voornamelijk stimulantia (onder andere cocaïne) gebruiken. Ondertussen is echter duidelijk dat patiënten met ADHD niet alleen vaker cocaïne gebruiken en misbruiken, maar dat zij ook heel vaak problemen hebben met het gebruik van alcohol en cannabis. Van een specifieke relatie lijkt geen sprake en zelfmedicatie als verklaring voor het veelvuldig samengaan van beide aandoeningen lijkt daarom te simpel. Er zijn namelijk nogal wat aanwijzingen dat er, naast zelfmedicatie, sprake is van een gedeelde onderliggende functiestoornis (onder andere prefrontale pathologie) die bijvoorbeeld tot uitdrukking komt in een verhoogde kans op een derde stoornis in de kindertijd (gedragsstoornis) of in de volwassenheid (antisociale persoonlijkheidsstoornis). Een andere stelling die nogal eens verkondigd wordt, is dat ADHD patiënten met een comorbide verslaving natuurlijk niet met methylfenidaat behandeld mogen worden, omdat de kans op misbruik van dit voorgeschreven geneesmiddel te groot zou zijn. De beperkte Protocol ADHD bij verslaving 7
8 hoeveelheid onderzoek die daarover nu beschikbaar is, geeft echter weinig aanleiding voor deze angst. Het is daarom zo belangrijk dat er nu een protocol voor de screening, diagnostiek en behandeling van ADHD patiënten met een verslaving beschikbaar is. Het bestrijdt ongefundeerde vooroordelen en geeft adviezen voor de diagnostiek en behandeling van deze patiënten. Het is wel een heel bijzonder protocol, omdat voor veel van de adviezen in dit protocol nog geen hard of overtuigend wetenschappelijk bewijs voor handen is. Het protocol is het resultaat van een zorgvuldige weging en interpretatie van de beperkte hoeveelheid nu beschikbare wetenschappelijke gegevens aangevuld met klinische overwegingen en ervaringen. Het proces van wegen en beslissen lijkt te zijn uitgevoerd door een omvangrijke groep behandelaars, ervaringsdeskundigen en onderzoekers die met veel betrokkenheid en passie, maar ook met afstand en deskundigheid hebben gewerkt aan een nauwgezet protocol voor de zowel screening en diagnostiek als voor behandeling van ADHD bij patiënten met een co-morbide verslaving. Het is een omvangrijk document geworden dat veel expliciete overwegingen en adviezen bevat voor een professionele zorg. Terecht merken de auteurs regelmatig op dat het om werk in uitvoering gaat: nieuw onderzoek zou heel goed kunnen leiden tot nieuwe overwegingen en andere adviezen. Van de voorgestelde instrumenten voor de screening en de diagnostiek zijn bijvoorbeeld nog maar weinig harde psychometrische gegevens beschikbaar en nieuwe resultaten zouden wel eens kunnen leiden tot andere keuzes. Tijdens het schrijven van het protocol was er waarschijnlijk ook nog niet zo heel veel bekend over de effectiviteit van bijvoorbeeld atomoxetine bij de behandeling van volwassenen met ADHD. Vergelijkende studies van atomoxetine en methylfenidaat zouden in de nabije toekomst wel eens tot andere adviezen kunnen leiden dan de adviezen die nu voorzichtig gegeven worden. Iets vergelijkbaars zou zich kunnen voordoen wanneer zou blijken dat de behandeling van cocaïneverslaving met methylfenidaat niet effectief is, maar een behandeling met dexamfetamine wel. Een dergelijk resultaat zou de betekenis van methylfenidaat bij de behandeling van ADHD patiënten met een comorbide cocaïneprobleem wel eens drastisch kunnen veranderen. Men dient zich daarbij te realiseren dat dergelijke bijstellingen natuurlijk voor elke richtlijn en elk protocol gelden. De voorlopigs status van dit protocol betekent ook dat elke behandelaar die zich bij de behandeling van ADHD patiënten met een comorbide verslaving baseert op dit zorgvuldige, maar nog zeer voorlopige, protocol moet zorgen voor een nauwkeurige evaluatie van deze behandeling, bij voorkeur met 8 Protocol ADHD bij verslaving
9 gestandaardiseerde instrumenten. Deze gedeelde ervaring kan vervolgens weer worden gebruikt als input voor bijstellingen van het protocol. Al met al is dit protocol een goed uitgangspunt voor verbetering van de bestaande diagnostiek en behandeling van deze groep patiënten en een goed startpunt voor het verzamelen van nieuwe wetenschappelijke kennis en gestandaardiseerde praktijkervaring. Wim van den Brink Hoogleraar Verslavingszorg AMC-UvA Directeur Amsterdam Institute for Addiction Research Protocol ADHD bij verslaving 9
10
11 Dankwoord Deze uitgave is mogelijk gemaakt door de inspanning van veel personen en instellingen. In de eerste plaats noemen we de professionals en de patiënten van de instellingen die aan het project ADHD bij Verslaving hebben deelgenomen. Zonder hun inzet was het maken van dit protocol niet mogelijk geweest. Ook de financier van het project, ZonMw Programma Verslaving, zijn we dank verschuldigd. Met het Kenniscentrum ADHD bij volwassenen kon op een uitstekende manier worden samengewerkt op het gebied van de training en scholing van professionals. Vijf grote verslavingszorginstellingen werkten mee om de onderdelen van de diagnostiek- en behandelprotocollen te testen en implementeren: Brijder Verslavingszorg, De Grift Gelders centrum voor verslavingszorg, Centrum Maliebaan, Parnassia Verslavingszorg en Verslavingszorg Noord Nederland. De leden van het deskundigenpanel waren bereid tijd en energie in dit project te steken. Zij namen op basis van hun deskundigheid de verantwoordelijkheid voor de inhoud van het protocol op zich. Het Trimbos-instituut ten slotte fungeerde als projecteigenaar en uitvoerder. Met het maken van dit boek sluiten we een belangrijk en complex project af. We danken allen die aan de totstandkoming van dit protocol hebben meegewerkt. We zijn er van overtuigd dat hun inspanningen hebben bijgedragen aan de kwaliteit van de aanwijzingen voor screening, diagnostiek en behandeling van ADHD bij patiënten met verslavingsproblemen. Geurt van de Glind, Sandra Kooij, Daniëlle van Duin, Anne Goossensen en Pieter-Jan Carpentier Protocol ADHD bij verslaving 11
12
13 Inleiding en leeswijzer Inleiding ADHD bij verslaving. U zult als professional in de verslavingszorg of reguliere geestelijke gezondheidszorg steeds meer met deze combinatie van stoornissen te maken krijgen. Niet dat deze combinatie vroeger niet voorkwam. Wel geldt dat ADHD en verslaving als psychiatrische stoornissen veel meer herkend en erkend worden. Recent onderzoek van het Trimbos-instituut toont aan dat bij ongeveer 20% van de patiënten die zich melden bij verslavingszorginstellingen ook sprake is van ADHD. Dit percentage komt overeen met buitenlands onderzoek. Dat betekent dat iedereen die werkt in de verslavingszorg te maken heeft met patiënten die ook ADHD hebben. Tot voor kort bestond er veel onduidelijkheid over diagnostiek en behandeling van deze groep patiënten. Om die onduidelijkheid op te heffen is dit protocol ontwikkeld. Leeswijzer Na deze leeswijzer vindt u het Stroomdiagram ADHD bij Verslaving. In dit stroomdiagram is het gehele protocol samengevat. Het is een schematische weergave van de verschillende onderdelen van screening, diagnostiek en behandeling. Hoofdstuk 1 beschrijft hoe ADHD onder patiënten in de verslavingszorg gescreend en gediagnosticeerd kan worden. Daarbij krijgt zorgvuldigheid veel aandacht. ADHD komt vaak voor en dus is het opsporen van patiënten die mogelijk ADHD hebben, van groot belang. Omdat de symptomen van ADHD niet alleen specifiek voor deze stoornis zijn, is een goede diagnostiekprocedure nodig. In de hoofdstukken 2 tot en met 6 wordt de behandeling van ADHD binnen deze patiëntengroep aangegeven. Die behandeling bestaat uit diverse onderdelen, die in de verschillende hoofdstukken achtereenvolgens aan bod komen: medicamenteuze behandeling, psycho-educatie en coaching, en lotgenotencontact. Bij elk van die onderdelen speelt het betrekken van partner en familie een rol. Van elk van deze behandelonderdelen wordt eerst een algemene beschrijving gegeven. Vervolgens wordt, indien nodig, ingegaan op specifieke aandachtspunten voor behandeling in de ambulante setting en voor behandeling in de klinische setting. Protocol ADHD bij verslaving 13
14 In hoofdstuk 7 komt resocialisatie en nazorg aan bod met aandacht voor samenwerking met professionals buiten de verslavingszorg. Dit protocol is het resultaat van een project waarin gedurende vier jaar professionals en wetenschappers nauw hebben samengewerkt. Ook de ervaringen van patiënten zijn verwerkt. Omdat er nog weinig wetenschappelijk onderzoek op dit terrein is, kunnen nog maar weinig aanbevelingen op basis van wetenschappelijk bewijs worden gegeven. Daarom is gezocht naar een mix van wetenschap, praktijkkennis en -ervaring, aangevuld met ervaringen van patiënten. Een beschrijving van het project, met daarin een verantwoording van de inhoud van dit protocol, vindt u in bijlage 16. In de bijlagen treft u de instrumenten aan die nodig zijn voor screening, diagnostiek en voor het instellen op de juiste medicatie. Daarnaast vindt u in de bijlagen diverse checklists die voor het opstarten en uitvoeren van de behandeling van belang zijn. Ten slotte vindt u in deel 4 aanvullende informatie voor professionals: boeken, websites en artikelen over de combinatie ADHD en Verslaving. Een van de daar genoemde websites is Daar vindt u een digitale weergave van het Protocol ADHD bij Verslaving. Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van ADHD bij Verslaving zullen via deze website kunnen worden gevolgd. U kunt zich daar bovendien aanmelden bij het -netwerk van Professionals die zich bezighouden met ADHD en Verslaving. Via dit -netwerk wordt u persoonlijk geïnformeerd over belangrijke nieuwe ontwikkelingen. 14 Protocol ADHD bij verslaving
DEEL 1 PROTOCOL SCREENING EN DIAGNOSTIEK VAN ADHD BIJ VERSLAVING
DEEL 1 PROTOCOL SCREENING EN DIAGNOSTIEK VAN ADHD BIJ VERSLAVING 1 Het protocol screening en diagnostiek 1.1 Algemene toelichting Attention-deficit/hyperactivity disorder (aandachtstekortstoornis met
Nadere informatieProtocol ADHD bij verslaving 139
Bijlage 12 Checklist Coaching Protocol ADHD bij verslaving 139 CHECKLIST ADHD-COACH Naam Cliënt: Naam Coach: Geboortedatum cliënt dag maand jaar De start van dit coordinerende coachingstraject vindt plaats
Nadere informatiePolikliniek ADHD voor volwassenen GGNet
Polikliniek ADHD voor volwassenen GGNet Vragen Prevalentie ADHD bij volwassenen Kernsymptomen van ADHD Stelling: Rustig zitten tijdens het onderzoeksgesprek sluit hyperactiviteit uit. Stelling: Als iemand
Nadere informatieDe medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten.
De medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten. Joanneke van der Nagel, psychiater, Tactus Verslavingszorg, Enschede Pieter-Jan Carpentier, psychiater, Reinier van Arkel groep, s-hertogenbosch
Nadere informatieProjectbeschrijving en verantwoording bij het protocol ADHD bij verslaving
Bijlage 16 Projectbeschrijving en verantwoording bij het protocol ADHD bij verslaving Protocol ADHD bij verslaving 159 Projectbeschrijving en verantwoording bij het protocol ADHD bij verslaving Over het
Nadere informatieCongres 01-04-2009. lex pull 23-03-2009 1
ADHD EN VERSLAVING Congres 01-04-2009 lex pull 23-03-2009 1 ADHD EN VERSLAVING PREVALENTIE VERKLARINGSMODELLEN DIAGNOSTIEK BEHANDELING lex pull 23-03-2009 2 prevalentie 8-Tal studies SUD bij ADHD: Life-time
Nadere informatieAntwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010)
AH 740 2010Z13219 Antwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010) 1 Bent u bekend met nieuw onderzoek van Michigan State University
Nadere informatieInhoud. Ontgifting en stabilisatie. Observatie en Diagnostiek en Behandeling. Cijfers en Onderzoek. Aanbod Jeugd in Nederland
Polls drugsweb Kun je op eigen houtje van drugs afkomen Ja: 85% Moeten we minder gaan drinken Ja: 57% Bang om verslaafd te worden Ja: 21% Drugs meenemen naar buitenland Ja: 73% Wiet is een harddrug Ja:
Nadere informatieRichtlijn ADHD en middelengebruik bij adolescenten. Voor screening, diagnostiek en behandeling van jeugdigen in de jeugd-ggz en jeugdverslavingszorg
Richtlijn ADHD en middelengebruik bij adolescenten Voor screening, diagnostiek en behandeling van jeugdigen in de jeugd-ggz en jeugdverslavingszorg Drs. Maureen van Oort Wetenschappelijk medewerker www.nispa.nl
Nadere informatieBeter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen?
Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Richtlijnen Casus IDDT Richtlijnen, wat zeggen ze niet! Richtlijnen Dubbele Diagnose, Dubbele hulp (2003) British
Nadere informatieJe bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014
Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Comorbiditeit: Voorkomen van verschillende stoornissen bij 1 persoon. Dubbele diagnose: Verslaving (afhankelijkheid en misbruik
Nadere informatieStudie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Nadere informatieLeven met ADHD. Fiona Kat, Maura Beenackers en Willemijn ter Brugge
Leven met ADHD Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het
Nadere informatieBehandeling van verslaving en comorbiditeit. de Noord Nederlandse ervaring
Behandeling van verslaving en comorbiditeit de Noord Nederlandse ervaring Gent 14 nov2014 Primaire problematiek naar voorkomen in bevolking en % in behandeling 1 Setting van hulp in VZ VNN 34 ambulante
Nadere informatieDe beste zorg voor psychische en verslavingsproblemen
De beste zorg voor psychische en verslavingsproblemen 3 Parnassia Groep is specialist in geestelijke gezondheid Psychische klachten, een psychische stoornis of ziekte: ze kunnen iedereen treffen en ernstig
Nadere informatieDEEL 2 PROTOCOL BEHANDELING VAN ADHD BIJ VERSLAVING
DEEL 2 PROTOCOL BEHANDELING VAN ADHD BIJ VERSLAVING 2 Het protocol behandeling 2.1 Algemene toelichting Attention-deficit/hyperactivity disorder (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit) is een stoornis
Nadere informatieINTER-PSY Lente Symposium
Disclosure belangen spreker Getalenteerd omgaan met ADHD Anne van Lammeren, psychiater Universitair Centrum Psychiatrie UMCG 16-03-2016 Lentesymposium Interpsy (Potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieVerslaving en comorbiditeit
Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,
Nadere informatieINDIGO HET ANTWOORD OP DE BASIS GGZ
INDIGO HET ANTWOORD OP DE BASIS GGZ Inhoudsopgave Indigo Brabant 2 Wat is de Basis GGZ? 2 Wat kan Indigo mij bieden? 4 1. POH-GGZ 2. Generalistische Basis GGZ Specialistische GGZ 7 Heeft u vragen? 7 Contact
Nadere informatiefrom Clinical Experience to an Evidence Based Guideline Frieda Matthys, MD PhD 20 november 2014
ADHD and SUD from Clinical Experience to an Evidence Based Guideline Frieda Matthys, MD PhD 20 november 2014 Overzicht Waarom een richtlijn Het proces, het netwerk en de experten Onderzoeksopzet Risico
Nadere informatiePrevalentie en behandeling van ADHD bij patiënten met een verslaving
Prevalentie en behandeling van ADHD bij patiënten met een verslaving Katelijne van Emmerik van Oortmerssen Ellen Vedel Wim van den Brink Robert A. Schoevers overzicht Achtergrond IASP prevalentie studie
Nadere informatieAanmelding, intake en diagnostiek. Kinderen en Jeugdigen. Informatie voor ouders/verzorgers
Aanmelding, intake en diagnostiek Kinderen en Jeugdigen Informatie voor ouders/verzorgers Aanmelding, intake en diagnostiek Inleiding In deze brochure geven wij u informatie over de aanmelding, de intake
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 200 20 25 424 Geestelijke gezondheidszorg Nr. 3 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornis Cluster C
Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Deze folder geeft informatie over de diagnostiek en behandeling van cluster C persoonlijkheidsstoornissen. Wat is een cluster C Persoonlijkheidsstoornis? Er bestaan verschillende
Nadere informatieKajak Congres Psychiatrie en LVB
WERKEN AAN SAMENSPEL Kajak Congres Psychiatrie en LVB Sammy Roording, Klinisch neuropsycholoog Karakter, Zorglijn LVB Ede/Apeldoorn s.roording@karakter.com Muntgebouw Utrecht, 17 mei 2018 pagina 1 INVENTARISATIE
Nadere informatieAngst & Verslaving. Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater
Angst & Verslaving Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater Inhoudsopgave Achtergrond Etiologie Epidemiologie Diagnostiek Behandeling Kushner ea Multidisciplinaire Richtlijn alcohol
Nadere informatieE-health modules voor de Basis-GGZ. Optimale zorgzwaarte met Karify
E-health modules voor de Basis-GGZ Optimale zorgzwaarte met Karify E-health voor een hogere kwaliteit van de zorg De GGZ in Nederland krijgt een ander gezicht. Niet alleen veranderen de budgetten, de wetgeving
Nadere informatieADHD EN VERSLAVING FRIEDA MATTHYS VUB PETER JOOSTENS BAT ET AL.
ADHD EN VERSLAVING FRIEDA MATTHYS VUB PETER JOOSTENS BAT ET AL. CATEGORIALE DIAGNOSTIEK Sud ADHD EN VERSLAVING: VLAAMSE MULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN EPIDEMIOLOGIE METHODOLOGIE RESULTAAT IMPLEMENTATIE
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatieRisico-indicatoren. Basisset Geestelijke gezondheidszorg, Verslavingszorg en Forensische zorg. Utrecht, december 2014
Risico-indicatoren 2014 Basisset Geestelijke gezondheidszorg, Verslavingszorg en Forensische zorg Utrecht, december 2014 2 Inspectie voor de Gezondheidszorg Inleiding INLEIDING Voor u ligt de basisset
Nadere informatieAchtergronddocument Specifieke groepen binnen de GGZ
Achtergronddocument Specifieke groepen binnen de GGZ Specifieke groepen binnen de GGZ 1 2 Achtergronddocument bij advies Hoogspecialistische GGZ 1 Inleiding In dit achtergronddocument bespreekt de commissie
Nadere informatieAmbulante behandeling
Ambulante behandeling Ouderen Ambulante behandeling Mondriaan Ouderen geeft behandeling aan mensen met psychische en psychiatrische problemen vanaf de derde levensfase. Mondriaan Ouderen heeft verschillende
Nadere informatieRichtlijn oppositioneelopstandige. en gedragsstoornis (CD) bij kinderen en jongeren
Richtlijn oppositioneelopstandige stoornis (ODD) en gedragsstoornis (CD) bij kinderen en jongeren Walter Matthys en Geurt van de Glind (redactie) Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) De Tijdstroom,
Nadere informatiePersonaCura. Uw specialist in persoonlijkheid & gedrag bij senioren
PersonaCura Uw specialist in persoonlijkheid & gedrag bij senioren Inleiding We willen allemaal oud worden, maar het liever niet zijn. Ouder worden betekent immers omgaan met verlies van gezondheid, van
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieACTUELE ONTWIKKELINGEN IN DE EERSTELIJNS GGZ. Martin Beeres, kaderhuisarts ggz io Marian Oud, coördinator kaderopleiding ggz
ACTUELE ONTWIKKELINGEN IN DE EERSTELIJNS GGZ Martin Beeres, kaderhuisarts ggz io Marian Oud, coördinator kaderopleiding ggz Programma Somatische zorg - met beleid - voor mensen met psychische stoornissen
Nadere informatieMet elkaar in gesprek over kwaliteitsverbetering en hoogspecialistische ggz. Door Ralph Kupka en Sebastiaan Baan
Met elkaar in gesprek over kwaliteitsverbetering en hoogspecialistische ggz Door Ralph Kupka en Sebastiaan Baan Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGZ Sebastiaan Baan Netwerk LPGGz NIP NVvP Nederlands Huisartsen
Nadere informatieRisico-indicatoren. Basisset Geestelijke gezondheidszorg, Verslavingszorg en Forensische zorg. Utrecht, november 2015
Risico-indicatoren 2015 Basisset Geestelijke gezondheidszorg, Verslavingszorg en Forensische zorg Utrecht, november 2015 2 Inspectie voor de Gezondheidszorg Inleiding INLEIDING Voor u ligt de basisset
Nadere informatieINTER-PSY Vechtdal Kliniek
Polikliniek en deeltijdbehandeling INTER-PSY Vechtdal Kliniek Polikliniek en deeltijdbehandeling Informatie voor patiënten, familie en naastbetrokkenen INTER-PSY Vechtdal Kliniek Algemene informatie INTER-PSY
Nadere informatieAmbulante behandeling
Ambulante behandeling Ouderen Ambulante behandeling Mondriaan Ouderen geeft behandeling aan mensen met psychische en psychiatrische problemen vanaf de derde levensfase. Mondriaan Ouderen heeft verschillende
Nadere informatieADHD in treatment seeking patients with a substance use disorder van de Glind, G.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) ADHD in treatment seeking patients with a substance use disorder van de Glind, G. Link to publication Citation for published version (APA): van de Glind, G. (2013).
Nadere informatieOuderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan
Ouderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan U moet de bakens verzetten en noch sterke drank, noch bier meer gebruiken: houdt u aan een matig gebruik van een redelijke
Nadere informatieSAMENVATTING. Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift
153 SAMENVATTING Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift Angst en depressie zijn de meest voorkomende psychische stoornissen, de ziektelast is hoog en deze aandoeningen brengen hoge kosten met
Nadere informatieUniversitair Medisch Centrum Groningen
Universitair Medisch Centrum Groningen Beter af met minder Reduction of Inappropriate psychotropic Drug use in nursing home residents with dementia Claudia Groot Kormelinck Prof.dr. Sytse Zuidema Probleemgedrag
Nadere informatieBehandelprogramma psychiatrie en verslaving
Behandelprogramma psychiatrie en verslaving Keuze voor beheerst gebruik Egbert Meeter, 28-5-2013 Hoe begon het De eerste vergadering 21-07-2010 Bronnen Bronnen Bronnen Bronnen Inhoud Veiligiheid Toetsing
Nadere informatieJaarverslag 2009 STICHTING NETWERK ADHD BIJ VOLWASSENEN. pagina 1
Jaarverslag 2009 STICHTING NETWERK ADHD BIJ VOLWASSENEN pagina 1 INHOUDSOPGAVE 1. Ten geleide 2. Organisatie 3. Activiteiten, producten en diensten 2009-2010 4. Financiën 5. Participanten 6. Doelen 7.
Nadere informatiehttp://www.trimbos.nl/default1060.html?printid=1735
Page 1 of 5 print www.trimbos.nl psychische stoornissen: algemene informatie > borderline persoonlijkheidsstoornis Borderline persoonlijkheidsstoornis Wat is borderline? Het meest kenmerkende van de borderline
Nadere informatieInhoud presentatie De alcoholpolikliniek in het algemeen ziekenhuis
disclosure Potentiele belangenverstrengeling: Jaap Nanninga: geen Annie van der Kooij: geen Inhoud presentatie De alcoholpolikliniek in het algemeen ziekenhuis Nascholingsdag Ouderenpsychiatrie en Verslaving
Nadere informatieRegistratieformulier medicatie bij ADHD
Bijlage 6 Registratieformulier medicatie bij ADHD Protocol ADHD bij verslaving 99 Registratieformulier medicatie bij ADHD Naam patiënt: Naam voorschrijvend behandelaar: Geneesmiddel: Datum: Dosering:
Nadere informatieRisico-indicatoren. Basisset Geestelijke Gezondheidszorg, Verslavingszorg en Forensische zorg. Utrecht, december 2013
Risico-indicatoren 2014 Basisset Geestelijke Gezondheidszorg, Verslavingszorg en Forensische zorg Utrecht, december 2013 Inleiding INLEIDING Voor u ligt de basissetrisico-indicatoren Geestelijke Gezondheidszorg,
Nadere informatieVolwassenen. Mondriaan. voor geestelijke gezondheid
Volwassenen Mondriaan voor geestelijke gezondheid Verslavingszorg Introductie Verslavingszorg verleent hulp aan volwassenen met problematisch gebruik van alcohol, drugs, medicijnen, gameverslaving en met
Nadere informatieGGzE centrum autisme volwassenen
GGzE centrum autisme volwassenen GGzE centrum autisme volwassenen Centrum voor specialistische zorg, kennis en ontwikkeling op het gebied van autisme Informatie voor verwijzers >> GGzE centrum autisme
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatieElektroconvulsie therapie. Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen. Informatie voor verwijzers
Elektroconvulsie therapie Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen Informatie voor verwijzers Effectieve behandelmethode Elektroconvulsie therapie (ECT) passen we toe bij mensen met specifieke
Nadere informatieTrauma en verslaving. Patiënten
Trauma en verslaving Patiënten Trauma en verslaving Informatie voor patiënten Als u naast uw verslaving ook last heeft van een nare of ingrijpende gebeurtenis uit uw verleden Trauma en verslaving 1 Trauma
Nadere informatie6 Forensische aspecten Aandachtspunten 134 Noten 134
Inhoud Voorwoord Hoofdstuk 1 Psychiatrische stoornis en diagnostiek 13 1 Inleiding 13 2 Psychiatrische ziekte 13 3 De psychische functies 16 4 Doelen en onderdelen psychiatrische diagnostiek 17 5 Diagnose
Nadere informatieAmbulante behandeling Ouderen
Ambulante behandeling Ouderen Locaties Parkstad en Maastricht-Heuvelland Ambulante behandeling Ouderen Wanneer u vijfenzestig wordt merkt u vaak dat het leven anders wordt. U stopt met werken, de kinderen
Nadere informatieClinicol studies on ossessment ond 'Over Medicotie' is geschreven op bosis von de lootste informotie. Verder redigeert ze verschillende ^ ^.
ï OVER MEDCATE voor volwqssenen mef ADHD is geschreven voor d"genen die medicotie (willen goon) gebruiken. Het doel von het boek is snel een overzicht te bieden von de medicomenteuze mogeliikheden, von
Nadere informatieDeel I Wat we weten over de stoornis ADHD
Inhoud Inleiding 12 Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD 1.1 De basiskenmerken 16 1.2 Aandachts- en concentratiestoornissen 17 1.3 Impulsiviteit 17 1.4 Hyperactiviteit
Nadere informatieAandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen
SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt
Nadere informatieADHD en ASS. Bij normaal begaafde volwassen. Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG
ADHD en ASS Bij normaal begaafde volwassen Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieSamenvatting (summary in Dutch)
Samenvatting (summary in Dutch) 149 Samenvatting (summary in Dutch) Één van de meest voorkomende en slopende ziektes is depressie. De impact op het dagelijks functioneren en op de samenleving is enorm,
Nadere informatieCure + Care Solutions
Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure
Nadere informatieInleiding Hoe het allemaal begon Soorten psychofarmaca, werking, bijwerkingen en indicatiegebieden
Inhoud Inleiding 9 1 Hoe het allemaal begon 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Gebruik van medicatie in de psychiatrie vóór 1950 13 1.3 De eerste antipsychotica 16 1.4 De tweede generatie antipsychotica 17 1.5 De
Nadere informatieJaarverslag 2008 STICHTING NETWERK ADHD BIJ VOLWASSENEN. pagina 1
Jaarverslag 2008 STICHTING NETWERK ADHD BIJ VOLWASSENEN pagina 1 INHOUDSOPGAVE 1. Ten geleide 2. Organisatie 3. Doelstelling Stichting Netwerk ADHD bij volwassenen 4. Activiteiten, producten en diensten
Nadere informatieAlgemene Informatie. Mondriaan. Informatie voor cliënten. Verslavingszorg. voor geestelijke gezondheid
Algemene Informatie Informatie voor cliënten Verslavingszorg Mondriaan voor geestelijke gezondheid Uw hulpvraag staat bij ons centraal. Wie zijn wij? De Divisie Verslavingszorg is één van de vijf divisies
Nadere informatieLeeswijzer Psychiatrisch Casusregister tabellen
Leeswijzer Psychiatrisch Casusregister tabellen In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie. De gegevens
Nadere informatieHerstellen doe je zelf; Evaluatie van een cliëntgestuurde cursus
Herstellen doe je zelf; Evaluatie van een cliëntgestuurde cursus Dr. Hanneke van Gestel-Timmermans Dr. Evelien Brouwers Dr. Marcel van Assen Prof. dr. Chijs van Nieuwenhuizen Herstellen doe je zelf Ontwikkeld
Nadere informatieLandelijke Leergang Ouderenpsychiatrie 2013 Cursus I: Psychiatrische stoornissen: Autisme, AD(H)D, Slaapstoornissen en Benzodiazepine gebruik/misbruik
Landelijke Leergang Ouderenpsychiatrie 2013 Cursus I: Psychiatrische stoornissen: Autisme, AD(H)D, Slaapstoornissen en Benzodiazepine gebruik/misbruik Georganiseerd door NVvP Afdeling Ouderenpsychiatrie
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 18 november 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 25 VX Den Haag T 070 340 79 F 070 340 78 34
Nadere informatieOrganogram Werkgebied
Wat doet Tactus Verslavingszorg? Tactus is specialist op het terrein van de verslavingszorg. Mensen die door hun verslaving aan alcohol, drugs, medicijnen, gokken, gamen, eten of andere verslavingen in
Nadere informatieOverzicht beschikbare informatie over alcohol, drugs, verslaving en psychiatrische aandoeningen.
Overzicht beschikbare informatie over alcohol, drugs, verslaving en psychiatrische aandoeningen. Er is amper psycho-educatie materiaal beschikbaar voor dubbele diagnose cliënten over de interactie tussen
Nadere informatieTrauma en verslaving. Mondriaan. Verslavingszorg. Informatie voor patiënten
Verslavingszorg Trauma en verslaving Als u naast uw verslaving ook last heeft van een nare of ingrijpende gebeurtenis uit uw verleden Informatie voor patiënten Mondriaan voor geestelijke gezondheid Trauma
Nadere informatieAntisociaal gedrag en problematisch middelengebruik. KFZ call
Antisociaal gedrag en problematisch middelengebruik KFZ call 2015-9 Projectgroep Auteurs: Fleur Kraanen, Joan van Horn*, Jan van Amsterdam, Roos Dekker, Juliette Hutten en Lieke Nentjes. Klinische Psychologie,
Nadere informatieDiagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose. Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG
Diagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG 1 Autisme spectrum stoornissen Waarom dit onderwerp? Diagnostiek
Nadere informatieOngemerkt problematisch. Marieke Zwaanswijk (onderzoeker NIVEL) Marijke Lutjenhuis (huisarts)
Ongemerkt problematisch Marieke Zwaanswijk (onderzoeker NIVEL) Marijke Lutjenhuis (huisarts) Kijk, als een kind zich opzettelijk uit de auto gooit, dan is het vrij duidelijk dat er iets mis is. Dan heb
Nadere informatieClinical Staging en Vroege Interventie voor Borderline Persoonlijkheidsstoornis
Clinical Staging en Vroege Interventie voor Borderline Persoonlijkheidsstoornis Christel Hessels Symposium, 16 maart 2017 Persoonlijkheidsstoornissen gedurende de levensloop Borderline persoonlijkheidsstoornis
Nadere informatieWanneer in deze folder wordt gesproken over ouders en kinderen worden daar uiteraard ook respectievelijk verzorgers en jongeren mee bedoeld.
ADHD poli Roermond Deze folder is bedoeld voor ouders van kinderen en jongeren met ADHD. In de folder wordt uitleg gegeven over het stellen van de diagnose en behandeling bij ADHD. Wanneer in deze folder
Nadere informatieGeneralistische Basis GGZ en Specialistische GGZ
Generalistische Basis GGZ en Specialistische GGZ Informatie voor huisartsen Organisatie voor geestelijke gezondheidszorg GGZ Rivierduinen biedt vele vormen van geestelijke gezondheidszorg voor alle leeftijden;
Nadere informatieLeeswijzer Psychiatrisch Casusregister tabellen
Leeswijzer Psychiatrisch Casusregister tabellen In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie. De gegevens
Nadere informatieIs een bipolaire stoornis erfelijk?
Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen p/a Dimence Postbus 398 7600 AJ Almelo www.kenbis.nl Vragen over erfelijkheid bij de bipolaire stoornis Op dit moment wordt ervan uitgegaan dat een combinatie van erfelijke
Nadere informatiehet antwoord op de Basis GGZ
het antwoord op de Basis GGZ mentale ondersteuning direct en dichtbij Inhoudsopgave Indigo Wat is de Basis GGZ? Verwijscriteria Wat kan Indigo mij bieden? 1. POH-GGZ 2. Generalistische Basis GGZ 3. mirro:
Nadere informatieArgos over ADHD medicatie bij volwassenen
Hagen en Baas Hagen en Baas Psychologen Argos over ADHD medicatie bij volwassenen Regelmatig laait de discussie weer op over ADHD. De diagnose ADHD zou teveel en te makkelijk gesteld worden en dat er allerlei
Nadere informatiehet antwoord op de Basis GGZ
het antwoord op de Basis GGZ mentale ondersteuning direct en dichtbij 2 Inhoudsopgave Indigo Wat is de Basis GGZ? Verwijscriteria Wat kan Indigo mij bieden? 1. POH-GGZ 2. Generalistische Basis GGZ 3. mirro:
Nadere informatieProgramma. Stelling. Doel. Inleiding. Wim Dijken: Psychiater Manager zorg Indigo Haaglanden
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Zie hieronder Bedrijfsnaam Sponsoring Pfizer Wim Dijken: Psychiater Manager zorg
Nadere informatieKinderen met ADHD. Inhoudsopgave. Wat is de oorzaak van ADHD? Wat zijn de verschijnselen van ADHD?
Kinderen met ADHD Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is de oorzaak van ADHD? 1 Wat zijn de verschijnselen van ADHD? 1 Hoe wordt de diagnose ADHD gesteld? 2 Behandeling van ADHD
Nadere informatieSamenvatting 21580_rietdijk F.indd :09
Samenvatting 21580_rietdijk F.indd 161 10-02-12 15:09 People at ultra high risk for psychosis Schizofrenie en aanverwante psychotische stoornissen hebben grote negatieve gevolgen voor het sociaal en psychisch
Nadere informatieOpname op afdeling Argo en gedwongen opname. Kinderen en Jeugdigen. Informatie voor ouders/verzorgers
Opname op afdeling Argo en gedwongen opname Kinderen en Jeugdigen Informatie voor ouders/verzorgers Opname op afdeling Argo en gedwongen opname Inleiding In deze brochure geven wij u informatie over de
Nadere informatieMultidisciplinaire richtlijn opiaatverslaving
Multidisciplinaire richtlijn opiaatverslaving Wim van den Brink, Geurt van de Glind en Gerard Schippers (redactie) De Tijdstroom, Utrecht 2013 Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie en Centrale Commissie
Nadere informatiePost-hbo opleiding forensische psychiatrie. Door de casuïstiek kan ik praktijk en theorie combineren en kan ik het direct toepassen in mijn werk.
mensenkennis Post-hbo opleiding forensische psychiatrie Door de casuïstiek kan ik praktijk en theorie combineren en kan ik het direct toepassen in mijn werk. Post-hbo forensische psychiatrie Werken in
Nadere informatiePoliklinische behandeling
Poliklinische behandeling Ouderen Poliklinische behandeling Introductie Mondriaan Ouderen is een onderdeel van Mondriaan. We verlenen hulp aan mensen van 65 jaar en ouder, die behoefte hebben aan behandeling,
Nadere informatieGeneralistische basis ggz
Generalistische basis ggz Informatie voor patiënten Generalistische basis ggz U bent door uw huisarts verwezen voor behandeling naar de Generalistische Basis GGZ (GB-GGZ) van Mondriaan. Mondriaan Generalistische
Nadere informatieComplexiteit vraagt maatwerk. Henk Mathijssen 12 oktober 2017
Complexiteit vraagt maatwerk Henk Mathijssen 12 oktober 2017 Welkom Deze foto van Onbekende auteur is gelicentieerd onder CC BY-NC-SA Deze foto van Onbekende auteur is gelicentieerd onder CC BY-SA Arnoud
Nadere informatieGeneralistische basis ggz
Generalistische basis ggz Informatie voor patiënten Generalistische basis ggz U bent door uw huisarts verwezen voor behandeling naar de Generalistische Basis GGZ (GB-GGZ) van Mondriaan. Mondriaan Generalistische
Nadere informatieKWALITEITSONTWIKKELING GGZ
KWALITEITSONTWIKKELING GGZ Kwalitatief goede zorg tegen aanvaardbare kosten Door Sebastiaan Baan Korte uitleg animatie: https://youtu.be/dl6n5hix2d Y 2 NETWERK KWALITEITSONTWIKKELING GGZ Landelijk Platform
Nadere informatieFACT: van organisatiemodel naar effectieve interventies
FACT: van organisatiemodel naar effectieve interventies Bauke Koekkoek & Karin van Montfoort-de Rave Lectoraat Sociale en Methodische Aspecten van Psychiatrische zorg, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Nadere informatieuw antwoord op de Basis GGZ
uw antwoord op de Basis GGZ mentale ondersteuning direct en dichtbij 2 Inhoudsopgave Indigo Wat is de Basis GGZ? Verwijscriteria Wat kan Indigo mij bieden? 1. POH-GGZ 2. Generalistische Basis GGZ Mirro:
Nadere informatieEEN GEDEELDE ONDERZOEKSAGENDA VOOR BIPOLAIRE STOORNISSEN DR. BARBARA REGEER ATHENA INSTITUUT VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM
EEN GEDEELDE ONDERZOEKSAGENDA VOOR BIPOLAIRE STOORNISSEN DR. BARBARA REGEER ATHENA INSTITUUT VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM PROGRAMMA Relatie onderzoek - praktijk Een gedeelde onderzoeksagenda Methoden Resultaten
Nadere informatieInhoud Voorwoord Hoofdstuk 1 Proces, instrumenten, beoordeling en besluitvorming Hoofdstuk 2 Aanvraag, hulpvraaganalyse en eerste contact
Inhoud Voorwoord 7 Hoofdstuk 1 Proces, instrumenten, beoordeling en besluitvorming 11 1 Inleiding: wat is psychodiagnostiek? 11 2 Het diagnostische proces 12 3 Het gebruik van instrumenten 13 4 Oordelen
Nadere informatieKiezen voor Pillen of Praten?: Voorkeuren en Besluitvorming omtrent de Behandeling van Stemmings- en Angststoornissen
Kiezen voor Pillen of Praten?: Voorkeuren en Besluitvorming omtrent de Behandeling van Stemmings- en Angststoornissen Een wetenschappelijk onderzoek naar behandelvoorkeuren, gezamenlijke besluitvorming
Nadere informatie