Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Rijksbegroting voor het jaar Hoofdstuk X Ministerie van Defensie Nr. 15 BRIEF VAN DE MINISTER EN VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 's-gravenhage, 3 december 1986 Hierbij doen wij u toekomen het tweede situatierapport over het project meervoudige raketwerpers. Het eerste situatierapport over dit onderwerp werd u aangeboden op 24 september In dat rapport is onder meer informatie gegeven over de operationele behoefte aan dit wapen, zijn het systeem en het project beschreven, zijn de mogelijkheden tot aanschaf ervan geschetst en is ingegaan op wapenbeheersingsaspecten. Tijdens het mondeling overleg van 6 november 1986 is vervolgens met de vaste Kamercommissie voor Defensie nader van gedachten gewisseld over verschillende aspecten van het project. In dit situatierapport zetten wij vooral uiteen op grond van welke argumenten wij kiezen voor demogelijkheid het MRLS door tussenkomst van de Amerikaanse overheid te verwerven. Voorts wordt nader ingegaan op aspecten betreffende de invoering en exploitatie van deze meervoudige raketwerpers en op relevante wapenbeheersingsaspecten. Op grond van het prijspeil 1986 en de bijstelling van de koers van de dollar van f2,40 in plaats van f2,90, de koers die in het eerste situatierapport werd vermeld, worden de projectkosten nu op f690 miljoen geraamd. In dat bedrag zijn ook nu de verwervingskosten voor munitie, reservedelen, apparatuur voor integratie in het vuursteun-informatiesysteem en voor plaats- en richtingbepaling, opleidingsmiddelen en kosten voor infrastructuur inbegrepen. Met de bestelling van de raketwerpers, munitie en initiële reservedelen is f430 miljoen gemoeid (netto-orderbedrag). Het bruto-orderbedrag is f545 miljoen. Daarin zijn dan ook begrepen transportkosten, een kostenvergoeding aan de Amerikaanse overheid voor bewaking van de uitvoering van het contract, en de BTW. Voor verwerving van voor het MLRS-project benodigde vrachtauto's en opleggers is f23 miljoen opgenomen in het project vervanging wielvoertuigen. De exploitatie van het MLRS vergt naar verwachting jaarlijks f8 miljoen. Daarmee is rekening gehouden in het exploitatiebudget van de Koninklijke landmacht. Tweede Kamer, vergaderjaar , hfdst. X, nr. 15 1

2 Bij rechtstreekse aanschaf van het MLRS bij de fabrikant zou weliswaar volledige compensatie voor het netto-orderbedrag zijn ontvangen. De prijs zou echter meer dan f 100 miljoen hoger uitvallen. Daarbij komt nog dat kosten moeten worden gemaakt om Nederlands defensiepersoneel te belasten met de totstandkoming van een verantwoord contract en met de bewaking van de uitvoering daarvan. Bij aanschaf door tussenkomst van de Amerikaanse regering gebeurt dat, tegen vergoeding van een deel van de kosten, door de Amerikaanse overheid. Om financiële redenen geven wij de voorkeur aan deze vorm van aanschaf, mits ook aan de voorwaarden voor compensatie wordt voldaan. Zoals u bekend is, voerden wij onlangs overleg met onze Amerikaanse collega's. Daarbij spraken wij onder meer over de door ons noodzakelijk geachte compensatie in geval van aanschaf van het MLRS door tussenkomst van de Amerikaanse regering. Als resultaat daarvan, en in samenwerking met het Ministerie van Economische Zaken, is bij die vorm van aanschaf compensatie bereikt voor nagenoeg het gehele bedrag dat is gemoeid met de verwerving van de raketwerpers, munitie en initiële reservedelen (netto-orderbedrag). Die compensatie bestaat uit industriële compensatie ter waarde van ongeveer f 360 miljoen (84% van het netto-orderbedrag) en voor f 65 miljoen (15% van het netto-orderbedrag) uit tussen de Amerikaanse en Nederlandse overheid overeengekomen samenwerkingsprogramma's naar aanleiding van de besprekingen over de aanschaf van het MLRS. Omdat op deze wijze ook aan de voorwaarden voor compensatie wordt voldaan, kiezen wij voor deze vorm van verwerving. Wij zijn dan ook voornemens nog dit jaar, eventueel na overleg met u, toestemming te verlenen voor de aanschaf van 21 meervoudige raketwerpersystemen door tussenkomst van de Amerikaanse regering. Toestemming tot verwerving strekt zich ook uit over het genoemde toebehorende materieel, met inbegrip van de vrachtauto's en opleggers, onder andere bij DAF. In interdepartementaal overleg is over het bijgevoegde situatierapport overeenstemming bereikt. De Minister van Defensie, W. F. van Eekelen De Staatssecretaris van Defensie, J. van Houwelingen Tweede Kamer, vergaderjaar , hfdst. X, nr. 15 2

3 TWEEDE SITUATIERAPPORT MLRS Inleiding Het eerste situatierapport MLRS, U gezonden op 24 september 1986, bevatte onder meer informatie over de operationele behoefte, plannen, mogelijkheden voor aanschaf en de kenmerken van het wapensysteem. Ook is in dat rapport ingegaan op de wapenbeheersingsaspecten. In dit tweede situatierapport wordt vooral aandacht besteed aan de argumenten en afwegingen die leiden tot de keuze van de wijze van verwerving. Voorts bevat dit rapport nadere informatie over de aan het project verbonden investerings- en exploitatiekosten en over wapenbeheersingsaspecten. Beschouwing van de aanschaf mogelijkheden Sinds het verschijnen van het eerste situatierapport moesten rechtstreekse aanschaf bij de fabrikant Ling-Temco-Vought (LTV) en aanschaf door tussenkomst van de Amerikaanse overheid (Foreign Military Sales, FMS) nog nader worden beschouwd. Als voorwaarde voor beide mogelijkheden geldt de eis dat compensatie van het gehele netto-orderbedrag wordt bereikt. Dat is het bedrag dat is gemoeid met de aanschaf van de raketwerpers, munitie en initiële reservedelen. De van de fabrikant ontvangen offerte bleek niet te voldoen aan de te stellen voorwaarden. Bovendien was de aangeboden prijs meer dan f 100 miljoen hoger dan de prijs die zou gelden bij aanschaf door tussenkomst van de Amerikaanse oveheid. Door LTV werd geen nadere offerte gedaan. In geval van aanschaf bij de fabrikant zou het tot stand komen van een verantwoord contract de nodige tijd en inspanning hebben gekost. De bewaking van de uitvoering van dat contract zou eveneens door defensiepersoneel moeten gebeuren. Bij deze rechtstreekse aanschaf bij de fabrikant zou worden voldaan aan de eis, dat hij volledig compensatie zou hebben gegeven voor het netto-orderbedrag. Met aanschaf door tussenkomst van de Amerikaanse overheid is aanmerkelijk minder geld gemoeid. Bovendien kan volgens de juiste voorwaarden worden geleverd en bewaakt de Amerikaanse overheid de uitvoering van de order. Wel brengt de Amerikaanse overheid een deel van de daarmee gemoeide kosten voor bemiddeling en controle in rekening. Een voordeel is voorts dat een deel van de benodigde wapensystemen uit Amerikaanse overheidsbestellingen snel kan worden geleverd. Bij aanschaf door tussenkomst van de Amerikaanse overheid biedt LTV alleen compensatie voor dat deel van de aanschafwaarde dat aan haar ten goede komt en niet voor het gehele orderbedrag. Dat nadeel werd teniet gedaan door met de Amerikaanse overheid afspraken te maken over compensatie voor het dan nog resterende deel van het netto-orderbedrag. Alles afwegend gaat de voorkeur uit naar de mogelijkheid van aanschaf door tussenkomst van de Amerikaanse overheid. De belangrijkste argumenten hiervoor zijn de prijs, de verantwoorde contract voorwaarden, de snellere levering van een deel van de benodigde wapensystemen en de steun van de Amerikaanse overheid bij de afsluiting van het contract en de controle op de levering. Ook wordt voldaan aan de voorwaarden voor compensatie. Projectkosten De totale projectkosten worden geraamd op f690 miljoen op grond van prijspeil 1986 en een dollarkoers van f2,40, in plaats van f2,90, welke koers in het eerste situatierapport werd aangehouden. Tweede Kamer, vergaderjaar , hfdst. X, nr. 15 3

4 Voor aanschaf van de 21 wapensystemen met inbegrip van munitie en initiële reservedelen is netto f430 miljoen nodig. De transportkosten en kostenvergoeding aan de Amerikaanse overheid voor onder meer bewaking van de uitvoering van het contract bedragen samen f25 miljoen. Voor BTW is ongeveer f90 miljoen geraamd. Het totale brutoorderbedrag komt daarmee op f545 miljoen. Met de verwerving van bij het wapensysteem behorend ander materieel als apparatuur voor integratie in het vuursteuninformatiesysteem, overige reserverdelen, opleidingsmiddelen en infrastructuur is f 145 miljoen gemoeid. In het project vervanging wielvoertuigen is f23 miljoen opgenomen voor verwerving van voor het MLRS benodigde vrachtauto's en opleggers bij onder andere DAF. Compensatie Industriële compensatie De firma LTV heeft zich van meet af aan op het standpunt gesteld bij een FMS-aanschaf uitsluitend bereid te zijn het eigen aandeel in de order te compenseren. Zij biedt geen compensatie voor de delen die door de Amerikaanse overheid worden geleverd. Door het Commissariaat Militaire Productie van het Ministerie van Economische Zaken is na uitvoerige onderhandelingen met LTV een industriële compensatie overeengekomen van 150% over het LTV deel. Dat komt neer op 84% van de waarde van het netto-orderbedrag. De compensatie kan ten dele worden ingevuld door middel van directe compensatie (co-produktie). Dit mag niet leiden tot meerkosten voor de Nederlandse overheid. De mate waarin co-produktie mogelijk is, kan pas worden vastgesteld na ondertekening van de Nederlandse FMS-order omdat eerst daarna de Amerikaanse overheid de daarvoor nodige technische produktiegegevens vrijgeeft. Het resterende deel van de met LTV overeengekomen industriële compensatie zal worden verwezenlijkt door middel van indirecte compensatie. Over de invulling daarvan is overleg begonnen tussen LTV en enkele Nederlandse bedrijven. Overeenkomsten met de Amerikaanse overheid Naar aanleiding van onlangs gehouden politiek overleg met achtereenvolgens de Amerikaanse minister en onderminister van Defensie zullen ter aanvulling van bovengenoemde industriële compensatie-afspraken twee bilaterale samenwerkingsprogramma's worden aangegaan. Deze bestaan uit een gezamenlijk onderzoekprogramma naar een systeem voor Electro Magnetic Launching (EML) en een licentieverlening voor de productie van verbeterde conventionele 1 55 mm munitie. Deze beide programma's vertegenwoordigen samen minimaal een waarde van f48 miljoen. Dat is 11% van het netto-orderbedrag en brengt de compensatie op 95% van dat bedrag. Tevens is overleg gaande over een aanbod van de Amerikaanse overheid de door Nederland verschuldigde bijdragen in de ontwikkelingskosten van het MLRS in Nederlands geld in een fonds te storten. Het ligt in de bedoeling die gelden te gebruiken voor betaling van door de Amerikaanse overheid in Nederland te verwerven diensten en goederen. Eén van de mogelijkheden is Nederlandse participatie in een Amerikaans steunprogramma ten behoeve van verbetering van de Turkse veldartillerie. Daarmee is in het verband van het MLRS-project ongeveer f 17 miljoen gemoeid. Bij verwezenlijking van dit programma zal de totale compensatie 99% van het netto-orderbedrag zijn. Op deze wijze kan Nederland ook verder inhoud geven aan het streven binnen de Navo steun te verlenen aan de economisch-zwakkere bondgenoten. Tweede Kamer, vergaderjaar , hfdst. X, nr. 15 4

5 Invoering van het MLRS Van de 22 raketwerpers (21 nog aan te schaffen en één al aanwezig prototype) zullen er 18 bij het legerkorps worden ingedeeld. De overige vier systemen zijn voor opleidingen en reserve. De 18 bij het legerkorps in te delen raketwerpers worden georganiseerd in één parate en één mobilisabele eenheid. De parate eenheid wordt in 1989 operationeel. Het functiebestand in vredestijd neemt niet toe, aangezien het voor de parate eenheid benodigde personeel - ongeveer 120 militairen - te zijner tijd vrijkomt door reorganisatie van de veldartillerie. Wat betreft logistieke ondersteuning van het wapensysteem zal het operationele onderhoud binnen de organisatie van de Koninklijke landmacht worden uitgevoerd. Het hogere echelons onderhoud zal worden uitbesteed bij de Nato Maintenance and Supply Agency (NAMSA). Er wordt nader onderzocht of het mogelijk en doelmatig is opleidingen te combineren met de Bondsrepubliek en of het Duitse systeem voor operationeel onderhoud ook bij de Koninklijke landmacht kan worden toegepast. Voor materiële exploitatie is per jaar f 8 miljoen in de plannen opgenomen. Betalingsregelingen De totale projectkosten van f690 miljoen zullen in de periode 1986 tot en met 1991 tot betaling komen. Met medewerking van de Amerikaanse overheid is een onderzoek naar het financieel risico uitgevoerd. De Amerikaanse overheid bleek wekelijks inzicht te hebben in de financiële positie van LTV. Zij sluit elke vorm van risico uit. Bovendien zijn speciale contractbeheerprocedures opgesteld, die moeten waarborgen dat alle contracten met LTV overeenkomstig de contractvoorwaarden worden uitgevoerd. De relatie met LTV wordt dan ook door haar op de gebruikelijke wijze voortgezet, onder meer door het plaatsen van nieuwe orders. Wapenbeheersing In het eerste situatierapport over het MLRS is al informatie gegeven over de wapenbeheersingsaspecten in verband met de mogelijke aanschaf van dit wapensysteem. Tijdens het mondeling overleg met de Vaste Kamercommissie voor Defensie is toegezegd daarop in het volgende situatierapport nog nader in te gaan. Aan het MLRS is, in vergelijking met de nu bij de Koninklijke landmacht in gebruik zijnde operationele vuurmonden met een vuursteuntaak, meer gevechtswaarde toe te schrijven. Voor een deel ligt dat aan de grotere vuursnelheid van het MLRS. Daarnaast is elke raketwerper zelfstandig inzetbaar. De belangrijkste toeneming van de gevechtswaarde ligt echter in de met het MLRS te verschieten munitie en de daarmee te bereiken schade bij de tegenstander. De nu voor het MLRS beschikbare munitie is in staat zeer snel en met minder inzetmiddelen in een betrekkelijk groot gebied schade aan te richten. Met de nu voor de MLRS aan te schaffen munitie is het wapen alleen geschikt om ongepantserde of licht-gepantserde doelen te bestrijden. Materieel met een zwaardere bepantsering kan alleen worden gehinderd, vooral door beschadiging van optiek, antennes etc. Een volgende ontwikkeling op het gebied van munitie voor het MLRS betreft die van verschietbare anti-tankmijnen. Een effectieve versie van die munitiesoort zal niet vóór het begin van de jaren negentig verkrijgbaar zijn. Verwerving van die munitie is voor die periode in de plannen opgenomen. Met de verschietbare anti-tankmijnen zal het mogelijk zijn op snelle wijze gebieden tijdelijk ongeschikt te maken voor gebruik door tanks en andere gepantserde voertuigen van de tegenstander. Ook bij beschikbaarheid van die munitiesoort is alleen sprake van verbetering van het vermogen tot defensief optreden. Tweede Kamer, vergaderjaar , hfdst. X, nr. 15 5

6 Te zijner tijd - op z'n vroegst in 1995 of kan worden beoordeeld of dan voor het MLRS en wellicht ook voor andere wapensystemen doelzoekende munitie (zogeheten smart ammunitions) beschikbaar zal komen, waarmee tanks kunnen worden uitgeschakeld. In dit verband is de vraag gerezen of de nucleaire artillerie van het legerkorps tegen die tijd zou kunnen worden vervangen door conventionele artillerie zoals bij voorbeeld het MLRS. Een goed antwoord op die vraag is nu niet te geven. Het is immers nog niet duidelijk hoe de ontwikkeling van die soort munitie precies zal verlopen en op welke wijze en onder welke omstandigheden te zijner tijd van dit soort munitie gebruik zal kunnen worden gemaakt. Bovendien vervullen nucleaire systemen in de afschrikking een eigen rol. Omdat kernwapens voor alles politieke wapens zijn, is een directe koppeling tussen conventionele en nucleaire wapens niet altijd te leggen. In elk geval kan nu worden vastgesteld dat met de aanschaf van effectieve conventionele wapensystemen zoals het MLRS, de nucleaire drempel wordt verhoogd en daarmee de afhankelijkheid van kernwapens wordt verminderd. Conclusie Wij zijn voornemens, eventueel na overleg met U, toestemming te verlenen nog dit jaar over te gaan tot verwerving van 21 meervoudige raketwerpers en toebehorende munitie en initiële reservedelen door tussenkomst van de Amerikaanse overheid. De toestemming zal zich ook uitstrekken tot verwerving van het overige bij het MLRS behorende materieel. Tweede Kamer, vergaderjaar , hfdst. X, nr. 15 6