Lezing Certificering Bodemenergie TVVL

Transcriptie

1 Lezing Certificering Bodemenergie TVVL Eisen en wijzigingen BRL KBI BRL SIKB en BRL SIKB 2100 Beroep Installatie Adviseur Vakkennis m.b.t. Bodemenergie: Even voorstellen: Hogere Installatie Techniek Werktuigbouwkunde HTS Werktuigbouw Master Building Service Engineering (MBSE) Docent BodemenergieNL Docent Hogere Installatie Techniek HIT-W en HIT-E Docent Meet- en regeltechniek NCOI Gecertificeerd ISO9001:2008 en BRL voor BodemenergieNL diploma s B, C, DO, DG en E. Lid van BodemenergieNL en TVVL 1

2 Bodemenergie Algemeen Wat zijn bodemenergiesystemen? Programma Bodemenergie Algemeen Wettelijk kader Protocol Mechanisch Boren 9 Interferentie Uitleg BRL en BRL Uitleg BRL SIKB en protocol SIKB (beknopt) Uitleg BRL SIKB 2100 (beknopt) 2

3 Bodemenergie Algemeen Wettelijk kader Bodemenergie 1. Nationaal 2. Provinciaal 3. Gemeentelijk 4. Waterschap Bodemenergie Algemeen Nationaal Wettelijk kader Wet Bodembescherming (Wbb) (boren) Activiteitenbesluit milieubeheer (AMvB) Besluit lozen buiten inrichtingen (BlBi) Waterbesluit Besluit Bodemkwaliteit Overige wetgeving 3

4 Bodemenergie Algemeen Nationaal Wettelijk kader Wet bodembescherming Voorwaarden verbonden aan verrichtingen van handelingen in de bodem Voorwaarden uitgewerkt in AMvb s Wbb kent geen vergunningplicht Alleen zorgplicht is van toepassing Bodemenergie Algemeen Nationaal Wettelijk kader Besluit Bodemkwaliteit Voorheen: Bouwstoffenbesluit Per 1 juli 2008 onder de Wet Milieubeheer Stimuleren van hergebruik van stoffen Norm: samenstelling en emissie Aantonen door milieu hygiënische verklaring en afleverbon Via Meldpunt Bodemkwaliteit Bevoegd gezag: gemeente of waterbeheerder 4

5 Bodemenergie Algemeen Nationaal Wettelijk kader Overige regelgeving Spoorwegwet: Melding/ontheffing (werken bij spoor) WAM : Wet Archeologische Monumenten Bodemenergie Algemeen Provinciaal Wettelijk kader Provinciale wetgeving Drinkwaterbeschermingsgebieden Grondwaterbeschermingsgebieden Boringsvrije zones 10 5

6 Bodemenergie Algemeen Provinciaal Wettelijk kader Engelse Werk - Zwolle Bodemenergie Algemeen Gemeentelijk Wettelijk kader Aanlegvergunning Onder de Wet Ruimtelijke Ordening Vastgelegd in bestemmingsplannen Ter bescherming van bijvoorbeeld archeologie Aanvraag bij de gemeente (eherkenning) met vermelding certificaatnummer Bodem+ 6

7 Bodemenergie Algemeen Gemeentelijk Wettelijk kader Omgevingsvergunning (bouwvergunning) Woningwet en Bouwverordening Gemeente bevoegd gezag Voldoen aan EPN (Energie Prestatie Norm) Bodemenergie Algemeen Gemeentelijk Wettelijk kader Lussen en leidingen in gemeentegrond Algemene plaatselijke verordening (APV). Vergunning of ontheffing (opbreekvergunning). Gemeente bevoegd gezag. Zorg voor zakelijk recht van opstal. In Rijksgrond: Wet Beheer Rijkswaterstaatswerken Bevoegd gezag: Rijkswaterstaat 7

8 Bodemenergie Algemeen Waterschap Wettelijk kader Boren nabij een dijklichaam Aanvragen van een keur Bij waterschap of hoogheemraadschap 15 Bodemenergie Algemeen Handeling Wettelijk kader Bevoegd gezag Boren en aanleg leidingen Zorgplicht Wet Bodembescherming Gemeente Inrichting Wet Milieubeheer (Wm) Gemeente Gebruik van bouwstoffen Besluit Bodemkwaliteit (Wm) Gemeente of waterbeheerder Boren in beschermingsgebieden drinkwater Provinciale Milieuverordening PMV Provincie Boorgaten of leidingen in gemeentegrond Algemene plaatselijke verordening APV Gemeente Boorgaten of leidingen in rijksgrond Wet Beheer Rijkswaterstaatswerken Rijkswaterstaat Boorgaten of leidingen nabij spoor Spoorwegwet ProRail Werkzaamheden conform bestemmingsplan Aanlegvergunning (Wro) Gemeente Boren nabij dijklichaam Keur (Waterschapswet) Waterschap Boren in archeologisch waardevol gebied Wet archeologische monumenten (Wam) Gemeente 8

9 Bodemenergie Algemeen Wettelijk kader Protocol Mechanisch Boren BRL SIKB 2100 Interferentie Uitleg BRL Uitleg BRL SIKB en protocol SIKB Uitleg BRL SIKB 2100 Bodemenergie Algemeen ProtocoL Mechanisch Boren Wettelijke certificatie eis BRL SIKB 2100 Vanaf 1 januari 2011 Doel: bescherming van de bodem boringen eenduidig en goed beschreven Alleen erkende bedrijven Regeling Bodemkwaliteit: werken volgens dit protocol is verplicht Aangesloten op de Kwalibo regeling 9

10 Programma Bodemenergie Algemeen Wettelijk kader Protocol mechanisch boren Interferentie Uitleg BRL Uitleg BRL SIKB en protocol SIKB Uitleg BRL SIKB 2100 Bodemenergie Algemeen Interferentie: juridische analyse Open systemen: buurpercelen hebben gedoogplicht Geregeld in Waterwet Gesloten systemen: gedoogplicht niet van toepassing Meldingsplicht of vergunningsplicht alle gesloten systemen Onder de WABO en de Wet Milieubeheer Geen centraal registratiesysteem Gemeente bevoegd gezag 10

11 Bodemenergie Algemeen Interferentie: juridische analyse Meldingsplicht: Systemen tot 70 kw 21 Vergunningplicht: Systemen groter dan 70 kw Systemen in interferentiegebieden Situatie voor 1 jan 2014 Ca open systemen, met een groei van 10%/jaar Vergunningplicht Waterwet, provincie bevoegd gezag Aantallen kleine gesloten systemen niet bekend, : ca per jaar erbij. Beperkt aantal grote gesloten systemen Geen melding of vergunningplicht 11

12 Situatie voor 1 jan 2014 De activiteiten rondom bodemenergiesystemen werd overgelaten aan de markt. Veel bestaande bodemenergiesystemen functioneren niet zoals bedoeld. Het gevolg: Het comfort in de aangesloten gebouwen werd niet gerealiseerd. Het leverde niet voldoende het gewenste resultaat op. De eigenaar van het systeem krijgt niet het gewenste rendement op zijn investering. Ontevreden klanten en gebouwgebruikers. AMvB Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen in werking getreden op 1 jan Certificering Bodemenergie en erkenning Bodem+ in werking getreden per 1 oktober Certificering voor Bodemenergie, de aanleiding Het ontwerpen, realiseren en beheren van duurzame installatiesystemen luistert nauwkeurig. Dicht bij elkaar gelegen bodemenergiesystemen (WKO) elkaar nadelig beïnvloeden. Hierdoor komt het rendement van de systemen onder druk te staan. Dat leidt tot kostbaar verlies van energiepotentie, teleurgestelde klanten en mogelijk ook tot negatieve publiciteit over duurzame energietechnieken. 12

13 Certificering voor Bodemenergie Doelstelling Vergroot de overheid het vertrouwen in de diensten. Verbetert de kwaliteit (tevreden klanten, minder faalkosten). Verhoogt het rendement van de systemen. Wordt de techniek vaker toegepast. Bodemenergie in doelstelling 16% duurzame energie. Bescherming van de bodem. (Temperatuur, chemisch/ biologisch & fysisch.) Deze regelgeving is tot stand gekomen in een traject van overleg tussen de overheid (zowel qua regelgeving maar ook als huisvestingsorganisatie) en marktpartijen, vanuit een gedeelde overtuiging dat de kwaliteit van bodemenergiesystemen een krachtige impuls moest krijgen. Vakmanschap bij ontwerp, realisatie en beheer zijn hiervoor noodzakelijke ingrediënten. Daarnaast is onafhankelijk toezicht nodig in de vorm van certificering van bedrijven. Certificering voor Bodemenergie Vakmanschap bij ontwerp, realisatie en beheer zijn hiervoor noodzakelijke ingrediënten. Certificering bodemenergie en onafhankelijk toezicht van bedrijven door IL&T in werking getreden per 1 oktober Opleidingen met Cito examen door ISSO en BodemenergieNL 13

14 Certificering voor Bodemenergie Hoezo noodzakelijk? Certificering voor Bodemenergie bescherming bodemkwaliteit Kwaliteitsaspecten: Onderlinge beïnvloeding van systemen, Energiebalans, Buitengebruikstelling Monitoring SPF Deze voorschriften hebben als doel het uiteindelijke functioneren en het rendement voor de eigenaren van wkosystemen te garanderen. 14

15 Hoofdlijnen Wijzigingsbesluit 1. Uniformering voorschriften 2. Verkorting procedures open systemen 3. Melding en vergunningplicht gesloten systemen (gemeenten bevoegd gezag) 4. Aanwijzen interferentiegebieden 5. Certificering en erkenning bedrijven 1. Uniforme voorschriften Energiebalans Retourtemperatuur Interferentie Energierendement Monitoring Circulatievloeistof/lekkage Buitengebruikstelling 15

16 1. Uniforme voorschriften Energiebalans Retourtemperatuur Interferentie Energierendement Monitoring Circulatievloeistof/lekkage Buitengebruikstelling Oorspronkelijke eis: Na motie Tweede Kamer: Evenwicht tussen koude en warmte Koudeoverschot toegestaan Maatwerkvoorschriften mogelijk. Argumentatie vanuit doelmatig gebruik bodemenergie 1. Uniforme voorschriften Energiebalans Retourtemperatuur Interferentie Energierendement Monitoring Circulatievloeistof/lekkage Buitengebruikstelling Gesloten systemen Vloeistof: min. 3 C max. 30 C. Maatwerk: >30 C mogelijk Open systemen Retourtemperatuur max. 25 C Maatwerk: > 25 C mogelijk Hoge temperatuur opslag (HTO) 16

17 1. Uniforme voorschriften Energiebalans Retourtemperatuur Interferentie Energierendement Monitoring Circulatievloeistof/lekkage Buitengebruikstelling Negatieve interferentie met eerder geplaatst systeem is niet toegestaan 1. Uniforme voorschriften Energiebalans Retourtemperatuur Interferentie Energierendement Monitoring Circulatievloeistof/lekkage Buitengebruikstelling SPF= Seasenal Performance factor Qw, Qk = Geleverde warmte E = Opgenomen elektrisch vermogen Bij melding SPF opgeven, zoals blijkt uit schriftelijke verklaring installateur Als SPF in praktijk tegenvalt, kan onderzoek worden geëist In uiterste geval maatregelen afdwingen 17

18 1. Uniforme voorschriften Energiebalans Retourtemperatuur Interferentie Energierendement Monitoring Circulatievloeistof/lekkage Buitengebruikstelling retourtemperatuur hoeveelheid aan bodem toegevoegde warmte en koude jaarlijks behaald energierendement Uitzondering: gesloten systeem in afzonderlijke woning 1. Uniforme voorschriften Energiebalans Retourtemperatuur Interferentie Energierendement Monitoring Circulatievloeistof/lekkage Buitengebruikstelling Preventieve zorgplicht artikel 13 Wbb Bij vermoeden lekkage, vloeistof verwijderen Druk meten bij buffertanks grote gesloten systemen 18

19 1. Uniforme voorschriften Energiebalans Retourtemperatuur Interferentie Energierendement Monitoring Circulatievloeistof/lekkage Buitengebruikstelling Systeem laten zitten Circulatievloeistof eruit Lussen opvullen met klei of ander ondoorlatend materiaal 2. Verkorting procedure Open systemen Standaard van 6 naar 2 maanden. Provincies kunnen beargumenteerd 6 maanden hanteren, bijvoorbeeld in complexe situaties. 19

20 3. Vergunning en meldingsplicht gesloten systemen Verplichte melding nieuwe systemen Vrijwillige melding bestaande systemen Gesloten systemen > 70 kw hebben vergunningplicht (OBM). Interferentiegebied: ook kleine gesloten systemen vergunningplicht. Doelmatig gebruik bodemenergie is het enige beoordelingscriterium. 4. Aanwijzen interferentiegebieden Beleidsvisie op gewenste ordening. Aanwijzen interferentiegebied door gemeente. Aanwijzen soms door provincie. Beleidsregels. Afstemming gemeente en provincie. 20

21 4. Visie op ordening ondergrond 4. Lozingen Gesloten systemen Bij aanleg Open systemen Bij aanleg Ontwikkelen van de bron (opstartfase) Regulier onderhoud (circa 2 x per jaar) 21

22 4. Lozingen bij open systemen: Voorkeursvolgorde Retour bodem Mogelijk maar duur locatieafhankelijk Diverse technieken Oppervlaktewater In de nabijheid? Kwaliteitsaspect: zout! Schoonwaterriool Kwantiteit Kwaliteit (zout) Vuilwaterriool Te schoon Kwantiteit Bij overleg over watervergunning voor installatie ook gelijk gewenste lozingsroute vaststellen Gezamenlijk: provincie, waterschap, gemeente 5. Certificering / erkenning bedrijven Vloeit voort uit EU richtlijn hernieuwbare energiebronnen Systematiek Nederland: Opleidingseisen + werken volgens protocollen Certificaat Erkenning Bodem+ Handhaving door Inspectie L+T 22

23 5. Certificering / erkenning bedrijven Ministeriële regeling 1 okt 2013 BRL KBI (energiecentrale met WKO) communicatieprotocollen BRL SIKB (ondergrondse deel Bodem Energiesysteem) Notified Body Certificatie instellingen Bodemenergie Betreffende BRL KIWA Rijswijk SGS INTRON Certificatie Culemborg Eerland Certification BV Geldermalsen Bureau Veritas Certification BV Amersfoort Dekra Certificering BV Arnhem KBI Ja Nee Nee Ja Ja SIKB Ja Ja Ja Nee Nee SIKB 2100 Ja Ja Ja Ja Ja Status 8 maart

24 Erkenning Bodem+ Aanvraag van een nieuwe erkenning bij Bodem+ 1. Indienen van de aanvraag bij Bodem+ (Rijkswaterstaat) 2. Behandeling aanvraag door Bodem+ 3. Versturen van ontbrekende gegevens, als een certificaat, met deelgebieden naar Bodem+ 4. Opstellen erkenning (integriteitstoets (VOG)) Eisen BRL KBI BRL 6000 Techniekgebied INST. Vastgesteld door Stichting Kwaliteitsborging Installatiesector. BRL Algemeen deel. Ontwerpen, installeren en beheren van installaties. Versie 30 april BRL Bijzonder deel. Ontwerpen, installeren en beheren van energiecentrales van bodemenergiesystemen. Wijziging 08 augustus In voorbereiding wijziging voorjaar

25 Eisen KBI BRL Ontwerpen, installeren en beheren van energiecentrales van bodemenergiesystemen. Bijlage 1a Eisen aan de bekwaamheid van de deskundige, ontwerpen Energiecentrales van bodemenergiesystemen van individuele woningen Bijlage 1b Eisen aan de bekwaamheid van de deskundige, ontwerpen Energiecentrales van bodemenergiesystemen van woongebouwen en utiliteitsgebouwen Bijlage 2a Eisen aan de bekwaamheid van de deskundige, installeren Energiecentrales van bodemenergiesystemen van individuele woningen Bijlage 2b Eisen aan de bekwaamheid van de deskundige, installeren Energiecentrales van bodemenergiesystemen van woongebouwen en utiliteitsgebouwen Bijlage 3a Eisen aan de bekwaamheid van de deskundige, beheren Energiecentrales van bodemenergiesystemen van individuele woningen. Bijlage 3b Eisen aan de bekwaamheid van de deskundige, beheren Energiecentrales van bodemenergiesystemen van woongebouwen en utiliteitsgebouwen. Eisen BRL KBI Onderwerp en doel van Certificatie Onderwerp en doel Het certificaat heeft betrekking op een of meer subdeelgebieden van het deelgebied ontwerpen, installeren en beheren van Energiecentrales van bodemenergiesystemen. Naast het onderscheid tussen ontwerpen, installeren en beheren, wordt onderscheid gemaakt tussen bodemenergiesystemen van individuele woningen en bodemenergiesystemen van woongebouwen en/of utiliteitsgebouwen. Een bodemenergiesysteem bestaat uit een bovengronds deel (de Energiecentrale van een bodemenergiesysteem) en een ondergronds deel (de WKO installatie). Bodemenergiesystemen mogen een gemeenschappelijke WKO installatie (het ondergrondse deel van het bodemenergiesysteem) hebben. 25

26 Eisen BRL KBI BRL Ontwerpen, installeren en beheren van energiecentrales van bodemenergiesystemen. 1. Ontwerpen van Energiecentrales van bodemenergiesystemen van individuele woningen (ontwerpen, klein). 2. Installeren van Energiecentrales van bodemenergiesystemen van individuele woningen (installeren, klein). 3. Beheren van Energiecentrales van bodemenergiesystemen van individuele woningen (beheren, klein). 4. Ontwerpen van Energiecentrales van bodemenergiesystemen van woongebouwen en/of utiliteitsgebouwen (ontwerpen, groot). 5. Installeren van Energiecentrales van bodemenergiesystemen van woongebouwen en/of utiliteitsgebouwen (installeren, groot). 6. Beheren van Energiecentrales van bodemenergiesystemen van woongebouwen en/of utiliteitsgebouwen (beheren, groot). Eisen KBI BRL Onderwerp en doel 26

27 Eisen BRL KBI Onderwerp en doel Eisen BRL KBI Onderwerp en doel Tot de energiecentrale behoort ten minste: een automatiseringsinstallatie voor de regeling, beveiliging en monitoring van de energiecentrale, een warmtevoorziening, en/of een koudevoorziening. Het certificaat is bedoeld om aan te kunnen tonen dat een onder certificaat ontworpen, geïnstalleerde en/of beheerde Energiecentrale van een bodemenergiesysteem voldoet aan de eisen van: het Activiteitenbesluit milieubeheer, het Besluit lozen buiten inrichtingen, en het Waterbesluit. 27

28 Eisen BRL SIKB en SIKB 2100 SIKB Procescertificaat voor ontwerp, realisatie, beheer en onderhoud van het ondergrondse deel van bodemenergiesystemen. In werking 1 januari SIKB Protocol: Voor het beschrijven van eisen aan ontwerp, detailengineering, realisatie en beheer van het ondergronds bodemenergiesysteem, zodanig dat bodemenergiesystemen daadwerkelijk energiebesparing opleveren, robuust en betrouwbaar zijn. SIKB 2100 Protocol Mechanisch boren. Mechanische boringen ten behoeve van een installatie voor bodemenergie mogen alleen worden uitgevoerd door bedrijven in bezit van een erkenning op basis van een certificaat voor BRL SIKB 2100, Mechanisch boren. ISSO publicaties 39, 72, 73, 80 en 81 aangewezen in de BRL Eisen KBI BRL BRL Algemeen deel. Ontwerpen, installeren en beheren van installaties. BRL deel 1A Kleine warmtepompsystemen met bodem als bron. BRL deel 1B Grote warmtepompsystemen met bodem als bron. De kleine systemen zijn individuele warmtepompsystemen voor woningen. Installatiebedrijven die alleen kleine warmtepompen aanleggen, kunnen zich beperken tot de eisen zoals die zijn vastgelegd in BRL deel 1A Individuele Woninginstallaties. Het bijbehorende diploma kan worden gehaald door het Cito examen Warmtepompen voor Individuele woningen te maken en te behalen. Voor bedrijven die alle systemen, woningbouw en utiliteit, moeten kunnen realiseren, gelden voor het bovengrondse deel van de bodemenergiesystemen de algemene kwaliteitseisen zoals vastgelegd in de BRL deel 1B. 28

29 Eisen BRL KBI Eisen aan documenten Ontwerpen Klein Woningen (ontwerpen, klein) De beschrijving van het systeemconcept van een energiecentrale bestaat uit: De gegevens in de eerste vier hiervoor genoemde onderdelen van de beschrijving van het systeemconcept moeten bepaald zijn op de wijze en met de middelen zoals vastgelegd in ISSOpublicatie 72. Eisen BRL KBI Eisen aan documenten Ontwerpen Groot Woongebouwen en utiliteitsgebouwen (ontwerpen, groot) De gegevens in de eerste vier hiervoor genoemde onderdelen van de beschrijving van het systeemconcept moeten bepaald zijn op de wijze en met de middelen zoals vastgelegd in ISSO publicatie 39. Noot: gestapelde bouw van 6 appartementen of winkel 100m2 (utiliteit) met gesloten BWW behoort tot ISSO publicatie 39? 29

30 BRL KBI Eisen aan vakbekwaamheid. Klein (tot ) Er wordt onderscheid gemaakt tussen vakbekwaamheid bij individuele woningen (ontwerpen klein): 1. Ontwerpen 2. Installeren 3. Beheren Er wordt hierbij géén onderscheid gemaakt tussen open of gesloten systemen. Voor het bovengrondse deel worden de volgende examens afgelegd: Ontwerpen en installeren bovengronds deel: Cito examen BodemenergieNL B +C. Beheren van bodemenergiesystemen: Cito examen BodemenergieNL B + E. BRL KBI Eisen aan vakbekwaamheid. Klein (na ) Er wordt onderscheid gemaakt tussen vakbekwaamheid bij individuele woningen (ontwerpen klein): 1. Ontwerpen 2. Installeren 3. Beheren Er wordt hierbij géén onderscheid gemaakt tussen open of gesloten systemen. Voor het bovengrondse deel worden de volgende examens afgelegd: Ontwerpen en installeren bovengronds deel: Cito examen ISSO Individuele Warmtepompen en BodemenergieNL C. Beheren van bodemenergiesystemen: Cito examen ISSO Individuele Warmtepompen en BodemenergieNL E. 30

31 BRL KBI Eisen aan vakbekwaamheid. Groot Er wordt onderscheid gemaakt tussen vakbekwaamheid bij: 1. Ontwerpen 2. Installeren 3. Beheren Er wordt hierbij géén onderscheid gemaakt tussen open of gesloten systemen. Voor het bovengrondse deel worden de volgende examens afgelegd: Ontwerpen en installeren bovengronds deel: Cito examen BodemenergieNL Basisopleiding en Specialisatie (B + C). Beheren van bodemenergiesystemen: Cito examen bodemenergie Basisopleiding en Specialisatie (B + E). Opleidingskosten BRL s Bodemenergie Kosten opleidingen en examens Onderdeel Opleiding Kosten opleiding Kosten Examen Cito BRL deel 1a ISSO Ind. Warmtepompen ± 795, 325, BRL deel 1b BodemenergieNL B (3d) BodemenergieNL C (3d) 1.495, 1.495, 325, 325, BRL deel 2a ISSO Ind. Warmtepompen BRL deel 2b BodemenergieNL B+C BRL deel 3a ISSO Ind. Warmtepompen BRL deel 3b BodemenergieNL B BodemenergieNL E (2d) 1.195, 325, Totaal BRL gesloten BRL open BodemenergieNL DG (1d) BodemenergieNL DO (2d) 895, 1.495, 325, 325, 31

32 Opleidingskosten BRL s Bodemenergie Kosten opleidingen en examens Onderdeel Opleiding Kosten opleiding BRL deel 1a BRL deel 1b BRL deel 2a BRL deel 2b BRL deel 3a BRL deel 3b Cito Diploma ind. warmtepompen BodemenergieNL B (3d) BodemenergieNL C (3d) Zie BRL a Zie BRL a Zie BRL a , BodemenergieNL B BodemenergieNL E (2d) 3.340, BRL gesloten BRL open BodemenergieNL DG (1d) BodemenergieNL DO (2d) 1.220, 1.820, Certificatiekosten BRL Kosten opleidingen en examens Onderdeel Werkzaamheden startkosten certificering Kosten BRL a,2a,3a ISSO Opleidingen en examen 1.120, BRL b, 2b BodemenergieNL Opleidingen + Examen 3.640, BRL b BodemenergieNL Opleidingen 3.340, Interne audit Het opzetten van een kwaliteitshandboek 4.000, door interne auditor (extern bedrijf) Certificering (toelating) ISO9001:2008 (KIWA) (opvolging 966, pj.) 1.610, Certificering (toelating) BRL (KIWA) (opvolging 2.415, pj.) 2.898, Licentiekosten KBI en KIWA en publicatie op internet pj. 509, Naslagwerken ISSO Publicaties (ca 200, pj. updates) ± 500, Totaal directe kosten Uitgaven directe kosten , Interne kosten Eigen kosten opzetten kwaliteitsboek, niet ± 7.250, facturabele uren examens, opleiding e.d. Totaal certificering Uitgaven niet facturabel voor certificering ± , 32

33 BRL SIKB Eisen aan vakbekwaamheid ondergronds deel. Voor het ondergrondse deel kunnen de volgende Cito bodemenergie examens worden afgelegd: Ontwerp, detailengineering en realisatie van open systemen: Basisopleiding (B) + Specialisatie Open systemen (DO). Ontwerp, detailengineering en realisatie van gesloten systemen: Basisopleiding (B) + Gesloten Systemen (DG). Beheer en onderhoud van open en gesloten systemen: basisopleiding (B) + Exploitatie (E). Specifiek voor de certificering van bedrijven voor bodemenergie systemen zijn de exameneisen voor personeel. Dit betekent dat iedereen die werkzaamheden uitvoert aan bodemenergiesystemen, geslaagd moet zijn voor tenminste twee Cito examens: het basisdeel en een (of meerdere) specialisatiedelen. BRL KBI Uitvoering (installeren) Huidig Controle van het ontwerp Alvorens met de installatiewerkzaamheden te beginnen, controleert de certificaathouder of de volgens het ontwerp te vervaardigen installaties voldoen aan de eisen. Automatiseringsinstallatie De certificaathouder levert de automatiseringsinstallatie van de energiecentrale, inclusief de software. De certificaathouder legt vast welke parameters van onderdelen van de energiecentrale door andere partijen gewijzigd mogen worden. Spoelen en in bedrijf stellen De certificaathouder spoelt de energiecentrale en stelt deze vervolgens in werking. 33

34 BRL KBI Uitvoering (woningen installeren klein nieuw) Uitvoering: De volgende installatiewerkzaamheden aan de energiecentrale van individuele woningen vallen buiten de scope van deze beoordelingsrichtlijn en kunnen daarmee (onder verantwoordelijkheid van de certificaathouder) uitbesteedt worden: Montagewerkzaamheden Isolatiewerkzaamheden Schilderwerkzaamheden Noot: leidingnetberekeningen, Kvw waardeberekeningen, verwerkingsmethoden? Controle van het ontwerp Alvorens met de installatiewerkzaamheden te beginnen, controleert de certificaathouder of de volgens het ontwerp te vervaardigen installaties voldoen aan de eisen. BRL KBI Uitvoering (woningen installeren klein nieuw) Automatiseringsinstallatie Geen eisen Spoelen en in bedrijf stellen De certificaathouder spoelt de energiecentrale en stelt deze vervolgens in werking. De certificaathouder maakt en bewaart spoelrapporten. Noot: Waarom niet afpersen van de installatie? 34

35 BRL KBI Uitvoering (installeren groot huidig) Controle van het ontwerp Alvorens met de installatiewerkzaamheden te beginnen, controleert de certificaathouder of de volgens het ontwerp te vervaardigen installaties voldoen aan de eisen Automatiseringsinstallatie De certificaathouder levert de automatiseringsinstallatie van de energiecentrale, inclusief de software. De certificaathouder legt vast welke parameters van onderdelen van de energiecentrale door andere partijen gewijzigd mogen worden Spoelen en in bedrijf stellen De certificaathouder spoelt de energiecentrale en stelt deze vervolgens in werking. BRL KBI Uitvoering (installeren groot nieuw) Controle van het ontwerp De certificaathouder spoelt de energiecentrale, perst de leidinginstallatie(s) af en stelt de energiecentrale vervolgens in werking Automatiseringsinstallatie De certificaathouder levert de automatiseringsinstallatie van de energiecentrale, inclusief de software. De certificaathouder legt vast welke parameters van onderdelen van de energiecentrale door andere partijen gewijzigd mogen worden. Noot: wie stelt de functionele beschrijving van de werking van de automatisering op en beproeft deze? Spoelen, afpersen en in bedrijf stellen De certificaathouder spoelt de energiecentrale, perst de leidinginstallatie(s) af en stelt de energiecentrale vervolgens in werking. Noot: Wie stelt spoelprotocollen op? De certificaathouder maakt en bewaart spoelrapporten en testrapporten van het afpersen. 35

36 BRL KBI Uitvoering (installeren) Huidig Inregelen en testen van de installatie De certificaathouder regelt de energiecentrale in en test de functionele werking van de in bedrijf gestelde energiecentrale volgens een door hemzelf op te stellen testprotocol. De certificaathouder levert aan de opdrachtgever rapportages over: het in bedrijf stellen van opwekkers, het inregelen van pompen en inregelafsluiters, en de nulmeting van de hoofdcomponenten Gereedmelding Nadat de certificaathouder heeft vastgesteld dat de opgedragen installatiewerkzaamheden naar behoren zijn verricht en dat de installatie veilig kan worden gebruikt, meldt hij schriftelijk aan de opdrachtgever dat de installatie gereed is. BRL KBI Uitvoering (installeren) Nieuw Inregelen en testen van de installatie De certificaathouder regelt de energiecentrale in. De certificaathouder regelt de energiecentrale in en test de functionele werking van de in bedrijf gestelde energiecentrale volgens een door hemzelf op te stellen testprotocol. De certificaathouder levert aan de opdrachtgever een rapportage over het in bedrijf stellen van de energiecentrale. Noot: Leiding, volumestroom en Kvs waarden berekeningen? Noot: Prestatie eisen kwaliteitseisen en verwerkingsmethoden materialen? Woongebouwen en Utiliteitsgebouwen (Installeren Groot) In aanvulling op bovenstaande levert de certificaathouder aan de opdrachtgever rapportages over: het in bedrijf stellen van opwekkers, het inregelen van pompen en inregelafsluiters, en de nulmeting van de hoofdcomponenten. Noot: Wat is de werking van de installatie in deellast en hoe gedraagt het hydraulisch systeem en de appendages zich hierin? 36

37 BRL KBI Uitvoering (installeren) Gereedmelding Nadat de certificaathouder heeft vastgesteld dat de opgedragen installatiewerkzaamheden naar behoren zijn verricht en dat de installatie veilig kan worden gebruikt, meldt hij schriftelijk aan de opdrachtgever dat de installatie gereed is. Noot: Wat verstaan we onder naar behoren? BRL KBI Gebruikshandleiding (subdeelgebied installeren) 4.7 Gebruikshandleiding De certificaathouder levert aan de opdrachtgever: de bedieningsvoorschriften, de onderhoudsvoorschriften, revisiebescheiden bestaande uit: bijgewerkte werktekeningen, berekeningen en schema s, een bijgewerkte beschrijving van de functionele werking, en bijgewerkte revisiebescheiden volgens de bepalingen van de Waterwetvergunning, documentatie en specificatie van toegepaste materialen en fabricaten, en de garantievoorwaarden. 37

38 BRL KBI Beheer (Subdeelgebied beheren) Omvang Een eigenaar/gebruiker van een energiecentrale kan het beheer van de installatie uitbesteden aan de certificaathouder. In dat geval zorgt de certificaathouder ervoor, dat het noodzakelijke onderhoud wordt uitgevoerd en dat reparaties plaats vinden. Ook het bijhouden van een logboek en het actueel houden van de informatie over de energiecentrale (revisietekeningen) maken deel uit van het beheer. BRL KBI Beheer (Subdeelgebied beheren) Het beheer omvat: de eerste beoordeling van de energiecentrale, het opstellen en bijstellen van een beheerplan, het beheersen van de opslag van warmte/koude in de bodem, de registratie van gegevens zoals publiekrechtelijk voorgeschreven, het laten uitvoeren van onderhoud en reparaties, het bijhouden van een logboek, het zorgen voor actuele revisiegegevens, en Voor woongebouwen en utiliteitsgebouwen het monitoren van energiestromen. 38

39 BRL KBI Beheer (Subdeelgebied beheren) Eerste beoordelingsrapport De certificaathouder levert aan de opdrachtgever een rapport van de eerste beoordeling. De certificaathouder bewaart een exemplaar van dit rapport gedurende ten minste 10 jaar Beheerplan De certificaathouder stelt in overleg met de opdrachtgever een beheerplan op, waarin is aangegeven op welke momenten welke activiteiten moeten plaatsvinden om ervoor te zorgen, dat de kwaliteit van de energiecentrale in stand blijft en dat het beheer van het bodemenergiesysteem voldoet aan de eisen. BRL KBI Beheer (Subdeelgebied beheren) Beheerplan In het beheerplan is beschreven hoe moet worden omgegaan met de volgende beheeractiviteiten: Versiebeheer van de software van de automatiseringsinstallatie Het energetisch optimaliseren van de regeling van de energiecentrale Het uitvoeren van onderhoud Het reageren op klachten over (het functioneren) van de energiecentrale Het verrichten van reparaties Het bijhouden van een logboek Het actualiseren van de gegevens over de energiecentrale (revisietekeningen) 39

40 BRL KBI Beheer (Subdeelgebied beheren) Beheerplan Beheer woongebouwen en utiliteit Groot: In aanvulling op bovenstaande is in het beheerplan beschreven hoe moet worden omgegaan met de volgende beheeractiviteiten: Het monitoren van de maandelijkse SPF BES conform de ISSO 39 (voor zover deze energiemeters hiervoor aanwezig zijn). Het monitoren van het maandelijks aandeel geleverde warmte en koude door het bodemenergiesysteem aan de gebouwinstallatie en het monitoren van het maandelijks aandeel geleverde warmte en koude van de overige energieopwekkers aan de gebouwinstallaties (voor zover de energiemeters hiervoor aanwezig zijn). Bovenstaande monitoringsgegevens moeten jaarlijks aan de opdrachtgever verstrekt worden. BRL KBI Beheer (Subdeelgebied beheren) Beheersing van de opslag van warmte/koude Gesloten bodemenergiesystemen De certificaathouder zorgt er in het geval van een gesloten bodemenergiesysteem voor dat steeds voldaan is aan Besluit lozen buiten inrichtingen Staatsblad 2013, 122. Open bodemenergiesystemen De certificaathouder zorgt er in het geval van een open bodemenergiesysteem voor dat steeds voldaan is aan het Waterbesluit Staatsblad 2013, 112. Algemeen Als de certificaathouder niet aan deze eisen kan voldoen omdat de WKOinstallatie niet presteert volgens het ontwerp ervan, dan brengt hij de opdrachtgever daarvan op de hoogte. 40

41 BRL KBI Beheer (subdeelgebied beheren) Publiekrechtelijk voorgeschreven registratie van gegevens Gesloten bodemenergiesystemen De certificaathouder zorgt er in het geval van een gesloten bodemenergiesysteem voor dat steeds voldaan is aan artikel 3a.8 van het Besluit lozen buiten inrichtingen. Woongebouwen en utiliteitsgebouwen (beheren groot) De certificaathouder zorgt er in het geval van een gesloten bodemenergiesysteem voor dat steeds voldaan is aan artikel 3.16n van het Abm. BRL KBI Beheer (subdeelgebied beheren Publiekrechtelijk voorgeschreven registratie van gegevens Open bodemenergiesystemen De certificaathouder zorgt er in het geval van een open bodemenergiesysteem voor dat steeds voldaan is aan artikel 6.11d van het waterbesluit. Algemeen Woongebouwen en utiliteitsgebouwen (beheren groot) Voor zover mogelijk is voorgeschreven, berekent de certificaathouder, op basis van de geregistreerde gemeten waarden, de SPF BES van het bodemenergiesysteem op de wijze zoals is voorgeschreven in ISSO Publicatie 39 bijlage K. 41

42 BRL KBI Beheer (Subdeelgebied beheren) Onderhoud en reparatie De certificaathouder zorgt ervoor dat het in het beheerplan vastgelegde onderhoud wordt uitgevoerd. Het precieze tijdstip van het onderhoud wordt vastgesteld in overleg met de opdrachtgever. Als de certificaathouder, op verzoek van de opdrachtgever, constateert dat onderhoud en/of reparatie van onderdelen van de energiecentrale nodig is, zorgt hij ervoor dat dit wordt uitgevoerd. BRL KBI Beheer (Subdeelgebied beheren) Logboek De certificaathouder houdt in een logboek aantekening bij van ten minste de beheeractiviteiten van de afgelopen drie jaar. In het logboek zijn meldingen opgenomen (datum en eventuele bijzonderheden) van: elke verrichte onderhoudsactiviteit, elke klacht, elk onderzoek, en elke reparatie. Revisietekeningen en gegevens De certificaathouder zorgt ervoor dat er steeds actuele tekeningen en gegevens beschikbaar zijn van de energiecentrale. 42

43 Eisen BRL KIB Kwaliteitsmanagementsysteem De interne kwaliteitsbewaking (het kwaliteitssysteem van de certificaathouder) moet van zodanige aard zijn dat ter beoordeling van de certificatie instelling zeker is gesteld dat: Ontwerpen: de ontwerpen voldoen aan paragraaf 3.3, en de ontwerpen tot stand komen op een wijze overeenkomstig hoofdstuk 4. Installatie: de installaties voldoen aan paragraaf 3.1 en 3.3, en de installaties tot stand komen op een wijze overeenkomstig hoofdstuk 4. Beheer: de documenten voldoen aan paragraaf 3.3, en de beheeractiviteiten worden verrichten op een wijze overeenkomstig hoofdstuk 4. De interne kwaliteitsbewaking is in de eerste plaats bedoeld om de certificaathouder zekerheid te geven over de kwaliteit die door zijn bedrijf wordt geleverd. Bij productcertificatie krijgt de interne kwaliteitsbewaking ook nog een externe rol. Eisen BRL KBI Kwaliteitsmanagementsysteem Algemeen, kwaliteitshandboek De certificaathouder moet schriftelijk hebben vastgelegd op welke wijze de kwaliteitszorg ten behoeve van het onderwerp van certificatie geregeld is in het bedrijf. Deze schriftelijke vastlegging geeft de beschrijving van het kwaliteitssysteem en wordt hierna aangeduid met de term kwaliteitshandboek. Het kwaliteitssysteem is ook van toepassing op ingehuurd personeel. Het kwaliteitshandboek beschrijft ook hoe wordt omgegaan met inhuur en uitbesteding. Een opdracht mag slechts worden uitbesteed aan een andere certificaathouder. 43

44 Certificering / erkenning bedrijven BRL SIKB Ministeriële regeling 1 okt 2013 BRL KBI (energiecentrale met WKO) communicatieprotocollen BRL SIKB (ondergrondse deel Bodem Energiesysteem) Eisen BRL SIKB BRL SIKB Er zijn een achttal scopes, te weten: 1a. Ontwerp van open systemen; 1b. Ontwerp van gesloten systemen; 2a. Detail engineering van open systemen 2b. Detail engineering van gesloten systemen; 3a. Realisatie van open systemen; 3b. Realisatie van gesloten systemen; 4a. Beheer en onderhoud van open systemen; 4b. Beheer en onderhoud van gesloten systemen. 44

45 Eisen BRL SIKB Kwaliteitsmanagementsysteem Het bedrijf beschikt over een functionerend en gedocumenteerd kwaliteitsmanagementsysteem dat is opgezet volgens en voldoet aan NEN EN ISO 9001 of een daaraan gelijkwaardige norm. Het bedrijf maakt dit op een van de volgende twee manieren aantoonbaar: door een geldig certificaat voor het kwaliteitsmanagementsysteem te overleggen met een relevante scope, gebaseerd op NEN EN ISO 9001 of een daaraan gelijkwaardige norm voor kwaliteitsmanagementsystemen, dat is afgegeven door een door de Raad voor Accreditatie voor de betreffende norm geaccrediteerde certificatie instelling; door de certificatie instelling te laten vaststellen of het kwaliteitsmanagementsysteem voldoet aan NEN EN ISO 9001 of een daaraan gelijkwaardige norm voor kwaliteitsmanagementsystemen. Eisen BRL SIKB Opleidingseisen 45

46 Certificering en nu? In hoeverre kan de installateur/ gebruiker bijgestaan worden zonder zelf gecertificeerd te zijn? Welke eisen worden er gesteld aan de verschillende partijen. Fabrikant/ installateur/ bronnen bedrijf/...? Is het mogelijk om alleen gecertificeerd te zijn voor een deel van de BRL (gecertificeerde hydraulische schema's of service/nazorg? Op welke vraagstelling in de BRL kan men "pakketten / systemen" samenstellen die voldoen en voorgelegd kunnen worden in een project? En hoe dit te realiseren met partner? Wat is de reikwijdte van u en wanneer moet u mensen wijzen op hun eigen verantwoordelijkheden? Op welke manier is dit het beste te organiseren? Discussie? 46