Inhoud. Raamwerk VoetbalPsychologie 13. Waar let ik op als ik voetbal? 19 - Oefenvorm 1: waar let ik op? 25

Transcriptie

1 Inhoud Raamwerk VoetbalPsychologie 13 Waar let ik op als ik voetbal? 19 - Oefenvorm 1: waar let ik op? 25 Wedstrijdspanning 29 - Oefenvorm 2: hij móet tegen het netje aan 33 Handelingssnelheid en aandacht 37 - Oefenvorm 3: kijk om je heen (makkelijk) 41 - Oefenvorm 4: kijk om je heen (moeilijk) 45 - Oefenvorm 5: weet waar iedereen staat! 49 - Oefenvorm 6: kijk vooruit 53 Aandacht voor de opbouw 59 - Oefenvorm 7: sjabloontraining 63 De koning van de training 69 - Oefenvorm 8: voetballen onder spanning 73 - Oefenvorm 9: deze moet erin 79 - Oefenvorm 10: je team helpen of in de steek laten 85 Voetballen met een doel 91 - Oefenvorm 11: partijspel met verschillende doelen (1) 97 - Oefenvorm 12: partijspel met verschillende doelen (2) Oefenvorm 13: partijspel met verschillende doelen (3) Oefenvorm 14: partijspel met verschillende doelen (4) 109 Bijlage 1: in kaart brengen van je aandachtsvoorkeur 113 Dankwoord 116 7

2 Inleiding Uitgangspunt Steeds vaker wordt beweerd dat psychologische vaardigheden cruciaal zijn voor het wel of niet winnen van wedstrijden. Trainers, spelers en analytici laten meer en meer optekenen dat zij dit in eerste instantie vage begrip (willen) omarmen. Het is echter nog geen gemeengoed. En dat zit hem met name in dat vage. Ja, het speelt een rol, maar hoe hierop te trainen is voor velen een vraag. De KNVB erkent de kracht van de psychologische vaardigheden, maar ook daar is men er tot op heden niet in geslaagd om het trainen van deze vaardigheden volledig in de trainingsmethoden te integreren. In mijn optiek heeft dat te maken met het vertrekpunt van waaruit gedacht wordt. De sportpsychologie neemt zichzelf als vertrekpunt. Zij heeft het over begrippen als focussen, zelfvertrouwen, doelen stellen, visualiseren, enzovoort. Stuk voor stuk zijn dit technieken die zeer waardevol kunnen zijn voor een voetballer. Het is echter geen voetbaltaal. Ik ben daarom de uitdaging aangegaan de begrippen uit de sportpsychologie te vertalen en in voetbaltermen op te schrijven. Volgens mij kan dat maar op één manier en dat is door het voetbal, of nog beter gezegd de voetbalwedstrijd, als vertrekpunt te nemen. Want voetballen leer je door te voetballen. Dus op het veld met de voet aan de bal. Zie dit boek daarom vooral als een eerste aanzet en een uitdaging om op een andere manier tegen het voetbal aan te kijken. Deze manier zorgt ervoor dat psychologische vaardigheden trainbaar worden gemaakt zoals een voetballer gewend is. Ik ben ervan overtuigd dat dit de manier is om het trainen van psychologische vaardigheden een gemeengoed te maken binnen het voetbal. Voetballen volgens de KNVB Om (beter) te leren voetballen onderscheidt de KNVB drie teamfuncties: aanvallen, verdedigen en omschakelen. Binnen die drie teamfuncties zijn er teamtaken. Bij aanvallen zijn dat bijvoorbeeld opbouwen en scoren. Om vervolgens de teamfuncties te kunnen uitvoeren, heb je voetbalhandelingen nodig. Denk aan schieten, aannemen, kappen, sprinten, passen, koppen, enzovoort. De kwaliteit van die voetbalhandelingen, het tempo waarin ze elkaar Inleiding 9

3 opvolgen en hoelang je dit kunt volhouden, bepaalt het niveau van een team of speler. Hoe beter, langer en consequenter een speler dit kan, hoe hoger zijn niveau zal zijn. Dat ziet er als volgt uit: X-X--X--X---X---X----X----X----X----X----X Afbeelding 1 Voetbalhandelingen en de tijd ertussen X is in bovenstaande afbeelding een voetbalhandeling en het streepje ertussen is de tijd tussen de voetbalhandelingen. Hoe groter de X en hoe korter de tijd ertussen, hoe hoger het niveau van de voetballer. Daarbij is het de uitdaging dit zo lang mogelijk vol te houden. En dat doen we door te trainen. Voetbaltraining Die voetbalhandelingen worden getraind op het veld. Het liefst in wedstrijdspecifieke situaties. Het aantal beschikbare oefenvormen waaruit een trainer kan kiezen, is schier onuitputtelijk. Denk aan verschillende pass- en trapoefeningen, positiespelen, partijtjes (4 versus 4, 6 versus 6, 8 versus 8 of 11 versus 11), afwerkvormen en ga zo maar door. Daarbij kan een trainer zelf kiezen waar hij 1 spelers op gaat trainen door het perspectief van de oefeningen te verleggen. Zo kan een partijspel een training zijn die zich richt op het inslijpen van patronen, maar ook een voetbalconditietraining om de voetbalhandelingen langer vol te houden. Er is echter een groot aspect onderbelicht in het huidige trainingsaanbod. Een speler wordt nauwelijks getraind om zijn aangeleerde voetbalhandelingen onder alle omstandigheden te kunnen toepassen. Daarmee bedoel ik de speler die op de training of bepaalde delen van een wedstrijd naar zijn mogelijkheden speelt, maar niet meer zijn normale niveau haalt op momenten dat zijn ploeg achterstaat, onder druk komt te staan, net balverlies heeft geleden, niet in de wedstrijd zit of net een grote kans heeft gemist. De speler neemt bijvoorbeeld verkeerde beslissingen, durft minder risico te nemen, neemt ballen slecht aan en lijdt te veel balverlies. Daardoor voert hij zijn teamtaken op een lager niveau uit. Elke trainer én speler herkent deze situaties. 1 Op alle plaatsen waar in dit boek gesproken wordt van hij/hem kan ook gelezen worden: zij/haar. En toch bestaan er geen oefenvormen die erop gericht zijn een speler hierop te trainen. Om die reden is dit boek onder andere geschreven. Daarnaast kan het trainen van de psychologische voetbalvaardigheden ook bijdragen aan het niveau van de (aangeleerde) voetbalhandelingen. Het trainen van deze vaardigheden maakt een speler een betere, meer complete voetballer. VoetbalPsychologie Ik kan me voorstellen dat dit begrip meteen vragen oproept. Het is daarom zaak direct die vragen weg te nemen door het begrip te definiëren. Op die manier wordt VoetbalPsychologie duidelijk, herkenbaar en nog belangrijker: trainbaar. VoetbalPsychologie richt zich op: het onder alle omstandigheden kunnen uitvoeren én verbeteren van de aangeleerde voetbalhandelingen. Dit is voor elke voetballer en trainer duidelijk. De definitie geeft ook direct aan dat het hier om voetbalhandelingen gaat. Die handelingen worden (bij voorkeur) getraind door te voetballen 2. In dit boek staan oefenvormen die de speler traint om zijn voetbalhandelingen onder alle omstandigheden te kunnen uitvoeren. Ook zijn er voetbalvormen ontwikkeld die de voetbalhandelingen verbeteren. De meeste vormen zijn herkenbaar. Je zult ze al vele malen hebben gegeven of gedaan. Dat is mooi, want daardoor wordt het gemakkelijker om van die oefenvorm een voetbalpsychologische oefenvorm te maken. Slechts twee zaken zijn veranderd: het accent van de training en de manier waarop de trainer gedurende de training coacht. Ook zal een aantal oefenvormen nieuw zijn. Dat neemt niet weg dat ook deze echte voetbalvormen zijn, daardoor herkenbaar en gemakkelijk zijn uit te voeren. Ik ontkom echter niet aan een beperkte dosis theorie en uitleg. Dat begint bij de introductie van het Raamwerk VoetbalPsychologie dat voetbal en 2 In dit boek worden oefenvormen aangedragen die de psychologische vaardigheden van een speler verbeteren. Dat neemt niet weg dat deze vaardigheden ook deels buiten het veld kunnen worden getraind. Dat sluit elkaar niet uit. Sterker nog, het versterkt elkaar. 10 VoetbalPsychologie Inleiding 11

4 Oefenvorm 3: kijk om je heen (makkelijk) Raamwerk VoetbalPsychologie VoetbalPsychologie Op het veld, met de bal aan de voet 41

5 Oefenvorm 3 Nodig - 3 veldspelers. - Dopjes. - Ballen. 16 meter Hoe werkt de oefening? - De spelers aan de buitenkant hebben drie kleuren dopjes en allebei een bal. - De speler in het midden is degene die aan het werk is. - De speler in het midden vraagt de bal aan een van de spelers aan de buitenkant en kaatst de bal; na coachmoment kaats de bal terug. - De andere speler aan de buitenkant houdt een bepaalde kleur dopje omhoog wanneer de bal wordt ingespeeld (niet eerder!). - De speler in het midden moet nu op twee dingen tegelijk letten: - Hij kijkt over zijn schouder en roept de kleur van het dopje. - Tegelijkertijd dient hij de bal(snelheid) te beoordelen en de bal terug te kaatsen. - De speler moet de kleur hebben geroepen voordat hij de bal terugkaatst. - De speler in het midden werkt gedurende 1 minuut, daarna wordt er doorgewisseld. - Wanneer de middelste speler een buitenkant heeft ingespeeld, vraagt hij altijd aan de andere buitenkant een nieuwe bal. Waarom werkt de oefening? - De oefening dwingt de spelers vooruit te kijken; voordat ze de bal krijgen weten ze wat er in hun rug gebeurt. - De oefening is wedstrijdecht ; de situatie komt ontelbaar keren voor in de wedstrijd; de oefening is dus voor elke speler herkenbaar. - Op elke positie is het functioneel op deze manier vooruit te kijken. Het geeft je meer tijd, waardoor je sneller kunt handelen. - Tijdens de wedstrijd krijg je constant informatie die je moet filteren; op deze manier train je om snel veel informatie te verwerken. - Alle spelers moeten scherp blijven, ook de spelers aan de buitenkant. - Varieer qua tijd afhankelijk van periodisering en niveau. - Elke speler komt aan de beurt. 42 VoetbalPsychologie Handelingssnelheid en aandacht 43

6 Sport en Kennis Deze preview is een gedeelte uit het boek: VoetbalPsychologie Op het veld, met de bal aan de voet Meer informatie Voor meer artikelen en andere uitgaven kunt u terecht op