Advies over de functie Ondersteunende en Activerende Begeleiding

Transcriptie

1 Rotterdams Advies Platform Schiedamse Vest BH Rotterdam tel Aan: Het college van B en W van Rotterdam T.a.v. wethouder Volksgezondheid, Welzijn en Maatschappelijke Opvang, Mevrouw J. Kriens Postbus KP ROTTERDAM Kenmerk: Betreft: PA /38-u Advies over de functie Ondersteunende en Activerende Begeleiding Rotterdam, 2 december 2008 Geachte mevrouw Kriens, Platform Agenda 22 vraagt graag uw aandacht voor de gevolgen van de Veranderingen in de AWBZ functie Ondersteunende en Activerende Begeleiding (hierna te noemen Begeleiding). Uiteraard waarderen wij het dat u vanuit een betrokken houding stevig de vinger aan de pols houdt om tijdig te kunnen anticiperen op de gevolgen van deze veranderingen voor de Rotterdamse burgers. De veranderingen in de AWBZ zijn u welbekend, maar voor de volledigheid geven wij voor de opbouw van ons advies de grote lijnen alsnog aan. Wat verandert er in de AWBZ De wijzigingen in de AWBZ betreffen de grondslagen en de zorgfuncties. - De grondslag 'psychosociaal' vervalt. Voor alle doelgroepen, behalve voor 65 plussers met psychosociale problemen, worden gemeenten financieel gecompenseerd op het onderdeel individuele ondersteunende begeleiding, niet persoonlijke verzorging of begeleiding in groepsverband. - Alleen mensen met een matige of zware beperking komen in aanmerking voor begeleiding, mensen met een lichte beperking zijn zelf verantwoordelijk voor hun zelfredzaamheid en participatie. - De zorgfuncties Ondersteunende Begeleiding (OB), Activerende Begeleiding (AB) en Behandeling worden vervangen door de zorgfuncties Begeleiden en Behandelen. - De doelstelling voor begeleiding wordt beperkt tot het bevorderen en behouden van de zelfredzaamheid. Voor beperkingen bij het participeren in de samenleving is geen begeleiding meer mogelijk. - Het aantal uren begeleiding wordt gemaximeerd, dat betekent in veel gevallen vermindert. GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 1

2 Verscherpte toegang Om toegang te krijgen tot de nieuwe AWBZ-functie Begeleiding moet er sprake zijn van een bepaalde mate van ernst van zelfredzaamheidproblemen op een specifiek aantal domeinen. De AWBZ cliënt heeft matige of ernstige zelfredzaamheidproblemen als gevolg van ernstig regieverlies of een ernstig invaliderende aandoening, op één (of meer) van de volgende vijf domeinen: Sociale redzaamheid, Bewegen en verplaatsen, Probleemgedrag, Psychisch functioneren, en Oriëntatiestoornissen. Dat betekent dat de overgebleven vier domeinen, gericht op Participatie, Persoonlijke verzorging, Huishoudelijk leven, Vermogen tot maatschappelijke participatie en Psychisch welbevinden geen directe toegang geven tot de functie Begeleiding. Aanvullend geldt dat de noodzaak tot Begeleiding niet kan worden ondervangen door eigen hulpbronnen (bijvoorbeeld mantelzorg) of voorliggende voorzieningen. Per 1 januari 2009 gaan de pakketmaatregelen AWBZ in. Vanaf dat moment wordt geïndiceerd volgens de nieuwe beleidsregels indicatiestelling AWBZ. Het jaar 2009 geldt als overgangsjaar. Voor iedereen die in 2009 begeleiding verliest, geldt een gewenningsperiode. De Begeleiding zal er in de gewenningsperiode op gericht dienen te zijn de cliënt en zijn omgeving voor te bereiden op de nieuwe situatie. In die periode is MEE de aangewezen instelling voor maatschappelijke dienstverlening om met de cliënt naar alternatieven te zoeken voor het wegvallen van de begeleiding. 1 Sommige MEE organisaties in Nederland bieden deze ondersteuning ook aan, aan GGZ cliënten. In Rotterdam doet het Basisberaad GGZ dit al, via het Cliënten Informatie Punt (Clip). MEE Rotterdam Rijnmond en Clip verwijzen waar relevant cliënten naar elkaar door. Probleemstelling De nieuwe maatregelen betreffen ongeveer mensen die allen volgend jaar geherindiceerd zullen worden. Een aantal behoudt de huidige indicatie, een deel krijgt minder uren en voor ongeveer huidige cliënten ( indicatieaanvragen, dat is 27%) vervalt de aanspraak op Begeleiding. 2 Van deze cliënten kent 70% een totale zorgomvang (dus inclusief andere functies) van minder dan acht uur per week. Er is een relatief sterke vermindering zichtbaar van recht op functie Begeleiding van zorgvragers in de leeftijdscategorie van jaar. Ook cliënten die momenteel op basis van de dominante grondslag Psychiatrische aandoening de functie Begeleiding ontvangen, verliezen na 1 januari 2009 relatief vaak hun aanspraak op deze functie. Voor cliënten met palliatief terminale zorg maakt VWS een uitzondering Zie brief Toezeggingen algemeen overleg pakketmaatregelen AWBZ / Staatssecretaris J. Bussemaker, d.d. 4 november 2008, pagina 2. In de vergadering van de raadscommissie MVP d.d. 29 oktober jl. vertelde wethouder Kriens dat de landelijke bezuiniging voor een zesde deel bij Rotterdam terechtkomen. Als dit percentage budget analoog wordt doorgetrokken naar het aantal cliënten, zou dit betekenen dat er in Rotterdam een zesde deel van cliënten zou zijn, d.i. ruim cliënten. Dat is ruim meer dan de genoemde cliënten die de gemeente verwacht. Zie blz. 3 van dit advies, onder probleemstelling. Bron: Onderzoek Effecten pakketmaatregelen AWBZ / HHM en CIZ, d.d. 30 september GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 2

3 Het merendeel (85%) van de cliënten, die na 1 januari 2009 niet meer voor de functie Begeleiding in aanmerking komen, is onder te brengen in de volgende tien klantgroepen: 1. Burgers met beginnende ouderdomsklachten zonder dat een duidelijke diagnose is gesteld. 2. Burgers met beginnend geheugenverlies en concentratiestoornissen die vaak kampen met gemis van partner of vrienden (eenzaamheidsproblematiek). 3. Burgers waarbij beginnende dementie is gediagnosticeerd, die doorgaans nog thuis wonen en vaak een partner hebben en/of mantelzorg krijgen. 4. Burgers die als gevolg van chronische invaliderende aandoeningen beperkt zijn in de Persoonlijke verzorging. 5. Burgers die als gevolg van chronische invaliderende aandoeningen licht beperkt zijn in hun psychisch functioneren. 6. Chronisch psychiatrische patiënten in de wereld van de Maatschappelijke Opvang. 7. Stabiele psychiatrische patiënten die niet zelfstandig kunnen functioneren. 8. Burgers met een lichte verstandelijke beperking die zelfstandig of thuis bij de ouders wonen. 9. Jongeren en jongvolwassenen met lichte gedragsproblemen als gevolg van een lichte verstandelijke beperking, die buiten andere sectoren (zoals psychiatrie, jeugdzorg of justitie) vallen. 10. Burgers met een zintuiglijke beperking die met diverse hulpmiddelen redelijk tot goed zelfstandig kunnen wonen. Van 15% van de cliënten is niet één groep te maken. Hun beperkingenbeeld is wisselend. 4 Het Platform Agenda 22 maakt zich zorgen over: A. De verwachting voor Rotterdam is dat ongeveer mensen gaandeweg de tijd niet meer in aanmerking komen voor de nieuwe functie Begeleiding 5. Niet geheel duidelijk is overigens of in deze groep ook de GGZ/maatschappelijke opvang groep is meegenomen. Daarnaast is er ook nog sprake van potentiële nieuwe cliënten. Het is niet realistisch te verwachten dat de uren aan Begeleiding volledig gecompenseerd kunnen worden door mensen zelf, mantelzorgers of vrijwilligers. Zij zullen, ter compensatie, een beroep doen op de gemeente (Wmo, collectieve gemeentelijke voorzieningen). Dit betreft dan (meer) Huishoudelijke Verzorging en bepaalde welzijnsvoorzieningen (zoals dagbesteding en maatschappelijk werk). De druk op bestaande voorzieningen in Rotterdam zal dus toenemen. Tegelijk is de financiering van sommige bestaande voorzieningen onzeker, en kunnen deze wegvallen. Waarmee ook de mogelijkheid van vroegsignalering en preventie en het voorkomen van erger in de verdrukking komt. We geven hierbij enkele voorbeelden: - De Lokale zorgnetwerken in Rotterdam komen nu, als gevolg van afstemmingsproblematiek, slechte bereikbaarheid etc. slechts toe aan het oppakken van de meest schrijnende gevallen. Terwijl zij juist zijn opgericht om problemen in de wijk vroegtijdig te signaleren en in de directe leefomgeving aan te pakken. 4 5 Bron: Onderzoek Effecten pakketmaatregelen AWBZ / HHM en CIZ, d.d. 30 september Notitie AWBZ en de WMO: Veranderingen in de AWBZ Ondersteunende Begeleiding / SoZaWe, oktober GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 3

4 - De pilot Gebiedsgerichte wijkaanpak geeft goede perspectieven om een Samenleving op te bouwen per wijk die in staat is zorg te dragen voor een ieder die dat behoeft. Een dergelijke samenleving opbouwen, kost tijd. - De verwachting is dat de vraag naar vrijwillige zorg zal toenemen. Enerzijds omdat mensen met een lichte beperking niet meer in aanmerking zullen komen voor de functie Begeleiding en anderzijds omdat de mantelzorgers meer onder druk komen te staan. Echter, het aantal vrijwilligers in Rotterdam is de laatste jaren constant. De toeloop van vrijwilligers zal niet eerder dan in 2011 toenemen, vanaf dat moment zijn maatschappelijke stages verplicht. - De idee van VWS 6 is dat MEE organisaties in 2009 huidige AWBZ-cliënten die dan geen recht meer hebben op Begeleiding, in aanvulling op de gewenningsperiode een maximaal aantal uren ondersteuning bieden. Daarbij lijkt er vanuit gegaan te worden dat de gevraagde ondersteuning gelijk is aan de reguliere ondersteuning die MEE organisaties nu bieden. Vraag is of MEE Rotterdam Rijnmond deze toestroom aan kan, en of de vraag van deze nieuwe cliënten inderdaad binnen het reguliere werk van MEE past. Daarnaast zullen er potentieel nieuwe cliënten zijn die meer ondersteuning nodig hebben, omdat zij in 2009 (in tegenstelling tot nu) niet voor Begeleiding in aanmerking komen. Over hen doet VWS in haar brief van 4 november geen uitspraak. - MEE Rotterdam Rijnmond levert kortdurende, tijdelijke ondersteuning in de vorm van advies. De groep mensen die buiten de boot dreigt te vallen, heeft, ondanks hun lichte beperking, juist behoefte aan structurele vormen van begeleiding om daarmee uitval en verwaarlozing te voorkomen. - Extra aandachtspunt daarbij zijn mensen met psychiatrische problemen die gebruik maken van de Maatschappelijke Opvang en die in de meeste gevallen het contact met familie en vrienden zijn kwijtgeraakt. Ondersteunende begeleiding betekent juist voor hen heropbouw van sociale contacten die nodig zijn om staande te kunnen blijven in de samenleving. In dit verband maakt Platform Agenda 22 zich grote zorgen om het voortbestaan van dagbestedingsprojecten in de GGZ. - Binnen de GGZ wordt een extra toeloop van cliënten met GGZ problematiek verwacht door de veranderingen in de AWBZ. Het Basisberaad hoopt dit te kunnen opvangen met de huidige formatie cliëntondersteuners van het Clip. - De subsidieregeling voor onafhankelijke cliëntondersteuning vanuit de AWBZ voor GGZ-steunpunten (in Rotterdam het Clip) is overigens al eerder weggevallen. Voor onafhankelijke cliëntondersteuning in de GGZ bestaat daardoor geen formele regeling meer. De cliëntondersteuning die geboden wordt door het Clip, zou onderdeel moeten worden van de Wmo, net als die van MEE op termijn Zie brief Toezeggingen algemeen overleg pakketmaatregelen AWBZ / Staatssecretaris J. Bussemaker, d.d.4 november 2008, pagina 2. Brief van Landelijk Platform GGz aan Vaste Kamercommissie VWS over AWBZ, d.d. 27 oktober 2008, pagina 4. GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 4

5 - De crisisopvang (zoals Maatschappelijke Opvang) raakt verstopt als mensen niet meer kunnen doorstromen naar begeleid wonen. - In het verlengde daarvan wijst het Platform erop dat ondersteunende begeleiding vooral wordt geboden aan de achterdeur van de GGZ in nazorg trajecten. Deze begeleiding is van groot belang voor het opstarten van een leven na de instelling. Als op dit kwetsbare moment geen ondersteuning aanwezig is, val je in een zwart gat, wat weer kan leiden tot heropname en duurdere intensieve zorg. Dan is ook het voortraject gericht op leiden naar zelfstandig leven in feite voor niets geweest, voor cliënt en voor professionals. - Ook bij begeleid wonen voor mensen met een verstandelijke beperking voorziet het Platform soortgelijke problemen. B. In aanvulling op het overzicht van klantgroepen die volgens HHM/CIZ 8 niet meer in aanmerking zullen komen voor Begeleiding, geven wij hieronder met name de gevolgen voor deze cliënten met een beperking aan: - In grote lijnen zullen vooral de volgende groepen getroffen worden: burgers met lichte dementie, beginnende ouderdomsklachten of beginnende oriëntatiestoornissen; stabiele psychiatrische patiënten; licht autistische jongeren, mensen met een niet-aangeboren hersenletsel (NAH) en mensen met een lichte verstandelijke beperking. Het gaat om groepen die zich veelal juist dankzij enige ondersteuning min of meer zelfstandig kunnen redden en daarmee in hun eigen omgeving kunnen blijven. Valt de Begeleiding weg, dan zijn zij gedwongen eerder te verhuizen naar aanleunwoningen, GGZ instellingen of andere voorzieningen met zorg en ondersteuning. - Het verminderen van de aanspraak op Begeleiding zal in verschillende levenssituaties het wankele evenwicht dat mensen in staat stelt zelfredzaam te zijn, kunnen verstoren. Het tijdig signaleren en preventief op kunnen treden is een belangrijke waarde van de Begeleiding om verergering van de problematiek te voorkomen, doordat mensen langer blijven aanmodderen en zichzelf overschatten, wat bijvoorbeeld leidt tot dakloosheid, klinische opname of schuldenproblematiek. Mensen met weinig sociale contacten, bijvoorbeeld de einzelgängers en de zorgmijders, zullen bij het wegvallen van Begeleiding nog meer een geïsoleerd en eenzaam bestaan krijgen. - De functie ondersteunende begeleiding binnen de huidige AWBZ is gericht op het individu. De gemeente verstrekt veelal collectieve voorzieningen, zoals welzijnswerk en ouderenwerk. Juist bij genoemde kwetsbare groepen is het de vraag of een collectieve aanpak zoals de gemeente b.v. verstrekt in welzijnswerk of ouderenwerk, wel een passende vervanging is voor wat nu wegvalt. 8 HHM: Hoeksma, Homans & Menting CIZ: Centrum Indicatiestelling Zorg. GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 5

6 - Binnen de doelgroep met een psychosociale grondslag (bijvoorbeeld cliënten met beginnende dementie die nog niet gediagnosticeerd is, mensen met verslavingsproblematiek, daklozen of mensen die met geweld leven in het gezin) ontbreekt het vaak aan voldoende maatschappelijke- en zelfredzaamheidvaardigheden en een bewuste zorgbehoefte. Er is daarnaast veelal sprake van (ernstige) gezondheidsproblemen en (ernstige) gedragsproblematiek. Veel cliënten hebben in het verleden zonder duurzaam resultaat (langdurige trajecten) in de hulpverlening gevolgd. Er is duidelijk sprake van een noodzaak om, met Begeleiding, in te grijpen. Als deze cliënten volledig ontregeld aankloppen bij nacht- of crisisopvang kan alleen onderdak worden geboden. Begeleiding om het leven op orde te brengen en te stabiliseren, laat staan uit te stromen naar zelfstandig wonen, is niet meer mogelijk. Wij voorzien een terugval, verwaarlozing, vervuiling, overlast, geweld, misbruik en opnieuw dakloosheid als gevolg van de maatregelen. Deze klantgroepen zullen door hun gedrag flinke maatschappelijke kosten veroorzaken. - Bij kinderen en jongeren die nu gebruik maken van begeleiding uit de AWBZ, heeft die begeleiding vaak een behandelend karakter. Zonder behandeling zouden de klachten vergroten. De kans bestaat dat zonder Begeleiding deze jongeren zonder startkwalificatie op de arbeidsmarkt komen, geen passend werk vinden en uiteindelijk aanspraak moeten maken op Wajong of WWB (Wet Werk en Bijstand). - Met betrekking tot mantelzorgers signaleren wij twee zorgpunten. Enerzijds zal hun werklast toenemen. Immers de mantelzorger(s) staan er nu in een aantal situaties weer alleen voor. En anderzijds vervalt het recht op respijtzorg (is immers brutotraject). Overbelasting en isolement dreigen. - Ouderen met beginnende dementie verliezen in 2009 begeleiding, waardoor ze meer op hun partner leunen. Die partner kan het niet meer aan (overbelaste mantelzorger), waardoor die ouderen eerder in een verpleeghuis belanden. C. Informatievoorziening met betrekking tot de veranderingen in de AWBZ en de implicaties voor mensen met een beperking: - Omdat de gemeente Rotterdam, cliëntenorganisaties, instellingen en zelfstandig beroepsbeoefenaren onvoldoende zicht hebben op de implicaties van de wijzigingen in de AWBZ, ontstaat er veel onrust bij cliënten die door niemand weggenomen kan worden op dit moment. D. Indicatiestelling van mensen met een beperking. Om hen in een gelijkwaardige uitgangspositie te brengen dienen zij gecompenseerd te worden. Platform Agenda 22 maakt zich zorgen of de gemeente Rotterdam voldoende aandacht heeft voor alle aspecten die met de indicatiestelling te maken hebben. - De mogelijkheid bestaat dat gemeentelijke loketten zoals Vraagwijzerloketten, Steunpunten Mantelzorg, Stadswinkels, , maatschappelijk werk, welzijnswerk, ouderenwerk, niet goed kunnen beoordelen of een hulpvraag een AWBZ aanvraag is of een ondersteuningsvraag (Wmo). GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 6

7 - De grenzen tussen licht, matig en ernstig beperkt zijn nog erg diffuus. Hetzelfde geldt voor de grenzen tussen begeleiding gericht op zelfredzaamheid (wel AWBZ) en begeleiding gericht op participatie (niet AWBZ). - Wie gaat de indicatiestelling in Rotterdam doen voor mensen met een beperking die niet in aanmerking komen voor Begeleiding volgens de AWBZ-systematiek? - De kwalificaties van degene die indiceert zijn van cruciaal belang. Dat betekent onder meer dat zij de ICF systematiek adequaat kunnen hanteren. - Hoe gaat voorkomen worden dat het indicatieorgaan zich gaat verschuilen achter regels en criteria, opdat alsnog mensen buiten de boot gaan vallen? - De Wmo biedt aanknopingspunten, maar een en ander is nog niet uitgewerkt in beleidsregels noch in een tijdpad. Aanbevelingen Platform Agenda 22 wil haar aanbevelingen zoveel mogelijk aan laten sluiten bij ontwikkelingen die door de gemeente Rotterdam in gang gezet zijn en hanteert daarbij de volgende uitgangspunten: - Op grond van de Wmo dienen burgers met een beperking gecompenseerd te worden en wel zodanig dat de burger met een beperking, binnen de mogelijkheden, in een gelijkwaardige uitgangspositie wordt gebracht ten opzichte van de burger zonder beperking. Gemeente Rotterdam heeft hierin een resultaatsverplichting 9. Het past dan ook in het gemeentelijke Wmo-beleid dat mensen met een beperking zolang mogelijk in eigen huis en omgeving kunnen blijven wonen en participeren. Daarbij is het behoud van het sociale netwerk en/of mantelzorg essentieel voor de meeste aanvragers. - Platform Agenda 22 is er voor álle burgers met een beperking, maar ook voor naast betrokkenen. - Huidig zorgvuldig opgebouwde (sociale) netwerken verstevigen, en een doorstart van activiteiten die eventueel wegvallen, of deze anders organiseren. - Voorkomen van (nog) meer regels, bureaucratie en loketten (samenwerking tussen of samenvoeging van diverse informatieloketten). Aanbeveling 1 Platform Agenda 22 adviseert de gemeente ten zeerste aan dat de gewenningstijd met name gebruikt wordt om samen met CIZ, Zorgkantoor en aanbieders, inzicht te krijgen in: - het aantal mensen dat geen aanspraak meer kan maken op de AWBZ; - het aantal mensen dat bij ongewijzigd AWBZ beleid aanspraak had kunnen maken op OB en AB; - hoeveel uren begeleiding mensen met een matige of zware beperking momenteel krijgen; - het soort dienstverlening waarop geen aanspraak (meer) gemaakt kan worden vanuit de AWBZ; - de organisaties, netwerken, individuen die deze diensten leveren; 9 Verkennende notitie compensatiebeginsel WMO, april GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 7

8 - de consequenties van het maximeren van het aantal zorguren voor mensen met een matige of zware beperking. Om deze informatie boven water te krijgen zal per 1 januari 2009 een tijdelijk Meldpunt ingericht dienen te worden, waar o.a. zorgaanbieders, individuele beroepsbeoefenaren, belangenbehartigers, ondersteuningsorganisaties, maar ook mantelzorgers en mensen die buiten de boot vallen zich kunnen melden, opdat de bovenstaande informatie geregistreerd kan worden. De gemeente Rotterdam zal met het CIZ en het Zorgkantoor afspraken moeten maken om periodiek inzicht te geven in de (deels) afgewezen dossiers. De gemeente moet grote bekendheid geven aan het tijdelijk Meldpunt bij zorgaanbieders, hulpverleners, mantelzorgers, instellingen, indicatiestellers, Vraagwijzerloketten enz. Een commissie bestaande uit mensen van de gemeente Rotterdam (SoZaWe) aangevuld met een aantal deskundigen uit Platform Agenda 22 zal periodiek een beoordeling moeten doen op basis van wat geïnventariseerd is in het tijdelijk Meldpunt. Aan de hand daarvan doet de commissie aanbevelingen aan de gemeente over oplossingsrichtingen van het wegvallen van de Begeleiding. Randvoorwaardelijk is dat de informatievoorziening over de veranderingen in de AWBZ en het tijdelijk Meldpunt zo spoedig mogelijk start. Aanbeveling 2 Platform Agenda 22 adviseert de gemeente Rotterdam dat, als blijkt dat uit de inventarisatie de omvang van de hulpvraag naar Begeleiding groter is dan de Rotterdamse begroting toelaat, een beroep wordt gedaan op extra budget uit Den Haag. Aanbeveling 3 Platform Agenda 22 adviseert de gemeente Rotterdam om met MEE Rotterdam Rijnmond in gesprek te blijven over de extra tijdelijke ondersteuning die MEE moet gaan bieden aan huidige cliënten voor wie Begeleiding (deels)wegvalt, zoals bedoeld in de brief van VWS van 4 november jl. In 2009 zal MEE inzicht krijgen op basis van vragen van deze cliënten of deze extra ondersteuning past in het reguliere aanbod van MEE, of dat er sprake is van een nieuw product 10, en wat de consequenties daarvan zijn. Dit biedt MEE de kans om samen met de gemeente afspraken te maken over het opvangen van die consequenties. Het convenant MEE Rotterdam Rijnmond en de gemeente Rotterdam: relatie MEE-dienstverlening en gemeentelijk beleid biedt daarvoor een basis. Aanbeveling 4 Platform Agenda 22 adviseert de gemeente Rotterdam met betrekking tot indicatiestelling dezelfde methodiek te hanteren als die voor de individuele Wmo-voorzieningen 11. Echter, er dienen sluitende afspraken gemaakt te worden met het CIZ en bureau Jeugdzorg om te voorkomen dat cliënten van het kastje naar de muur worden gestuurd Als de gemeente Rotterdam de aanwijzingen van VWS volgt door MEE een taak toe te kennen in het opvangen van de verminderde Begeleiding, dan betekent dit dat de MEE organisatie een nieuw product moet gaan aanbieden, nl. kortdurende Begeleiding. MEE biedt nu kortdurende, vraaggerichte ondersteuning. Meedoen en er bij blijven : Voortschrijdend meerjarenplan WMO Rotterdam / Gemeente Rotterdam, november GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 8

9 Daarnaast dienen indicatiestellers zodanig getraind te zijn dat zij een juiste indicatie kunnen geven op een vraag naar Begeleiding die er op gericht is om erger te voorkomen of zelfstandigheid en participatie te behouden. Daarbij moeten zij ook een juiste afweging kunnen maken of aanspraak op individuele of collectieve voorzieningen aan de orde is. Platform Agenda 22 adviseert de gemeente Rotterdam om de aanspraak op voorzieningen die zij in de Wmo regelt, in het kader van de keuzevrijheid van de cliënt, in PGB of zorg in natura aan te bieden. Aanbeveling 5 Platform Agenda 22 begrijpt dat het onmogelijk is om alle individuele voorzieningen met betrekking tot Begeleiding over te laten nemen door de gemeente. Zij adviseert daar waar mogelijk voorzieningen collectief te organiseren en of te versterken. Wij denken daarbij aan het maatschappelijk werk, sociaal cultureel werk, welzijnswerk en ouderenwerk, en aan (informele) zorg zoals maatjesprojecten en instellingen/organisaties zoals kerken en moskeeën. Daarnaast kunnen cliëntgestuurde projecten in de GGZ een belangrijke aanvulling bieden op versterking van het sociale netwerk en dagbestedingsmogelijkheden. Ook adviseert het Platform een budget te reserveren voor die indicaties die individuele begeleiding behoeven. Indien de gemeente Rotterdam besluit bepaalde voorzieningen collectief aan te bieden, zal zij moeten stimuleren dat burgers deze weten te vinden en daar gebruik van maken. Aanbeveling 6 Platform Agenda 22 adviseert de gemeente Rotterdam om het verwachte tekort aan vrijwilligers op te lossen door alle (deel)gemeente ambtenaren verplicht twee dagen per jaar als vrijwilliger mee te laten werken. Het Steunpunt Vrijwillige Zorg zou daar een coördinerende rol in kunnen vervullen. Bijkomend effect zal zijn dat (deel)gemeente ambtenaren, voor zover dat van toepassing is, meer zicht krijgen op wat er nodig is voor mensen met een beperking. Het verdient ook aanbeveling om de Vrijwilligerscentrale van het Centrum voor Dienstverlening (CvD) alert te maken op de verwachte toenemende behoefte aan vrijwilligers. Zeker waar het gaat om het vinden van mensen voor vrijwilligerswerk voor specifieke groepen. Het Basisberaad heeft de ervaring dat naar buiten treden om de beeldvorming over de doelgroep positief te beïnvloeden, ook leidt tot spontane aanbiedingen van hulp van mensen die wat nuttigs willen doen voor de doelgroep. Aanbeveling 7 Platform Agenda 22 adviseert de gemeente Rotterdam om extra aandacht te besteden aan de ondersteuning van mantelzorgers nu er een groter beroep op hen wordt gedaan. Op meerdere momenten doet zich de gelegenheid voor mantelzorgers te informeren over ondersteuning. Te denken valt daarbij aan ontslag uit het ziekenhuis (transferverpleegkundigen), GGZ-instelling of revalidatiecentrum, bij de vaststelling van het indicatiebesluit, bij aanvragen voor voorzieningen bij IV. Ook zijn er verschillende disciplines die in hun werk te maken hebben met mantelzorgers, zoals huisartsen, thuiszorg, sociaal werk. GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 9

10 In de GGZ zijn familieorganisaties actief zoals Ypsilon (ouders van schizofrene mensen) en Balans (ouders van kinderen met leer-, ontwikkelings- en gedragsstoornissen). Dit zijn organisaties die nog geen eigen Rotterdams netwerk hebben. Het verdient aanbeveling om deze organisaties en de ondersteuningsbehoefte van hun leden (immers ook mantelzorgers) in kaart te brengen. De gemeente kan ook zelf inspelen op de momenten waar Begeleiding wordt afgewezen of (deels) vervalt. Wanneer de gemeente besluit geen Ondersteuning toe te kennen, kan zij (anticiperend) de mantelzorger informeren waar deze bij verergering van de situatie hulp kan vragen. Aanbeveling 8 Om onnodige bureaucratie en onduidelijkheid te voorkomen, adviseert Platform Agenda 22 de gemeente Rotterdam om Steunpunten Mantelzorg, Vraagwijzerloketten, Stadswinkels en andere gemeentelijke informatiepunten zoveel mogelijk met elkaar te verbinden. Met vriendelijke groet, C.A.J. Scheffer-van Schaik, voorzitter T. Lubbe, secretaris GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 10

11 BIJLAGE Schets huidige situatie AWBZ OB en AB GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 11

12 Bijlage 1. Huidige situatie: I. Wie maken gebruik van de functie Ondersteunende en Activerende Begeleiding? Dit zijn tevens de grondslagen: Somatische aandoening of beperking: chronisch zieken, ouderen met fysieke beperkingen en revaliderende patiënten. Voorbeelden zijn mensen met niet-aangeboren hersenafwijkingen (NAH), diabetes, reuma of mensen die slecht ter been zijn. Psychogeriatrische aandoening of beperking: niet-aangeboren aandoening of functiestoornis van de hersenen. Dit gaat vaak samen met een aantasting van o.a. het denkvermogen, gevoelsleven, intellect, herinneringscapaciteit, vermindering sociale zelfredzaamheid. Voorbeelden zijn demente of dementerende mensen. Psychiatrische aandoening of beperking: b.v. mensen met persoonlijkheidsstoornissen, schizofrenie of manisch depressieve mensen. Verstandelijke handicap: mensen met een IQ lager dan 70. Mensen met een IQ tussen de zijn licht verstandelijk gehandicapt. Lichamelijke handicap: mensen met o.a. verlamming, missen van ledematen, ernstige spierziekte, of spastisch of in de vroege jeugd ontstane afwijkingen aan organen. Zintuiglijke handicap: blinden, slechtzienden, doven en slechthorenden. Psychosociaal probleem: beginnende dementie die nog niet gediagnosticeerd is, mensen met verslavingsproblematiek, daklozen of mensen die met geweld leven in het gezin. II. Toetsen of iemand licht, matig of zwaar beperkt is aan de hand van onderstaande indeling 12 : Zelfredzaamheid: - Sociale redzaamheid (mogelijkheid hebben om sociale contacten aan te gaan, het eigen leven vorm te geven en te regisseren, inclusief financiën te regelen); - Bewegen en verplaatsen; - Probleemgedrag; - Psychisch functioneren; - Geheugen- en oriëntatiestoornissen; 12 Voor de items per categorie wordt verwezen naar blz. 51 van het Onderzoek Effecten pakketmaatregelen AWBZ / HHM en CIZ, d.d. 30 september GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 12

13 Participatie: - Persoonlijke verzorging; - Huishoudelijk leven; - Maatschappelijke participatie; - Psychisch welbevinden. III. Niet alle grondslagen leiden tot alle functies Somatische aandoening/beperking Psychogeriatrische aandoening/beperking Psychiatrische aandoening/beperking Lichamelijke handicap Verstandelijke handicap Zintuiglijke handicap Psychosociaal probleem Toegang tot alle functies Toegang tot alle functies Toegang tot Persoonlijke Verzorging, Ondersteunende begeleiding en Activerende begeleiding Toegang tot alle functies Toegang tot alle functies, behalve Verpleging Toegang tot alle functies, behalve Verpleging Toegang tot Persoonlijke verzorging en Ondersteunende begeleiding IV. De functie Begeleiding valt uiteen in: Ondersteunende Begeleiding (OB), doel is handhaven of bevorderen van de zelfredzaamheid en de participatie van mensen met een beperking. Ondersteunende begeleiding kan zowel individueel als in groepsverband verleend worden. Individueel is bv bij het oplossen van problemen, het regelen van de dagelijkse routine thuis, communicatie of oriëntatie. Ambulante woonondersteuning bij mensen thuis. Voorbeelden komen uit het rapport Kiezen voor visie!, reactie van de G27 op de voorgenomen hervormingen in de AWBZ. Doelstelling Handhaven zelfredzaamheid Activiteiten Opstellen dag/weekplanning Plannen en uitvoeren activiteiten Meehelpen koken Invullen formulieren Wandelen met de cliënt Op orde brengen financiën Invullen vrije tijd Begeleiden bij het koken Samen ene plankje ophangen De was doen Post lezen Zelf geld beheren Lezen, schrijven en rekenen GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 13

14 Doelstelling Integratie in de samenleving Ondersteunen van de mantelzorg Activiteiten Samen met de cliënt doodschappen doen Begeleiden naar openbaar vervoer Meegaan naar instanties Onderhouden sociaal netwerk Samen met meubels kopen Hulpmiddel als telefoon en computer gebruiken Recreatieve activiteiten Sociale vaardigheden oefenen Bieden van palliatieve zorg Bieden van respijtzorg Oppassen Opvoeding van kinderen Groepsverband gaat het onder meer om begeleiding bij dagprogramma s gericht op bezigheden, vaardigheden of sociaal-recreatieve activiteiten. Activerende Begeleiding (AB), richt zich op de gevolgen die gezondheidsproblemen met zich meebrengen. Het doel is de gedragsproblematiek, die ontstaat door de beperking, aan te pakken en vaardigheden om met de beperking te kunnen functioneren aan te leren. Activerende begeleiding kan zowel individueel als in groepsverband verleend worden. Individueel gaat het bv om het leren structureren van het huishouden en het leren bijhouden van de eigen administratie. Groepsverband: kan ook gericht zijn op maatschappelijke participatie, bv op het terrein van de arbeid of sociale activiteiten. GELIJKE KANSEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING 14