Projectbureau Vrolijks Parkstraat!b 4818 SJ Breda T E W

Transcriptie

1 Dit project maakt onderdeel uit van het samenwerkingsproject STEP in het kader van het Interreg IV A programma voor het 2 Zeeën gebied Projectbureau Vrolijks Parkstraat!b 4818 SJ Breda T E info@vrolijks.nl W Gebruikersonderzoek watersport in De Biesbosch Advies vaarzonering en aanleggebieden Eindconcept, 18 december 2009

2 Samenvatting gebruikersonderzoek en advies Kort De Bestuurscommissie van het Nationaal Park De Biesbosch wil weten welke mogelijkheden zij heeft om de recreatiedruk vanuit de watersport op de natuurkern van de Biesbosch te verminderen. Deze wens staat niet op zich en sluit ook aan op de beleidsontwikkelingen rond de Biesbosch, waarbij nieuwe natuurgebieden worden aangelegd, al dan niet met recreatief medegebruik. De vragen spitsen zich toe op de aanpassing van de vaarzonering en het eventueel aanleggen van alternatieve aanleggebieden. De Biesbosch wil ook vanuit gebruikers getoetst zien of voor te stellen maatregelen zullen werken en aansluiten bij het watersportgebruik. Er is online onderzoek gedaan naar vaargedrag en aanleggedrag. Watersporters is gevraagd naar hun mening en in twee sessies met watersporters en één met natuurorganisaties zijn deze meningen verder uitgediept. Dit heeft bouwstenen opgeleverd voor het uitgebrachte advies. Het advies over de vaarzonering kent een zevental principes: 1. Het garanderen van voldoende rustgebieden voor vogels en andere dieren; 2. Het open houden en waar mogelijk beperkt uitbreiden van de vaarstructuur als trekker voor het gebied (etalageproduct, daarvoor komen mensen ); 3. Het afstemmen van de aard van de schepen op de schaal van de vaarroutes; 4. Het realiseren en intensiveren van aantrekkelijke voorzieningen aan de randen van de Biesbosch op plaatsen waar dat kan, om de kern van de Biesbosch te ontlasten; 5. Het aanleggen of inpassen van alternatieve gebieden, nabij, groen en met voldoende voorzieningen; 6. Het variëren met soorten aanlegplaatsen om in te spelen op doelgroepen, hun gedrag en de locatie waar zij het beste passen en 7. Het aanscherpen en detailleren van de regelgeving (gedrag) en het verbeteren van de handhaving. Onderdeel van het advies is het realiseren van een alternatief gebied, naar model van de Aakvlaai. Geschikte locaties liggen rond de Ottersluis of Spieringsluis en in de buurt van Werkendam. Inrichting van een dergelijk gebied als volwaardig alternatief vraagt om een goede kwaliteit, verschillende soorten aanlegplaatsen en een aantrekkelijk en beschut landschap. Het verdelen van een soortgelijke hoeveelheid voorzieningen over een bestaand gebied is ook een optie. Voor rondvaartboten wordt voorgesteld bij vergunningverlening samen met de sector routes vast te stellen die passen bij de grootte van het betreffende schip om zo de variatie in het rondvaartaanbod te vergroten. Natura 2000 wordt gezien als kans om de natuurkwaliteiten van de Biesbosch te verankeren en te garanderen, waarbij gezocht moet worden naar een regionale afweging van ontwikkelingen en maatregelen. Op die wijze hebben natuur en watersport in de Biesbosch samen toekomst.

3 Onderzoek naar en advies over vaarzonering Opgave Afbakening Het Gebruikersonderzoek Watersport in de Biesbosch gaat dieper in op gebruikers van motorboten, speedboten, zeilboten, elektroboten en rondvaartboten. Zijdelings worden ook de routes voor kano s besproken. Veel aandacht is er voor aanlegplaatsen en overnachting in de Biesbosch. Het betreft dus gebruikers die met de boot de Biesbosch bezoeken. Daardoor gaat het onderzoek en advies in veel mindere mate over de kleine watersport, roeien, vissen, oeverrecreatie zoals zonnen en zwemmen. Het Nationaal Park De Biesbosch is een omvangrijk en belangrijk natuurgebied. De voortdurende zoektocht naar een goede balans tussen instandhouding en ontwikkeling van natuurwaarden in combinatie met een aantrekkelijk recreatief gebruik vraagt om nauwkeurige afweging. Hiertoe zijn in de loop van de tijd diverse onderzoeken gedaan die inzicht geven in het gebruik van en de waardering voor de Biesbosch. Deze onderzoeken staan deels op zichzelf en behoeven nadere interpretatie. Rondom en in de Biesbosch spelen zich een aantal omvangrijke ontwikkelingen af die het watersportgebruik in en om de Biesbosch raken. In het kader van natuurontwikkeling en Ruimte voor de Rivier worden er nieuwe gebieden gerealiseerd waarbij ook waterrecreatie als nevenfunctie een rol kan spelen. Ook de havens en havengebieden rondom de Biesbosch ontwikkelen zich. Daarbij doet de vraag zich voor of deze ontwikkelingen een alternatief kunnen zijn voor de natuurkern van de Biesbosch. De vraag is of zij bij kunnen dragen aan een vermindering van de recreatiedruk in de kern van de Biesbosch en daarmee indirect een bijdrage kunnen leveren aan de natuurdoelstellingen. Om antwoord te kunnen geven op deze vragen heeft de bestuurscommissie van het Nationaal Park De Biesbosch aan Projectbureau Vrolijks gevraagd advies uit te brengen over vaarzonering en alternatieven. Daarbij is minder de vraag welke maatregelen je kunt nemen maar vooral of deze maatregelen ook daadwerkelijk invloed hebben op het vaargedrag?. Om deze vraag te beantwoorden is bestaand onderzoek geïnterpreteerd. Over de Biesbosch is aanvullend en specifiek onderzoek gedaan en zijn bijeenkomsten met watersporters, beheerders en andere belanghebbenden georganiseerd. Het onderzoek en de bijeenkomsten hebben bruikbare bouwstenen opgeleverd. Deze bouwstenen vormen de basis voor dit advies over vaarzonering en aanleggebieden. De opdracht voor onderzoek en advies is gegeven in de zomer van 2009, waarbij de mogelijkheden voor face to face onderzoek in het gebied beperkt waren. Gekozen is voor een aanvullend onderzoek online, voornamelijk gericht op ligplaatshouders uit de omgeving. Doel van dit onderzoek is niet (opnieuw) de gegevens van Bieboschbezoekers in kaart te brengen maar vooral te kijken naar hun vaargedrag en aanleggedrag en de waardering voor de voorzieningen waarvan zij gebruik maken. Ook de vraag over alternatieven is nadrukkelijk gesteld. Samen met de bestaande onderzoeken is zo een goede basis ontstaan voor een advies over de toekomst van de watersport in de Biesbosch. 2

4 Welke gebruikers onderscheiden we Gebruik De gebruikers van de Biesbosch kunnen onderscheiden worden in droge en natte bezoekers. Droge bezoekers bereiken de Biesbosch via land, natte bezoekers bereiken of gebruiken de Biesbosch vanaf het water. Droge bezoekers Droge bezoekers komen met een specifiek motief naar de Biesbosch. Veelal maken zij een wandeling of maken gebruik van een strand. Specifiek zijn daarbij de bezoekers die gebruik maken van een museum of bezoekerscentrum en die daarbij ook een wandeling maken in een gekoppeld gebied(je). Het aantal via het land bereikbare strandjes is beperkt. Wel zijn er op diverse plaatsen locaties waar vanaf de kant gevist kan worden. Deze worden veelvuldig gebruikt. De droge bezoekers zijn in dit onderzoek beperkt opgenomen. Het ziet er wel naar uit dat de natuur en de recreatiemogelijkheden aan de randen van de Biesbosch in de komende jaren zullen bijdragen aan een stijging van het aantal droge bezoekers. Nieuwe ontsluitingsmogelijkheden voor de wandelaars en fietsers zullen het bezoek aan de Biesbosch verder doen toenemen. Natte bezoekers Bezoekers, die de Biesbosch beleven of bereiken vanaf het water zijn er eveneens in verschillende soorten: Eigenaren van motorboten en zeilboten uit de regio, die de Biesbosch gebruiken als vaargebied voor een dag of een meerdaagse tocht. Deze groep is de grootste en meest beeldbepalende. Er kan nog onderscheid gemaakt worden in open boten en kajuitboten. Een aparte categorie vormt de snelvarende boot, die binnen het gebied gebonden zijn aan een maximum snelheid. Toervaarders, bezoekende schepen op vakantie waar mensen aan boord overnachten. Van deze doelgroep is relatief weinig bekend op Biesboschniveau. Boothuurders, veelal open motorboten en zeilboten die gehuurd worden voor een dag of weekend. Van deze mogelijkheid maken zeer verschillende doelgroepen gebruik. Spierkracht voortbewogen boten, zoals kano s en roeiboten. Hierbij zijn er zowel eigen boten als huurboten in de Biesbosch. Rondvaartboten, die met ( droge ) groepen vanuit verschillende startplaatsen tochten door de Biesbosch maken. Onderscheid kan gemaakt worden in de open rondvaartboten, al dan niet met een elektromotor, en grotere boten die ook geschikt zijn voor de partyvaart. De rondvaarten vormen een aparte categorie omdat zij onder de beroepsvaart vallen. 3

5 Biesbosch gebruikers vanaf het land, kenschets Gebruik Gebruikersonderzoek ( droge bezoekers ) In 2008 is er een grootschalig gebruikersonderzoek in de Biesbosch gehouden. Ter illustratie zijn de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek onderstaand weergegeven in telegramstijl. Het betreft de bezoekers, die het gebied vanaf het land benaderen. Verzorgingsgebied is sterk regionaal; gemiddelde afstand is 29 km, men kwam dan het meeste per auto. Het grootste deel van de bezoekers benadert het gebied vanuit de Hollandse kant. Het grootste deel van de landrecreanten, driekwart van de ondervraagden is meer dan 40 jaar. De gemiddelde grootte van het gezelschap is 2,8. Huishoudens van 2 of meer personen zonder kinderen waren het meest vertegenwoordigd. De motieven om het gebied te bezoeken zijn: De bereikbaarheid van een gebied zonder last van omgevingslawaai is van groot belang om naar een gebied te gaan, evenals de aanwezigheid van fietspaden. Afwisseling bos en open ruimte wordt gewaardeerd. Goede voorzieningen met name zitbanken, aanwezigheid flora en fauna en informatievoorzieningen zijn minder bepalend bij de keuze In de Biesbosch worden voornoemde voorzieningen reeds goed gewaardeerd, gemiddeld cijfer % is redelijk tevreden over gebied (waardering met een 8). Belangrijkste motieven: gezellig samen op stap en even weg te gaan om batterij weer op te laden. Er zijn wel verschillen tussen Hollandse en Brabantse kant te constateren. Biesbosch gebruik, indicatieve aantallen Op jaarbasis komen bezoekers naar het gebied. De leeftijd valt erg op 12 tot 24 jaar komt veel voor. Er is een toenemende vraag naar rust en ruimte. De bezoekerscentra zijn belangrijke ijkpunten. Voor water betreft de Bezoekerscentra: : Ongeveer ondernamen een excursie olv een gids, mensen huurden een kano, deelnemers voor groeparrangementen. Intree (Dordrecht) ontvangt jaarlijks 70 tot bezoekers. Biesbosch Museum Werkendam ontvangt jaarlijks bijna bezoekers, daarvan maken gebruik van de fluisterboot, mensen komen alleen info halen. De maanden juni. augustus en september zijn favoriet om vaartocht te ondernemen. Rondvaartbedrijven vervoerden in 2008 zo n passagiers. Van de veerdienst Kop van t Land maken zo n mensen gebruik. Er is een duidelijke toename van fietsers en voetgangers voor de Noordwaard. Hengelsport: Er zijn 10 plaatselijke hengelsportverenigingen aangesloten leden. De Federatie Zuidwest Nederland heeft 275 verenigingen met leden. Aangenomen wordt dat het de sportvissers vanuit een straal van 20 tot 25 km rondom de Biesbosch komen. 4

6 Biesboschgebruik van het water, motor en zeilboten Gebruik Ook voor Biesboschbezoekers, die het gebied benaderen en gebruiken vanaf het water zijn er verschillende gebruikersgroepen. De belangrijkste groepen zijn watersporters met een (kajuit) motorboot of (kajuit)zeilboot. Andere regelmatige gebruikers zijn rondvaartboten en kanovaarders / roeiers. Deze doelgroepen zijn apart besproken. Watersport en de Biesbosch De Biesbosch wordt al sinds het begin van de recreatievaart gebruikt als gebied om te varen, te vissen en te verblijven. Dordrecht heeft de langste geschiedenis als watersportstad en de Biesbosch is vanaf de jaren vijftig een populair watersportgebied. De watersport is in die tijd veranderd en ook de trends voor de toekomst wijzen in een bepaalde richting. In het kort zijn de belangrijkste trends voor de Biesbosch weergegeven. Groeiende vloot De Nederlandse recreatievloot is de laatste decennia fors gegroeid. Exacte cijfers ontbreken, maar schatting gaan uit van 1 a 1,5 % per jaar groei van de vloot. Hierdoor is de behoefte aan ligplaatsen en vaargebieden de laatste jaren toegenomen. Gezien de economische situatie van dit moment is de groei van de vloot tot stilstand gekomen, de verwachting is dat dit weer zal aantrekken. Belangrijk gegeven voor de groei van de vloot is dat nieuwbouw niet wordt gecompenseerd door sloop. Het overgrote deel van de boten, hoe oud en gebrekkig dan ook, blijft in het water. Groeiende boten De gemiddelde maat van boten is de laatste jaren gegroeid van 6 tot 8 meter naar eerder 10 tot 12 meter. Deze trend geldt voor zeil- en voor motor- boten. Hierbij hoort ook een grotere diepgang en doorvaarthoogte. Boten worden steeds geschikter voor groot vaarwater, en gebieden met smalle vaarwegen en ondieptes worden minder goed bereikbaar. Deze trend zorgt voor een afnemende bruikbaarheid van de Biesbosch als vaargebied. Minder vaardagen en vaaruren Het aantal vaardagen per boot per jaar is de afgelopen jaren fors gedaald. Onderzoek wordt versnipperd uitgevoerd en spreekt elkaar soms tegen, maar tellingen bij jachthavens en tellingen bij sluizen bewijzen dat het aantal dagen dat de boot de haven verlaat daalt. Ook het aantal vaaruren daalt. Te wijten aan de hoge brandstofprijs of aan een andere behoefte neemt, ook in de Biesbosch, het aantal vaaruren af. Met afname van het aantal vaaruren per dag stijgt de behoefte aan goede aanlegplaatsen voor dagrecreatie en kortverblijf. Recreatietoervaart Door groeiende schepen en meer vrijetijd onder senioren stijgt het aantal recreatietoervaarders. Mensen gaan met de boot op vakantie en varen van plek naar plek. Gemiddeld zijn zij vaak een maand onderweg. Door de recreatietoervaarders stijgt de behoefte aan goede aanlegplaatsen in stedelijke gebieden en in de natuur. Meer motorboten, minder zeilen Exacte gegevens ontbreken maar de motorboot wint terrein op de zeilboot. Schatting van Hiswa en anderen gaan uit van een verschuiving van nu 60% motorboten naar straks 75% motorboten. Motorboten zijn de belangrijkste gebruikers van de Biesbosch. 5

7 Nieuwe gebruikers en gebruiksvormen Gebruik Daysailors Steeds vaker worden kleine zeiljachten gebruikt als dagzeiler, waarbij de binnenruimte van een boot ondergeschikt wordt aan de buitenruimte. Jachtwerven spelen op deze trend in door de introductie van daysailors, luxe open zeilschepen met vooral veel buitenruimte en optimale zeilprestaties. Sloepen Met name in stedelijke gebieden, maar ook in natuurgebieden, is de sloep de laatste jaren sterk in opkomst. Deze stijlvolle open motorboot spreekt een nieuwe doelgroep aan en zorgt voor een toestroom naar de watersport. Sloepen worden over het algemeen voor korte vaartochten gebruikt. In de omgeving van de Biesbosch is het aantal sloepen in jachthavens wel toegenomen, maar de ontwikkeling blijft achter bij de traditionele plassengebieden. De Biesbosch zou een zeer geschikt vaarwater zijn voor sloepen. Huurvloot en gedeeld bezit Door het dalend aantal vaardagen per boot komt de afweging om de eigen boot te verruilen voor een huurschap steeds dichterbij. Hoewel de trend al langere tijd zichtbaar is is de verhuursector nauwelijks gegroeid in Nederland. De verwachting blijft dat dit op termijn zal gebeuren, waardoor de vloot kleiner wordt en de verhuurvloot groter. Nieuw in Nederland zijn bedrijfsmatige initiatieven voor gedeeld bezit, waarbij deelnemers het recht kopen om een boot gedurende een bepaald aantal dagdelen per jaar te gebruiken. De verwachting is dat deze trend zal doorzetten. Trailerhellingen In Nederland zijn er ook een groot aantal boten op trailers. Exacte gegevens hierover ontbreken. Deze vloot is volgens Hiswa Vereniging groeiende, door de flexibiliteit die zij biedt. Bepalend voor het gebruik door deze boten van een gebied is de aanwezigheid van trailerhellingen. Het kaartje geeft een beeld van de spreiding. Ook de stallingmogelijkheden voor auto s en trailers bepalen de bruikbaarheid van een helling. Rondom de Biesbosch geven watersporters aan dat vooral op mooie zomerdagen het gebruik intensief is. Tijdens de discussieavonden zijn aantallen gestalde trailers per dag genoemd van 15 tot 20 op de grotere locaties. Overigens is dit op het totaal aantal ligplaatsen rond de Biesbosch geen groot aantal Trailerhellingen in de regio. De groene symbolen betekenen vrij toegankelijk De rode symbolen betekenen hellingen in jachthavens 6

8 Recreatietoervaart in Nederland Gebruik Recreatietoervaart in Nederland is een belangrijke vorm van watersportgebruik. Het betreft mensen, die met de boot op vakantie zijn en aan boord slapen. Voor de recreatietoervaart zijn samenhangende vaargebieden van essentieel belang. Deze belangen zijn vastgelegd in de beleidsvisie Recreatietoervaart Nederland, waarvan de laatste dateert uit In deze BRTN worden voor de verschillende vaarwegen categorieën aangeduid die zijn gebaseerd op de functie (verbinding, ontsluiting, bestemming) en die gekoppeld zijn aan normen voor diepgang en doorvaarthoogte. In bijgaand kaartfragment is aangeduid welke vaarwegen in de Biesbosch op kaart staan. De doorgaande wateren in en om de Biesbosch zijn aangemerkt als BZM categorie, ontsluitingswater voor zeilboten en motorboten. Daarbij zijn Wantij, Steurgat etc. en Ruigt etc. opgenomen als onderdeel van het toervaartnetwerk. Opvallend is dat de verbinding vanuit de Sliedrechtse Biesbosch naar het noorden (Helsluis) en de verbinding vanuit de richting Dordrecht naar de Brabantse Biesbosch (Spieringsluis) geen onderdeel uitmaken van het basistoervaartnet. Deze zijn echter regionaal als gebiedsontsluiting van essentieel belang. gedrag toervaarders Het gedrag van toervaarders is meerdere malen onderzocht. Daarbij dateert het laatste onderzoek van 2002 (recreatietoervaart 9 jaar later). Enkele hoofdlijnen voor zover relevant voor de Biesbosch: De vergelijking met eerder onderzoek geeft aan dat schippers ouder worden en boten groter. Motorbootgebruikers zijn over het algemeen ouder, zij zijn langer onderweg, kiezen een telkens ander vaargebied en lassen losse rustdagen in. Motorbootvaarders zijn gericht op de landschappelijke omgeving en stemmen hun keuze voor een vaargebied hierop af. De keuze voor een dagtraject wordt gebaseerd op het weer en de aanwezigheid van bezoekdoelen en passantenplaatsen. De toervaarder geeft per dag per boot gemiddeld 75 uit, voornamelijk aan boodschappen, horeca en recreatief winkelen. West-Brabant In de zomer van 2009 is er door de NHTV in samenwerking met een groot aantal jachthavens een onderzoek gehouden onder bezoekende passanten in de Westbrabantse jachthavens. Doel van dit onderzoek was inzicht verkrijgen in bezoekmotieven, meningen en gedrag van toervaarders in deze regio. De Biesbosch maakt deels onderdeel uit van dit gebied. De resultaten zijn ten behoeve van het advies vaarzonering ter inzage geweest. Beleidskaart BRTN 2008, waarop aangeduid de vaarwegen die onderdeel uitmaken van het basistoervaartnet. Het grootste deel van de respondenten in dit onderzoek komt uit Brabant, Zuid-Holland of het Deltagebied. Drimmelen en Willemstad zijn de meest genoemde havens, waarbij Willemstad een echte bestemming is. De Biesbosch wordt door 18% van de respondenten genoemd als aantrekkelijkste vaargebied van de regio West-Brabant. 7

9 Biesbosch watersporters door de jaren heen Gebruik Land en water Het beleid door de jaren heen zet in op versterking van de relatie tussen land en water. De bereikbaarheid en bruikbaarheid vanaf het land neemt nu snel toe, mede door nieuwe gebieden en ontsluitingen aan de randen van het gebied Onderzoek sinds 1971 Om een goed beeld te krijgen van de ontwikkelingen door de jaren heen zijn diverse onderzoeken uit het verleden bekeken en verwerkt. In een onderzoek uit 1992 (DTV Consultants) wordt teruggekeken naar eerder onderzoek uit 1983 en Opvallend daarbij is dat gedrag, knelpunten en oplossingen in de loop van de tijd maar beperkt veranderden. Recreatie in de Biesbosch 1992 Het onderzoek in 1992 bracht aan de hand van tellingen en uitgereikte vragenlijsten het gedrag van watersporters in beeld. Belangrijke conclusie was dat het aantal vaaruren (ook toen al) daalde. Hoe meer voorzieningen er op de aanlegplaatsen werden aangeboden, hoe minder er gevaren werd met het hoofdvaartuig. Maar liefst 74% van de respondenten gebruikte destijds de bijboot. In het onderzoek werd ook de vaardruk gemeten en vergeleken met 10 jaar daarvoor. Daaruit bleek dat de vaardruk was afgenomen bij een gelijkblijvende spreiding. Overlast als gevolg van watersport had vooral te maken met hardvaren, rondvaartboten, behoefte aan meer toezicht, geluidsoverlast van de jeugd en een tekort aan voorzieningen. Monitoring Stand Still 2004 Door de NHTV is in 2004 onderzoek gedaan naar de watersporters en hun gedrag. Daarbij werd geconstateerd dat de Biesboschvaarders zeer ervaren zijn, al lange tijd in het gebied komen en ook gemiddeld steeds ouder worden. Uit tellingen blijkt dat (opnieuw) het aantal schepen daalt. Er is gekeken naar de samenhang tussen het aantal vaste ligplaatsen rond de Biesbosch (stijgend) en de vaardruk (dalend). Daaruit is geen verband gebleken. Op basis daarvan wordt gesteld dat er ruimte is voor extra vaste ligplaatsen, zelfs bij een (weer) stijgend aantal vaardagen per boot. De spreidingspatronen over het gebied zijn soortgelijk als meerdere onderzoeken in het verleden, de overlast komt door dezelfde oorzaken. Recreatieonderzoek Biesbosch 2008 NRIT heeft in 2008 onderzoek gedaan naar de recreatie in de Biesbosch door enquêtes te houden op een 8-tal locaties in het gebied. Een groot deel van de respondenten maakt daarbij gebruik van de Sliedrechtse en Dordrechtse Biesbosch. De deelnemers aan het onderzoek varen vaak, doen dat meestal in de Biesbosch en varen van voorjaar tot en met najaar. Een groot deel van de respondenten gebruikt de Biesbosch alleen overdag. De gemiddelde vaartijd is ruim 3 uur en 80% van de respondenten legt aan of gaat voor anker. Het onderzoek presenteert ook de dalende sluistellingen in de toegangssluizen tot de Biesbosch. Ontwikkeling Watersport Zuid-Holland 2008 Door Waterrecreatieadvies is er in 2008 onderzoek gedaan naar de ontwikkelingen van de watersport. Daarin wordt een beperkte groei van het aantal ligplaatsen geconstateerd, met kleine verschuivingen. Voor de Drechtsteden geldt een bijzonder hoge bezettingsgraad van de jachthavens. De Biesbosch is niet apart als onderzoeksgebied beschreven. Conclusies: Het aantal vaste ligplaatsen stijgt. Het aantal varende schepen in de Biesbosch daalt. De spreiding blijft gelijk. De aard en omvang van de overlast verandert niet. 8

10 Recreatie en natuurzonering Biesbosch 2005 Gebruik Recreatie en natuurzonering In 2005 is er na een intensieve overlegperiode door de werkgroep Zonering NP de Biesbosch advies uitgebracht over de gewenste zonering en zoneringsmaatregelen. Uitkomst van deze werkgroep is een aantal kaarten en tabellen waarbij de integrale zonering wordt neergezet. Ruimtelijke zonering De kaart ruimtelijke zonering geeft de natuurkern en natuurkern op termijn (groenen overige natuurgebieden (geel) weer. Vaarfunctie De vaarfunctie en onderhoud kreken zijn door de werkgroep met elkaar in verband gebracht in een samenhangende tabel. Hierbij is een codering gehanteerd die iets zegt over de toegankelijkheid voor verschillende soorten boten en een eventueel stopverbod (in bepaalde periodes). Hieraan is een code onderhoud gekoppeld. Deze is erop gericht de kreken die bevaarbaar zijn voor alle typen ook te onderhouden en op diepte te houden en andere kreken niet. Zo wordt de zonering door de natuur afgedwongen. De tabel is opgenomen in de bijlagen. Onderstaand kaartje geeft een beeld van codering van de vaarwegen door de werkgroep. Daarbij vormen het netwerk van blauwe en oranje vaarwegen het basisvaarnet voor de grote watersport in de Biesbosch, de andere vaarwegen zijn er voor speciale doelgroepen. De werkgroep gaat uit van adequaat onderhoud voor die vaarwegen die behoren tot dit basisvaarnet. Nieuwe vaarkaart van de Biesbosch De Nieuwe Vaarkaart voor de Biesbosch is uitgekomen in 2009 en is het resultaat van het advies vaarzonering zoals uitgebracht door de werkgroep zonering. Natuurzonering zoals geadviseerd in 2005 Vaarzonering zoals geadviseerd in

11 Biesbosch gebruikersonderzoek 2009 Gebruik Om antwoord te kunnen geven op de centrale vragen rond vaargedrag, aanleggedrag, voorkeuren en mening was aanvullend onderzoek nodig. Het aanwezige onderzoek was te algemeen om echt antwoord te geven vanuit de watersportsector. De opdracht voor het uitvoeren van onderzoek en het uitbrengen van advies is verleend eind augustus Daardoor waren de mogelijkheden voor persoonlijk onderzoek in de Biesbosch beperkt. Vanuit praktische overwegingen en kosten is er gekozen voor een online onderzoek onder watersporters. Ten behoeve van dit onderzoek werd de website geopend. Hierop werd uitleg gegeven over het doel van het onderzoek en er werd een forum ingericht om meningen te kunnen peilen op specifieke onderwerpen. Vanuit de pagina kon ook doorgeklikt worden naar de internetenquête. Watersporters zijn via forum als zeilersforum.nl opgeroepen om deel te nemen aan het onderzoek. Er zijn berichten geplaatst door webmasters en de site is aangemeld bij zoekmachines en startpagina s. De belangrijkste werving van deelnemers heeft echter plaatsgevonden via de watersportbedrijven en watersportverenigingen uit de omgeving. In totaal zijn 70 watersportorganisaties benaderd met de vraag of zij de link naar het onderzoek door konden sturen aan de ligplaatshouders. Dat heeft een groot aantal verenigingen gedaan, waardoor de respons op het onderzoek snel opliep. Na ruim een maand tijd hadden 189 deelnemers de vragenlijst ingevuld. Zowel methode als aantal respondenten geven geen volledig betrouwbaar beeld van de populatie, de resultaten zijn richtinggevend voor het advies. De vragenlijst informeert naar vaargedrag, aanleggedrag, peilt meningen en toetst alternatieve mogelijkheden. De meeste vragen kennen gesloten antwoordcategorieën met de mogelijkheid een extra opmerking te plaatsen. Veel watersporters hebben van deze gelegenheid gebruik gemaakt waardoor er een goed beeld is ontstaan van de mogelijkheden en meningen. Deelname aan het forum is beperkt gebleven. Het aantal raadplegingen is relatief hoog maar weinig mensen hebben gereageerd op de stellingen. Voor een deel zal dit komen door de mogelijkheid in de vragenlijst ook al de mening te geven en toe te lichten en daarvan is veelvuldig gebruik gemaakt. De deelnemers aan de online enquête konden aangeven of zij deel wilden nemen aan een discussieavond waarvan er twee zijn georganiseerd. 75 respondenten waren bereid deel te nemen. Hieruit blijkt de grote betrokkenheid bij het eigen vaargebied. Uit de aanmelding is een selectie gemaakt, waardoor ruim 25 mensen hebben deelgenomen, verdeeld over twee discussieavonden in Drimmelen en Dordrecht Resultaten onderzoek in separaat rapport De weergave van de resultaten uit het online onderzoek zijn separaat in een beknopt tabellen en grafiekenboek samengebracht. Ook is er voor de opdrachtgever een overzicht geproduceerd van alle opmerkingen en antwoorden op open vragen die zijn binnengekomen. Voor de leesbaarheid zijn de conclusies van het onderzoek gepresenteerd en gebruikt voor het advies, zonder volledig te willen zijn. Voor geïnteresseerden is het tabellenen grafiekenrapport beschikbaar. 10

12 Kenschets deelnemers onderzoek Gebruik Vooral kajuitmotorboten De deelnemers zijn vooral kajuitmotorboten (ca 70%, veelal langer dan 8 meter), de overigen zijn zeilboten met kajuit, open boten en speedboten. Deze verdeling komt redelijk overeen met de verdeling in havens rond de Biesbosch (= schatting), hoewel het aantal respondenten met een speedboot wat minder is dan evenredig. Dordrecht en Drimmelen 46% van de deelnemers heeft ligplaats in Dordrecht, 24% in Drimmelen, 5% in Oosterhout en de overigen elders. Dordrecht en Drimmelen zijn de grootste concentraties ligplaatsen, dus de verwachting is dat dit een redelijk beeld geeft. Frequente vaarders De deelnemers varen vaak uit, meer dan de helft zelfs vaker van 20 keer per jaar. Daarmee zijn het fanatiekere watersporters dan het gemiddelde beeld van tegenwoordig. Bovendien brengt ruim de helft meer dan 20 nachten per jaar aan boord door buiten de eigen ligplaats. We hebben het binnen het onderzoek over de heavy users. Vooral de Biesbosch Ruim 60% vaart altijd of meestal in de Biesbosch, 14% vaart vaker elders. Ook overnachten geeft een soortgelijk beeld. De deelnemende watersporters vormen daarmee een belangrijke klantenkring voor de Biesbosch. Meningen over vaarroutes Watersporters hebben in het online onderzoek aangegeven dat de variatie aan vaarmogelijkheden groot is. De diepgang van de routes is echter een punt van zorg voor meer dan de helft van de deelnemers. Ook drukte op sommige routes beperkt de mogelijkheden. Er wordt soms te snel gevaren en er varen over smalle routes soms te grote boten. De rondvaartboten worden daar vaak genoemd. Vaarmogelijkheden onder druk De helft van de watersporters heeft het idee dat de vaarmogelijkheden de laatste jaren zijn teruggelopen. Daarbij is niet zozeer een formeel afsluitingsbeleid de oorzaak, maar ook het langzaam verzanden van routes zodat deze voor minder boten bruikbaar blijven. Het overgrote deel van de deelnemers is van mening dat nieuwe vaarroutes aan de randen van de Biesbosch een aanvulling zouden zijn voor de Biesbosch. Vaarroutes In het onderzoek is aan de hand van een kaart en de namen van vaartrajecten gevraagd welke routes mensen vaak varen en ook wel eens. Deze gegevens zijn met elkaar gecombineerd tot nevenstaande kaart van routes. Hierdoor ontstaat een goed beeld van de vaarordening in de Biesbosch en het (relatieve) belang van verschillende trajecten. Vaargedrag in de Biesbosch, op basis van gebruikersonderzoek. Rood is het meest gebruikte traject, daarna oranje, groen en blauw. De vaardruk is het hoogste aan de randen en neemt snel af naarmate de kern van de Biesbosch wordt bereikt. Overigens zal het flinke aantal deelnemers uit Dordrecht en Drimmelen van invloed zijn op de vaarintensiteit zoals op het kaartje verbeeld is. 11

13 Aanleggen en ankeren in de Biesbosch, gedrag Gebruik Spreidingspatroon beschikbare openbare aanlegplaatsen Aanleggen en ankeren Uit het onderzoek is gebleken dat watersporters gemiddeld tussen 15 en 20 nachten buiten de eigen zomerligplaats doorbrengen aan boord, veelal in de Biesbosch. Daarmee vormen zij een grote groep van de gebruikers. Er is gevraagd welke gebieden zij hoe vaak aanleggen. Deze gegevens zijn gecombineerd waardoor een beeld ontstaat van drukte en (relatieve) rust. Er is geen combinatie gemaakt met het aantal aanwezige voorzieningen om aan te leggen. Het beeld zegt dus niets over de beschikbare capaciteit en het eventuele tekort aan aanlegmogelijkheden. Aanlegplaatsen worden zowel voor een paar uur gebruikt (ca 28% minder dan een dag) als voor een dag of meerdere dagen. De meeste respondenten geven aan 2 tot 3 nachten te blijven en ook 1 nacht komt vaak voor. De roulatie van schepen langs de verschillende aanlegplaatsen lijkt dus beperkt. Gebruik aanlegplaatsen, hoe roder, hoe drukker Ankerplaatsen Op eenzelfde manier is het ankergedrag in kaart gebracht. 14 % geeft aan niet te ankeren. Het spreidingspatroon over de verschillende gebieden is soortgelijk als met aanlegplaatsen. Dat is opvallend, omdat aanlegplaatsen op specifieke locatie zijn gerealiseerd. Mensen, die willen ankeren kiezen dus klaarblijkelijk voor min of meer dezelfde gebieden. Ook de tijd, dat mensen ankeren is soortgelijk. Ook voor de nacht wordt het anker vaak gebruikt. Conclusies aanleggen en ankeren Aanleggen en ankeren kennen dezelfde concentratiegebieden, hoewel de exacte locatie binnen deze grotere gebieden onderling zal verschillen. Deze concentraties bevinden zich met name aan de buitenzijde van de Biesbosch en zijn gekoppeld aan de vaarbronnen (jachthavens). De Rietplaat is de enige veel gebruikte concentratie die verder van de bron afligt. Gebruik ankerplaatsen in de Biesbosch, hoe roder hoe drukker 12

14 Aanleggen en ankeren in de Biesbosch, meningen Gebruik Ankeren of aanleggen Uit het online onderzoek blijkt dat de gebieden die watersporters kiezen om aan te leggen of om te ankeren dezelfde zijn. In enkele gevallen wordt aangegeven dat een gebied gebruikt wordt om aan te leggen terwijl voorzieningen daartoe ontbreken. Vanuit de consultatieronde en discussies is gebleken dat het toch gaat om een andere doelgroep, die bewust kiest om te ankeren én die daarbij juist de rustige en eenzame plekken uitzoekt. Ervaring hier en elders leert echter dat niet voor alle watersporters het ankeren een goed alternatief is om te overnachten. Hiermee moet bij de aanleg van voorzieningen en zonering rekening gehouden worden. Zowel in het online onderzoek als in de discussieavonden is uitgebreid stilgestaan bij de meningen die watersporters hebben over aanlegplaatsen en ankerplaatsen. De antwoorden uit het onderzoek sluiten aan bij de reacties die watersporters uiten op de discussieavonden. Een kort overzicht: Er zijn onvoldoende aanlegplaatsen in de Biesbosch (64%). Slechts 7% vindt dat het niet vaak voorkomt dat de aanlegplaatsen vol zijn. 33% wijkt vaak uit naar een ander aanleggebied omdat een locatie of gebied vol is. Ook locaties met strandjes zijn vaak vol. Ankergebieden zijn zelden vol. De aanlegplaatsen voldoen voor ongeveer de helft van de deelnemers aan de eigen kwaliteitseisen. 57% van de deelnemers gaat voor anker als de aanlegplaatsen vol liggen, maar 54% vindt dit eigenlijk geen goed alternatief. De ruimte die er is om te ankeren is voldoende. De voorzieningen zijn voor iets meer dan de helft niet compleet (genoeg). Volgens de helft van de deelnemers zijn er onvoldoende strandjes en zwemplaatsen. Over wandelroutes is men iets minder tevreden. De driedagenregeling wordt door 65% gewaardeerd. Daarbij wordt regelmatig opgemerkt dat de handhaving ontbreekt en dat dus het systeem niet werkt. De drie-uursregeling wordt niet gewaardeerd door de meeste watersporters. Uitbreiding van aanlegplaatsen en (in iets mindere mate) ankerplaatsen is volgens de meerderheid van de deelnemende watersporters hard nodig. Handhaving!! In de Biesbosch geldt op sommige locaties een driedagenregeling (maximaal drie aaneengesloten nachten op een plek blijven liggen) en op andere plaatsen geldt een drie-uursregeling. Knelpunt is de handhaving van deze regelgeving. Watersporters geven tijdens de discussieavonden en in het online onderzoek aan dat de handhaving volledig achterwege blijft. Hierdoor ontstaat een claimgedrag, waarbij boten een plek reserveren voor een langere periode, soms zelfs voor een heel vaarseizoen. Bovendien zijn onbekende bezoekende schepen niet welkom op een bepaalde plek, omdat daar altijd een specifieke groep ligt. Ervaring met handhaving in andere gebieden leert dat een dagelijks toezicht op alle locaties noodzakelijk is. De helderheid van de regels is dan de beste garantie voor een succesvolle handhaving. In het adviesgedeelte worden hiervoor aanbevelingen gedaan. Conclusies Uit het onderzoek blijkt dat de watersporters de voorzieningen waarderen maar dat ze deze onvoldoende achten. Zij passen hun gedrag aan en varen een stukje verder of gaan voor anker bij gebrek aan capaciteit. Zij maken zich druk over de aanlegmogelijkheden. Belangrijkste conclusie is dat de aanwezigheid en capaciteit van aanlegplaatsen sturend is voor het vaargedrag. Beschikbaarheid van een plek is bepalend voor de te kiezen (of voort te zetten) vaartocht. 13

15 Waardering alternatieve aanlegmogelijkheden Gebruik Ontwikkeling jachthavens Jachthavens zijn er in vele soorten en maten. De kwaliteit van een jachthaven is mede bepalend voor het succes van deze haven op de passantenmarkt. Onderzoek in 2008 op de Grevelingen toonde aan dat circa de helft van het totaal aantal overnachtingen in het gebied in een jachthaven wordt doorgebracht, terwijl de aanlegvoorzieningen op eilandjes en aanlegplaatsen soortgelijk (of beter) zijn dan in de Biesbosch. Opvallend is dat de meest luxe jachthaven van dit gebied, Marina Port Zélande, een marktaandeel van een kwart van de totale aantallen overnachtingen heeft. Investeren in kwaliteit heeft zin. Aangelegde gebieden als alternatief In het online onderzoek en tijdens de discussieavonden is veel aandacht besteed aan de Aakvlaai als alternatief gebied en aan de ontwikkeling van nieuwe gebieden (met misschien ook nieuwe vaarmogelijkheden) rond de Biesbosch. Aakvlaai volwaardig alternatief De Aakvlaai is een druk bezocht gebied voor ankeren en aanleggen aan steigers. 80% van de onderzoeksdeelnemers komt er een enkele keer of regelmatig. Het overgrote deel vindt de Aakvlaai een aantrekkelijk gebied om aan te leggen of te ankeren. Soms vinden mensen het wat saai ten opzichte van de echte Biesbosch maar over het algemeen ziet men het als een aanwinst. Voor 30% is de Aakvlaai te ver weg. Meer van dit soort gebieden Algemeen ondersteund wordt het idee dat er meerdere van dergelijke gebieden rond de Biesbosch zouden moeten komen. Tegelijkertijd bestaat er de angst dat dit ten koste zal gaan van de vaarmogelijkheden in de Biesbosch zelf, door (verdere) afsluiting van kreken en verder ondiep worden van vaarverbindingen. Combinatie van natuur en recreatie De Aakvlaai een aangelegd recreatiegebied in het natuurgebied Nationaal Park De Biesbosch. De gebruiker ervaart het ook als natuurgebied. Aangelegd als recreatiegebied blijken ook natuurwaarden op deze plek tot wasdom te kunnen komen. De grootste beverburcht van de Biesbosch ligt in de Aakvlaai. Natuur en watersportgebruik gaan in een dergelijk gebied uitstekend samen. Jachthavens buiten de eigen haven als alternatief voor overnachting De jachthaven wordt door watersporters maar weinig gebruikt als alternatief. Sommige watersporters overnachten een enkele keer per jaar buiten de eigen haven in een jachthaven. De havens van Hank, Geertruidenberg / Raamsdonksveer, Werkendam en Drimmelen zijn dan het meest populair. Ook de havens in het centrum Dordrecht worden gebruikt. De Zuidhaven, gelegen in het Nationaal Park, kent maar weinig gebruikers van buitenaf. Toch nog 40% ziet jachthavens als een prima alternatief. 35% vindt dat er te weinig jachthavens zijn in de Biesbosch voor passanten. Een groot deel van de respondenten vindt de jachthavens te duur, maar de belangrijkste reden is dat zij nooit de beleving kunnen bieden die een overnachting in de natuur kan bieden. 34% wisselt bij voorkeur nachten in de natuur en nachten in een jachthaven af. Dat is laag ten opzichte van ervaringen elders in Nederland, wellicht mede als gevolg van de voornamelijk regionale markt die onderzocht is (die gaan weer naar de eigen thuishaven). Marktaandeel jachthavens in overnachtingen Vanuit het online onderzoek is in beeld gebracht hoe vaak mensen in de Biesbosch overnachten en hoe vaak buiten de eigen jachthaven in een jachthaven elders in de Biesbosch. Hierdoor kunnen we enig zicht krijgen op het marktaandeel van de jachthavens. Opmerking daarbij is, dat mensen ook aan boord slapen in de eigen jachthaven. Dit is in het onderzoek niet meegenomen. Havenbeheerders geven aan dat dit soort gebruik groeit (de boot als caravan). Het aandeel van jachthavens wordt via deze methode geschat op tussen 20% en 25% van de overnachtingen aan boord buiten de eigen havens. De kwaliteit van jachthavens rondom de Biesbosch is sterk verschillend. Verenigingen en jachthavenbedrijven zijn niet altijd in staat om de noodzakelijke vernieuwing door te voeren. Het stimuleringsprogramma voor vernieuwing van jachthavens in Dordrecht kan wellicht een bijdrage leveren, evenals andere kwaliteitsverbeteringen in jachthavens in en rond de Biesbosch. 14

16 Gebruik Elektrisch varen in de toekomst Het elektrisch varen is sterk in ontwikkeling. De techniek voor energie-opname, opslag en omzetting naar kracht verbetert met de dag. Hierdoor neemt in de toekomst de tankperiode of, de actieradius toe, de snelheid toe en ook de grootte van elektrisch voortbewogen schepen zal toenemen. De watersport zal wat dat betreft in de pas lopen bij de auto-industrie en meeliften op voortschrijdende techniek. De verschijningsvorm van elektrisch varen zal steeds meer gaan lijken op de gewone watersport, alleen geluid en emissie zijn anders. Bij het opnemen van elektrisch varen als categorie in de vaarzonering is dit besef essentieel. De keuze voor een bepaalde aandrijving heeft nu nog gevolgen voor de grootte van de boot, maar in de toekomst alleen maar voor de geluidsproductie en emissie). Over enige tijd zal het elektrisch varen qua verschijningsvorm nauwelijks te onderscheiden zijn van de overige watersport. Elektrisch varen in de Biesbosch Landelijke ontwikkeling Het Elektrisch varen staat nog in de kinderschoenen maar wint snel terrein. De belangrijkste energie bij de uitbreiding van het elektrisch varen is de technologische ontwikkeling. Daarbij wordt veel aandacht besteed aan de batterijcapaciteit (actieradius), aan de houdbaarheid van batterijen, aan de oplaadmogelijkheden en oplaadsnelheid en aan de efficiency waar het gaat om omzetting van energie naar snelheid. Er bestaat geen beeld van het aantal elektrisch aangedreven boten in Nederland in de laatste jaren. Een trendmatige ontwikkeling is dus niet te geven. Welk valt op dat de aandacht voor elektrisch varen zich verplaatst van het laboratorium naar de beleidstafel en de watersportmedia. Hiswa te water 2009 had een volledige expositie met proefvaartmodellen georganiseerd en in diverse natuurgebieden wordt nagedacht over een andere behandeling van elektrisch aangedreven schepen ten opzichte van andere schepen. In de omgeving van de Biesbosch komt elektrisch varen nog nagenoeg niet voor. Men name vissers gebruiken een elektromotor nog wel eens als extra motor om in kleine kreken te varen zonder geluid, maar daarbij is niet zozeer het milieu leidend maar meer de kans op een goede vangst. In het onderzoek online was er één deelnemer die een elektroboot had. Het aantal rondvaartboten en excursieboten rond de Biesbosch is wel relatief omvangrijk. De Halve Maen bij Biesboschcentrum Dordrecht, de Vissershang Solar in Hank en de Whisper in Werkendam bieden excursies aan met elektroboten. Daarin loopt de Biesbosch ten opzichte van andere natte natuurgebieden voorop. De verwachting is dat elektrisch varen zal toenemen door verbeterde technische mogelijkheden en door een stimulerend beleid vanuit bijzondere natuurgebieden waar stilte essentieel is. Elektrisch varen in de Biesbosch De Biesbosch en haar omgeving zijn in beginsel geschikt voor elektrisch varen, nu al en in de toekomst zeker. De actieradius voor schepen is vaak al 4 tot 6 uur varend op lage tot gemiddelde snelheid. Gezien het karakter van het varen in de Biesbosch en het beperkte aantal vaaruren per dag is het goed mogelijk dat het elektrisch gebruik zal groeien de komende jaren. Deze ontwikkeling staat nog los van de vraag of je middels zonering en voorzieningen in de Biesbosch het elektrisch varen gaat stimuleren. Voorzieningen voor elektrisch varen De voorzieningen die daarvoor nuttig en nodig zijn bevinden zich voorlopig vooral in de jachthavens. Veelal zal sprake zijn van daggebruik en dan is de actieradius groot genoeg. Om straks ook grotere schepen, geschikt voor overnachting, te stimuleren te kiezen voor elektrisch varen, kan de realisatie van oplaadpunten voor de nacht (exclusief voor elektrisch aangedreven boten) belangrijk zijn. Op dit moment is echter gebrek aan voorzieningen niet de belangrijkste bottleneck in de toename van het aantal elektrisch aangedreven boten. 15

17 Rondvaartboten in de Biesbosch gebruik De Biesbosch is een bekend en veelgebruikt gebied voor rondvaarten. In een beperkte inventarisatie zijn 19 schepen geteld verdeeld over 9 rederijen die opereren vanuit Drimmelen, Geertruidenberg, Oosterhout, Werkendam, Gorinchem, Woudrichem en Dordrecht. De capaciteit van de schepen varieert sterk, van 24 tot 550 passagiers. De verdeling is als volgt: 4 schepen tot 50 personen 6 schepen tussen 50 en 100 personen 4 schepen tussen 100 en 200 personen 5 schepen met ruimte voor meer dan 200 passagiers De laatste categorie vaart volledig vanuit Drimmelen. Van de rondvaartvloot zijn er drie fluisterboten met elektrische aandrijving. De routes die de rederijen maken staan niet geheel vast maar worden indicatief aangeduid. Daarbij is een rondvaart door de kern van de Biesbosch een veelal vast onderdeel. Op enkele trajecten geven watersporters aan overlast te ondervinden van de (te grote) rond- vaartboten waardoor zijzelf onvoldoende vaarruimte overhouden en soms de kant in moeten om aanvaring te voorkomen. De diepgang van een aantal rondvaartboten is weliswaar beperkt maar de schaal van het vaartuig is in sommige gevallen in te groot voor smalle en ondiepe kreken. Wat opvalt in de Biesbosch is dat er geen vaarzonering bestaat voor de verschillende soorten rondvaartboten. Alle boten mogen alle routes kiezen, zolang zij daar zelf doorheen (denken te) kunnen varen. Hierdoor varen kleinschalige elektrisch aangedreven schepen deels dezelfde trajecten als grote rondvaartboten met meerdere verdiepingen. 16

18 Bootverhuurbedrijven in en om de Biesbosch Gebruik Rondom de Biesbosch zijn 12 verhuurbedrijven actief, vanuit Drimmelen, Raamsdonk, Raamsdonksveer, Hank, Werkendam en Dordrecht. Het aanbod varieert. De verhuur van zeilboten beperkt zich tot Drimmelen. Belangrijk is de aard van de verhuur. In Drimmelen zijn meerdere bedrijven gevestigd die eenvoudige motorboten verhuren die ook geschikt zijn voor weekendverblijf. Deze boten worden veelal door jongeren in groepsverband gehuurd. De overige verhuur is vooral dagverhuur en ook daarbij zijn er verschillen in kwaliteit en daarmee (deels) ook in publiek. Er worden op enkele plaatsen sloepen verhuurd met een hoger prijskaartje. Verder zijn open motorboten de belangrijkste verhuurschepen voor de Biesbosch. Vanuit de gebruikers is in de discussieavonden aangegeven dat de verhuurvloot soms voor onevenredig veel overlast zorgt. Vooral gebrek aan kennis over het gebied, over de vaarregels en gebrek aan respect voor de natuur en voor andere watersporters geven overlast. Ook schade aan andere schepen door onkundig aanleggen is een vaker voorkomend probleem. Tegelijkertijd leeft bij de watersporters het besef dat jongeren op deze manier kennis maken met watersport en dat hen deze kans ook niet ontnomen moet worden. Voor verbetering van de situatie kan voorlichting en handhaving een doeltreffend middel zijn. Voorlichting moet zich richten op het gedrag, op aantrekkelijke vaargebieden en aanleggebieden en op regels in het gebied. Voldoende handhaving en toezicht geldt eigenlijk voor de gehele watersport in de Biesbosch. Plaats sloep Motorboot Kajuitboot Roeiboot Elektraboot Speedboot Zeilboot Kayak / kano Dordrecht X X X X X X Drimmelen X X X X X X X Hank X X X Made X Raamsdonk X X Raamsdonksveer X Werkendam X X X X X 17

19 Biesboschgebruik nu en straks Gebruik In de voorgaande paragrafen zijn aan de hand van trends in de watersport, diverse watersportonderzoeken op landelijke en regionale schaal (door de jaren heen) de ontwikkelingen in beeld gebracht. Daarenboven zijn de resultaten uit het online onderzoek en de discussieavonden beknopt gepresenteerd. Dat samen geeft het volgende beeld. De watersport is een sector die de afgelopen jaren een gestage groei heeft doorgemaakt. Deze groei komt vooral terug in het aantal schepen. Tegelijkertijd is het totaal aantal vaarbewegingen afgenomen. Dat blijkt uit tellingen bij sluizen, uit tellingen op basis van luchtfoto s en op vertrekdagen vanuit jachthavens. Het hebben van een boot betekent niet altijd dat alle vrije tijd daarin opgaat. Er zijn ook andere dingen. De totale hoeveelheid vaardagen in Nederland blijft nog enigszins op peil door een groeiende groep ouderen, die langere tijd met de boot met vakantie gaan. De verhouding tussen zeilen en motorbootvaren verandert ten gunste van de laatste. Boten worden gemiddeld steeds langer en luxer en de bezitter van een boot wordt gemiddeld ouder. De aanwas van jonge watersporters baart de sector zorgen. Door de steeds grotere boten worden nieuwe vaargebieden aantrekkelijk (Grote Rivieren) en raken oude vaargebieden door beperkte diepgang uit de gratie. Specifieke doelgroepen zoals sloepen en elektrisch aangedreven boten zijn in opkomst maar voor de Biesbosch nog relatief onbelangrijk. Varen gaat steeds minder over het bewegen over water zelf maar steeds meer over het verplaatsen van A naar B. De vaartijd per dag neemt af en het aantal vaardagen per jaar neemt af. Varen gaat steeds meer over aanleggen. Dit beeld wordt in de Biesbosch meer dan herkend. De watersporters geven aan dat zij aanlegplaatsen erg belangrijk vinden, dat zij verder varen bij gebrek aan aanlegmogelijkheden en dat zij bij aanwezigheid van goede aanlegvoorzieningen hun gedrag aanpassen. Watersport in de Biesbosch gaat over aanleggen. Niettemin is er angst voor (verdere) beperking van de vaarmogelijkheden. Overlast van watersporters hebben nagenoeg altijd te maken met gedrag. Snelvaren, te grote schepen op kleine routes, vuurstoken, muziek en herrie zijn de belangrijkste elementen die de Biesboschbeleving verstoren. Daarbij is ook het gebruik van een kleine ondiepe bijboot met buitenboordmotor een vaak voorkomende bron van ergernis. Conclusies De vloot in Nederland groeit en het aandeel motorboten daarbinnen ook. Deze worden groter en worden minder vaak en lang gebruikt. De vaardruk in Nederland neemt af en gebieden met beperkte diepgang zullen dit extra sterk ondervinden. In de Biesbosch is aanleggen belangrijker dan varen. De watersport wil bestaande vaarmogelijkheden tenminste behouden. Beperking van aanlegplaatsen zorgt voor meer vaarbewegingen (doorvaren bij drukte). Overlast wordt veroorzaakt door gedrag van medewatersporters. 18