Tyros & PSR-S Workshop 3 September 2016 Gouda

Transcriptie

1 Tyros & PSR-S Workshop 3 September 2016 Gouda 2016 Toetsenclub Rotterdam Facebookgroep Yamaha Keyboards Hobby Club

2 COLOFOON Dit Tyros en PSR S Workshopboek is een gratis uitgave van de Toetsenclub en de Yamaha keyboards hobbyclub via facebook. Dit Workshopboek is samengesteld als naslagwerk behorende bij de Yamaha Tyros & PSR-S Workshop gehouden op 3 september 2016 te Gouda. Bronnen: Yamaha Music Europa Yamaha Music Soft Tmf Online Toetsenclub Rotterdam Auteurs/teksten: Dennie van den Bosch Koen Vergoossen Jack Lookermans Yamaha keyboards hobbyclub Ronald Kattevilder Yamaha keyboards hobbyclub Foto s en plaatjes o.a.: Met dank aan: Yamaha Music Soft. Yamaha Music Europa. Yamaha Corporation. Google Inc Jan Steurrijs TMF Online Koen Vergoossen Dennie van den Bosch Brasserie Felicia te Gouda. Toetsenclub Dit gedrukte exemplaar van het workshopboek 2016 wordt u aangeboden door:

3 INHOUDSOPGAVE Voorwoord... 4 Yamaha geschiedenis... 5 Geheugen en bestandstypen... 7 Registraties (opslaan/opbouw/sequence)... 8 Styles Yamaha Music Soft Styles Tips & Trucs (Yamaha interne Styles/ File Access) Styles Assembly (wijzigen/creeëren van Styles) Midi (wat is MIDI?/MIDIFILES/MIDIFILES vs. STYLES) MIDIFILES afspelen Multi pads / Multi pads maken Yamaha Premium- en Expansion Packs Yamaha Packs installeren Tyros koppelen aan PC Schermafdrukken maken Basisinstellingen microfoon & Vocal Harmony Yamaha Notestar APP Yamaha MFC10 Footconroller Younique Music Group / TMF Online MIDIFILES Younique Music Group Voucher MIDIFILES Musicfinder Orgel op de Tyros CMS Drums Vol Midi keyboard aansluiten Entertainer Gold - Super Style Parade 2016 Pack Yamaha Registration Manager Veel gestelde vragen & tips Extra: Ensemble Voices Tyros Handige links Toetsenclub... 71

4 VOORWOORD Beste Tyros en PSR-S liefhebber, Zoals u waarschijnlijk al heeft kunnen constateren zijn de mogelijkheden van de Tyros en PSR-S serie onbegrensd. Om alle mogelijkheden van deze prachtige keyboards door te nemen zou deze Workshop wel dagen kunnen duren. Tijdens de workshop hebben wij geprobeerd wat tipjes van de sluier op te lichten. We hopen daarmee te hebben bereikt dat u met nog meer plezier gebruik zult maken van uw instrument en u gemotiveerd en energiek uw muzikale ontdekkingsreis kunt voortzetten. Dit document bevat achtergrondinformatie m.b.t. de in de workshop behandelde onderwerpen zodat u thuis, in uw eigen tempo e.e.a. nog eens kunt nalezen en uitproberen. Voortschrijdende technische mogelijkheden en inzichten zullen ertoe bijdragen dat de informatie in dit document van tijdelijke aard is en na verloop van tijd niet meer relevant zal zijn. Bezoek daarom regelmatig onze internetpagina s zodat u op de hoogte blijft van de nieuwste ontwikkelingen en updates t.a.v. het gebruik van uw instrument. Wij zijn er ons van bewust dat we zeker niet alle onderwerpen hebben belicht die voor u belangrijk zijn. Laat ons weten welke onderwerpen u interesseren zodat wij een eventuele volgende workshop nog beter op uw wensen kunnen afstemmen. Rest ons nog u veel plezier toe te wensen bij het bespelen van uw instrument! Dennie van den Bosch Toetsenclub Rotterdam ( Jack Lookermans Yamaha Keyboards Hobby Club ( 4

5 YAMAHA GESCHIEDENIS 2002 Tyros 1 Arranger Workstation 2004 PSR-1500 / PSR-3000 Arranger Keyboard 2005 Tyros 2 Arranger Workstation 2007 PSR-S700 / PSR-S900 Arranger Keyboard 2008 PSR-S550 / PSR-S650 Arranger Keyboard 2008 Tyros 3 Arranger Workstation 2010 Tyros 4 Arranger Workstation 2012 Tyros 4 Arranger Workstation Black edition (10 th anniversary) 2012 PSR-S750 / PSR-S950 Arranger Keyboard 2013 Tyros 5 Arranger Workstation 2015 PSR-S770 / PSR-S970 Arranger Keyboard Tyros 1 Tyros 2 Tyros 3 Tyros 4 Tyros 5 (61 keys) PSR-3000 PSR-S900 PSR-S950 5

6 PSR-S970 Tyros 4 (10 th anniversary) Tyros 5 (76 keys) 6

7 GEHEUGEN EN BESTANDSTYPEN Door de integratie van digitale computertechnologie in muziekinstrumenten is het mogelijk geworden in uw instrument uiteenlopende zaken op te slaan. Uw instrument heeft hiervoor verschillende soorten geheugen aan boord zoals dat ook met computers het geval is. Zo kunt u gebruikmaken van bijv. een floppydisk (alleen Tyros 1), een USB-stick of de interne Harddisk. De instellingen waarover we in de eerste alinea spraken, worden opgeslagen in een registratie. Alles wat u in uw instrument opslaat wordt weggeschreven als een bestand zoals dat ook op een computer het geval is. Heeft u bijv. een registratie op een USB-stick opgeslagen? Dan is deze ook zichtbaar op uw computer als u de USB-stick in uw computer plaatst. Laten we eens kijken naar welke bestandstypen u vaak gebruikt op uw Keyboard. REGISTRATIES: een registratie bevat alle instellingen die u heeft gemaakt op het instrument en actief waren op het moment dat u de registratie heeft opgeslagen. U kunt zelf bepalen welke categorieën u wel of juist niet in een registratie wilt bewaren. Verderop gaan we hier uitgebreid op in. STYLES: deze bevatten een vooraf ingespeeld ritmisch patroon welke in een loop, een zichzelf herhalende lus, wordt afgespeeld. Het ritmisch patroon doet veronderstellen dat er een orkest, een begeleidingsband bijv. voorzien van drummer, bassist, gitarist, pianist enz. met u meespeelt. Door met uw linkerhand akkoorden te spelen bepaalt u de toonaard waarin het orkest speelt. Binnen een STYLE kan het orkest variëren in omvang en de noten die zij spelen (variatie A, B, C of D). Tevens zijn STYLES voorzien van 1 of meerdere intro s, fill-ins, breakes en endings. STYLES zijn meestal breed georiënteerd zodat zij geschikt zijn voor het spelen van meerdere songtitels binnen het genre waaronder de STYLE in de catalogus is opgenomen. Het genre waarin de STYLE is opgenomen bepaald de bezetting van het begeleidingsorkest. Kiest u een STYLE uit het genre COUNTRY, dan kunt u ervan uitgaan dat u wordt begeleid door muzikanten en instrumenten die garant staan voor de karakteristieke country sound. MIDIFILES: dit zijn complete songtitels en bevatten nagenoeg alle elementen die in de originele songtitel waarop de MIDIFILE is gebaseerd, ook hoorbaar aanwezig. Een MIDIFILE is geen AUDIO-bestand. De klanken in uw instrument bepalen hoe de MIDIFILE tijdens het afspelen klinkt. Een MIDIFILE bevat, net als een STYLE, noten die door uw instrument worden verwerkt. AUDIO-BESTANDEN: deze worden voornamelijk gebruikt en/of aangeboden in WAV of MP3 formaat (MP3 kan enkel afgespeeld worden in Tyros 4/5 en PRS-S). Een AUDIO-bestand maakt geen gebruik van de specifieke eigenschappen van uw instrument. Heeft u bijv. een AUDIO-bestand dat is opgenomen met een Roland SC88PRO, dan zal uw Yamaha instrument bij het afspelen dus klinken als een Roland SC88PRO. AUDIO-bestanden zijn achteraf niet of zeer moeilijk te manipuleren en dit zal altijd leiden tot kwaliteitsverlies. Zonder kwaliteitsverlies is het bijv. niet mogelijk de toonhoogte en/of het tempo van een AUDIO-bestand te wijzigen. AFSPEELLIJSTEN: dit zijn lijsten die verwijzen naar audiobestanden, Handig als u muziek snel wilt laten afspelen, maar ook als u een speciale volgorde wilt maken voor het afspelen van pauze muziek. TEKSTBESTANDEN: in dit type bestand is tekst opgeslagen. Dit kan van alles zijn. Denk bijv. aan een repertoirelijst, akkoordenschema s, songteksten enz. De enige voorwaarde die wordt gesteld is dat het bestand wordt opgeslagen met de extensie.txt. Deze bestanden kunnen ook gemaakt worden op een computer of ander apparaat waarmee.txt bestanden kunnen worden aangemaakt en opgeslagen. Dit bestandstype wordt ondersteunt sinds de introductie van de Tyros 2. MULTI PADS: Multi Pads kunnen worden gebruikt om een aantal korte vooraf opgenomen ritmische en melodische reeksen af te spelen die kunnen worden gebruikt om impact en verscheidenheid aan uw keyboard performances toe te voegen. Multi Pads zijn in banken van vier frasen gegroepeerd. De Tyros beschikt over een verscheidenheid aan Multi Pad banken in een verscheidenheid aan verschillende muziekgenres. 7

8 REGISTRATIES OPSLAAN Voordat we de eerste noot van een songtitel kunnen spelen moeten we op het instrument allerlei zaken instellen zoals bijv. het kiezen van een STYLE, klanken voor de linker- en rechterhand, welke variaties we willen gebruiken voor de intro of een couplet enz. Als we eenmaal een ideale setup voor een bepaalde songtitel hebben ingesteld, dan willen we deze snel en direct opnieuw tot onze beschikking kunnen hebben als we de songtitel op een later moment nog eens willen spelen. Dit kunnen we realiseren door onze registraties op te slaan zodat zij op elk gewenst moment opnieuw geladen kunnen worden. Voordat we gaan beginnen drukt u in de sectie 'REGISTRATION MEMORY.' op de knop onder het label MEMORY. U krijgt nu een keuze venster waarin u kunt aangeven wat u in de registratie wilt opslaan. Alle aangevinkte opties maken onderdeel uit van uw registratie. Niet aangevinkte opties zullen bij het inladen van de registratie niet worden overschreven en hun huidige status behouden. Nu kunnen we de registratie gaan maken. Uitgaande van het bovenstaande voorbeeld zouden we dan de Style, Voice, Multi pad, Harmony, Tempo, Pedal, Transpose en Scale instelling opstaan in de registratie. U kunt nu de registratie gaan maken. Kies de door u gewenste style, klanken, tempo enz. Bent u tevreden over het resultaat, druk dan op de MEMORY knop en vervolgens op 1 van de 8 REGISTRATION MEMORY knoppen. De gekozen knop licht nu meteen op ten teken dat onder deze knop een registratie is bewaard. Gebruik een voor u logische indeling van de maximaal 8 beschikbare posities. Tips hiervoor vindt u verderop in dit document onder de sectie REGISTRATIE OPBOUW. Heeft u alle instellingen behorende bij het spelen van bijv. een bepaalde songtitel onder de beschikbare registratie opgeslagen? Dan moeten we tenslotte de REGISTRATIE-BANK opslaan. Datgene wat u onder de knoppen 1 t/m 8 heeft bewaard, noemt men een REGISTRATIE-BANK. 8

9 Om een 'BANK' op te slaan, drukt u in het hoofdscherm op 'Registration bank' (knop J). U komt dan in het registration bank venster. Druk op 'SAVE'. U kunt ervoor kiezen om de registratie onder dezelfde naam op te slaan. U krijgt dan de vraag of u de bestaande registratie wilt overschrijven. Klik dan op YES. Als u in dit venster op 'Edit' drukt, kunt u alle registratie knoppen in een bank nog een eigen naam geven. Dit kan handig zijn maar is niet noodzakelijk. Vergeet niet uw keuze met OK te bevestigen! U heeft nu uw eerste REGISTRATIE BANK gemaakt. LET OP! Na iedere toevoeging of wijziging, moet u de bank opnieuw opslaan. We kunnen registratie banken op twee manieren gebruiken. 1. We zetten onder iedere knop de begin instelling van een nieuw song. We hebben dan 8 songs per bank. b.v. registratie van dansmuziek, ballads, een artiest, genre, enz. 2. We gebruik voor iedere song een hele bank. De bank krijgt dan de naam van de song, bijvoorbeeld: Kleine café aan de haven. Door cijfers (bijv. 001) voor de naam van de registratie te plaatsen, kunnen we zelf de volgorde van de weergave bepalen. Doet u dat niet, dan wordt een alfabetische volgorde aangehouden. A Kind Of Magic Queen Ben zo eenzaam zonder jou Wil Tura California blue Roy Orbison 001 California blue Roy Orbison 002 Ben zo eenzaam zonder jou Wil Tura 003 A Kind Of Magic Queen Voegen we bijv. een regsitratie toe voor de song Bad Moon Rising CCR, dan zal dit het onderstaande resultaat opleveren A Kind Of Magic Queen Bad Moon Rising - CCR Ben zo eenzaam zonder jou Wil Tura California blue Roy Orbison 9

10 001 California blue Roy Orbison 002 Ben zo eenzaam zonder jou Wil Tura 003 A Kind Of Magic Queen 004 Bad Moon Rising CCR Bepaal voor uzelf wat voor u de makkelijkste manier is om uw registraties op te slaan. Hou er rekening mee dat u op elk gewenst moment snel de door u gewenste registratie moet kunnen terugvinden. Note: Als u vergeet om nieuwe en/of gewijzigde registraties op te slaan voordat u een nieuwe registratie inlaadt, dan gaat uw registratie verloren. Daarom is van het belang dit altijd te DOEN!!! 10

11 REGISTRATIE OPBOUW Kiezen we ervoor om voor elke song een hele registratiebank te gebruiken, dan is het zinvol om vooraf te bepalen welke structuur we daarvoor hanteren. Door steeds dezelfde structuur aan te houden, kunt u vervelende verassingen voorkomen omdat vooraf duidelijk vast staat wat onder welke knop is opgeslagen en u een routine kunt opbouwen in het gebruik ervan. Zeker als u na verloop van tijd beschikt over tientallen of misschien zelfs honderden registraties. Een suggestie: Knop 1 Knop 2 Knop 3 Knop 4 Knop 5 & 6 Knop 7 Knop 8 Intro Begin tot einde eerste couplet Refein incl. een style variatie, fill-in of break Tweede couplet of bijv. de solo Eventuele aanvullingen op de knoppen 3 t/m 4. Bijv. andere instellingen m.b.t. klanken, Vocal Harmony enz. Eventueel een modulatie (verandering in toonaard, een transpose) Voor het einde van de song. Selecteer hierin dus ook de gewenste ending Knopstatus (verlichting) bij regsitraties: ROOD/ORANJE; gegevens geregistreerd en actief (in gebruik) GROEN/BLAUW; gegevens geregistreerd en niet actief UIT; geen gegevens geregistreerd. Een druk op deze knop zal geen verandering teweegbrengen. 11

12 SAMENVATTING REGISTRATIE MAKEN 1. Stel de paneelregelaars (zoals voice(s), style, effecten enzovoort) naar wens in; 2. Druk op de knop [MEMORY] in het gedeelte REGISTRATION MEMORY; 3. Bepaal welke groepen u wilt registreren; 4. Druk op een van de REGISTRATION MEMORY knoppen [1] [8] waarin u de paneelsetup wilt opslaan; 5. Registreer verschillende paneelsetups in de overige knoppen door stap 1 4 te herhalen REGISTRATIE OPSLAAN 1. Druk gelijktijdig op de REGIST BANK knoppen [+] en [ ] om de display Registration Bank Selection op te roepen; 2. Druk op de knop [6] (SAVE) om het Bank bestand op te slaan; 3. Voer de bestandsnaam in; 4. Druk op de knop [8] (OK) om het bestand daadwerkelijk op te slaan; LEGE REGISTRATIEBANK MAKEN U drukt de hoogste B toets in terwijl u uw keyboard aanzet. Na enkele ogenblikken verschijnt een melding in het scherm: INITIALIZING REGISTRATIONS. Laat vervolgens de B toets los en u ziet dat uw registratieknoppen allen uit staan. De registratiebank is leeg! Tip: Sla deze bank direct op onder de naam LEEG. Hierdoor hoeft u de bovenstaande stap niet meer te herhalen om een lege bank te maken. Het laden van deze zojuist opgeslagen lege registratiebank, volstaat om met een schone lege bank te beginnen. 12

13 REGISTRATIE SEQUENCE Met een registratie sequence kunt u registraties, die zijn opgeslagen in een bank, in een bepaalde volgorde met een pedaal aanroepen. Bijvoorbeeld, u heeft voor een song een registratie gemaakt conform de eerder beschreven (pagina 10) opbouw. Door gebruik te maken van een registratie-sequence kunnen we met een voetpedaal de knoppen bedienen en wisselen tussen de verschillende, onder de knoppen opgeslagen, registraties. Het is hierbij overigens wel noodzakelijk dat er een voetpedaal is aangesloten en zodanig is ingesteld dat de bediening is gekoppeld aan het besturen van een registratie-sequence. Dit doen we als volgt: 1. Druk op de knop REGIST-BANK en kies de registratiebank die u wilt gebruiken. 2. Druk dan op DIRECT ACCESS en daarna op de knop MEMORY (u komt nu in het keuzevenster om de juiste instellingen te maken; 3. Kies rechtsboven voor; REGISTRATION SEQUENCE ENABLE ON (de naam van de geselecteerde bank komt automatisch in beeld); 4. Stel REGIST+ PEDAAL in op PEDAAL 3 (pedaal 3 wordt hierdoor losgekoppeld van eerder gekozen functies en gekoppeld aan de registratie-sequence); 5. Laat de instelling van REGIST- PEDAAL of OFF staan; 6. SEQUENCE END geeft aan wat er moet gebeuren als de gehele sequence is doorlopen (STOP; het pedaal wordt uitgeschakeld, TOP; begin opnieuw met eerste stap, NEXT BANK; ga naar de volgende registratie in dezelfde map); 13

14 STYLES Wat vroeger vaak oneerbiedig de begeleidingsautomaat of ritmebox werd genoemd heeft in de moderne keyboards een prominente plaats gekregen. Elk modern keyboard bevat een zogenaamde arranger sectie, de plaats waarin de zogenaamde STYLES zijn opgeslagen. Een STYLE bestaat uit een sequence die zichzelf in een loop steeds opnieuw herhaalt. De sequence bevat noten die door een arrangeur zijn ingespeeld en opgeslagen. Dit over maximaal 8 sporen variërend van basgitaar tot drums, van een ritmische gitaarpartij tot piano arpeggio s, alles is mogelijk. Moderne instrumenten bevatten standaard al een groot aantal styles die zijn ondergebracht in duidelijk herkenbare muziekgenres. (NB: de Tyros 1 heeft GEEN Entertainer sectie) De standaard in ons instrument aanwezige STYLES zijn ingespeeld door ervaren arrangeurs met een professionele muzikale achtergrond. Vaak hebben zelfs meerdere muzikanten samengewerkt om een style vorm te geven. Denk dan aan een gitarist, een bassist, drummer, pianist enz. Alle gebruikte klanken in een style moeten de instrumenten die zij vertegenwoordigen zo dicht mogelijk benaderen. Dit kan alleen als de arrangeur voldoende technische kennis heeft van het instrument (bijv. gitaar) en deze ook kan bespelen. We kunnen op ons keyboard een gitaarklank kiezen waardoor de individuele noten die we spelen klinken alsof deze door een gitarist zijn gespeeld. De nadruk ligt hierbij op alsof. Afgezien van het feit dat het in theorie mogelijk is om op een toetsinstrument gitaar te spelen, is dit om technische redenen praktisch onuitvoerbaar. Door gebruik te maken van STYLES zijn we in staat om onszelf te laten begeleiden door een compleet orkest, een orkest dat we geheel naar eigen wens kunnen inzetten. Door gebruik te maken van de verschillende variaties, fill-ins en breaks, kunnen we de omvang van het orkest naar wens uitbreiden of juist in aantal doen afnemen. Door met onze linkerhand een akkoordprogressie te spelen kunnen we ervoor zorgen dat het orkest meespeelt in de toonaard die past bij datgene wat we met onze rechterhand spelen. Door een keuze te maken uit de beschikbare genres kunnen we een STYLE kiezen die het best past bij het karakter van de song die we willen spelen of naar hartenlust improviseren. Praktijktip: Bij veel Yamaha STYLES reageert de begeleiding in de STYLE op de hardheid waarmee het akkoord wordt aangeslagen als het VOICE EFFECT INITIAL TOUCH is ingeschakeld. Een aantal parts in de STYLE zullen dan harder of juist zachter klinken waardoor uw spel voor de luisteraar een dynamischer karakter krijgt. 14

15 Elke STYLE is opgebouwd uit verschillende parts/channels. U kunt zelf bepalen welke parts tijdens uw spel hoorbaar zijn en daarmee de omvang van het orkest bepalen. Standaard parts in een STYLE zijn; RHY1/2 (Rhythm parts 1 en 2) Deze parts bevatten de ritmepatronen van de drums en percussie BASS Een ritmepatroon dat wordt gespeeld door de bassist van het orkest CHD1/2 De ritmische akkoordenbegeleiding zoals bijv. gitaar en/of piano PAD Deze parts worden gebruikt voor de aanhoudende instrumenten zoals bijv. strijkers-, orgel- en koorklanken PHR1/2 (Phrase 1 en 2) Hierin vooral arpeggio s, loopjes gespeeld door monofone instrumenten zoals bijv. blaasinstrumenten AUDIO (alleen in beschikbaar in nieuwere modellen) Dit zijn audio-opnamen exclusief beschikbaar in audio STYLES Er zijn verschillende soorten STYLES beschikbaar herkenbaar aan de bestandsextensie: STY BCS PRS SST PST PCS = Standaard STYLE formaat = Tyros Basic STYLE = Tyros Pro STYLE = Tyros Session STYLE = Solo piano STYLE = Piano Combo STYLE Producenten van professionele Yamaha STYLES zijn o.a.: D-O-O ( Yamaha Music Soft ( Midispot ( TIP: bezoek de websites van deze producenten voor hun actuele aanbod. 15

16 Een greep uit de collectie van Yamaha Music Soft: Greeky Schlager Populaire Schlager style met Bouzouki elementen. Zeer geschikt voor het spelen van songs als "Morning Sky" (George Baker Selection) Kizomba Een romantische en moderne Style, gebaseerd op het lied "Yolanda" van Irmaos Verdades Rap.It Rap Pop style gebaseerd op het lied Italiaanse song "Vorrei ma non posto" door J AX & Fedez! Java Musette Java Musette is een lichtere vorm van de Franse wals gecreëerd in het begin van de 20e eeuw. Voornamelijk uitgevoerd als Franse ballroom musette tussen 1910 en 1960 Drawbar Swing Mid tempo Organ Swing Style met Jazz Guitar en Organ Bass. Een zeer veelzijdige Style! 16

17 TIPS EN TRUCS - YAMAHA INTERNE STYLES Alle Yamaha keyboards zijn voorzien van interne STYLES die zijn geoptimaliseerd voor het instrument waarin deze zijn ondergebracht. Een Tyros 1 heeft andere eigenschappen dan een Tyros 5. Zo kan het voorkomen dat ondanks het feit dat een STYLE dezelfde naam heeft, deze toch anders klinkt en/of is samengesteld als het gaat om bijv. de Intro. Niet iedereen heeft dezelfde muzikale voorkeuren en zo kan het zijn dat u bijv. de Tyros 2 versie van een bepaalde STYLE mooier vindt dan de versie die in uw keyboard aanwezig is. Bijvoorbeeld omdat deze is voorzien van een andere drumkit of OTS. Ook kan het zijn dat u een STYLE uit uw vorige keyboard niet meer aantreft in uw huidige model. Door gebruik te maken van de FILE ACCESS functie en de daarin beschikbare optie download, kunt u uw keyboard, bijv. een Tyros 5, voorzien van o.a. STYLES en OTS banken die in vorige Tyros modellen beschikbaar waren. U dient zich hierbij wel te realiseren dat Tyros modellen downwards compatible zijn maar vaak niet upwards. In de praktijk betekent dit dat een Tyros 5 geladen kan worden met een Tyros 4 configuratie maar omgekeerd kan een Tyros 4 niet worden geladen met een Tyros 5 configuratie. Dit omdat in de Tyros 5 configuratie zaken aanwezig zijn, bijv. extra klanken, die in een Tyros 4 niet voorhanden zijn. Om gebruik te maken van andere configuraties dienen we gebruik te maken van de knop FILE ACCESS. Is deze knop uitgeschakeld (led brandt niet), dan is de configuratie actief die behoort bij het model van uw keyboard. Is de knop ingeschakeld (led brandt), dan kunt u gebruik maken van configuraties van andere Yamaha modellen. Beschikbare modellen zijn: Tyros1, Tyros2, Tyros3, Tyros4 en Tyros5 PSR-3000, PSR-700/900, PSR-S700/S770 en PSR-S900 Clavinova CVP-409 De Clavinova CVP-709 heeft een andere indeling dan beschikbaar in de Tyros modellen. NB: De Tyros1 heeft geen STYLE categorie ENTERTAINER! 17

18 TIPS EN TRUCS - FILE ACCESS 1. Download het Yamaha Interne STYLES bestand van de downloadpagina op Kies bij het downloaden voor de optie Opslaan als en selecteer een locatie die u na het downloaden via de verkenner kunt benaderen. Leden van de Facebookgroep kunnen het STYLES bestand ook via de groepsbeheerder verkrijgen; 2. Na het downloaden opent u de verkenner en bladert u naar de map waar u het gedownloade bestand heeft opgeslagen. Kopieer dit bestand naar de harddisk van uw instrument of plaats dit bestand op een USB-stick. NB: Voor het direct kopiëren naar de harddisk is het noodzakelijk dat uw instrument d.m.v. een USB-kabel met uw computer is verbonden (zie de aanvullende informatie hierover op pagina 33); 3. Druk op STYLE (knop D) en blader naar de map waarin u het gedownloade bestand heeft opgeslagen; 4. Druk op VIEW om de STYLES weer te geven in lijstvorm. Als alles goed is verlopen ziet u mappen waarvan de namen overeenkomen met de STYLE- CATEGORIEEN zoals deze beschikbaar zijn in uw instrument. Is dit het geval, dan kunnen we deze mappen koppelen aan de STYLE knoppen op het instrument; 5. Open de map die u aan een STYLE-CATEGORIE knop wilt koppelen; 6. Druk nu op de knop MEMORY (knop D); 7. Druk op de STYLE knop die u aan de geopende map wilt koppelen, bijv. BALLAD; 8. Hierna bevestigen we onze keuze door te drukken op de knop DIRECT ACCESS; 9. Stap 5, 6, 7 en 8 dient u te herhalen voor elke map die u aan een categorie wilt koppelen; 10. Heeft u alle gewenste mappen aan een knop gekoppeld, dan kunt u de STYLES uit andere modellen gebruiken met de knop FILE ACCESS. Druk hiervoor eerst op de knop FILE ACCESS (led brandt) en daarna op de categorie waaruit u een STYLE wilt kiezen; NB: Heeft u FILE ACCESS ingeschakeld en klikt u daarna bijv. op BALLAD, dan krijgt u eerst een overzicht van de beschikbare modellen. Pas nadat u het gewenste model heeft aangeklikt krijgt u een overzicht van de beschikbare STYLES! LET OP: de Clavinova CVP-709 heeft slechts 6 categorieën (Pop&Rock, Country&Blues, Standards&Jazz, Entertainment, Latin&World en Favorites). De CVP-modellen hebben nog een aparte STYLE CATEGORIE: PIANIST. Deze kunt u apart oproepen door deze te openen vanaf de harddisk of USB-stick. 18

19 STYLE ASSEMBLY - wijzigen/creëren van styles De functie STYLE ASSEMBLY stelt ons in staat onze eigen STYLES te creëren. Daarbij is het ook mogelijk om (delen van) bestaande styles te gebruiken en deze te kopiëren naar onze nieuwe STYLE. Denk dan bijv. aan de drumpartij, baslijn of ritmische gitaarpartijen. In onderstaand voorbeeld gaan we de bass track van INTRO 1 wijzigen en vervangen door de bass track vanuit een andere, in ons instrument aanwezige STYLE. 1. Eerst laden we de STYLE waaraan we 1 of meerdere elementen uit een andere STYLE(S) willen toevoegen. De STYLE moet dus zichtbaar geladen zijn in ons hoofdscherm; 2. Daarna openen we de optie ASSEMBLY in de style creator. Druk hiervoor op de knop DIGITAL RECORDING, kies STYLE CREATOR en ga naar het tabblad ASSEMBLY; 3. Druk in de STYLE sectie op het onderdeel dat u wilt veranderen. Bijv. INTRO 1 en bevestig uw keuze met een druk op de knop OK; 4. Selecteer, door een dubbelklik, met de knoppen [A]-[D] & [F]-[I] de track die u wilt wijzigen/vervangen door de track vanuit een andere STYLE. Dubbelklik bijv. op de BASS track (knop C); 5. Na het dubbelklikken op de knop C (bass track) verschijnt het onderstaande venster waarin we de STYLE moeten kiezen waarvan we de bass track uit de INTRO 1 sectie willen kopiëren naar de STYLE die we willen bewerken; 19

20 6. U kunt een STYLE kiezen uit de presets of een STYLE die ergens op uw harddisk of USB-stick is opgeslagen. Kies een willekeurig genre en daarna de STYLE (dubbelklik) van uw keuze. 7. U keert terug naar het ASSEMBLY scherm en zal zien dat de bass track in de sectie INTRO 1 nu van een andere STYLE afkomstig is. 8. Druk nu op de SAVE knop om de wijziging te bewaren. 20

21 MIDI - wat is midi? Theoretisch beschouwd staat de term MIDI voor Musical Instruments Digital Interface. De eerste drie woorden uit de afkorting spreken voor zich, het laatste woord kunnen in het Nederlands het best vertalen door het woord koppeling te gebruiken. De term MIDI staat dus voor een digitale koppeling tussen muziekinstrumenten en aanverwante apparaten die door deze koppeling met elkaar kunnen communiceren. Dit hoeven niet per definitie muziekinstrumenten of apparaten van hetzelfde merk/type te zijn. Een apparaat voorzien van MIDI kan dus gekoppeld worden aan elk ander apparaat dat van MIDI is voorzien. Vergelijk het in dit geval bijv. met USB. Een printer voorzien van een USBinterface kan met een daarvoor geschikte kabel worden aangesloten aan bijv. een computer of laptop die ook is voorzien van een USB-interface. Dit betekent dat, ondanks het feit dat de apparaten totaal verschillend zijn, ze via de interface toch met elkaar kunnen spreken, de opdrachten die over en weer worden gestuurd begrijpen en ook kunnen uitvoeren. Ze spreken dezelfde taal! Bij koppelingen tussen apparaten/instrumenten is er altijd sprake van een verzender en een ontvanger. Apparaten die van een MIDI-interface zijn voorzien hebben om die reden ook altijd minimaal een MIDI- IN en een MIDI-OUT poort. De kabel in de verzender moet in de MIDI-OUT en in de ontvanger altijd in de MIDI-IN poort worden geplaatst. Zo kan de verzender via de interface en kabel boodschappen versturen naar de ontvanger maar niet omgekeerd. Als dit laatste ook gewenst is, dan is een tweede kabel nodig die dan in omgekeerde volgorde wordt geplaatst. De afbeelding hiernaast toont de MIDI-interface van de Tyros. Duidelijk herkenbaar is dat de Tyros is voorzien van 2 interfaces (A & B) die elk zijn voorzien van 1x MIDI-IN en 1x MIDI-OUT. Als u een ouder type keyboard/apparaat bezit dan zult u waarschijnlijk constateren dat er in de Tyros interface een poort ontbreekt. U mist op de Tyros de MIDI-THRU poort. Dit heeft alles te maken met het feit dat de MIDI-interface een relatief oude interface is. De basisbeginselen zijn ontwikkeld in het begin van de jaren 80 en nadien nauwelijks gewijzigd. Afgezien van het feit dat er geen noodzaak was om ingrijpende wijzigingen aan te brengen is het ook zo dat het voor fabrikanten enorme risico s met zich meebrengt. In uw omgeving kent u ook vast nog wel muzikanten die op instrumenten van 15 jaar of nog ouder spelen. Ook zij willen graag volop de MIDI-technieken kunnen gebruiken en de daarvoor beschikbare randapparatuur aankopen. Wijzigingen in de werking van de MIDI-interface zou dus tot gevolg kunnen hebben dat randapparatuur niet of minder verkocht wordt omdat een groot deel van de muzikanten deze niet kunnen aansluiten. Kleine wijzigingen die geen gevolgen hebben voor de werking van de interface zijn wel doorgevoerd. Een voorbeeld daarvan is het combineren van de MIDI-OUT en de MIDI-THRU in 1 fysieke aansluiting. Ten aanzien van de beginsituatie heeft de MIDI-OUT poort dus een dubbele functie gekregen. Beschrijving van de MIDI-poorten: MIDI-IN: Ontvangt alle MIDI-data die door een extern apparaat worden verstuurd. Welke data wordt ontvangen is afhankelijk van de verzender en de instellingen die daarop zijn gemaakt. Er kunnen filters worden gezet waardoor bepaalde instructies niet worden verzonden en/of ontvangen. MIDI-OUT: Verstuurd alle MIDI-data vanaf het apparaat zelf. Net zoals bij de MIDI-IN poort het geval is, kunnen ook hierop filters worden gezet om te bepalen welke informatie wel of niet wordt verzonden. 21

22 De data ontvangen en verstuurd via de MIDI-interface is opgebouwd en geschreven in MIDI. Behalve een interface is MIDI dus ook een programmeertaal. Zoal met alle programmeertalen het geval is, bevat een bestand dat is geschreven in MIDI uiteenlopende opdrachten. Deze opdrachten worden verwerkt door het instrument of het programma waaraan de opdrachten worden verstrekt. Een voorbeeld: C Wordt deze opdracht aan een instrument gegeven, dan zal na het starten van het bestand, op de eerste tel van maat 1 een noot klinken (toonhoogte C) met een velocity van 95 (de hardheid waarmee de toets wordt aangeslagen) en 1 tel duren. In een notatieprogramma zoals bijv. Sibelius, zal deze opdracht de noot op de notenbalk zetten zodat deze als bladmuziek kan worden afgedrukt. De opdracht is hetzelfde maar de uitwerking ervan is dus afhankelijk van het apparaat of programma dat voor de verwerking zorgt. MIDIFILES Strikt genomen is een bestand waarin MIDI-opdrachten zijn opgeslagen, een MIDIFILE. Spreken wij over een MIDIFILE, dan nemen wij aan dat het over 1 bepaalde songtitel gaat, herkenbaar aan de extensie.mid. Hierin onderscheidt MIDI zich van andere computertalen. Een STYLE bestaat ook uitsluitend uit MIDI-opdrachten maar wordt geen MIDIFILE genoemd omdat we aan STYLE bestanden bijv. de extensie.sty meegeven. Voor bestanden die zijn geschreven in de taal MIDI bepaalt dus niet de inhoud maar de extensie welke naam we voor deze bestanden gebruiken. Complete songtitels moeten voorzien zijn van de extensie.mid zodat we deze gemakshalve MIDIFILES noemen. Bij het afspelen van een MIDIFILE mogen we ervan uit gaan dat we een complete songtitel te horen krijgen inclusief intro, coupletten, refreinen, eventueel een solo en een ending. In de meeste gevallen zijn deze MIDIFILES ook gebaseerd op een bestaande songtitel zodat een vergelijking met het origineel duidelijk herkenbare overeenkomsten moet hebben. Dit niet alleen in de melodielijn maar ook de drums, bass, ritmische instrumenten enz. alsook de structuur, de opbouw van de songtitel van introtot ending. De kwaliteit van een MIDIFILE is afhankelijk van de muzikale talenten en de technische kennis van de producent. Vanwege o.a. de beperkingen in het aantal beschikbare tracks in een MIDIFILE moeten er keuzes gemaakt worden die invloed hebben op het arrangement. Wat kan worden weggelaten, wat juist niet? Kunnen we met behulp van zogenaamde insert effecten (DSP s) de sfeer van het origineel nog beter benaderen? Is het zinvol om bijv. nog een solo toe te voegen zodat de speler de gelegenheid krijgt om zijn muzikale talenten te ontplooien? Dit zijn allemaal keuzes die door de producent gemaakt moeten worden en waarin de onderlinge verschillen soms heel erg groot zijn. De voortschrijdende technologische ontwikkelingen hebben ook tot gevolg dat we met de taal MIDI steeds meer onderdelen van ons instrument kunnen aansturen. De producent bepaald in hoeverre hij daarvan ook gebruik maakt door deze wel of niet in zijn producties onder te brengen. Zo is het bijv. mogelijk om; 1. tekst te synchroniseren op basis van de melodielijn. De songtekst is in de MIDIFILE aangebracht en zichtbaar in de display van uw instrument. Deze tekst loopt met u mee zodat u op elk moment kunt bepalen waar u zich bevindt in de songtitel. Hiervoor drukt u op de knop LYRICS/TEXT; 2. de melodielijn in notenschrift zichtbaar te maken. In uw display wordt de melodie gesynchroniseerd als SCORE weergegeven. Desgewenst met de songtekst eronder. Deze melodielijn kunt u ook transponeren. Als u bijv. 2x op TRANSPOSE drukt, dan wordt de SCORE 1 hele noot lager weergegeven. Om de melodielijn weer te geven drukt u op de SCORE knop; 22

23 3. gebruikte akkoorden weer te geven. Zowel in de SCORE als in de LYRICS/TEKST weergave zijn de gebruikte akkoorden zichtbaar boven de notenbalk of songtekst. Maakt u gebruik van de transpose functie, dan transponeren de akkoorden met u mee. Staat een songtitel in de toonaard A en drukt u 2x op TRANSPOSE, dan worden de akkoorden in de toonaard G weergegeven; 4. de interne Vocal Harmony sectie aan te sturen. Bevat een MIDIFILE ook zogenaamde VH sporen, dan kunnen deze worden omgeleid naar de Vocal Harmony sectie (vaak gebeurt dit automatisch). Het achtergrondkoor zingt automatisch met u mee op de momenten waar dat in het origineel ook het geval is. Ook worden alleen die stemmen toegevoegd die ook in het origineel hoorbaar aanwezig zijn; 5. gebruik te maken van zogenaamde SONG POINTERS. De zogenaamde SP markers worden gebruikt om te navigeren binnen een songtitel. Een voorbeeld: SP1=couplet, SP2=refrein, SP3=solo en SP4=ending. Drukt u direct na het starten van de MIDIFILE op SP4, dan springt de MIDIFILE direct naar de plaats waar de ending begint. U kunt hierbij ook gebruik maken van de LOOP functie. Drukt u bijv. op SP2 en daarna op LOOP, dan kunt u het refrein oefenen. Het refrein wordt herhaald zolang de LOOP functie is ingeschakeld. Als het na starten van een MIDIFILE de SP leds niet oplichten, dan bevat de MIDIFILE geen SP markers; Zoals aangegeven, technologie is tijdsafhankelijk. In de jaren 90 was het bijv. nog niet mogelijk om tekst in een MIDIFILE onder te brengen. Wat wel of juist niet in een MIDIFILE aanwezig is, is dus vaak ook afhankelijk van de periode waarin deze is gemaakt. Dit geldt ook voor de systemen (lees versies) die beschikbaar zijn. Professionele producenten bieden hun MIDIFILES vaak aan in diverse systemen zoals bijv. GM, GM2, XF/XG, Tyros enz. Een MIDIFILE, geproduceerd in de jaren 90, zal dus geen Tyros versies bevatten omdat dit model ten tijde van de productie nog niet bestond. Alle producenten bieden ten minste een GM versie aan. Een GM MIDIFILE kan op alle keyboards worden afgespeeld. Met betrekking tot de diverse systemen is er, m.u.v. GM, geen standaard afgesproken. Of en hoe de producent deze systemen aanbiedt kan hij/zij dus zelf bepalen. Raadpleeg dus altijd hun websites/documentatie voordat u eventueel tot aankoop overgaat. MIDIFILES versus STYLES Technisch gezien zijn de verschillen tussen deze twee soorten bestanden niet zo groot. Beiden zijn immers geschreven in de taal MIDI. Het verschil zit het dan ook vooral in de toepassing waarvoor ze worden gebruikt. Strikt genomen is een STYLE een light versie van een MIDIFILE. Een STYLE bevat niet een complete songtitel maar fragmenten die we d.m.v. herhalingen en/of switchen tussen variaties kunnen gebruiken om een complete songtitel te spelen. In de wandelgangen wordt nogal eens negatief gesproken over het gebruik van MIDIFILES. Een veel gehoorde motivatie is dan; Ik ben muzikant, speel liefst alles live dus gebruik ik styles. Is er dan sprake van enig verband tussen muzikale talenten en het gebruik van STYLES? Het antwoord daarop is nee! Is de speler in kwestie in staat om een songtitel perfect te spelen met een STYLE (intro, coupletten, breaks, fill-ins enz.), dan geeft dit aan dat de speler voldoende apparaat kennis heeft en ook in staat is om de bediening correct uit te voeren. Zet deze speler achter een ander type/merk instrument, en hij/zij zal zonder studie vooraf zijn/haar perfecte performance waarschijnlijk niet kunnen herhalen. In live situaties speelt elke muzikant een eigen rol. Zo bepaald bijv. de drummer door het spelen van een break het moment van de overgang naar een ander deel van song, de rest van het orkest volgt. Speelt u met een STYLE, dan zal u de rol van de drummer moeten overnemen en daarbij ook nog de juiste knop op het juiste moment moeten indrukken. In de meeste gevallen wordt daarvoor de linkerhand gebruikt. De linkerhand kan hierdoor niet worden gebruikt voor het musiceren, deze wordt vooral ingezet om de specifieke eigenschappen van het instrument te bedienen. 23

24 De meeste muzikanten hebben een hekel aan knopjes en technieken die niet direct verband houden met hun spel. Een toetsenist beweegt zijn vingers liefst over witte en zwarte toetsen omdat alleen die toetsen hem de mogelijkheid bieden zijn muzikale talenten hoorbaar te maken. Met de witte en zwarte toetsen kan hij zich onderscheiden van collega toetsenisten en laten horen welke muzikale talenten hij/zij bezit. Een goede muzikant beschikt over eigenschappen die voor het spelen met een STYLE niet nodig en soms zelfs ongewenst zijn. Muziekscholen verplichten hun studenten vaak ook combolessen te volgen zodat ze leren samenspelen, te luisteren naar collega s en te anticiperen op datgene wat in het orkest gebeurt. Zet een drummer 4 maten te vroeg een break in en wordt hij door iedereen, behalve door de toetsenist gevolgd? Dan zal het publiek het vermoeden hebben dat de toetsenist vanwege zijn afwijkende spel een fout heeft gemaakt. Een goede muzikant luistert, anticipeert en speelt een ondersteunende factor in het geheel en soleert waar dat van hem wordt verlangd. Speelt u met een STYLE dan zijn deze eigenschappen geen van allen van toepassing. U hoeft niet te luisteren of te anticiperen. U bent immers zelf degene die een bepalende rol speelt als het bijv. gaat om het moment van de break door het indrukken van een knop. Of u ook beschikt over de noodzakelijke eigenschappen die typerend zijn voor een goede muzikant kan uit het spelen met een STYLE dus niet worden afgeleid. In de meeste gevallen kunnen we zelfs stellen dat uw muzikale inbreng is beperkt tot datgene wat u met uw rechterhand speelt. Uw linkerhand is vooral bezig met het bedienen en besturen van uw apparaat conform de voorwaarden die de fabrikant daaraan heeft gesteld. De wijze waarop u het apparaat moet bedienen kan immers per type/merk verschillend zijn. Speelt u met MIDIFILES, dan bent u uw bepalende factor als het gaat om de structuur van de songtitel deels kwijt. Als u op start drukt, dan start het orkest en kunt u niet anders dan volgen wat zij spelen. U zult dus moeten luisteren en anticiperen op wat de band doet. Uw spel kunt u verdelen over twee handen en het gehele bereik van uw instrument. Uw linkerhand hoeft niets meer te besturen, geen rekening te houden met de voorwaarden die de fabrikant heeft gesteld en een volledig op muzikale talenten gerichte bijdrage leveren in het orkest dat u begeleid. Er wordt weleens beweerd dat het spelen met STYLES, in tegenstelling tot MIDIFILES, valt onder de categorie LIVE muziek. Op basis waarvan wordt die bewering gedaan? Als daarmee wordt bedoeld dat tijdens het spelen, in vergelijking tot het gebruik van MIDIFILES, er bij het gebruik van STYLES meer en vaker knopjes moeten worden ingedrukt dan is dat correct. Als beide spelers dezelfde songtitel spelen, dan zal de speler die gebruik maakt van MIDIFILES het orkest maar 1x de opdracht geven om te starten en de afgesproken structuur te volgen. De speler met een STYLE zal dergelijke opdrachten meerdere keren moeten verstrekken vooraleer hij samen met het orkest de songtitel kan beëindigen. Vergelijk het met een gewone audio CD waarop, in willekeurige volgorde, 22 fragmenten staan die samen 1 songtitel vormen. Wilt u de hele CD achter elkaar in de juiste volgorde afspelen, dan zal u eerst een studie van de volgorde op de CD moeten maken en dan tijdens het afspelen steeds op het juiste moment de SKIP button moeten gebruiken zodat u kunt springen naar het juiste fragment. De speler die gebruik maakt van een MIDIFILE heeft een handigere manier gevonden, een knop PLAY ALL waarbij het apparaat zonder onderbreking de hele CD in de juiste volgorde afspeelt. Het LIVE aspect dat u als speler en uw toehoorders ervaren bij het beluisteren wordt bepaald door de techniek die u tijdens uw spel gebruikt. Gebruikt u een STYLE, dan is het technisch onmogelijk dat u meer LIVE klinkt dan wanneer u een MIDIFILE gebruikt. Dit heeft alles te maken met de technische beperkingen die STYLES in zich hebben. 24

25 Een style is wat opbouw betreft, identiek aan een MIDIFILE maar kent t.o.v. MIDIFILES een aantal beperkingen zoals bijv; het aantal tracks dat voor de begeleiding kan worden gebruikt. Een STYLE bestaat uit maximaal 2x drumtrack, 1x bass, 2x ritmische phrases (bijv. gitaar), 1x pad track voor aanhoudende akkoorden en 2x Phrase tracks voor arpeggio s van monofone klanken zoals bijv. trompet of fluit. Het orkest dat u d.m.v. een STYLE kan begeleiden bestaat dus maximaal uit 8 verschillende instrumenten/tracks. In een MIDIFILE worden voor orkestrale begeleidingen doorgaans 13 of 14 verschillende instrumenten/tracks gebruikt; maximaal 4 variaties (A,B,C en D) per gespeelde songtitel. In de meeste gevallen zal dit ruimschoots voldoende zijn zodat het aantal beschikbare variaties niet altijd een beperking inhoudt. MIDIFILES kennen geen enkele beperking op dit gebied; problemen bij het spelen van complexe akkoordprogressies. Voor het spelen van complexe progressies kan het noodzakelijk zijn uw instellingen aan te passen m.b.t. de wijze waarop akkoorden worden herkend. In sommige gevallen is het zelfs onmogelijk de juiste akkoorden te spelen als verschillende SCALES in 1 songtitel worden gebruikt. Nemen we als voorbeeld Stairway To Heaven Led Zepplin, dan is een veel voorkomende progressie: G Am E(b6)/G# - D/F#- Fmaj7. Als we de noten van E(b6) spelen (E,G#,B en C), dan kiest de Tyros CM7aug. De noten van dit akkoord zijn identiek maar de Tyros plaats dit akkoord in SCALE C vanwege de ROOT NOTE C. In dit soort situaties zal u dus op zoek moeten gaan naar alternatieve, passende akkoorden. Een MIDIFILE kent dit soort problemen niet omdat de individuele tracks zoals bass, gitaar, strijkers enz. geen verbintenis met elkaar hebben. Elk individueel instrument is ingespeeld zoals deze in het origineel aanwezig is; het verplicht toepassen van quantiseren. Kwalitatief goede MIDIFILES worden LIVE ingespeeld, iets wat met STYLES niet mogelijk is. Een STYLE is een MIDIFILE waarbij bijv. de sectie MAIN A bestaat uit 4 maten. U start de STYLE en deze 4 maten worden steeds herhaald totdat u een andere variatie of bijv. ending kiest. Alle noten die de STYLE vormgeven moeten dus in deze 4 maten zijn geplaatst. Sterker nog, u moet op elk gewenst moment een andere variatie of bijv. een fill-in kunnen kiezen zonder dat er noten hoorbaar wegvallen. Dit betekent in technische zin dat alle noten een technisch verantwoorde plaats moeten krijgen (1/1, 1/2, 1/4, 1/8, 1/16 of 1/32) en in geen geval vóór de tel mogen worden gespeeld. Het op een technisch verantwoorde plaats zetten noemt men quantiseren. Binnen een STYLE zijn alle noten in elke sectie keurig in hokjes geplaatst en vanwege het herhalen van deze blokjes wordt een computergestuurd effect gecreëerd. Dit hoorbare computergestuurd en gequantiseerd effect staat haaks op datgene wat de LIVE muzikant wil bereiken. Professionele producenten spelen hun MIDIFILES live in en plaatsen de gespeelde noten niet in hokjes zodat het LIVE effect behouden blijft tijdens het afspelen van de MIDIFILE. Een voorbeeld: Hieronder ziet u een deel van een gitaartrack uit Ik Mis Je Adem Dana Winner. De gitarist speelt in maat 63 1 akkoord (Gm) en gebruikt daarvoor 6 snaren van zijn gitaar. Als u inzoomt op de afbeelding zal u zien dat twee laagste noten (bovenste 2 snaren op de gitaar) al in 25

26 maat 62 zijn aangeslagen en dat de hoogste noot (onderste snaar op de gitaar) als laatste, in maat 63 is aangeslagen. Bij het akkoord dat in maat 64 klinkt, zijn zelfs 3 snaren al in maat 63 aangeslagen. Als we deze 4 maten in een STYLE zouden verwerken, dan gaan er noten verloren omdat de NOTE START niet binnen het kader van de hokjes past. Drukt u in maat 63 op fill-in, dan hoort u aan het einde van maat 63 3 noten die u daar niet verwacht. Deze zijn bedoeld voor de volgende maat maar deze wordt vanwege de fill-in niet gespeeld. In een STYLE worden deze problemen opgelost door de quantize functie. Deze functie plaatst de noten op de dichtstbijzijnde, technisch verantwoorde positie. Als u onderstaande afbeelding vergelijkt met de voorgaande, dan zal u zien dat alle noten nu keurig op de tel zijn geplaatst zodat daardoor in de STYLE geen noten meer wegvallen. Helaas heeft dit ook tot gevolg dat u nog wel een gitaarklank hoort maar dat de specifieke karaktereigenschappen van het gitaarspel volledig zijn verdwenen. Het zogenaamde strumming effect is totaal verdwenen. De noten die u nu zult horen kunnen niet eens door een gitarist zijn gespeeld. Het is immers technisch onmogelijk alle snaren (6 stuks) exact op hetzelfde moment te bespelen. Het quantiseren heeft ook tot gevolg dat ALLE muzikanten in het orkest exact op tijd spelen, vaak zelfs gelijktijdig. In LIVE situaties is het ondenkbaar dat dit gebeurt en zou door het publiek als zeer onnatuurlijk worden ervaren als dit zich zou voordoen. Het publiek zou zich afvragen of het orkest niet playbacked en gebruik maakt van een gecorrigeerde opname. De minimale tijdsverschillen tussen de muzikanten maakt dat het geluid breder klinkt, je hoort iedereen spelen en niet een ritmebox waar verschillende klanken, bovenop elkaar gestapeld uitkomen; Fabrikanten onderkennen deze tekortkomingen en zijn op de achtergrond druk bezig hun STYLE sectie moderniseren en realistischer te maken. Denk dan bijv. aan de zogenaamde real drums en real styles. Grote successen zijn daarin nog niet geboekt. Het blijft lastig om de menselijke eigenschappen in computertechnologie te vertalen. Muzikanten gebruiken liefst geen STYLES omdat ze daarmee technisch afhankelijk zijn van de eisen die de bediening van het instrument daaraan stelt. Zij gaan liever met hun kameraden het podium op, muzikanten die net als hijzelf, hun tracks live hebben ingespeeld zoals in goede MIDIFILES het geval is. Een MIDIFILE is technisch identiek aan bijv. een MP3 opname die u zelf zou maken van een melodie die u met uw rechterhand speelt. U probeert een sfeer over te brengen met de wijze waarop u speelt. U zou het niet fijn vinden als na uw spel de noten in hokjes worden geplaatst en de door u gecreëerde emotie daardoor uit uw muziek wordt verwijderd. Probeert u zelf maar eens mee te spelen met een MIDIFILE, probeer alle technische aspecten die daarbij mogelijk zijn eens uit en u zult ervaren dat ook met spelen met MIDIFILES veel voldoening kan geven. Heeft u minder belang bij de muzikale aspecten van het bespelen van een instrument en vindt u het leuk en uitdagend om in technische zin alles uit uw instrument te halen waarbij de nadruk ligt op het technisch en adequaat correct kunnen bedienen van uw instrument, dan biedt het spelen met STYLES u voldoende uitdaging om uw doelstelling te halen. Het allerbelangrijkste is dat uzelf plezier beleeft aan de wijze waarop u gebruikt maakt van uw instrument en dat u dit nog veel jaren zult blijven ervaren! 26

27 MIDIFILES LADEN/AFSPELEN Voor het laden en afspelen van MIDIFILES gaat u als volgt te werk: 1. druk op de knop [A] en kies de locatie waarvan u de MIDIFILE wilt openen (harddisk of USB-stick); 2. selecteer de MIDIFILE die u wilt laden. Heeft u veel MIDIFILES beschikbaar, dan kan het handig zijn d.m.v. de VIEW knop te kiezen voor de lijstweergave. Met de DATA ENTRY knop kunt u door de lijst scrollen. Heeft u mappen waarin MIDIFILES zijn opgeslagen, dan drukt u 1x op de ENTER knop om de map te openen. De geselecteerde MIDIFLE laadt u door 2x kort achter elkaar op de ENTER knop te drukken; 3. nadat u de MIDIFILE heeft geladen drukt u op de START/STOP knop om het afspelen te starten. Heeft de MIDIFILE ook SONG POINT markers? Dan zullen de led s direct na het laden oplichten; 4. heeft de MIDIFILE ook SONG POINTERS, dan zullen de desbetreffende led s direct na het laden oplichten; 5. voor de weergave van de bladmuziek drukt u op de SCORE knop. Ziet u een notenbeeld dat niet lijkt op een melodielijn? Dan is het waarschijnlijk zo dat de display niet aan het juiste kanaal van de MIDIFILE is gekoppeld. Dit kunt u corrigeren door te drukken op de knop SETUP. Met de knoppen omhoog/omlaag zet u LEFT CH op OFF. Welk kanaal u voor de rechterhand moet instellen is afhankelijk van de producent van de MIDIFILE. Nederlandse producenten hebben de melodielijn op kanaal 4 staan. RIGHT CH zet u in dat geval dus op 4. In het geval van YMG/TMF Online MIDIFILES is het zo dat u deze handeling bij recent geproduceerde MIDIFILES niet hoeft uit te voeren. Deze worden automatisch aan het juiste kanaal gelinkt; 6. in het SCORE venster heeft u ook de mogelijkheid om, indien aanwezig, de SONGTEKST en AKKOORDEN zichtbaar te maken. De knoppen hiervoor bevinden zich onderaan het scherm; 7. wilt u niet de SCORE maar enkel de SONGTEKST zichtbaar maken, dan drukt u op de knop LYRICS/TEKST. In dit scherm zullen ook, indien aanwezig, de akkoorden worden weergegeven. 8. maakt u deel uit van een band en treedt u daarmee ook op? Dan kan het handig zijn het tekstscherm te koppelen aan de VGA-OUTPUT van uw instrument. Door het aansluiten van één of meerdere schermen, kunnen alle bandleden de tekst en akkoorden meelezen. Vooral ook handig als u een songtitel niet altijd in dezelfde toonaard speelt. Maakt u gebruik van de TRANSPOSE 27

28 functie, dan zullen altijd de akkoordnamen worden weergegeven zoals deze hoorbaar worden gespeeld; 9. terwijl de MIDIFILE speelt, kunt u de volgende al klaar zetten door terug te keren naar de lijst, de volgende songtitel te selecteren en 1x op ENTER drukken. Voor de geselecteerde songtitel verschijnt de tekst NEXT. Is de dan nog spelende songtitel afgelopen, dan zal direct gestart worden met de songtitel die als NEXT is aangemerkt. Gebruikt u meerdere schermen, dan zullen de andere muzikanten gewoon de tekst en akkoorden blijven zien terwijl u bladert en zoekt naar de volgende songtitel; 10. aanpassen volume van de kanalen die in een MIDIFILE aanwezig zijn. Als u wilt meezingen zal het zeer waarschijnlijk zo zijn dat u niet de melodie gaat meespelen. U zal er in dat geval voor kiezen om andere elementen uit de songtitel met uw rechter- en linkerhand te spelen. Beluister de MIDIFILE en bepaal wat u zelf wilt gaan spelen en zet het volume van deze kanalen via de MIXING CONSOLE op 0. U drukt hiervoor net zo lang op de knop MIXING CONSOLE totdat u onderin het scherm de kanalen 1 t/m 8 of 9 t/m 16 ziet staan. Met de schuifregelaars past u het volume aan; 11. uiteraard kunt u ook registraties maken waarin een MIDIFILE is opgenomen om het gebruik en het spelen ervan te vereenvoudigen. 28

29 MULTI PADS De Multi Pads kunnen worden gebruikt om een aantal korte vooraf opgenomen ritmische en melodische reeksen af te spelen die kunnen worden gebruikt om impact en verscheidenheid aan uw keyboard performances toe te voegen. Multi Pads zijn in banken in vier frasen gegroepeerd. De Tyros/PSR S serie beschikt over een verscheidenheid aan Multi Pad banken in een verscheidenheid aan verschillende muziekgenres. Bovendien kunt u met de nieuwere modellen de functie Audio Link Multi Pad een nieuwe pad met uw WAVE (Audio-bestanden) maken die u tijdens uw performance kunt afspelen. Om te starten kies je een gewenste voice of een gecombineerde voice, De lampstatus van de MULTI PAD CONTROL knoppen [1] [4] Blauw/Groen: geeft aan dat de corresponderende pad gegevens bevat (frase). Rood: geeft aan dat de corresponderende pad wordt afgespeeld. Rood (knipperend): geeft aan dat de corresponderende pad wordt afgespeeld. Uit: geeft aan dat de corresponderende pad geen gegevens bevat en niet kan worden afgespeeld. 29

30 MULTI PADS MAKEN Op de Yamaha Tyros/PSR S modellen kunt u zelf uw eigen MULTI PADS maken. Let op: De left voice wordt niet meegenomen. Alleen de right voices zijn bruikbaar. De voices kunt u helaas niet layeren onder één MULTI PAD knop maar u kunt hiermee wel verschillende voices klaar zetten om onder de andere knoppen te kunnen opslaan. Doordat u geen left voice kunt gebruiken heeft u wel de beschikking over het volledige klavier om uw spel in te spelen voor de MULTI PAD. Na deze gekozen te hebben en daarbij de juiste volumeregelingen te hebben toegepast kunnen we beginnen. Druk nu op de knop Digital Recording. En vervolgens op MultiPad Creator Nu komt u terecht in het volgende scherm; Druk nu op de C knop naast uw scherm. Alles wordt blank en uw MULTI PAD knoppen gaan uit. Hiermee creëert u een nieuwe MULTI PAD. Doet u dit niet, dan staat u op het punt de MULTI PAD die is geladen, te wijzingen! In het scherm ziet u de 4 vakken die corresponderen met de 4 beschikbare MULTI PAD knoppen. MULTI PAD 1 is geselecteerd en na het drukken op de REC knop (knop H), is uw Tyros is gereed om de opname te starten. De opname start direct op het moment dat u start met spelen op uw keyboard met de door u gekozen voice. Ter controle knippert de MULTI PAD knop 1 en uw start/stopknop in de STYLE control. De sync/start knop brand continu. Als u begint met spelen zal de START/STOP knop gaan knipperen zodat u de indruk kunt krijgen dat er een STYLE is gestart. Dat is NIET het geval. Dit wordt veroorzaakt door de metronoom. Deze is overigens in uw opname niet hoorbaar aanwezig. U stop de opname door te drukken op de START/STOP knop in de STYLE sectie of knop H van uw display. 30

31 Desgewenst kunt u per MULTI PAD de REPEAT en/of CHORDMATCH functie aanzetten REPEAT: de inhoud van de MULT PAD wordt continue herhaald CHORDMATCH: de MULTI PAD wordt afgespeeld in de toonaard van de akkoorden die uw speelt. Herhaal indien gewenst bovenstaande stappen voor de 3 nog beschikbare MULT PADS. Bent u daarmee klaar, druk dan op de knop [I] van uw display. U gaat de nieuwe MULTI PADS bewaren. Zorg ervoor dat u uw MUTLI BANK voorziet van een duidelijk herkenbare naam. Uw zojuist gemaakte MULTI PADS zijn nu inzetbaar. 31

32 YAMAHA PREMIUM- EN EXPANSION PACKS Premium Pack Tyros 3, 4, 5 Premium Packs bieden een volledige upgrade voor uw Tyros 3,4,5 door nieuwe Premium Voices, Premium Styles, One Touch Settings, Multi Pads, registraties en demonstratiesongs toe te voegen. Elke Premium Voice biedt u een fantastisch nieuw instrumentgeluid dat een waardevolle aanvulling vormt op de selectie ingebouwde fabrieks voices van uw keyboard. Expansion Packs Tyros 3, 4, 5 en diverse Psr Psr S modellen. Onze wereld wordt steeds kleiner. Voor PSR S spelers wordt de muzikale wereld echter steeds groter. Veel groter. En zo willen ze het graag. Dankzij die nieuwe voice en styles uitbreidingen van Yamaha voor de Tyros/PSR S, kunnen spelers een breder en steeds groter wordende selectie van regionale, etnische en traditionele voices en stijlen gebruiken. Laad ze in uw Tyros/PSR S zodat u meteen authentieke geluiden, ritmes en achtergronden kunt spelen in de muziekstijl van uw keuze. Yamaha software team heeft creatieve, authentieke Expansion Packs ontwikkeld op basis van de verschillende culturen in Europa. Honderden nieuwe samples, klanken en nieuwe stijlen zijn ontwikkeld door veel onderzoek in de verschillende Europese landen. De pakketten zijn grotendeels ontwikkeld met traditionele, folkloristische muziek vanuit Ierland, Engeland, Frankrijk tot de Balkan, Turkije, Griekenland, Italië en Brazilië, Mexico, India, China en Oost Europa. En er volgt meer content, dus houdt onze website in de gaten! En weet u wat het leukste is?* Als u in het bezit bent van een S670 S770 S970 of PSR S950, PSR S750, PSR S650 dan kunt u enkele bonus uitbreidingspakketten gratis via internet downloaden! * zolang Yamaha Music soft/yamaha Corporation dit aanbied 32

33 YAMAHA PREMIUM- EN EXPANSION PACK OVERZICHT Tyros 3 Tyros 4 Tyros 5 Klanken Style s SA2 Pan Flutes Ja Ja Ja Ja nee Euro & Us Organ Ja Ja Ja Ja Ja Choir & Vocals Ja Ja Ja Ja Ja Best of Europa nee Ja Ja Ja Ja Vintage Synth nee Ja Ja Ja Ja Vintage Keyboard nee Ja Ja Ja Ja Sa2 tenor Saxophones nee Ja Ja Ja nee Sa2 female vocals nee Ja Ja Ja Ja Sa Baritone saxophone nee Ja Ja Ja nee Sa2 Alto Saxophones nee Ja Ja Ja nee Middle Eastern nee Ja Ja Ja Ja Latin nee Ja Ja Ja Ja Euro Organ Artist nee Ja Ja Ja Ja Euro Dance nee Ja Ja Ja Ja Entertainer nee Ja Ja Ja Ja Entertainer Style Expansion nee Ja Ja nee Ja Alpen nee Ja Ja Ja Ja Country Musician nee Ja Ja Ja Ja Balkan & Turkey nee ja Ja Ja Ja Celtic nee ja Ja Ja Ja Mexican Banda nee nee Ja Ja Ja Cumbia nee nee Ja Ja Ja 33

34 YAMAHA PREMIUM- EN EXPANSION PACKS INSTALLEREN Het installeren van de premium packs bij de Tyros 5 gaat geheel anders dan bij zijn voorgangers. Voor de Tyros5 heeft Yamaha een computerprogramma ontwikkelt genaamd Yamaha Expansion Manager kortweg YEM. Let wel hierbij op dat u de laatste versie YEM gebruikt en daarbij ook de laatste nieuwe firmware op uw Tyros5 moet hebben om met de laatste versie YEM te kunnen werken. We zullen ons nu beperken tot het installeren van de packs op de Tyros 5. Er zijn twee opties beschikbaar om de packs op uw Tyros5 te installeren; *Via wifi (wifi adapter vereist) *Via usb stick Allereerst moeten we het INSTRUMENT-ID van uw Tyros opvragen. Dit ID heeft u nodig om de juiste instrument(en) in de YEM te selecteren. Stop een USB-stick in de USB poort aan de voorzijde van uw Tyros5. Zit er nog een USB-stick in de andere poort, dan zal uw Tyros vragen er één te verwijderen. Ga hierna naar FUNCTION > UTILITY > en dan tabblad OWNER. Druk op "Knop E" en volg de aanwijzingen op het scherm. U gaat nu de INSTRUMENT-INFO exporteren. Als het exporteren is gebeurd, plaatst u de USB-stick in uw computer. Op de stick staat dan het volgende bestand: TYROS5_InstrumentInfo.n27 Note: De bestandsnaam kan afwijken, afhankelijk van uw instrument. 34

35 Als eerste moeten we nu het programma Yamaha Expansion Manager op de computer installeren. Dit programma kunt u gratis downloaden op de downloadpagina van Yamaha conform jouw instrument. Geschikt voor zowel Mac als voor Windows. Klik op het plusje achter "Install Target" en ga naar "Import Instrument Info". Geef aan waar de Instrumenten Info staat. In dit geval op de USB-stick. Als u nu op het plusje achter "My Packs" klikt kunt u uw PREMIUM PACKS importeren. Ga naar de map waar de PREMIUM PACKS op uw computer staan en selecteer deze. De Yamaha Expansion Manager zal nu de PREMIUM PACKS inlezen en gereed maken voor verzending/installeren op uw Tyros5. 35

36 Zorg dat bij alle voices/packs die u wilt installeren een groen vinkje staat. Heeft u alle gewenste packs geselecteerd, kies dan voor Save to USB Memory. Uw packs worden op uw USB-stick gezet. Afhankelijk van de grote van de packs kan dit enige tijd duren. Packs die u al eerder op uw Tyros5 heeft gezet dient u ook opnieuw te selecteren. Het EXPANSION MEMORY wordt namelijk na elke installatie van de nieuwe pack(s) volledig geformatteerd. Hierdoor worden uw eerder geïnstalleerde packs eerst verwijdert! Als de YEM klaar is met de packs op de usb stick te zetten, rest alleen nog maar de packs te installeren op je Tyros 5. Stop nu de USB-stick in de USB poort aan de voorzijde van uw Tyros5. Ga naar FUNCTION > PACKINSTALLATION" en volg de aanwijzingen op het scherm. Selecteer de pack die u zojuist heeft gemaakt met de YEM. De installatie van de pack(s) kan enige tijd duren, als deze klaar is zal de Tyros5 herstarten om de packs gebruiksklaar te maken. Note: Op de voorgaande modellen is deze methode niet van toepassing en kunnen voices in het expansion memory ook individueel of via een library direct geïnstalleerd worden. Deze methode zal later behandeld worden. Voor installeren van Pack in Yamaha Tyros3 bekijk de Yamaha Music Soft website : to install premium voice packs in tyros3 Voor installeren van Pack in Yamaha Tyros4 bekijk de Yamaha Music Soft website : to install premium voice packs in tyros4 36

37 TYROS KOPPELEN AAN PC (HARDDISK MODE) Door middel van een USB-kabel is het mogelijk uw Tyros te koppelen aan uw PC of laptop. Een dergelijke koppeling biedt u twee opties: Koppelen als MIDI device (later meer hierover) Koppelen in harddisk mode Verbindt uw Tyros via de USB TO HOST aansluiting (achterzijde instrument) met een USB poort op uw PC/laptop. Als uw computer nog niet aan staat, zetten we deze nu aan. Zet daarna de Tyros aan terwijl u de MUSICFINDER knop ingedrukt houdt totdat de melding zoals hierboven verschijnt. De pc komt even later met de melding externe schijf o.i.d. en vraagt wat u daarmee wilt doen. Op de PC opent u de verkenner en gaat naar de schijf van uw Tyros. U heeft nu toegang tot het deel van de harddisk dat u zelf kunt inrichten. Het deel van de harddisk waarop de configuratie van uw Tyros door Yamaha is opgeslagen, is voor u niet zichtbaar. 37

38 Maak op de disk een structuur aan die voor u logisch is zodat u op elk gewenst moment de verschillende soorten bestanden snel en eenvoudig kunt terugvinden. Maak bijv. eerst de volgende mappen aan: STYLES REGISTRATIES VOICES MIDIFILES Mappen die u aanmaakt mogen op hun beurt ook weer (sub)mappen bevatten. Zo kunt u bijv. in de map STYLES ook weer mappen voor genres maken enz. Het aantal bestanden dat u in een map kunt plaatsen is begrensd. Check de handleiding om te achterhalen hoeveel bestanden u maximaal in een map kunt bewaren. U kunt via de PC ook bestanden hernoemen om zo de volgorde van de weergave in uw Tyros te bepalen. Het wijzigen/hernoemen van bestanden op de PC gaat sneller en eenvoudiger omdat u op de PC de beschikking heeft over een normaal toetsenbord. Bent u hiermee klaar, druk dan op de EXIT knop op de display van uw Tyros. De Tyros zal nu automatisch in normale modus herstarten. Als u nu op de STYLE toets drukt en navigeert naar de HD (harddisk), dan zijn de bestanden en mappen die u zojuist op de PC heeft aangemaakt/gewijzigd, direct zichtbaar en bruikbaar. Dit geldt uiteraard ook voor andere de anderen onderdelen die u op de harddisk heeft geplaatst. 38

39 SCHERMAFDRUKKEN MAKEN Op de Tyros4 en Tyros5 kan men op een eenvoudige manier schermafdrukken maken en opslaan om te bewerken op de pc. Zonder daarbij extra software te gebruiken. Dit kan handig zijn voor studiedoeleinden of voor demonstraties. Een groot deel van de afbeeldingen uit dit boek zijn ook als schermafbeelding op de Tyros gemaakt. Hoe gaan we te werk: Stop allereerst een USB-stick in de poort aan de voorzijde van uw Tyros. Op de Tyros4 doen we dit als volgt: Zet uw Tyros aan en houd gelijktijdig de volgende drie knoppen in de voice sectie ingedrukt tot dat de Tyros volledig is opgestart: Organs Strings Guitar Met de registerknop 8 kunnen we nu van elk actief scherm een schermafdruk maken. Deze worden automatisch opgeslagen op de usb stick met de volgende benaming: CAPT000, CAPT001 waarbij de cijfers opeenvolgend worden genummerd. Op de Tyros5 werkt het precies eender als op de Tyros4, echter moet u dan uw Tyros5 starten met de volgende toets combinatie: Organs Strings Bass Vervolgens kunt u uw USB-stick in uw computer plaatsen en de afbeeldingen open en/of bewerken zoals u dit met elke willekeurige afbeelding op de PC kunt doen. Op de Tyros1, Tyros2 en Tyros3 is dit helaas niet mogelijk om schermafdrukken te maken op deze manier. Schermafdrukken op de oudere modellen worden gemaakt d.m.v. een MIDI commando. Hiervoor is een speciale midifile voor gemaakt. Er is ook een programma beschikbaar waarmee u vanaf de computer een schermafbeelding kunt maken. Hiervoor is het wel noodzakelijk dat u de Tyros d.m.v. USB aan uw computer heeft gekoppeld (zie vorig artikel). 39

40 BASISINSTELLINGEN MICROFOON Uw Tyros is voorzien van een microfoonaansluiting waarop u professionele effecten kunt toepassen zonder dat u daarvoor extra apparaten hoeft aan te schaffen. Zo kunt u snel en eenvoudig meezingen met de songs die u speelt met een STYLE of MIDIFILE. In het laatste geval wordt vaak ook de songtekst al in uw display getoond. De Tyros is ook voorzien van een Vocal Harmony sectie die u in de gelegenheid stelt extra stemmen toe te voegen op basis van uw eigen zangstem. Basis microfoon instellingen en Vocal Harmony 2 Tyros 4. Druk op de knop "Mic setting". Als u voor het eerst een nieuwe microfoon aansluit, gaan we eerst de klank instellen naar uw eigen smaak. Dit werkt als volgt: 1. Selecteer met de [A] of [F] knop de bovenste rij "3 BAND EQ"; 2. Werk van hoog naar laag, dus kies eerst de hoge frequentie "EQ HIGH". Met 5 regelt u de frequentie (omhoog of omlaag) en met 6 regelt u hoeveel harder of zachter de frequentie moet zijn. Luister vooral goed of uw stem gaat slissen bij een S klank. Uw stem mag niet te dof worden! Doffe klanken verslechteren de verstaanbaarheid; 3. Regel op dezelfde manier ook de midden tonen "EQ MID" (knop 3 is frequentie, knop 4 is weer hoeveel harder of zachter de frequentie moet klinken), en ook de lage tonen "EQ LOW" (knop 1 is frequentie, en knop 2 weer voor harder en zachter afstellen van de frequentie); 40

41 4. Bent u tevreden, klik dan op [H] om de gemaakte instellingen op te slaan; 5. Nu gaan we instellingen maken voor de "Talk" knop. Als we ons publiek toespreken dan willen we geen REVERB (echo/galm) of andere effecten op onze stem zodat we duidelijk te verstaan zijn. Nadat we tevreden zijn over de EQ settings, halen we de REVERB uit de talk settings. Ga daarvoor naar het tabblad "Talk" met de Tabblad knoppen; 6. Vervolgens drukt u op E bij "Talk mixing" en met de knop 3 omlaag kunt u de Reverb op 0 zetten; 7. Druk op de knop USER MEMORY om de aangepaste instelling op te slaan. U wordt gevraagd om de setting ook een naam te geven. Gebruik hiervoor bijv. NO REVERB. Alle instellingen, dus ook de eerder gemaakte EQ settings worden hierbij opgeslagen; 8. Soms kan het leuk zijn om voor bepaalde genres een andere klankkleur op uw stem te gebruiken. U hiermee uiteraard naar hartenlust experimenteren waarbij u elke setting onder een unieke naam opslaat zodat u deze eenvoudig op een later moment kunt oproepen; Belangrijk bij het zingen en praten is dat we geen "feedback" krijgen (ook wel rond zingen genoemd in het Nederlands). Dit kunnen we bereiken door de microfoon dichter bij uw mond te houden en dan tijdens het zingen de "mic gain" knop zo af te stellen dat het lampje naast de knop niet meer oranje gaat knipperen. Het risico op rondzingen kan ook worden verlaagd door de opstelling van de luidsprekers zodanig te kiezen dat deze niet uitstralen in het gebied waar de microfoon zijn signaal oppakt. Heeft u nog geen microfoon, kies dan bij de aanschaf voor een (semi)professionele zangmicrofoon. Deze zijn vooral gericht op het oppakken van het geluid aan de voorzijde en minder rondom gevoelig. Dit type microfoons zijn erop gericht om het risico op rondzingen tot het minimum te beperken. Zodra dit juist is afgesteld kunt u bijv. een MIDFILE starten en mee zingen. Luister vooral naar de balans tussen de song en uw stem. Bij de ene MIDIFILE is het geluid hard en moet u uw microfoon harder zetten op het mix paneel bij "BALANCE 1/2". Zelfs dan kan het voorkomen dat de balans niet goed is. Dan stellen we het geluid van de MIDIFILE (genoemd "SONG" op de "BALANCE 1/2" bar) wat zachter in. 41

42 VOCAL HARMONY Vocal Harmony (VH) is in de Tyros veel meer dan een gimmick. Alle parameters omtrent harmonie, stemsoort, effecten en equalizing zijn naar wens in te stellen. Elke muziekstijl heeft zo zijn eigen conventies wat betreft achtergrondzang en de samenklanken die daarbij voorkomen. Country, jazz of schlagers mogen niet met elkaar verward worden. De Tyros bevat in ieder geval voldoende Vocal Harmony Types om alle genres te bestrijken. Van strakke pop-achtergrondzang tot zwoele 'close harmony'-presets. VH is een volledig op zichzelf staand onderdeel van uw instrument. De VH presets zijn geen klanken die in uw instrument aanwezig zijn zoals bijv. een piano- of gitaarklank. De basis van datgene wat VH aan uw sound toevoegt is afkomstig van het signaal dat via de microfoon ingang binnenkomt, de zogenaamde leadstem. Uitgezonderd bijzondere situaties kunt u ervan uitgaan dat VH niets doet als u niet zelf zingt via de op uw instrument aangesloten microfoon. Simpel gezegd bestaat de VH techniek uit het opnemen van uw stem, daarop een analyse uitvoeren en de opgenomen stem wijzigen conform de gekozen VH preset en dit alles nagenoeg real-time. De processoren in muziekinstrumenten worden steeds krachtiger en met de komst van VH 2 in Yamaha instrumenten is een flinke stap vooruitgezet maar eerlijkheidshalve dient te worden vermeld dat perfectie hierin nog niet is bereikt. VH is vergelijkbaar met de HARMONY knop zoals u deze al kent uit de VOICE sectie. Wat de HARMONY knop doet met klanken die u op het instrument bespeeld, doet de VH knop met de VOCALS die u zingt. Een voorbeeld uitgaande van een VH preset (kwint onder, terts boven); als u in dit geval met uw linkerhand een C akkoord speelt en de noot C2 zingt, dan zal VH een G1 en een E2 aan uw leadstem toevoegen zodat het lijkt alsof u met 3 personen samen, gelijktijdig het akkoord zingt. Zingt u een tekst, dan zingen de VH toegevoegde stemmen exact dezelfde tekst met u mee. Stopt de leadzanger met zingen, dan stoppen ook de VH stemmen. De VH sectie is voorzien van verschillende presets die allen unieke eigenschappen hebben als het gaat om de stemmen die worden toegevoegd alsook de effecten die daarop kunnen worden toegepast. Als u drukt op VH TYPE SELECT krijgt u een overzicht van de beschikbare presets. 42

43 U kiest 1 van de PRESETS en drukt daarna op EDIT om de instellingen van de betreffende PRESET te wijzigen. Vaak komt het voor dat de balans tussen de LEAD stem en de VH stemmen niet in balans is. Uw LEAD stem moet altijd duidelijk bovenop de toegevoegde stemmen liggen. Het wordt niet voor niets de LEAD (leidende) stem genoemd. In het Vocal Harmony Edit-scherm kan de anatomie van de samenzang worden bepaald. De Chordal Type-keuzelijst geeft diverse harmonisatieopties voor verschillende 'liggingen'. Kies of u één stem boven en twee onder uw 'lead' wilt hebben of drie stemmen onder uw zang of een van de andere Chordal Types. Dankzij diverse Vocal Effects, galm en chorus kunt u de achtergrondzang met de Tyros geheel naar uw hand zetten. Het Harmony Assign-scherm biedt muziektechnische instellingen met onder meer 'voicing' (Session Table) en Key Type (majeur, 2x mineur). Goed nieuws voor wie onvast is qua stem: de Pitch Correct Mode trekt uw zang naar zuivere frequenties. De mate waarin Pitch Correct ingrijpt kunt u instellen. U zult vele uren plezier beleven aan het experimenteren met VH en tot verrassende resultaten komen. Toch moeten we ook een kanttekening plaatsen. VH is GEEN achtergrondkoor maar een gemanipuleerde verveelvoudiging van de LEAD zang. Dit is iets wat in de praktijk niet of nauwelijks voorkomt. Uw originele stem verdubbelen met een stem die 2 octaven hoger klinkt zal er niet toe leiden dat Marianne Weber met u meezingt. In een refrein 4 stemmen toevoegen om zo het achtergrondkoor van Frans Bauer te laten meezingen zal niet het gewenste effect opleveren. Een achtergrondkoor zingt vaak andere woorden en/of in een andere timing dan de leadstem. VH op deze wijze inzetten zal ertoe leiden dat u onnatuurlijk klinkt en bij veelvuldig gebruikt leiden tot ergernissen bij uw toehoorders. Gebruik VH op een subtiele manier en alleen daar waar het kan. Laat VH uw leadstem dragen, subtiel ondersteunen daar waar VH thuishoort, in de achtergrond. Ga ermee aan de slag, in een eventueel volgende workshop zullen we hierop dieper ingaan en u alle mogelijkheden tonen en uiteraard ook laten horen. 43

44 YAMAHA NOTESTAR APP Het gebruik van bladmuziek is niet langer beperkt tot hetgeen u op papier beschikbaar heeft. Geen gezeul meer met boeken en mappen vol bladmuziek, maar één apparaat van 600 gram waarmee je altijd alles bij de hand hebt. Net als bij studieboeken kan het zinvol zijn uw bladmuziek digitaal te maken. Yamaha helpt daarbij met een nieuwe app waarmee u uw bladmuziek op de ipad kunt meenemen. De app is uitgebracht door Yamaha Music Interactive en is geavanceerder dan zomaar een app die PDF bestanden kan vertonen. De app synchroniseert namelijk met professioneel opgenomen audio, waardoor u handsfree kunt spelen. U kunt meespelen, alsof u in de band zit. De pagina s slaan automatisch om, waarbij u kunt kiezen uit meerder lay outs en groottes van het notenschrift. U kunt de app staand of liggend gebruiken en er zit ook een metronoom in om te zorgen dat u de juiste maat vasthoudt. Yamaha heeft het slim bekeken, want de app is gratis, maar om muziek te kunnen lezen moet u bladmuziek aanschaffen voor 2,99 per stuk. Bij het installeren krijgt u één muzieknummer gratis. NoteStar is vooral gericht op Yamaha Clavinova en keyboard spelers. 44

45 YAMAHA MFC10 FOOTCONTROLLER De Yamaha MFC10 is hét pedaal voor de Tyros muzikanten. Met dit pedaal kunt u bijna het hele keyboard met uw voeten bedienen, zodat u de handen vrijhoudt om te spelen. U heeft verschillende functies voor de voetpedalen, zoals sustain, starten van style en songs, naar de volgende registratie schakelen en nog veel meer. U kunt met 10 voetpedaal knopen 30 verschillende functie opdrachten vastleggen met een keuze uit 70 functies. Instellen van MFC10 1. Druk op [Function]; 2. Druk op [Midi]; 3. Druk dan op midi instelling [All Parts]; 4. En druk rechts onderin op [EDIT]; 5. Ga met de tabblad knoppen naar tabblad pagina [MFC10]; Nu bent u in het tabblad van de MFC10 gekomen hier kunt u alle functies gaan toewijzen en ook later weer wijzigen. Rechts in het scherm kunt u kiezen welk midi kanaal u wilt gebruiken. Zet deze op A of B (zie achterzijde Tyros). Zijn deze outputs allebei "vrij" zet dan het midikanaal op A. Onder deze midikanalen kunt u ook het channel nummer invullen. Het kanaal moet staan op CH 16 welke u met doorbladeren kunt instellen. U kunt nu alle 30 switch nummeropdrachten (0-29) " EEN FUNCTIE TOEWIJZEN". Als u hiermee klaar bent gaan we dit eerst bewaren (saven): 1. Druk op [Exit]; 2. Ga met de tabbladbladerfunctie naar [User] en klik op [Save]; 3. Geef de nieuwe Midi instellingen een naam bijv. MFC; 4. En klik op [OK] en dan het scherm verlaten door op [EXIT] te drukken; (Midi)instellingen staan nu opgeslagen in het user geheugen op je Tyros. FC5: Voor elektronische toetsinstrumenten met een ingang waarop 'SUSTAIN' staat vermeld, wordt de FC5 op dezelfde manier gebruikt als op een akoestische piano. De FC5 kan ook als FS-regelaar worden gebruikt bij Yamaha Keyboards. Prijsindicatie: 25,00 FC4 (lepel pedaal): Voor elektronische toetsinstrumenten met een ingang waarop 'SUSTAIN' staat vermeld, wordt de FC4 op dezelfde manier gebruikt als op een akoestische piano. De FC4 kan ook als functie regelaar worden gebruikt bij Yamaha Keyboards zoals de FC5. Prijsindicatie: 49,00 FC7: Voor elektronische toetsinstrumenten met een ingang waarop 'FOOT CONTROLLER' staat vermeld, kan de FC7 worden gebruikt als regelpedaal voor volume, expressie en toewijsbare regelingen. De FC7 heeft ook een fortissimofunctie waarmee u bepaalde gedeelten van uw spel kunt accentueren. De pedaalhoek is ook nog aanpasbaar voor als u zittend of staand speelt. Prijsindicatie: 59,00 Al deze pedalen zijn aan te sluiten op Yamaha Keyboard of/en op MFC10 45