Proefbedrijf pluimveehouderij vzw Departement Welzijn, Economie en Plattelandsbeleid Poiel Geel

Transcriptie

1 Proefbedrijf pluimveehouderij vzw Departement Welzijn, Economie en Plattelandsbeleid Poiel Geel Jaarverslag 2015

2 Colofon Verantwoordelijke uitgever: Johan Zoons, directeur Depotnummer: D/2015/0180/67 Departement Welzijn, Economie en Plattelandsbeleid EVAP Proefbedrijf Pluimveehouderij VZW Poiel Geel Telefoon: Fax: Ondernemingsnummer: BE

3 Inhoud Voorwoord...4 Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw...6 Onderzoek...12 Vleeskuikens...12 Leghennen...19 Biologische pluimveehouderij Voorlichting Evenementen Communicatie Partners Jaarverslag Pluimveehouderij

4 4 Jaarverslag Pluimveehouderij Voorwoord In 2015 is de Oscar voor beste film naar Birdman van de regisseur Alejandro González Iñárritu gegaan. Een verhaal over een man die al zijn tijd, energie en geld steekt in een zelfgeschreven Broadway-stuk en alles doet om er een succes van te maken. Ondanks de naam heeft de prent niets met kippen te maken. Toch zie ik wat gelijkenissen met het verhaal van het Proefbedrijf Pluimveehouderij. Ook wij de provincie Antwerpen, de Vlaamse Overheid, en de pluimveesector hebben zowel onze liquide middelen als onze goede naam geïnvesteerd in de nieuwe stallen van het Proefbedrijf. En dit met de bedoeling om deze site uit te bouwen tot een onderzoekscentrum van Europees topniveau. Daarom hebben we in 2015 veel aandacht gegeven aan het uitbreiden van ons internationaal netwerk. Zo organiseerden we in juni een workshop rond het onderzoek naar de rode vogelmijt, in de schoot van een COST-actie (de European Cooperation in Science and Technology ). Hiervoor kwamen twintig onderzoekers uit twaalf Europese landen naar het Proefbedrijf om kennis en ervaringen uit te wisselen. In juli trokken we naar de Wereldexpo in Milaan, samen met 8 andere bedrijven en 3 onderzoeksinstellingen, om deel te nemen aan het B2Bevenement van de provincie Antwerpen. Tal van Europese én internationale bedrijven maakten daar hun opwachting. De perfecte gelegenheid om nieuwe contacten te leggen, dus. En het houdt niet op: in maart 2016 komt ook de Europese Werkgroep rond Management en Dierenwelzijn van de World s Poultry Science Association samen in Antwerpen.

5 Het onderzoek op het Proefbedrijf is er steeds op gericht om de pluimveehouders te helpen op een efficiënte en duurzame manier kippenvlees en eieren te produceren. Maar we gaan ook verder. Om te verduurzamen en maatschappelijk verantwoord te ondernemen, hebben we zes pijlers om in het achterhoofd te houden. Zo streven we naar betere voeding en volksgezondheid; minder kosten, beter investeren en rendement; meer tewerkstelling en betere arbeidsomstandigheden; zuiniger omgaan met grondstof en energie; minder impact, uitstoot en hinder; en beter dierenwelzijn. Iedereen op deze aarde heeft wel dromen, ambities, doelen te verwezenlijken. Je hebt ze in kleine en grote vormen, van een diep persoonlijke aard of met een breed maatschappelijk draagvlak. Soms mikken we op iets vanuit een persoonlijke passie, soms doen we het voor de prestige en erkenning, en soms proberen we gewoon van de wereld een betere plek te maken. In een utopische wereld is geen droom te groot, en geen dromer te klein. In de realiteit moeten we echter vaak compromissen sluiten en zelfs van bepaalde wegen afstappen. Vooral samenwerking is belangrijk om zoveel mogelijk doelen te bereiken. Zowel de samenwerking binnen een team, als de samenwerking met partners. Het Proefbedrijf is 2016 gestart met de uitbreiding van het team door enkele nieuwe aanwervingen zowel bij de onderzoekers als de dierverzorgers. En de zoektocht naar projecten in samenwerking met andere onderzoeks- en onderwijsinstellingen gaat ook verder. Zo zorgen we er voor dat de kwaliteit van het onderzoek op het Proefbedrijf Pluimveehouderij nóg stijgt. Of onze inspanningen vruchten afwerpen, gaat u kunnen zien op de jaarlijkse studiedagen van het Proefbedrijf, en in de onderzoeksrapporten die we publiceren. Ondertussen kunt u in dit jaarverslag lezen wat onze onderzoekers en dierverzorgers in 2015 alvast gepresteerd hebben om onze dromen waar te maken. Ludwig Caluwé Gedeputeerde voor landbouw 5 Jaarverslag Pluimveehouderij

6 6 Jaarverslag Puimveehouderij Pluimveehouderij Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw Het Proefbedrijf Pluimveehouderij is als provinciaal praktijkcentrum voor de pluimveehouder uniek in België. We voeren open en neutraal praktijkonderzoek. Dit gebeurt in dezelfde omstandigheden als bij de leghennen- en vleeskippenhouder. De theoretische kennis wordt getest en aangetoond onder praktijkomstandigheden. De klemtoon ligt op de efficiëntie van de pluimveehouderij, economische duurzaamheid en maatschappelijke oplossingen voor dierenwelzijn, zowel voor leghennen als voor vleeskippen. Door directe communicatie met de pluimveehouders, kunnen actuele thema s onderzocht worden met het oog op huidige en toekomstige vragen en noden uit het veld. Het Proefbedrijf Pluimveehouderij beschikt over alle faciliteiten om deze vragen te onderzoeken. We werken ook samen met andere onderzoekscentra en pluimveehouders. Bovendien werken we mee aan praktijkonderzoek biologische pluimveehouderij. Hoewel we een bedrijf zijn van de provincie Antwerpen en gevestigd zijn in Geel, werken we uiteraard over de provincie- en zelfs landsgrenzen heen, en dus voor elke geïnteresseerde pluimveehouder. In België zijn we trouwens het enige proefstation dat specifieke expertise in de pluimveesector op praktijkschaal heeft opgebouwd.

7 Om te verduurzamen en maatschappelijk verantwoord te ondernemen, stellen we aan onszelf zes belangrijke streefdoelen, die ook in al ons onderzoek terugkomen: > Betere voeding en volksgezondheid > Minder kosten, beter investeren en rendement > Meer tewerkstelling en betere arbeidsomstandigheden > Zuiniger omgaan met grondstof en energie > Minder impact, uitstoot en hinder > Beter dierenwelzijn Met deze pijlers in het achterhoofd, brengen we het duurzaam evenwicht in praktijk. Doelstellingen Strategische doelstelling Het opzetten van eigen, objectief en praktijkgericht onderzoek met betrekking tot relevante productietechnische bedrijfsaspecten Een efficiënte en zinvolle communicatie en een intensieve dialoog met de Vlaamse vleeskuikenhouders en de Vlaamse leghennenhouders onderhouden De operationele doelstellingen voor 2015 Op basis van praktijkonderzoek publieke kennis genereren voor de vleeskuikenhouders/vleeskuikensector en leghennenhouders/leghennensector. In groepsverband leerlingen en studenten uit het landbouwonderwijs ontvangen omdat ze potentiële nieuwe pluimveehouders zijn. Actief participeren in de volgende externe netwerken: Technopool Pluimvee, Praktijkcentrum Pluimvee, World s Poultry Science Association (WPSA) en Coördinatie- Centrum praktijkonderzoek Biologische Teelten (CCBT) Behaald 7 Jaarverslag Pluimveehouderij

8 8 Jaarverslag Pluimveehouderij Organogram Stielmannen (4/5) Ivo Hoekx Sofie Dams Stielmannen (1/2) Chris Smets Ger Dekkers Proefbedrijf Pluimveehouder vzw Stielmannen Hüseyin Celik Jeroen Brands Silke Sterckx Els Vleugels Marcel Verreydt Veerle Vanberghen Bram Dockx Experts Kris De Baere Ine Kempen Nathalie Sleeckx Ellen Vervaet Teamverantwoordelijke Johan Van Turnhout Ploegverantwoordelijke Johan Zoons Directeur Johnny Nys polyvalent medewerker Hilde Huybrechts boekhoudster* Evelien Aerts communicatieadviseur* Gert Verhoeff Poetsman (1/2) * 1 dag per week ondersteuning vanuit het hoofdbestuur

9 Infrastructuur Onze stallen zijn conform heel wat nieuwe milieueisen voor landbouwers, en we passen de nieuwste inzichten toe om het energieverbruik en de milieu-impact te minimaliseren. Omwille van de hygiëne zijn de stallen van elkaar gescheiden door middel van hekken en een zogenaamde hygiënesluis, waar je verplicht wordt bedrijfskledij en laarzen aan te trekken en door ontsmettingsbakken te lopen. Op die manier vermijden we dat er ongewenste bezoekers in de vorm van bacteriën, virussen en dergelijke in de stallen komen. Toch is de toegankelijkheid van de stallen voor externe bezoekers erg belangrijk. Pluimveebedrijven bezoeken is wegens de sanitaire veiligheidsvoorschriften van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) een omslachtige bezigheid. De nieuwe stallen hebben daarom aparte bezoekersgangen gekregen, die voldoen aan de voorschriften. 9 Jaarverslag Pluimveehouderij

10 10 Jaarverslag Pluimveehouderij Leghennenstal De nieuwe leghennenstal heeft een capaciteit van leghennen. Ze zijn ondergebracht in de meest courante systemen en zijn onderverdeeld in 12 proefafdelingen: - 4 afdelingen met volière waar de leghennen zich omhoog bewegen binnen het systeem (colony-type van Big Dutchmann); - 4 afdelingen met volière waar de leghennen zich omhoog beweging buiten het systeem (Bolegg Terrace van Vencomatic); - 4 proefafdelingen met verrijkte kooien (Specht). Elke afdeling heeft een afzonderlijke klimaatsturing. Een gedeelte van de inkomende lucht kan verwarmd worden door een warmtewisselaar. Uitgaande lucht wordt via een centraal kanaal afgezogen naar een uitlaattoren. Het is een geautomatiseerd systeem dat zorgt voor voldoende luchtverversing met een minimaal energieverbruik. Dit maakt het mogelijk om de warmte te recupereren, de mestdroging energetisch efficiënter te maken en technieken te onderzoeken die de emissies van fijn stof, ammoniak en andere schadelijke stoffen reduceren. De eieren worden automatisch per proefgroep verzameld. Zo kunnen de eieren van verschillende proefgroepen met elkaar vergeleken worden. Via de centrale spijlenband worden ze getransporteerd naar een gloednieuwe sorteer- en inpakmachine, de Staalkat Alpha van Sanovo. Deze machine gebruikt een cameratechniek om de eikwaliteit te bepalen en slaat deze op voor verdere analyse. Nadien worden de eieren automatisch gesorteerd om vervolgens ingepakt te worden door één en dezelfde machine.

11 Vleeskuikenstallen Onze twee klassieke vleeskuikenstallen hebben samen een capaciteit van kuikens. Elke stal is opgedeeld in een linker- en rechtergedeelte. Zo krijg je in totaal vier onafhankelijk gestuurde klimaatafdelingen (A, B, C en D). Elke klimaatafdeling bestaat op haar beurt nog eens uit vier zogenaamde proefeenheden (1, 2, 3 en 4). Elke proefeenheid heeft een eigen voeder- en watersturing. Al die verschillende proefeenheden hebben we nodig om zoveel mogelijk verschillende technieken tegelijkertijd uit te testen in ons vleeskuikenonderzoek. Door hun unieke indeling weet je steeds over welke proefeenheid er gepraat wordt. In de nieuwe vleeskuikensstal is plaats voor extra vleeskuikens. Dit brengt de capaciteit van het Proefbedrijf Pluimveehouderij op vleeskuikens. De nieuwe stal bestaat uit 8 volledig gescheiden klimaatafdelingen voor telkens 2250 kuikens, die dan ook nog eens telkens in twee proefgroepen worden gesplitst. Per afdeling is er een aparte klimaatregeling voorzien, die ook alle klimaatgegevens registreert. De buitenlucht komt binnen via openingen in de zijmuur van de stal. De lucht passeert eerst door een conditioneringsruimte waar ze gekoeld of opgewarmd kan worden. De uitgaande lucht wordt met ventilatoren afgezogen naar twee uitlaattorens. In deze torens is ruimte voorzien om in de toekomst ook technieken voor luchtzuivering te analyseren. 11 Jaarverslag Pluimveehouderij

12 12 Jaarverslag Pluimveehouderij

13 Zowel de Algemene Vergadering als de Raad van Bestuur van de vzw zijn voor het grootste deel samengesteld uit provincieraadsleden uit de provinciale Raadscommissie Landbouw. De Algemene Vergadering en Raad van Bestuur zijn samengekomen op 22 januari, 18 juni en 19 november. In de Algemene Vergadering van 22 januari werd de vervanging goedgekeurd van Didier Lauwerysen door Danny Coulier. Algemene vergadering en Raad van Bestuur Leden Algemene Vergadering Raad van Bestuur Ludwig Caluwé * X X Frank Geudens X Jürgen Godden X Eric Janssens X X Jan De Haes X X Loes Van Cleemput X X Bart Van Hove X X Sener Ugurlu X X Koen Dillen X X Nicole Boonen X X Katleen Van Hove X X Koen Helsen X X Nicole Naert X X Danny Thijs X X Els Baeten X Aysel Bayraktar X Maarten Puls ** X Danny Coulier *** X X Wouter Wytynck **** X X * gedeputeerde voor landbouw ** departementshoofd Welzijn, Economie en Plattelandsbeleid *** vertegenwoordiger van de Vlaamse Vereniging voor Bedrijfspluimvee- en Konijnenhouders vzw **** vertegenwoordiger van de feitelijke vereniging Belgische Boerenbond. 13 Jaarverslag Pluimveehouderij

14 14 Jaarverslag Pluimveehouderij Onderzoek Vleeskuikens Eigen onderzoek: Voer en tarwe bijmengen i.f.v. darmgezondheid Het onderzoek bij de vleeskuikens Waarom is onderzoek naar een betere is vooral gericht op de optimalisatie van darmgezondheid nodig? het bedrijfstechnische rendement binnen Kris De Baere: In de eerste plaats voor een het wettelijke kader van de Europese richtlijn die de bezetting op een vleeskuikendere dieren hebben minder geneesmiddelen beter dierenwelzijn, dat is logisch. Gezonbedrijf bepaalt. De grote uitdaging voor nodig. Dat verlaagt dus het antibioticagebruik, de vleeskuikensector is het beperken waardoor we betere voeding en daardoor ook van de sterfte bij de vleeskuikens conform de Europese richtlijn, en dit met darmgezondheid heeft natuurlijk ook effect op de betere volksgezondheid krijgen. En een betere een beperkt gebruik van antibiotica. mestproductie. Daar krijgen we dus minder impact, uitstoot en hinder.

15 En het bijmengen van tarwe is een manier om dat te verwezenlijken? Kris: Klopt. In augustus 2015 zijn we een nieuwe proef gestart, die over vier vleeskuikenrondes liep. We mengden tarwe bij vanaf dag 9, en vergeleken vier voedercombinaties: een compleet voeder, zonder bijmengen van tarwe; een aanvullend voeder met bijmenging van hele tarwe; een aanvullend voeder met bijmenging van gebroken tarwe; en tenslotte een aanvullend voeder met bijmenging van eerst hele tarwe tot dag 19, en daarna gebroken tarwe. Ine Kempen: Dat was het proefplan in onze klassieke vleeskuikenstal. In de nieuwe stal vergeleken we twee voedercombinaties: een aanvullend voeder met bijmenging van hele tarwe, waarvan het startvoeder eerst bestond uit kruimel en daarna korrelvoeder; en een analoog voederprogramma maar dan voeder in de vorm van grof meel i.p.v. korrel, zonder hele tarwe, van dag 10 tot dag 18. Kris: In de eerste ronde zagen we bij de toevoeging met gebroken tarwe duidelijk een lagere uniformiteit van de kuikens. Bij handwegingen was er een hogere variatiecoëfficient, en bij de automatische dierwegers een lagere uniformiteit. We kregen ook lagere eindgewichten. Om dit te verklaren, moeten we alle gegevens nog verder in detail bekijken. Het komt wellicht door het verschil in structuur, een selectieve opname en/of de samenstelling. > Beter dierenwelzijn > Minder impact, uitstoot en hinder > Betere voeding en volksgezondheid 15 Jaarverslag Pluimveehouderij

16 16 Jaarverslag Pluimveehouderij Eigen onderzoek: ESBL-screening i.h.k.v. volksgezondheid Wat zijn eigenlijk ESBL s, en wat doen ze in een vleeskuikenstal? Kris De Baere: ESBL is de afkorting van Extended Spectrum Bèta-Lactamases, enzymen die door bacteriën aangemaakt worden en antibiotica kunnen afbreken. Alle levende organismen bevatten bacteriën, en dus ook onze vleeskuikens. Daar is geen weg naast. Nathalie Sleeckx: Onderzoek heeft ontdekt dat er ook ESBL s zitten in het kippenvlees dat je in de winkel kunt kopen. Daarom hoor en lees je zo vaak dat je vlees goed moet verhitten tijdens het koken. Die tip is niet zomaar verzonnen. Om de grootte van het probleem in te schatten, hebben we de voorbije twee jaar een monitoring gedaan naar de aanwezigheid van ESBL s in de stallen. Zo hebben we ze één week na de opzet van de ééndagskuikens al bij een groot deel van de dieren aangetroffen. Hoe doe je dat nu precies, zo n monitoring naar ESBL s? Kris: We hebben stalen genomen door middel van cloaca-swabs. Dit deden we bij 10 kuikens per afdeling, en op drie tijdstippen tijdens de ronde: op dag 0 (bij aankomst en voordat de kuikens in de stal kwamen), op dag 7 en op dag 35. En de resultaten? Nathalie: Op dag 0 konden we weinig of zelfs geen EBSL s aantonen. Behalve in ronde 5 en 11; daar waren op respectievelijk 9 en 12 van de 40 onderzochte swabs ESBL s aanwezig. Op dag 7 zagen we dan dat de ESBL s sterk waren toegenomen, met gemiddeld 15 van de 40 stalen positief. Dit aantal bleef stijgen, zodat op dag 35 gemiddeld 22 van de 40 stalen positief waren. Tussen de rondes zagen we tevens grote verschillen in het aandeel kuikens met ESBL s. Is er misschien een verschil tussen jullie nieuwe vleeskuikenstal en de klassieke stallen? Ine Kempen: Nee. Toen we de nieuwe vleeskuikenstal in september 2014 in gebruik namen, zijn we daar ook meteen gestart met het nemen van de cloaca-swabs. Hierdoor bleek dat het aandeel kuikens met ESBL s in de nieuwe stal gemiddeld op hetzelfde niveau ligt als bij de klassieke stal van 20 jaar oud. Opvallend was wel dat het aandeel kuikens met ESBL s al vanaf de eerste ronde heel hoog was. ESBL s zijn dus sowieso aanwezig. Maar kun je er ook iets tegen doen? Kris: ESBL s komen inderdaad nog steeds voor bij vleeskuikens, ook al wijst onze monitoring op een dalende resistentie. Maar er is een globale aanpak nodig over de hele vleeskuikenproductiekolom om de ESBL-resistentie te verlagen. Het is noodzakelijk dat alle schakels in die keten aan goede hygiëne en bioveiligheid doen, niet alleen de pluimveehouder op bedrijfsniveau. Nathalie: Om resistentie te verminderen, moet je eerst het antibioticagebruik verminderen. Of als er

17 toch een behandeling nodig is, het antibioticum correct en verantwoord gebruiken: enkel op basis van de diagnose van de dierenarts, aangevuld met bacteriologische testen en een antibiogram, en natuurlijk ook steeds aan de juiste dosis. Zo kan de pluimveehouder via het bedrijfsmanagement inspelen op een betere diergezondheid en zo de nood aan diergeneesmiddelen verminderen. > Beter dierenwelzijn > Betere voeding en volksgezondheid > Zuiniger omgaan met grondstof en energie > Minder impact, uitstoot en hinder Onderzoek met partners: Project Gezonde kuikens door een optimale ventilatie / klimaatregeling De grote uitdaging voor de vleeskuikensector is om de sterfte in de hand te houden en tegelijk het gebruik van diergeneesmiddelen te verminderen. Maar hoe pakt een pluimveehouder dit concreet aan? Kris De Baere: De klimaatregeling is de belangrijkste technische managementtool waarmee de pluimveehouder hierop kan inspelen. Door een optimale instelling beïnvloed je niet alleen de gezondheid van de kuikens, maar ook de techni- sche prestaties van de kuikens en de milieu-impact van het bedrijf op de omgeving. Bovendien moet je de klimaatregeling ook zo afstellen, dat de energiekosten op je bedrijf in balans zijn met de andere productiekosten. Wat wil zeggen dat ze niet hoger moeten zijn dan noodzakelijk. Ellen Vervaet: Er is weinig andere keuze. De Europese wetgeving hieromtrent legt immers strikte normen op aan de toelaatbare bezettingsdichtheid. Deze hebben een grote impact op het bedrijfsrendement. Door de toenemende antibioticaresistentie, is de maatschappelijke druk op het verminderen van het diergeneesmiddelengebruik sterk toegenomen. Tijd dus voor een project. Wat onderzoeken jullie dan precies? Kris: We willen de pluimveehouders informeren en sensibiliseren via de demonstratie van goede en vernieuwende ventilatietechnieken. Dit doen we gedurende een tiental rondes. Het stalconcept van onze nieuwe vleeskuikenstal laat toe om inkomende lucht te conditioneren. We koelen of verwarmen de verse buitenlucht vooraleer deze in de dierruimte komt. De stal beschikt 17 Jaarverslag Pluimveehouderij

18 18 Jaarverslag Pluimveehouderij over acht afdelingen van 112,5m². We kunnen het klimaat van elke afdeling afzonderlijk regelen. Ook is er een interne luchtcirculatie en een centrale luchtafzuiging. Perfect dus om nieuwe technieken toe te passen en te vergelijken. Nathalie Sleeckx: Ook in de klassieke vleeskippenstal met vier afdelingen is het mogelijk om het klimaat te regelen op basis van temperatuur, relatieve vochtigheid en CO2. Ze beschikt immers nog steeds over de vereiste verwarmings-, ventilatie- en vernevelingstechnieken. Waarom is het stalklimaat eigenlijk zo belangrijk? Kris: Stalklimaat beïnvloedt ook de strooiselkwaliteit. En bij vochtig strooisel neemt de incidentie aan borstbevuiling en voetzool- en hakletsels toe. Daarom scoren we deze parameters op het einde van de ronde. De bevindingen koppelen we aan de diergezondheid, zoötechnische prestaties van de kuikens en het stalklimaat. Gedrag, dierenwelzijn en gezondheid zijn drie belangrijke parameters in het kader van duurzaamheid. Ellen: Onze partner in dit project, de onderzoeksgroep Dier & Welzijn van de K.U. Leuven campus Geel, volgt tijdens deze proeven een aantal gemerkte kuikens op. Dit zowel via gedragsobservaties als automatische systemen. Het voordeel van automatische systemen is dat de kuikens 24 uur op 24 worden opgevolgd, ook in het duister. Het gebruik van de ruimte (spatiale distributie en activiteit) is onder andere ook aan het stalklimaat gerelateerd. In dit project werken het Proefbedrijf Pluimveehouderij en de onderzoeksgroep Dier & Welzijn van K.U.Leuven - campus Geel samen rond de optimalisatie van het stalklimaat. Dit demonstratieproject loopt over een periode van 2 jaar. Dit project wordt gesubsidieerd door het Departement Landbouw en Visserij in het kader van het Vlaams Programma voor Plattelandsontwikkeling (PDPO). > Beter dierenwelzijn > Minder kosten, beter investeren en rendement

19 De ontwikkeling van het verteringstelsel begint pas na de opname van het eerste water en voeder. Vermits het maagdarmstelsel het grootste afweerorgaan vormt, is de immuniteitsopbouw rechtstreeks verbonden aan de ontwikkeling van het verteringsstelsel. Het is dus belangrijk dat de kuikens zo snel mogelijk voeder en water gaan opnemen. proefbedrijf pluimveehouderij vzw departement welzijn, economie en plattelandsbeleid poiel Geel mededeling 74 proefbedrijf pluimveehouderij vzw een vlotte opstart legt de basis voor een gezond koppel en goed resultaat KrIs DE BaErE Onderzoek met partners: Project Een goede start van jonge vleeskuikens, de sleutel voor lager antibioticagebruik, beter dierenwelzijn en een verhoogd bedrijfsmanagement Waarom is het cruciaal de jonge ééndagskuikens op een juiste manier op te vangen? Ine Kempen: Dat is een essentiële start voor het verloop van een goede vleeskuikenronde. Hierbij zijn het stalklimaat, de vloertemperatuur, en de water-, voer- en kuikenkwaliteit van belang. Dit geeft je een technische managementtool om de sterfte te beperken. Belangrijk, want volgens de Europese richtlijn kun je zo de bezetting optrekken tot 42kg per m². Kris De Baere: Dankzij onze proefstal met 12 apart te sturen klimaatafdelingen, vangen we ééndagskuikens op van verschillende tomen moederdieren. Die houden we in gescheiden compartimenten. We verzamelen alle kennis rond opvang van ééndagskuikens uit literatuur, expertise, en de resultaten van monitoring en coaching. Die passen we toe tijdens zes rondes. De focus ligt tegelijk op het beheersen van het stalklimaat. Hoe werkt die monitoring en coaching precies? Ine: Eerst gaan we op zoek naar 50 vleeskuikenbedrijven. Via monitoring kijken we naar de Het gebruik van diergeneesmiddelen beperken en de sterfte in de hand houden zijn de komende jaren grote uitdagingen voor de vleeskuikensector. Enerzijds vormt de toenemende antibioticaresistentie een grote bedreiging voor zowel mens als dier, anderzijds is de sterfte (in de Europese wetgeving m.b.t. dierenwelzijn) de bepalende factor voor het mogen aanhouden van de bezettingsdichtheid van 42 kg/m². Maximaal inzetten op het gezond houden van de kuikens is de boodschap. Een goede opstart van de ronde is heel belangrijk bij deze snelgroeiende dieren met een korte cyclusduur. Op het Proefbedrijf Pluimveehouderij hebben we de voorbije jaren veel aandacht besteed aan het optimaliseren van de opvang van ééndagskuikens. In dit artikel bespreken we een aantal belangrijke vaststellingen uit het onderzoek. Kuiken in ontwikkeling Bij hun aankomst op het vleeskuikenbedrijf zijn de ééndagskuikens nog volop in ontwikkeling: hun immuniteitssysteem functioneert nog niet optimaal, het darmslijmvlies en de darmflora zijn nog in opbouw, de kuikens zijn afhankelijk van de omgevingswarmte om hun eigen lichaamstemperatuur op peil te houden. Vlakbij de drinklijnen een strook kuikenpapier leggen met daarop een laagje voeder, maakt het voeder vlot bereikbaar vlakbij het water en draagt zo bij tot een snelle voeder- en wateropname. Belangrijk is om de drinklijnen op de juiste hoogte te hangen en op de drinklijnen een gepaste waterdruk te voorzien. Het knisperende geluid van het kuikenpapier werkt tevens stimulerend, het trekt andere kuikens aan naar de plaats waar water en voeder vlak bij elkaar vlot bereikbaar zijn. Bovendien vormt het kuikenpapier dat bovenop de strooisellaag ligt, ook een isolerende laag ten opzichte van de (koudere) vloer. Naast het vlot beschikbaar stellen van water en voeder is het noodzakelijk om te zorgen voor een optimaal klimaat op dierniveau, dus op het strooisel net boven de vloer. Op dierniveau is een ideaal klimaat nodig qua temperatuur, relatieve vochtigheid, luchtsnelheid en luchtkwaliteit. De jonge kuikens kunnen immers nog maar in héél beperkte mate hun eigen lichaamstemperatuur regelen en zijn dus afhankelijk van de omgevingswarmte om hun temperatuur op peil te houden. Het duurt tot dag 12 à 14 vooraleer het vermogen om hun eigen lichaamstemperatuur te regelen, volledig ontwikkeld is. Klimaat op dierniveau Bij de opzet van de kuikens wordt meestal een staltemperatuur van 34 à 35 C vooropgesteld. Maar eigenlijk zegt de staltemperatuur op zich onvoldoende over het werkelijk klimaat op dierniveau. Dit wordt niet alleen bepaald door de temperatuur net boven het strooisel, maar ook door de relatieve vochtigheid en luchtsnelheid. Voor de jonge kuikens mag er op dierniveau enkel een heel rustige luchtbeweging zijn. Een luchtsnelheid van 0,1 à 0,2 m/s geldt hier als norm. 1 MEDEDELING 74 wijze waarop de pluimveehouders hun ééndagskuikens opvangen. Hun bedrijfsdierenartsen volgen voor ons enkele parameters op. Op dag 0 registreren ze het gemiddeld gewicht, de gemiddelde rectale temperatuur, de stal- en vloertemperatuur, en de kwaliteit en temperatuur van het drinkwater. Kris: Op dag 1 bekijken ze de kropvulling, en berekenen ze opnieuw de gemiddelde rectale temperatuur. Ine: En op dag 7 is het terug de beurt aan het gemiddeld gewicht, de drinkwaterkwaliteit, en ook de uniformiteit van de ééndagskuikens. De pluimveehouder houdt dan nog zelf dagelijks de sterfte bij. Nathalie Sleeckx: Daarnaast zorgen we voor een intense coaching van vijf vleeskuikenbedrijven gedurende zes rondes. Dit doen we uiteraard in samenspraak met de broeierijen en bedrijfsdierenartsen. We voeren dezelfde metingen uit als bij de monitoring. Ook bepalen we de kuikenkwaliteit via de Pasgar-score. En volgen we het temperatuurverloop tijdens de eerste levensweek. 19 Jaarverslag Pluimveehouderij

20 20 Jaarverslag Pluimveehouderij In samenwerking met Vakgroep Pluimvee van Boerenbond, de Vlaamse Vereniging voor Bedrijfspluimveehouders, de Beroepsvereniging Fokkers en Broeiers en de bedrijfsdierenartsen startten we in 2015 met het project rond opvang van eendagskuikens. Dit onderzoek volgt de Europese richtlijn over bezettingsnormen bij vleeskuikens. Het project loopt gedurende drie jaar. Dit demonstratieproject wordt gesubsidieerd door het Departement Landbouw en Visserij van de Vlaamse Overheid in het kader van het Vlaams Programma voor Plattelandsontwikkeling (PDPO). > Beter dierenwelzijn > Minder kosten, beter investeren en rendement

21 Onderzoek met partners: Biocamrisk In 2015 is het project Biocamrisk van start gegaan. Dit is een project rond het gebruik van biociden op varkens- en pluimveebedrijven en relatie tot de antimicrobiële resistentieproblematiek. In 2015 heeft het Proefbedrijf nog geen bijdrage geleverd aan dit project, daar dit pas voorzien is vanaf Onderzoek i.s.m. bedrijven In de subsidieportefeuille voor KMO s van het IWT stelden we onze proefstallen en kennis ter beschikking voor de firma Porphyrio en hun ontwikkeling van een algoritme voor automatische wegingen bij vleeskuikens. Dit project wordt gefinancierd door Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Projectleider is het Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek (ILVO). Universiteit Gent (UGent) is ook een partner. Het project loopt voor het Proefbedrijf Pluimveehouderij in het 2de werkjaar van het project en de eerste helft van het 3de projectjaar. Het project startte op 1/1/ Jaarverslag Pluimveehouderij

22 22 Jaarverslag Pluimveehouderij Leghennen Het onderzoek bij de leghennen wordt vooral ingegeven door het verbod op klassieke batterijkooien, waardoor de grootste uitdaging voor de sector het produceren van eieren op een duurzame wijze is geworden. Het aspect duurzaamheid behelst hier niet enkel dierenwelzijn, maar ook milieuaspecten en arbeidsomstandigheden. In de nieuwe leghennenstal op het Proefbedrijf worden drie verschillende huisvestingssystemen opgevolgd. In het onderzoek legden we de focus op het verlengen van de legcyclus en het verbeteren van arbeidsomstandigheden door middel van stofreductie. Eigen onderzoek: effect van lichtsturing tijdens de eerste weken op het leghennenbedrijf, én het effect van verschillend calciumgehalte in voor- en namiddagvoer Waarom is het zo interessant om leghennen langer aan te houden? Nathalie Sleeckx: Om te beginnen heb je dan minder kosten, kun je beter investeren en heb je een beter rendement. Je moet als pluimveehouders immers minder vaak een koppel aankopen. Welke factoren spelen een rol bij het langer aanhouden van leghennen? Ine Kempen: De grootste uitdaging voor de pluimveehouders is de eikwaliteit. De reden hiervan, is de manier waarop een hen de

23 economie en plattelandsbeleid poiel Geel proefbedrijf pluimveehouderij vzw departement welzijn, proefbedrijf pluimveehouderij vzw effect van lichtsturing tijdens de eerste weken op het leghennenbedrijf Resultaten van de eerste ronde in de nieuwe leghennenstal deel 1 NathaLIE SLEEckx Licht speelt een belangrijke rol bij leghennen. Het bepaalt het dag/nacht-ritme en stimuleert de leg bij de hennen. Met het oog op het langer aanhouden van leghennen of dus het verlengen van de legronde keken we naar het effect van lichtsturing. We voerden de lichtproef uit in alle 12 afdelingen (4 met verrijkte kooi, 4 met 1 rij volière en 4 met een 2 rijen volière) van onze nieuwe leghennenstal. In de verrijkte kooien hebben we zowel bruine als witte hennen opgezet (6144 Lohmann Brown Classic en 6144 Lohmann LSL Classic hennen in totaal). Zowel in de 1 rij volières als in de 2 rijen volières hebben we bruine hennen opgezet (respectievelijk 7680 en Lohmann Brown Classic hennen). Alle hennen kwamen van hetzelfde opfokbedrijf dat zowel over een kooi als over een volière opfok beschikt. Ze kregen allemaal hetzelfde lichtschema in de opfok. De hennen kwamen op 17 weken leeftijd op ons bedrijf aan met 10u licht. Zowel in de afdelingen met verrijkte kooien als in deze met volièrehuisvesting pasten we vanaf het aankomen op het bedrijf bij de ene helft van de hennen een trager lichtschema en bij de andere helft een sneller lichtschema toe (Figuur 1, 2, 3 en 4). We spreken hier van trage en snelle groepen maar dit verschil was niet zo extreem. Het grootste verschil tussen de twee groepen was maximum anderhalf uur (Tabel 1, 2 en 3). Bij de volièrehennen bouwden we bij de lichten ook een afbouwtijd in om het op stok gaan van de hennen te bevorderen. Een deel hiervan (t.e.m. afbouw van de hoofdverlichting) was steeds in de totale lichtduur inbegrepen. Op het moment van de opzet kregen de hennen dus 10 uur licht per dag. De trage groepen hebben we dan nog anderhalve week op 10 uur licht laten zitten terwijl de snelle groepen onmiddellijk naar 11 uur zijn gegaan. Vervolgens verlengden we wekelijks de lichtduur in functie van de conditie van de hennen. Het grootste verschil tussen beide groepen is te zien van week 18 tot en met week 21. De snelle groepen kregen tijdens die 3 weken anderhalf uur meer licht dan de trage groepen. Vanaf 22 weken waren ook de trage hennen niet meer te remmen en hebben we beslist om per halve week de hennen licht bij te geven tot ze aan het maximum aantal lichturen waren. De snelle groepen kregen een week vroeger dan de trage groepen het maximum van 15 uur licht. Op dat moment was de lichtsterkte ongeveer 18 lux. 1 MEDEDELING 76 proefbedrijf pluimveehouderij vzw departement welzijn, economie en plattelandsbeleid poiel Geel Hennen worden steeds langer aangehouden. De grootste uitdaging voor de pluimveehouders hierbij is de eikwaliteit. De reden hiervan ligt in de manier waarop een hen de schaal vormt. Een eischaal bestaat voor 97% uit calciumcarbonaat. Bij een eigewicht van g weegt de schaal zo n 7 à 7,5 gram. De calcium (Ca) in de eischaal komt via twee wegen: via de voeding (darm en dan bloed) en via de reserves van het medullair been. Deze reserves worden normaal aangevuld op het moment dat er geen eischaal wordt gevormd. Gedurende de productie van een ei moet er ongeveer 2 à 2,5 gram Ca in de eischaal worden afgezet. De calcium die op dat moment nodig is, is afkomstig uit het bloed (via de darm) en uit de botreserves. De hoeveelheid die uit het bot onttrokken wordt, hangt af van de Ca-voorziening via de voeding en het tijdstip van de dag. Het grootste deel van de eischaal wordt gevormd gedurende de nacht wanneer geen voedsel wordt opgenomen. Op dat moment wordt de extra benodigde Ca gemobiliseerd uit het medullair (=centrale of meest interne gebied) bot. Deze reserves kunnen heel snel beschikbaar worden gemaakt. Naarmate 1 MEDEDELING 77 mededeling 77 proefbedrijf pluimveehouderij vzw effect van verschillend calciumgehalte in voor- en namiddagvoer bij leghennen Resultaten van de eerste ronde in de nieuwe leghennenstal - deel 2 NathaLIE SLEEckx de hen ouder wordt, gaat de snelheid en efficiëntie waarmee dit Ca gemobiliseerd wordt, achteruit. Dit gaat vaak samen met een verminderde efficiëntie van calciumopname in de darm. Op dat moment krijgen de hennen problemen met de Ca- voorziening tijdens de nacht en gaat de schaalkwaliteit achteruit. De calciumbehoefte hangt af van het legpercentage, de ei-grootte en de calciumabsorptie ter hoogte van de darm. Oudere hennen hebben zwaardere eieren en een lagere calciumbenutting. Voor een goede werking van het calciummetabolisme en het vrijzetten van calcium uit het medullair bot zijn ook de gehaltes aan fosfor (P) en vitamine D3 belangrijk. In de huidige voerproef werd er gewerkt met P- en vitamine D3-gehaltes zoals geformuleerd in standaard scharrel legvoer (Tabel 1). voersamenstelling Voor deze eerste ronde in onze nieuwe legstal hebben we gekozen voor een voerproef bij de verrijkte kooiafdelingen. In totaal gaat het hier om hennen waarvan 6144 Lohmann Brown Classic en 6144 Lohmann LSL Classic hennen. Bij elke lijn kreeg de helft van de hennen een standaard legvoer en de andere helft een splitvoer bestaande uit een voormiddagvoer en een namiddagvoer met een verschillende formulering. De voerproef werd pas gestart bij volgroeide hennen die een stabiele voeropname hadden. Het doel van deze proef was om in de voor- en de namiddag een voer aan te bieden met een verschillend calciumgehalte. Het voormiddagvoer had een lager calciumgehalte (2,4%) ten opzichte van het namiddagvoer (3,9%). Bovendien is het totale calciumgehalte dat een hen die voor- en namiddagvoer opneemt, iets lager (3,3%) dan bij de hen die op standaardvoer (een commercieel legvoer) staat (3,6%). De bedoeling was om het calcium toe te dienen op het moment dat de hen deze het meest kan benutten ( het juiste voer op het juiste moment ) en om te kijken of de hen op deze manier in totaal een iets lager calciumgehalte kan krijgen. Calcium werd voornamelijk toegevoegd als krijtsteentjes schaal vormt. Een eischaal bestaat voor 97% uit calciumcarbonaat. Daarom hebben we een voor- en namiddagvoer vergeleken. Die hadden een verschillend calciumgehalte. Nathalie: Licht speelt ook een belangrijke rol bij leghennen. Het bepaalt niet alleen het dag/ nacht-ritme, maar stimuleert ook de leg. Daarom voerden we in alle 12 afdelingen van onze nieuwe leghennenstal een lichtproef uit. We vergeleken een traag en een snel lichtschema, en dit zowel in de verrijkte kooien als de volières. Kris De Baere: De resultaten die uit dit eigen, verkennend onderzoek naar boven zijn gekomen, waren best interessant. Daarom hebben we in samenwerking met het ILVO een doctoraatsproject opgezet, zodat we deze thema s dieper konden uitwerken. Daarover lees je verderop in dit jaarverslag meer. Onderzoek met partners: Project Potentiële bestrijdingsmethoden van Dermanyssus gallinae bij pluimvee in de praktijk Waarom is de rode vogelmijt, of de zogenaamde bloedluis een ernstig probleem binnen de pluimveesector? Nathalie Sleeckx: Bij de behandeling van een besmetting met rode vogelmijt, lopen pluimveehouders tegen een aantal moeilijkheden aan. Strenge wettelijke beperkingen, risico op residu, en opbouw van resistentie beperken de beschikbare middelen. Toch moet er iets aan gedaan worden, zowel voor het dierenwelzijn als de arbeidsomstandigheden. Ellen Vervaet: Daarom hebben we samen met Dierengezondheidszorg (DGZ) Vlaanderen een project ingediend bij de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. We testen potentiële behandelingsmethoden uit onder praktijkomstandigheden, en optimaliseren het algemeen management van de pluimveehouder. Wat voor onderzoek gaan jullie dan concreet uitvoeren? Nathalie: We testen een geïntegreerde bloedluisbestrijding uit die bestaat uit een combinatie van biologische bestrijding onder de vorm van roofmijten en het gebruik van mijtafdodende producten, die lokaal worden toegepast. De mededeling Jaarverslag Pluimveehouderij

24 24 Jaarverslag Pluimveehouderij hennen zullen dus niet rechtstreeks in contact komen met de producten. Bestaand laboratoriumonderzoek (DERGAL) toonde al het potentieel aan van een dergelijke combinatie. De toepasbaarheid in de praktijk is echter nog niet gekend. Wij testen dus deze behandelmethoden uit en beoordelen de efficiëntie en toepasbaarheid onder praktijkomstandigheden, zowel in verrijkte kooien als in volières. Ellen: Daarnaast onderzoekt onze partner DGZ welk effect een gestructureerde en planmatige begeleiding door een bedrijfsdierenarts heeft op het bedrijfsmanagement. In samenwerking met Dierengezondheidszorg Vlaanderen startten we op 1 september 2015 met het project rond de bestrijding van rode vogelmijt. Het project loopt gedurende twee jaar. Dit project wordt gefinancierd door de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Onderzoek met partners: Layerhouse We hebben in het verleden al veel gehoord over het project Layerhouse. Kun je nog even samenvatten wat daar de bedoeling van was? Ine Kempen: Met de steun van de FOD Volksgezondheid en in samenwerking met het ILVO, hebben we getracht om de volièresystemen van commerciële bedrijven te optimaliseren tot een diervriendelijkere en productievere huisvesting voor leghennen. We richtten ons daartoe op vijf veel voorkomende knelpunten binnen dit type huisvesting: borstbeenletsels, sterfte, vederpikken, productieresultaten en stofconcentratie. Het project bestond uit 4 werkpakketten, waarvan het Proefbedrijf Werkpakket 2 en 3 heeft uitgevoerd. Het project is in november 2015 beëindigd. Kris De Baere: In werkpakket 2 hebben we op een groep bedrijven het temporele verloop van verschillende knelpunten opgevolgd, en dat op verschillende tijdstippen. Werkpakket 3 was een experimentele studie in onze nieuwe stallen. We hebben een ionisatietechniek en een maatregel die de pluimveehouder zelf kan nemen, geëvalueerd naar reductie van fijn stof. > Beter dierenwelzijn > Betere arbeidsomstandigheden Hoe heb je in werkpakket 2 die knelpunten op de deelnemende pluimveebedrijven opgevolgd? Ine: We hebben hun leghennen beoordeeld op verschillende leeftijden: weken (na opzet), weken (pre-legpiek), weken (post legpiek), 60 weken, weken (einde van de legronde), en na transport naar het slachthuis.

25 Op 12 bedrijven hebben we ze opgevolgd tot en met de leeftijd van 35 weken, en op zes bedrijven tot en met de slachtleeftijd. We hebben de leghennen gescoord voor afwijkingen aan het borstbeen en de staat van het vederkleed. Nathalie Sleeckx: Gemiddeld 12% van de hennen hebben bij de opzet reeds een milde deviatie aan het borstbeen. Dit percentage loopt op tot 17.8% op 35 weken. Bij zes bedrijven bedraagt het gemiddeld percentage hennen met een milde afwijking 35.8% op 60 weken leeftijd. Dit loopt op tot 55% op slachtleeftijd terwijl het percentage hennen met een ernstige deviatie stabiel blijft rond 14% tijdens de tweede helft van de legronde. Kris: Mediale en caudale breuken komen weinig voor bij opzet van een ronde. Het percentage hennen met een mediale breuk loopt echter snel op en bij 12 bedrijven bedraagt het gemiddelde al 19.7% op 35 weken. Bij zes bedrijven stijgt het percentage hennen met een mediale breuk tijdens de tweede helft van de legronde verder naar gemiddeld 54% op 60 weken en gemiddeld 60% op slachtleeftijd. 25 Jaarverslag Pluimveehouderij

26 26 Jaarverslag Pluimveehouderij proefbedrijf pluimveehouderij vzw Departement welzijn, economie en plattelandsbeleid poiel Geel Figuur 1: Herstelmateriaal van een breuk op het borstbeen bij leghennen mededeling 78 proefbedrijf pluimveehouderij vzw BorstBeendeviaties en -Breuken in de praktijk INE KEMpEN In 2012 startte het project Layerhouse, een samenwerking tussen ILVO en het Proefbedrijf Pluimveehouderij. Dit project streeft naar een verbetering van volièresystemen voor de huisvesting van leghennen. Binnen dit project keken we op Belgische praktijkbedrijven naar het voorkomen van deviaties en breuken van het borstbeen van leghennen op verschillende leeftijden. In volière- en scharrelsystemen komen deviaties en breuken van het borstbeen veel voor bij leghennen. Zowel deviaties als breuken kun je zelf bij de hennen voelen. Als je met je vingers over het borstbeen gaat, voel je bij een deviatie een afwijking van het borstbeen in de vorm van een S. Bij een breuk voel je een duidelijke knobbel op het borstbeen. Dit is het herstelmateriaal van een breuk dat je voelt. Deviaties en breuken hebben niet dezelfde oorzaak. Er wordt aangenomen dat deviaties gevormd worden doordat hennen in een scharrelsysteem een groot deel van hun tijd de zitstok gebruiken. De druk die een zitstok op het borstbeen uitoefent, zou voor een geleidelijke vervorming van het been kunnen zorgen. Breuken worden veroorzaakt door plotse trauma s bv.: slecht landen op de vloer, botsingen met het volièresysteem of de zitstokken. methodiek We bezochten 12 bedrijven op 3 tijdstippen: rond de opzet, rond 25 weken leeftijd en rond 35 weken leeftijd. 6 van de 12 bedrijven volgden we ook nog op rond 60 weken leeftijd, op het einde van de ronde, en in het slachthuis. Tijdens een bezoek kozen we 100 kippen willekeurig doorheen de stal waarvan we het borstbeen bekeken. Indien er een breuk voelbaar was op het borstbeen, gaven we aan de kip een score 1 (Figuur 1), anders een score 0. Daarnaast keken we ook naar het voorkomen van een deviatie. Indien het borstbeen geen deviatie vertoonde, zoals op het linkse luik van Figuur 2, kreeg de kip een score 3. Een lichte deviatie of ernstige deviatie kreeg resp. een score 2 en 1 (middelste en rechtse luik van figuur 2). De observaties werden telkens door eenzelfde persoon uitgevoerd. In het slachthuis kozen we ervoor om steeds zo vroeg mogelijk in het verwerkingsproces te meten. Figuur 2: Deviatie van het borstbeen bij leghennen 1 MEDEDELING 78 Kun je iets meer vertellen over die reductie van fijn stof in werkpakket 3? Ine: We hebben gekozen om niet enkel de ionisatietechniek te bekijken, aangezien deze techniek nog steeds een dure investering is voor de pluimveehouder. Per volièretype voorzagen we één afdeling waarin het strooisel niet werd verwijderd, één afdeling met een stofreductietechniek via ionisatie en waar maandelijks het strooisel werd verwijderd, één afdeling waarin maandelijks het strooisel werd verwijderd, en één afdeling waarin elke 8 weken het strooisel werd verwijderd. Nathalie: Met een stofmeter op basis van lasertechniek, hebben we stoffracties grof stof, PM10, PM2.5 en PM1 gemeten. Bij de bruine hennen in een 1-rij volièresysteem kunnen we stellen dat de combinatie ionisatietechniek en elke 4 weken strooisel verwijderen een goed resultaat geeft, maar dat regelmatig strooisel verwijderen uit de stal ook goede resultaten oplevert. Bij de witte hennen in een 1-rij volièresysteem kunnen we concluderen dat voor elke fractie de ionisatietechniek in combinatie met elke 4 weken strooisel verwijderen het beste resultaat oplevert. Ine: De verschillende fracties werden ook gemeten tijdens het uitvoeren van dagelijkse werkzaamheden. Ten opzichte van een controle van de dieren uitvoeren in de volière (als 100% uitgezet) verhouden voor de fractie grof stof de andere activiteiten zich op deze manier: mest afdraaien (gemiddeld 512%), controle van de dieren uitvoeren in de verrijkte kooi (gemiddeld 18.2%), werken in de gang tussen de afdelingen (gemiddeld 9.1%), werken op de bureau (gemiddeld 3.2%), eieren afrapen (gemiddeld 1.7%) en buiten werken ter hoogte van de bureau (gemiddeld 0.9%). In 2011 keurde FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu het project Layerhouse: Onderzoek naar de verbetering van niet-kooisystemen voor de huisvesting van leghennen goed. Het ILVO is promotor van dit project en het Proefbedrijf Pluimveehouderij treedt op als copromotor. > Beter dierenwelzijn > Betere arbeidsomstandigheden

27 Onderzoek met partners: Doctoraatsbeurs ILVO- Proefbedrijf: Verlengde legcyclus bij leghennen Een doctoraatsbeurs op het Proefbedrijf, dat is ook een primeur! Nathalie Sleeckx: En we zijn er trots op! In ons eigen leghennenonderzoek merkten we enkele zaken op die zeker een diepere uitwerking waard zijn: het effect van de lichtsturing, én het effect van verschillend calciumgehalte in vooren namiddagvoer. Allebei zeer interessant in de oefening om leghennen langer aan te houden. Daarom hebben we in samenwerking met het ILVO dit doctoraatsproject opgestart. Anikó Molnár was de laureate. Anikó Molnár: Door genetische vooruitgang komen we dichter bij een legronde tot 100 weken leeftijd (zonder te ruien). Maar aansluitend bij deze genetische vooruitgang, is er mogelijks een nieuwe aanpak vereist in leghennenvoeding. Leghennen hebben gedurende de dag een variërende nutriëntenbehoefte en calciumbenutting. In een nieuw voerconcept, namelijk split -voeding, voederen we op basis van de behoefte van de hen. Hoe gaat het geven van zo n split -voeding precies in zijn werking? Aniko: In de verrijkte kooien vergelijken we het split -systeem met een standaard voerconcept. In een conventioneel voederverstrekkingsysteem krijgen de hennen de hele dag één soort voer, terwijl in het split -systeem in de voormiddag een energie- en eiwitrijker voeder, en in de namiddag een calciumrijker voeder wordt verstrekt. In dit systeem krijgen de hennen in de voormiddag snel opneembare, fijngemalen kalksteentjes, terwijl we in de namiddag grove kalksteentjes geven die in de maag voor een langere periode aanwezig zijn, en dus s nachts ook voor meer beschikbare Ca zorgen. Deze voederproef met het split -systeem wordt met witte en bruine leghennen in de verrijkte kooien uitgevoerd, en bruine leghennen in een 2-rij volièrehuisvesting. En waar in het onderzoek komt die lichtsturing te pas? Kris De Baere: Naast de voederproef testen we twee lichtschema s met witte leghennen in een 1-rij volièrehuisvesting. Tijdens de opfok werden de poeljen ook al op twee verschillende lichtschema s gehouden. De helft van de hennen kreeg een conventioneel lichtschema, terwijl bij de andere helft van de dieren een vertraagd lichtschema gebruikt werd, waardoor de poeljen later in de leg gingen komen. Wie kiest voor langere legduur kan in het begin van de legronde hiermee reeds rekening houden door jonge hennen later in productie te laten komen. 27 Jaarverslag Pluimveehouderij

28 28 Jaarverslag Pluimveehouderij Nathalie: Het resultaat van een vertraagd lichtschema in het begin van de leg zullen we op het einde van de ronde in 2017 zien. De verwachting is dat de hennen die in de opfok en in het begin van de legperiode trager gestimuleerd werden, langer een hogere persistentie zullen behouden. Zowel bij de voerproef als bij de lichtproef volgen we naast productie, ook eikwaliteit en botontwikkeling van de hennen op vanaf opzet tot het einde van de legronde. Dit sandwich doctoraatsproject is een onderzoeksproject dat kadert in de voorbereiding van een doctoraat in een domein waarin beide onderzoeksinstellingen ervaring en interesse hebben. De financiering gebeurt door het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) en het Proefbedrijf Pluimveehouderij, terwijl de uitvoering ervan door de doctoraatstudent in beide instellingen zal gebeuren, in principe volgende de 50/50 verdeling. De doctoraatstudent zal gedurende de 4 jaren werkzaam zijn op het Proefbedrijf én het ILVO.

29 Biologische pluimveehouderij De biologische pluimveehouderij is een groeiende sector met veel uitdagingen. Op vraag van BioForum fungeert het Proefbedrijf als informatiepunt waar je terecht kunt met vragen en problemen. Samen met biologische onderzoekscentra zoeken we antwoorden op deze en nog veel meer vragen. Wij helpen met literatuurstudies voor CCBT- en ADLO-projecten en werken mee aan bedrijfsbegeleiding. Vinden er op het Proefbedrijf Pluimveehouderij ook proeven plaats voor biologische pluimveehouderij? Johan Zoons: Nee. Om volwaardige proeven te kunnen doen, moet een onderzoekscentrum volledig volgens de principes van de biologische land- en tuinbouw. Dit is voor ons organisatorisch niet haalbaar. Daarom dat we op het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw zelf geen biologische praktijkproeven opzetten. Dat wil niet zeggen dat we de biologische pluimveehouders vergeten. Net zoals we het afgelopen jaar aan onderzoeken van derden hebben meegewerkt wat betreft het courante leghennenonderzoek, doen we hetzelfde voor de biologische pluimveehouders (ca. 20 in Vlaanderen). 29 Jaarverslag Pluimveehouderij