Nieuw Nederlands 4 e editie 4 vwo. Cursus Spellen. Hoofdstuk 1 Werkwoordspelling. 1 Persoonvorm

Transcriptie

1 Cursus Spellen Hoofdstuk Werkwoordspelling Persoonvorm Opdracht In opdracht moeten leerlingen die spellingregels die ze toepassen, expliciteren. Dat is volgens vakdidactici een nuttige activiteit in de didactiek van het spellingonderwijs. A tt = tegenwoordige tijd, vt = verleden tijd, pv = persoonsvorm verwijdert: pv tt, dus: stam + t verft: pv tt, dus: stam + t: verf + t 2 verbaasde: pv vt; verbazen: de z staat niet in t ex-fokschaap, dus: stam + de: verbaas + de = verbaasde haastte: pv vt; haasten, de t staat in t ex-fokschaap, dus: stam + te: haast + te 3 vertelt: pv tt, dus: stam + t: vertel + t rijdt: pv tt, dus: stam + t 4 smashte: een importwerkwoord. Dit ww krijgt gewoon een Nederlandse uitgang, dus als pv vt: smashen, de sh-klank (= s) staat in t ex-fokschaap, dus: stam + t verzwikte: pv vt; verzwikken, de k staat in t ex-fokschaap, dus: stam + te intapete: een importwerkwoord. Dit ww krijgt de Nederlandse uitgang te, dus als pv vt: intapen, de p staat in t ex-fokschaap, dus: stam + te: intape + te B 5 suiste: pv vt; suizen: de z staat niet in t ex-fokschaap, dus stam + de: suisde slibte: pv vt; slibben: de b staat niet in t ex-fokschaap, dus stam + de: slibde 6 vermoedt: pv tt; je staat achter de pv en dan schrijf je alleen de stam, dus: vermoed surfde: het hele ww is surfen: de f staat wel in t ex-fokschaap, dus: stam + te: surfte. (Volgens Van Dale mag surfde overigens ook, volgens het Groene Boekje mag dat niet.) 7 verbrande: pv vt; verbranden: de d staat niet in t ex-fokschaap, dus: stam + de: verbrand + de = verbrandde hinderd: pv tt, dus: stam + t: hindert 8 taxied: pv tt, dus: stam + t; de e blijft staan voor de uitspraak: taxiet land: pv tt, dus: stam + t: landt C 9 houd: pv tt, dus: stam + t, want je kun je niet veranderen in jij (maar wel in jouw ): houdt herkend: pv tt, dus: stam + t: herkent 0 vind: pv tt; die spel je als stam, als er ik bij staat, dus: vind is correct verstuurd: pv tt, dus: stam + t: verstuur + t = verstuurt stranden: pv vt; stranden: de d staat niet in t ex-fokschaap, dus: stam + den = strandden redde: pv vt; redden, de d staat niet in t ex-fokschaap, dus: stam + de: redde is correct 2 slachtte: pv vt; slachten, de t staat in t ex-fokschaap, dus: stam + te: slachtte is correct schrobte: pv vt; schrobben, de b staat niet in t ex-fokschaap, dus: stam + de: schrobde Opdracht 2 bloedt, snijd 2 ondervraagt, antwoordt 3 gelooft, bestelt 4 gebeurt, verwaarloost, aanvaardt 5 overtuigt, houd 6 Vind 7 controleert 8 wandelt, voelt 9 Wordt, verandert 0 landt, bevindt

2 Opdracht 3 verrichtte 2 stoofden, rookten 3 maakte, duimde 4 vond, werd 5 kefte, passeerde 6 durfden, bonsde 7 beleefden 8 wachtten 9 tobde, kraste 0 mistte, landde Opdracht 4 barbecueden 2 Parkeert, verspert 3 braadt, brandt 4 volleybalt 5 zuchtten 6 squashte 7 emigreerde, kocht 8 lustte, smult 9 bridgede // bridgete (mogen beide) 0 schuurt, verft 2 Overige werkwoordsvormen Opdracht 5 In opdracht 5 moeten leerlingen die spellingregels die ze toepassen, expliciteren. Dat is volgens vakdidactici een nuttige activiteit in de didactiek van het spellingonderwijs. A gebeld: vd; bellen, de l zit niet in t ex-fokschaap, dus een d gebeurd: vd; gebeuren, de r zit niet in t ex-fokschaap, dus een d 2 lachend: od, dus: infinitief + d verteld: vd; vertellen, de l zit niet in t ex-fokschaap, dus een d veroverd: vd; veroveren, de r zit niet in t ex-fokschaap, dus een d 3 wachten: infinitief gepasseerd: vd; passeren, de r zit niet in t ex-fokschaap, dus een d 4 gescheurd: vd; scheuren, de r zit niet in t ex-fokschaap, dus een d uitstekende: bn (gemaakt van een od), dus zo kort mogelijk verroeste: bn (gemaakt van een vd), dus zo kort mogelijk B 5 landden: na te volgt de infinitief dus landen gedraait: vd; draaien, de i zit niet in t ex-fokschaap, dus met een d: gedraaid 6 gesurfd: vd; surfen, de f staat in t ex-fokschaap, dus met een t: gesurft gebarbecuet: vd; barbecueën, de ue-klank zit niet in t ex-fokschaap, dus met een d: gebarbecued 7 gevreest: vd; vrezen, de z staat niet in t ex-fokschaap, dus een d: gevreesd geplantte: bn, dus zo kort mogelijk: geplante beschadigt: vd; beschadigen, de g staat niet in t ex-fokschaap dus een d: beschadigd 8 gejuichd: vd; juichen, de ch staat wel in t ex-fokschaap dus een t: gejuicht regerent: bn (gemaakt van od = infinitief + d): regerend; je zou verwachten regerende, maar regerend (zonder e ) (wereld)kampioen is een vaste combinatie. gearriveert: vd; arriveren, de r staat niet in t ex-fokschaap dus een d: gearriveerd C 9 wachtten: infinitief, dus spel je het hele ww: wachten verspilde: bn, dus zo kort mogelijk: verspilde is correct 0 bestelt: vd; bestellen, de l staat niet in t ex-fokschaap, dus met een d: besteld treurend: od, dus infinitief + d, dus treurend is correct 2

3 afgelegt: vd; afleggen, de g staat niet in t ex-fokschaap, dus met een d: afgelegd toegezwaaid: toezwaaien, de i staat niet in t ex-fokschaap, dus met een d; toegezwaaid is correct passerent: bn (gemaakt van od = infinitief + d): passerend 2 verbaast: vd; verbazen, de z staat niet in t ex-fokschaap, dus met een d: verbaasd verbreedde: bn, zo kort mogelijk, dus: verbrede betegelt vd; betegelen, de l staat niet in t ex-fokschaap, dus met een d: betegeld geasfalteerd: vd; asfalteren, de r staat niet in t ex-fokschaap, dus met een d: geasfalteerd is correct Opdracht 6 od mopperend vd gestuurd 2 bn gepoetste od glanzend 3 bn/od belastend bn gearresteerde 4 bn stakende od dreigend bn gehate 5 od Zwevend bn gebouwde 6 vd teleurgesteld bn gedane 7 bn beschuldigde inf vernietigen 8 od hijgend od puffend 9 vd verklaard vd vergist 0 vd opgedist vd geloofd Opdracht 7 od verbazend pvtt typt 2 bn geflanste pvvt werd vd beoordeeld 3 pvtt werpt of: pvvt wierp bn goedkeurende bn aangelegde 4 gw Stuur pvtt arriveert 5 pvvt bloosde bn bloeiende vd aangeboden 3

4 6 od pvvt pvvt 7 bn/vd bn 8 bn pvtt vd 9 pvvt bn bn 0 vd bn pvvt Wandelend zag stroomde verrast hoopgevend verbrede wordt versmald verzorgde spetterend geslaagde verstijfd krakende hoorde Opdracht 8 verplichte, werd, geprotesteerd 2 vind, geldt 3 geleide, meegemaakt 4 wantrouwend, vermoedde 5 vergrote, geportretteerd 6 verantwoord, rijdt 7 teleurgesteld, gebeurt 8 meldde, komend, daalt 9 Baat, schaadt 0 toegeruste, mislukt Hoofdstuk 2 Overige spellingregels Leestekens Opdracht Dat de KRO-gids zo weinig verkocht wordt, valt me erg tegen, zei Helen. 2 Op de kermis zijn leuke attracties: een draaimolen, een achtbaan, botsautootjes en een reuzenrad. 3 De president zei: We kunnen nu eenmaal niet alles tegelijk aanpakken, mijne heren. 4 Wat doe je toch achter die computer, Jan? vroeg moeder. Je bent er niet achter weg te slaan. 5 Wie alles afheeft, zei de docent, mag zijn werk laten nakijken en kan daarna naar huis. 2 Hoofdletters en leestekens Opdracht 2 Renate van der Velde vroeg haar man: Gaan we dit jaar weer eens naar Zuid-Spanje op vakantie, Ruud? 2 s Morgens gaat Jan ter Horst altijd zwemmen in het zwembad De Fontein (De fontein) en s middags gaat hij joggen; s avonds na de koffie zoekt hij ontspanning: dan dart hij in café De Gouden Tap (De gouden tap). 3 Wat zeg je me daar(?)! riep mevrouw Van de Wal-in de Sloot vol verbazing uit. Dat kan ik niet geloven; (:) zoiets zou mijn echtgenoot nooit doen! 4 Als je dat leuk vindt, zei Elout tegen Janneke, mag je wel een keer met me meevliegen naar Hamburg of Kiel in Noord-Duitsland. 4

5 5 De presentator zei tegen de familie Van Tamelen: U wint een excursie naar het Archeon, waar u een dagje in de Hollandse prehistorie kunt meemaken. 3 Meervoudsvorming Opdracht 3 doses, dosissen 2 luiwammesen 3 historici 4 gedachtes, gedachten 5 video s 6 pygmeeën 7 kolonies, koloniën 8 pyjama s 9 laboratoria, laboratoriums 0 democratieën introducees (Dit is de vrouwelijke vorm!) 2 garages 3 cafés 4 baby s 5 filosofieën Opdracht 4 cadeaus 2 sprays 3 pony s 4 pinda s 5 cursussen 6 gewoontes, gewoonten 7 ideeën 8 bewijzen 9 traktaties 0 rioolbuizen vaarskalveren 2 filosofen 3 seismografen 4 comités 5 gemeneriken 4 De tussenklank in samengestelde woorden: s of (e)n? Opdracht 5 In opdracht 5 moeten leerlingen die spellingregels die ze toepassen, expliciteren. Dat is volgens vakdidactici een nuttige activiteit in de didactiek van het spellingonderwijs. A rodekool: eerste deel is geen zn, maar bn 2 secondewijzer: eerste deel heeft niet alleen een meervoud op -en, maar ook op -s 3 hondenhok: eerste deel heeft alleen een meervoud op -en 4 gezinssamenstelling: met tussen-s, want je hoort ook een s in gezinshoofd 5 rijstebrij: het eerste deel is een zn dat geen meervoud heeft B 6 cijferslot: één s, want je hoort ook geen s in cijfercode 7 zonnescherm: eerste deel is enig in z n soort 8 kippensoep: eerste deel heeft alleen een meervoud op -en 9 levensstijl: dubbel s, want je hoort ook geen s in levensloop 0 gedachtesprong: het eerste deel heeft niet alleen een meervoud op -en 5

6 C krantekop: niet correct; krantenkop: eerste deel heeft alleen een meervoud op -en 2 aspirinebuisje: correct; eerste deel heeft niet alleen een meervoud op -en, maar ook op -s 3 goedenacht: correct; eerste deel is geen zn 4 stekeblind: correct; eerste deel versterkt een bn 5 reuzestap: niet correct; reuzenstap: eerste deel heeft alleen een meervoud op -en. Het versterkt geen bn, zoals in reuzegrappig Opdracht 6 paardenmiddel 2 gerstekorrel 3 zonnebank 4 aspergekweker 5 beroepsziekte 6 groenteman 7 reuzeleuk 8 boekenbal 9 lindehout 0 knorrepot apetrots 2 giraffehok 3 huizenverkoop 4 tarwebrood 5 dwingeland Opdracht 7 eikenboom 2 staatsschuld 3 kattebelletje (klein briefje) kattenbelletje (bel voor een kat) 4 bessensap 5 scheepsjournaal 6 boordevol 7 rijstebrij 8 hondenleven 9 paddenstoel 0 maneschijn kievitsei 2 blauweregen 3 stationsstraat 4 zonnestraal 5 oorlogsschip 5 Verkleinwoorden Opdracht 8 probleempje 2 glaasje 3 pony tje 4 logeetje 5 jongetje 6 wc tje 7 kannetje 8 puddinkje 9 cd tje 0 duwtje sms je 2 bezempje 3 menuutje 6

7 4 cakeje 5 vlaggetje, vlagje Opdracht 9 biggetje 2 stokje 3 bloempje, bloemetje 4 bikinietje 5 A5 je 6 pianootje 7 individuutje 8 scheepje 9 bh tje 0 laatje dinertje 2 ringetje 3 boompje 4 karbonaadje 5 woninkje 6 Aan elkaar of los Opdracht 0 achteromkijken 2 ter beschikking stellen 3 asielzoekerscentrum 4 erachterlangs 5 veelbesproken 6 ervanlangs krijgen 7 polsstokhoogspringen 8 radioactief afval 9 gekkekoeienziekte 0 witteboordencriminaliteit geldverslindende maatregelen 2 water drinken 3 drieënzestig miljard 4 lagereschoolhoofd 5 lesgeven 6 alcoholhoudende dranken 7 sciencefictionfilm 8 langetermijnplanning 9 gevangengenomen terroristen 20 de hoogstgeplaatste militair 7 Liggend streepje Opdracht medeleerling 2 radio-uitzending 3 college-uren 4 oud-leerling 5 havoleerling 6 0%-regeling 7 antistof 8 koffieautomaat 9 giro-envelop 0 reclamefolder kant-en-klaarmaaltijd 7

8 2 hbo-studenten 3 RTL5-presentator 4 politieagent 5 vergeet-me-nietje 6 s-gravendeel 7 na-apen 8 giro-overschrijving 9 zo-even 20 mede-inzittende 2 Noord-Franse 22 zee-egel 23 mode-industrie 24 de werkgroep-jansen 25 micro-organisme Opdracht 2 in- en uitvoer 2 huisvrouwen en -mannen 3 basisonderwijs en voortgezet onderwijs N.B. Volgens de Schrijfwijzer van Jan Renkema (vierde, aangepaste editie (2005), p.304), een veelgebruikt handboek, is vanwege de handigheid ook basis- en voortgezet onderwijs toegestaan. 4 keel-, neus- en oorarts 5 wasserij en stomerij 6 hoge en lage cijfers 7 voor- en achterdeuren 8 medische massage en sportmassage N.B. Tegen medische en sportmassage zou Renkema vermoedelijk ook geen bezwaar hebben. 9 streek- en stadsvervoer 0 landelijke bladen en streekbladen N.B. Tegen landelijke en streekbladen zou Renkema vermoedelijk ook geen bezwaar hebben. Opdracht 3 dum-pen 2 kan-de-laars 3 ge-ant-woord 4 snoei-en 5 herfst-stemming 6 goo-che-laar 7 gun-stig 8 be-han-ger 9 fi-nan-ci-eel 0 tussen-deuren 8 Trema Opdracht 4 egoïsme 2 chaos 3 begroeiing 4 ruïne 5 Kanaän 6 drieënzeventig 7 beangstigend 8 beïnvloeden 9 waterpoloën 0 commercieel elektricien 2 boiler 3 genieën 8

9 4 cocaïne 5 geantwoord 6 museum 7 beëindigen 8 ideeën 9 diëtiste 20 Australië 2 eventuele 22 industriële 23 glooiing 24 geüniformeerd 25 conciërge 9 Apostrof Opdracht 5 taxi s 2 Pieters racefiets 3 pony tje 4 Morgen is t te laat. 5 hts er 6 Herma s kamer 7 reünies 8 kanarietje 9 wc s 0 Jokes broer msn t de hele dag. 0 Accenten Opdracht 6 blèren 2 protégé 3 tambour-maître 4 cacao 5 beige 6 papier-maché 7 façade 8 déjà vu 9 crème fraîche 0 controle carrière 2 skûtsjesilen 3 centrale 4 crèche 5 bètavakken Getallen Opdracht 7 In dat weiland lopen 57 koeien. 2 Op eerste paasdag bezoeken veel mensen hun ouders. 3 In Zuid-Europa viert men op 5 augustus Maria-Hemelvaart. 4 Elouts telefoonnummer is Heb jij al verdiend met gokken? 6 De schaapherder had maar dertien schapen, maar telde er voor hij ging slapen wel vijfhonderd. 7 Naar Amsterdam is het zo n 85 kilometer. 9

10 8 Eén op de vijf Nederlanders heeft last van voetschimmel. 9 Voor een grondwetswijziging is tweederdemeerderheid nodig. 0 Vroeger woonde ik op Lindelaan 7. 2 Sommige of sommigen? Opdracht 8 andere 2 dezelfden 3 meesten 4 degenen 5 laatste 6 bekenden 7 allen 8 enkele 9 meeste 0 anderen 3 Probleemwoorden Opdracht 9 barbecueën 2 daarentegen 3 hartgrondig 4 fascisme 5 identiteitsbewijs 6 liniaal 7 onmiddellijk 8 hardhorend 9 uittreksel 0 gewelddadig Opdracht 20 twijfelen 2 publicatie 3 interessant 4 racisme 5 althans 6 nochtans 7 discipline 8 begroeiing 9 dichtstbijzijnde 0 kopiëren Opdracht 2 Opdracht 22 Omdat mevrouw Fedder-het Hart hardhorend is, staat de tv bij haar altijd keihard op RTL4-uitzendingen. 2 Jan en Joost van der Ploeg, wanneer leveren jullie je gezamenlijke scriptie eindelijk eens in? vroeg de docente Duits. 3 De opticien raadde zijn patiënte aan om geen bril te nemen, maar te kiezen voor contactlenzen(,) of haar ogen te laten laseren. 4 Waarom wil je broer toch per se politieagent in Amsterdam worden, terwijl hier in het oosten een carrière als commissaris binnen handbereik ligt? 0

11 5 Veel mensen zijn weliswaar gefascineerd door het oeuvre van Jeroen Brouwers; nochtans werd hij nooit de bestverkochte auteur van het land. 6 Toen de gouverneur-generaal s zomers in zijn zwembroek barbecuede met drie meisjes in felgekleurde bikinietjes, gooide hij zo nu en dan de afgekloven botjes achter de begroeiing om een klerezooi te voorkomen. 7 In het interview tijdens de radio-uitzending zei de tambour-maître(,) dat de straatorkestleden en de majorettes vaak gezamenlijk optrokken tijden concerten en festivals. 8 Omdat de organisatie van agressieve elektriciens in een vijftal musea schilderijen had vernield en er zelfs enkele had ontvreemd, besloot de rechterlijke macht tot represailles.