Handboek Overstromingsrisico's op de kaart. Over de methode van kaartproductie voor kaarten

Transcriptie

1 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart Over de methode van kaartproductie voor kaarten

2

3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart Over de methode van kaartproductie voor kaarten op risicokaart.nl Kymo Slager Marcel van der Doef Met medewerking van het EU-ROR Productieteam Kaarten Deltares, 2014, B

4

5 Deltares Titel Handboek Overstromingsrisico's op de kaart Opdrachtgever Project Ministerie van Infrastructuur en Milieu Kenmerk VEB-0002 Pagina's 3 Trefwoorden Richtlijn Overstromingsrisico's, flood risk directive, overstromingsrisicokaarten, risicokaart.nl, productiemethoden, Landelijke database overstromingsrisico's Samenvatting Dit naslagwerk is in het kader van de nationale implementatie van de EU-Richtlijn Overstromingsrisico's (ROR) gemaakt en beschrijft op gedetailleerde en consistente wijze de productiemethoden voor de te maken kaarten. De kaarten worden via het wettelijke 1 medium op aan de burger getoond. Er zijn informatiesystemen ontwikkeld die de kaarten nu en in de toekomst op een consistente wijze produceren. De brondata en afgeleide informatie/kaarten zijn ook beschikbaar en toepasbaar voor andere doeleinden dan de EU ROR. Referenties EU-Richtlijn Overstromingsrisico's (ROR) Versie 1.0 André Hendriks Status Definitief 1 Zie Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

6

7 Inhoud 1 Introductie Uitgangspunten Instructies overstromingsgevaar- en gevolgenkaarten Scenario s Landelijk infrastructuur overstromingsgevaar-en risicokaarten Leeswijzer 5 2 Toepassingsbereik 7 3 Productie overstromingsgegevens Methoden voor onbeschermde gebieden Generieke GIS-methode Specifieke GIS-methoden Methoden voor beschermde gebieden 37 4 Minimale eisen overstromingsgegevens Format aanlevering overstromingsgegevens en metadata Beoordeling overstromingsgegevens en metadata 47 5 Centraal beheer overstromingsgegevens en overige ruimtelijke basisgegevens Overstromingsgegevens Ondersteunende basisgegevens Wateren met potentieel significant overstromingsrisico Genormeerde waterkeringen Aanvullende dataspecificaties gevarenkaarten Aanvullende dataspecificaties gevolgenkaarten 62 6 Beschrijving centrale productie kaartlagen Overstromingsgevaarkaarten Omvang van de overstroming Maximale waterdiepte Maximale stroomsnelheid Aankomsttijd eerste water Duur van de overstroming Stijgperiode water Gelijktijdig bedreigde gebieden Bronnen van overstroming Overstromingsgevolgenkaarten Indicatief potentieel aantal getroffenen Type economische bedrijvigheid van het potentieel getroffen gebied IPPC-installaties conform RI 2008/1/EG met milieuschade bij overstroming Bij RI 2000/60/EG aangewezen beschermde gebieden Schadepotentieel Bijzonder kwetsbare instellingen Getroffen bijzondere cultuurhistorische objecten 115 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart i

8 Bijlage(n) Gebruikte literatuur 117 A Korte beschrijving EU-ROR kaarten A-1 B Kopie memo afspraken c-keringen B-1 C Kopie memo stijgperiode water C-1 ii Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

9 1 Introductie Dit naslagwerk is in het kader van de nationale implementatie van de EU-Richtlijn Overstromingsrisico s (ROR) gemaakt en beschrijft op gedetailleerde en consistente wijze de productiemethoden voor de te maken kaarten. De kaarten worden via het wettelijke 2 medium op aan de burger getoond. Dit document is een levend document, in die zin dat nieuwe inzichten in de toekomst verwerkt zullen worden. De meest recente versie van het handboek is te raadplegen op helpdesk water. 1.1 Uitgangspunten In het spoorboekje Overstromingsrisico s op de kaart (MinVenW-DG Water 2010) worden de algemene uitgangspunten voor het maken van overstromingskaarten voor de Richtlijn beschreven: 1) kaarten voldoen minimaal aan de inhoudelijke en rapportageverplichtingen van de Richtlijn; 2) kaarten zijn maakbaar binnen de gestelde termijnen van de Richtlijn en op lange termijn beheerbaar en actualiseerbaar; 3) kaarten zijn mede ondersteunend aan het meerlaagsveiligheidsconcept van het nationale waterveiligheidsbeleid: naast preventie ook aandacht voor gevolgenbeperking bij de ruimtelijke inrichting en door goede crisisbeheersing; 4) kaarten zijn zelf beleidsneutraal en bieden zoveel mogelijk alleen feitelijke gegevens; 5) kaarten voorzien op een gebruiksvriendelijke manier in de informatiebehoefte bij burgers/bedrijven/instellingen en professionele gebruikersgroepen; 6) kaarten zijn via internet goed te raadplegen en actueel; 7) kaartbeelden zijn inhoudelijk robuust en gebaseerd op heldere uitgangspunten; 8) kaarten zijn landsdekkend consistent d.w.z. alleen fysieke en ruimtelijke regionale verschillen werken door in kaartbeelden. Voor het voldoen aan deze uitgangspunten is er een informatiesysteem ontwikkeld dat in staat is om vanuit centraal vastgelegde basisgegevens (zoals landelijke databank overstromingsscenario s en landelijke basisregistraties) op een eenduidige, uniforme en reproduceerbare wijze de kaarten op elk gewenst moment te kunnen vervaardigen door de daarvoor verantwoordelijke organisatie. De Richtlijn maakt een belangrijk onderscheid tussen overstromingsgevaar- en overstromingsgevolgenkaarten. Voor de inhoud van deze kaarten zijn vanuit de EU algemene instructies opgesteld 3. 2 Zie 3 Zie hier voor de richtlijntekst Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 1 van 3

10 1.2 Instructies overstromingsgevaar- en gevolgenkaarten Overstromingsgevaarkaarten (flood hazard maps) hebben betrekking op geografische gebieden die volgens de volgende scenario s kunnen worden overstroomd: a) kleine kans op overstromingen of scenario s van buitengewone gebeurtenissen; b) middelgrote kans op overstromingen (herhalingsperiode > 100 jaar); c) grote kans op overstromingen, indien van toepassing. Voor elk van deze scenario s dienen de volgende gegevens te worden vermeld: a) de omvang van de overstroming; b) de waterdiepte, of indien van toepassing, het waterniveau; c) de stroomsnelheid of het betrokken waterdebiet, indien van toepassing. De overstromingsgevolgenkaarten (flood risk maps), in de Richtlijn Overstromingsrisicokaarten genoemd 4, moeten aan de hand van de volgende gegevens een beeld geven van de potentiële negatieve gevolgen verband houdend met de drie bovengenoemde scenario s: a) het indicatieve aantal potentieel getroffen inwoners; b) het type economische bedrijvigheid van het potentieel getroffen gebied; c) de installaties als bedoeld in bijlage I bij Richtlijn 96/61/EG van de Raad van 24 september 1996 inzake geïntegreerde preventie ter bestrijding van verontreiniging die in geval van overstroming voor incidentele verontreiniging kunnen zorgen en; d) de uit hoofde van bijlage IV, punt 1, onder i), iii) en v), bij Richtlijn 2000/60/EG aangewezen beschermde gebieden die potentieel getroffen kunnen zijn; e) andere informatie die de lidstaat nuttig acht, zoals de vermelding van gebieden waar overstromingen met een groot gehalte van sedimenten alsook puinstromen kunnen voorkomen, alsmede informatie over andere belangrijke bronnen van vervuiling. In aansluiting op dit laatste punt is in Nederland besloten 5 dat bij het bepalen van de inhoud van de te maken kaarten niet enkel de verplichtingen vanuit de EU, maar ook de wensen van de potentiële gebruikers bepalend zijn. Mede op basis van gebruikersconsultatie is in het spoorboekje voorgesteld een reeks van 8 gevaarkaarten en 7 gevolgenkaarten te maken. In tabel 1.1 zijn deze reeksen opgenomen, waarbij ook is aangegeven welke kaarten verplicht zijn volgens de Richtlijn en welke door potentiële gebruikers gewenst zijn. In bijlage A van dit document is een tabel opgenomen met een korte beschrijving van de inhoud van elk van de kaarten. 4 de Richtlijn spreekt letterlijk over flood risk maps (overstromingsrisicokaarten); echter, de gevraagde inhoud van de kaarten is enkel gericht op de potentiële gevolgen van overstromingen. Potentieel blootgestelde objecten dienen te worden getoond die kwetsbaar zijn voor overstromingen, zonder de mate van kwetsbaarheid verder te onderzoeken en te kwantificeren. 5 bij wijziging van de Ministeriële regeling provinciale risicokaart destijds Min. BZK, Staatscourant 19 december van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

11 Tabel 1.1 Verplichte en gewenste gevaar-en gevolgenkaarten Gevaarkaarten Gevolgenkaarten Omvang van de overstroming (vg1) Maximale waterdiepte (vg2) Stroomsnelheid (verplicht indien van toepassing) (vg3) Aankomsttijd eerste water (gg1) Duur van de overstroming (gg2) Stijgperiode water (gg3) Gelijktijdig bedreigde gebieden (gg4) Bronnen van overstroming (gg5) Indicatief potentieel aantal getroffenen (vr1) Type economische bedrijvigheid van het potentieel getroffen gebied (vr2) IPPC-installaties conform RI 2008/1/EG* met milieuschade bij overstroming (vr3) Bij RI 2000/60/EG aangewezen beschermde gebieden (vr4) Schadepotentieel ( /ha) (gr1) Bijzonder kwetsbare instellingen (bv. scholen, ziekenhuizen etc.) (gr2) Bijzonder kwetsbare cultuurhistorische objecten (gr3) VG = verplichte gevaarkaart, VR = verplichte gevolgenkaart, GG = gewenste gevaarkaart, GR = gewenste gevolgenkaart * er is in 2008 een nieuwe richtlijn m.b.t. IPCC-installaties verschenen die de in de Richtlijntekst genoemde, vervangt 1.3 Scenario s De indeling in de Richtlijn van de scenario s (terugkeertijden) is in sterke mate geënt op de situatie van (rivier)overstromingen in een natuurlijke dalsituatie zonder een uitgebreidere toepassing van waterkeringen. Voor de Nederlandse situatie ligt dat anders. Drie categorieën terugkeertijden (overschrijdingsfrequenties) van hoogwaterstanden zullen de basis vormen voor het maken van de (verplichte) gevaarkaarten: 1. ordegrootte 10 jaar (overschrijdingsfrequentie 1/10 per jaar); 2. ordegrootte 100 jaar (overschrijdingsfrequentie 1/100 per jaar); 3. ordegrootte 1000 jaar of meer (overschrijdingsfrequentie 1/1000 per jaar of minder); Door onzekerheden is het potentieel overstroombare gebied groter dan op basis van modelberekeningen blijkt. Daarom wordt er een kaartlaag gemaakt van het potentieel overstroombare gebied onder uiterst extreme omstandigheden op basis van een GISanalyse. Er is gekozen voor het gebruiken van ordegrootten omdat daarin de specifieke normhoogten (overschrijdingskansen) van de primaire en regionale keringen kunnen worden gepast. In tabel 1.2 wordt de indeling van categorieën terugkeertijden zoals ze in Nederland zal worden gehanteerd weergegeven. Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 3 van 3

12 Tabel 1.2 Bedreiging door Onbeschermd Hoogwaterstand Indeling van scenario s in Nederland KAART 1 KAART 2 KAART 3 AANVULLEND Grote kans Middelgrote kans Kleine kans / extreme gebeurtenis Overschrijdingskans Overschrijdingskans Overschrijdingskans Potentieel orde grootte 1/10 jaar orde grootte 1/100 jaar orde grootte 1/1000 jaar overstroombaar gebied en kleiner Kan meer dan 1 keer Kan waarschijnlijk Onwaarschijnlijk dat dit in een mensenleven hooguit 1 keer in een mensenleven zal worden overschreden in een mensenleven worden overschreden worden overschreden Overstromingsdiepten Overstromingsdiepten Overstromingsdiepten Maximale omvang met overschrijdingskans met overschrijdingskans met overschrijdingskans overstroombaar gebied orde grootte 1/10 per jaar orde grootte 1/100 per orde grootte 1/1000 per jaar jaar Niet van toepassing Potentiële Potentiële Maximale omvang overstromingsdiepten overstromingsdiepten potentieel Bedreigd gebied Beschermd ten gevolge van doorbraak van genormeerde kering bij hoogwaterstand met overschrijdingskans orde grootte 1/100 per jaar ten gevolge van doorbraak van genormeerde kering bij hoogwaterstand met overschrijdingskans orde grootte 1/1000 per jaar of kleiner overstroombaar gebied Alleen gebieden beschermd door keringen met norm orde 1/100 per jaar of minder streng 1.4 Landelijk infrastructuur overstromingsgevaar-en risicokaarten Er is een centrale infrastructuur met informatiesystemen gerealiseerd om vanuit vastgelegde overstromingsgegevens op een eenduidige, uniforme en reproduceerbare wijze de kaarten op elk moment te kunnen vervaardigen door de daarvoor verantwoordelijke organisatie(s). Technische details over deze infrastructuur zijn vastgelegd in het beheerhandboek (GBO- IPO, 2014). In figuur 1.1 is een schematische weergave opgenomen. De landelijke database overstromingen is bereikbaar via lizard-flooding. Om van deze overstromingsgegevens, afgeleide overstromingsgevaar-en risicokaarten te maken is de exportserver ontwikkeld. Uiteindelijk worden de resultaten van de exportserver aan het publiek geserveerd op risicokaart.nl. De verplichte kaarten zijn zichtbaar voor het brede publiek op risicokaart.nl. De gewenste kaarten zijn alleen beschikbaar in de professionele risicokaart. 4 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

13 Figuur 1.1 Schematische weergave informatiesystemen overstromingsgevaar en risicokaarten 1.5 Leeswijzer Dit handboek bestaat naast deze introductie uit vijf hoofdstukken. In hoofdstuk 2 wordt het toepassingsbereik overstromingen Richtlijn Overstromingsrisico s (ROR) gegeven. In hoofdstuk 3 volgt de handleiding met betrekking tot de productie van de basisgegevens voor alle gevaarkaarten. Deze basisgegevens worden opgeslagen in de landelijke databank overstromingsscenario s (activiteit 1, 2 en 3 in figuur 1.1) die te benaderen is middels de lizard-flooding interface. In hoofdstuk 4 zijn de minimale eisen die gesteld worden aan de toe te leveren overstromingsgegevens en het keuringsprotocol van aangeleverde gegevens beschreven (benodigd voor activiteit 2 in figuur 1.1). Vervolgens wordt in hoofdstuk 5 ingegaan op de (centrale) beheer aspecten van alle (overige) gegevens voor de kaarten (benodigd voor activiteit 4 in figuur 1.1). Het laatste hoofdstuk vormt de leidraad voor de centrale productie van kaarten op basis van de verzamelde basisgegevens. Hierin wordt gedetailleerd beschreven welke stappen nodig zijn (activiteit 5 van figuur 1.1). Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 5 van 3

14

15 2 Toepassingsbereik Voor implementatie van de EU-ROR is er in NL gekozen voor een gedetailleerde analyse van het toepassingsbereik. In het Nederlandse toepassingsbereik is opgenomen: 1. (kaarten en plannen) op basis van het criterium potentieel significant risico: - Overstroming als gevolg van doorbraak in de primaire waterkering; - Overstroming als gevolg van doorbraak in een genormeerde regionale kering (klasse III, IV, V); - Overstromingen van onbeschermde gebieden langs primaire keringen. 2. (kaarten) op basis van het (afgeleid) criterium internationale afstemming: - Onbeschermde gebieden langs grensoverschrijdende regionale wateren zonder keringen, waarvoor kaarten en/of plannen worden gemaakt in Duitsland of België 3. (kaarten) op basis van het (afgeleid) criterium samenhangend kaartbeeld: - Overstromingen van onbeschermde gebieden langs genormeerde regionale keringen; - Overstromingen van beschermde gebieden achter genormeerde regionale keringen met normklasse I en II. Het toepassingsbereik is een minimum vereiste om aan de verplichtingen van de ROR te voldoen. Het toepassingsbereik biedt daarnaast alsnog ruimte voor lokale of regionale aanvulling. Het is mogelijk dat regionale partijen gezamenlijk besluiten wateren die buiten het hier geschetste toepassingsbereik vallen op basis van regionale afwegingen toch te karteren en in de plannen op te nemen. 6 Overstromingen die vanuit criterium 2 en 3 binnen het toepassingsbereik van de ROR in Nederland vallen, komen op de kaarten. In dit hoofdstuk is een kopie van officiële communicatie van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu opgenomen (zie ook Ministerie Infrastructuur en Milieu, 2011). In figuur 2.1 is de uitwerking op kaart gezet. 6 Overigens betekent dat niet dat er per definitie ook over deze extra invulling aan de EU wordt gerapporteerd. Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 7 van 3

16 Figuur 2.1 Uitwerking toepassingsbereik EU-ROR 7 7 Op deze versie van de kaart ontbreken de slaperdijken in het Rijnstranggebied (aangewezen, dus beheerd en met functie bij doorbraak primaire waterkering, maar niet genormeerd) en de (genormeerde) regionale kering rondom polder koekoek (Mastenbroek, Overijssel). Dit heeft geen effect op het uiteindelijk gehanteerde toepassingsbereik van de wateren. Kijk voor meest recente versie van de genormeerde keringen op risicokaart.nl. 8 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

17 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 9 van 3

18 10 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

19 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 11 van 3

20 12 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

21 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 13 van 3

22 14 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

23 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 15 van 3

24 16 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

25 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 17 van 3

26 18 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

27 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 19 van 3

28 20 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

29 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 21 van 3

30 22 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

31 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 23 van 3

32 24 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

33 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 25 van 3

34 26 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

35 3 Productie overstromingsgegevens Dit hoofdstuk beschrijft een aantal methoden om overstromingsgegevens te produceren. De varianten zijn in principe toepasbaar voor alle overstromingstypen die in het toepassingsbereik (hoofdstuk 2) zijn onderscheiden. De toepasbaarheid van een bepaalde variant is echter vooral afhankelijk van de complexiteit van het gemodelleerde gebied. De overstromingsgegevens vormen de basis voor de verschillende overstromingsgevaarkaarten die door de ROR verplicht zijn gesteld (zie ook tabel 1.1 en 1.2). De verantwoordelijke organisaties voor de levering van overstromingsgegevens zijn per overstromingstype onderscheiden in tabel 3.1. Tabel 3.1 Vverantwoordelijke organisaties aan te leveren overstromingsgegevens Beschrijving Verantwoordelijke organisaties 1 overstromingen als gevolg van doorbraak in de primaire waterkering Provincies 2 overstromingen als gevolg van doorbraak in de (genormeerde) Provincies & Waterschappen regionale waterkering (klasse III, IV en V) 3 overstromingen van onbeschermde gebieden langs primaire keringen 8 RWS 4 overstromingen van onbeschermde gebieden langs grensoverschrijdende regionale wateren zonder keringen, waarvoor kaarten en/of plannen worden gemaakt in Duitsland of België 5 overstromingen van onbeschermde gebieden langs genormeerde regionale keringen 6 overstromingen als gevolg van doorbraak in de (genormeerde) regionale waterkering (klasse I en II) Waterschappen Waterschappen Provincies & Waterschappen In het spoorboekje (MinVenW-DG Water 2010) is reeds een tabel opgenomen met een overzicht van de benodigde basisgegevens. In tabel 3.2 is deze tabel opgenomen en is per type overstroombaar gebied (onbeschermd en beschermd) en per verschillende terugkeertijd (scenario) aangegeven welke basisgegevens benodigd zijn. Daarnaast is bepaald welke organisaties (vetgedrukt) voor het leveren, beheren en actueel houden van deze basisgegevens verantwoordelijk worden geacht. 8 hier worden ook overstromingen van onbeschermde gebieden langs hoofdwateren en grenzend aan hoge gronden (bijv. delen langs onbedijkte Maas) bedoeld Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 27 van 3

36 Tabel 3.2 Overzicht benodigde basisgegevens voor verschillende typen overstroombaar gebied en de verschillende terugkeertijden (gebaseerd op MinVenW-DG Water 2010) Type Overstroombaar gebied Begrensd door hoge gronden Beschermde gebieden Onbeschermde gebieden Grenzend aan genormeerde keringen Door genormeerde keringen beschermde gebieden Gebieden in Nederland KAART 1 Overstroomd gebied bij terugkeertijd: orde 10 1 KAART 2 = Kaart 1 + Overstroomd gebied bij terugkeertijd: orde 10 2 KAART 3 = kaart 2 + Overstroomd gebied bij terugkeertijd: orde 10 3 of hoger KAART 4 = kaart 3 + Overstroomd gebied onder uiterst extreme omstandigheden Alleen contour gebied weergeven Langs onbedijkte Waterstanden met Waterstanden met Waterstanden met Waterstanden bij regionale rivieren / terugkeertijd van 10, terugkeertijd van 100 terugkeertijd van maximale afvoer beken 20 jaar jaar 1000 jaar (WS) (WS) (WS) (WS) Waterstanden met Langs onbedijkte Waterstanden met Waterstanden met Contour BGR + Maas 1 terugkeertijd van 10 terugkeertijd terugkeertijd van Dijkringenkaart jaar van 100 jaar conform norm limburgse keringen (1:250) jaar (Waterwet) (RWS) (RWS) (RWS) (RWS) (RWS) Langs bedijkte Waterstanden met Waterstanden met Waterstanden met Zelfde als kaart 3 rivieren, grote terugkeertijd van 10 terugkeertijd van 100, meren, estuaria en kust jaar 200 jaar (WS + RWS) (WS + RWS) Dijkringgebieden Overstromingsscenario s beschermd door voor terugkeertijd van 1000 jaar (WS + RWS) (WS + RWS) Overstromingsscenario s Dijkringenkaart voor (Waterwet) dijkringen met een beschermingsniveau van 1:1250 en hoger (RWS + PROV) (DG Water/RWS) Overstromings- primaire keringen dijkringen met een NVT (type a en c) langs rivieren, meren, zee en estuaria beschermingsniveau van 1:250 en 1:500 (RWS + PROV) Gebieden Overstromings- beschermd door scenario s voor scenario s voor genormeerde gebieden beschermd gebieden beschermd Geen aparte regionale keringen door regionale door regionale kaart. Valt binnen NVT langs rivieren, keringen klasse III en keringen klasse V contouren meren, kanalen en boezemwateren IV (10, 30, 100,300) (PROV + WS) (1000) dijkringen. (PROV + WS) 1 Langs de onbedijkte Maas zijn er waterstanden (en waterdieptegegevens) beschikbaar voor de frequenties 1:10, 1:50, 1:100, 1:250, 1:1000 en 1:1250 per jaar 2 Vanwege bestaande bestuurlijke afspraken is er voor kaart 2 voor gebieden langs de onbedijkte Maas gekozen voor een extremer scenario dan de onbeschermde gebieden langs bedijkte rivieren, grote meren, estuaria en kust De benodigde basisgegevens en methoden om te komen tot deze overstromingsgegevens worden verder in deze handleiding beschreven, uitgesplitst per type overstroombaar gebied: onbeschermde en beschermde gebieden. 28 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

37 3.1 Methoden voor onbeschermde gebieden Onbeschermde gebieden zijn gebieden langs hoofd- en regionale watersystemen, die niet door een genormeerde waterkering worden beschermd. In het algemeen wordt verondersteld dat voor de onbeschermde gebieden geen dynamische overstromingsmodellen (1d of zelfs 2d) aanwezig zijn 9. De waterdiepte-gegevens zullen daarom op een andere robuuste manier moeten worden gegenereerd. Een relatief betrouwbare methode betreft een GIS-analyse waarbij waterdiepten worden bepaald a.h.v. waterstandsgegevens en een betrouwbaar bodemhoogte-model. Nadeel van de GIS-analyse is dat het geen informatie geeft over het verloop van de overstroming door de tijd heen, maar enkel een maximale waterdiepte weergeeft. Daarom kan op basis van deze GIS-analyse alleen de maximale waterdiepte kaart en het daarop gebaseerde overstroombaar gebied bepaald worden. Een belangrijk uitgangspunt van de ROR is dat voor de onbeschermde gebieden voor alle drie de terugkeertijden (scenario s zie ook introductie) basisgegevens worden verzameld, beheerd en aangeleverd Generieke GIS-methode De GIS-methode om te komen tot de benodigde waterdiepte-gegevens is afgebeeld in figuur 3.1 en wordt hieronder zo generiek mogelijk in vijf stappen beschreven, waarna verschillende accenten kunnen worden gelegd voor elk type bedreigd deelgebied. De vijf generieke stappen zijn: A. afbakenen studiegebied B. bepalen potentieel overstromingsgebied C. bepalen bodemhoogte D. afleiden van waterstanden E. berekenen van waterdiepten 9 indien deze wel aanwezig zijn is het aan te bevelen de resultaten hiervan aan te leveren; Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 29 van 3

38 Figuur 3.1 generieke GIS-methode met vijf stappen om te komen tot een maximale waterdiepte-grid A. Afbakenen studiegebied Eerst wordt het studiegebied bepaald en opgeslagen als vectorbestand. Het vlak wordt vaak begrensd door bestuurlijke grenzen (dijkringen) of afgepast op het winterbed van de waterlopen (fysieke grens). Het vlak wordt voornamelijk gebruikt om de bestanden die in de volgende stappen worden gebruikt en gemaakt een zelfde extent te kunnen geven. B. bepalen potentieel overstromingsgebied Daarna wordt het potentiële overstromingsgebied bepaald, waarbij het binnendijkse (of hoge gronden) en buitendijkse gebied vaak gescheiden worden opgeslagen als vectorbestand. De vectorbestanden worden vaak bepaald op basis van dijkringen (lijn of vlak), keringen bestanden (lijn) en topografische ondergronden (of luchtfoto s). De resulterende bestanden (binnendijks en buitendijks) kunnen uiteindelijk worden gebruikt bij het corrigeren van het waterdieptegrid. Voor het landelijk beeld is ook een potentieel overstroombaar gebied afgeleid. De procedure is beschreven in H van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

39 C. bepalen bodemhoogte Op basis van het gefilterde AHN (of AHN2) (Algemene Hoogtekaart Nederland) rasterbestand kan de bodemhoogte (maaiveld) van het projectgebied worden bepaald. De kwaliteit van het raster-bestand kan worden gecontroleerd (en eventueel verbeterd) met topografische gegevens zoals ligging en hoogte waterkeringen, wegennet en spoorwegen en ligging en hoogte van overige hoogliggende objecten. Indien nodig kan de verbetering het beste plaatsvinden door het rasterbestand te converteren naar punten, de punten te filteren op basis van de topografische gegevens, om vervolgens de resterende punten via een TIN weer om te zetten naar een gelijkmatig bodemhoogtegrid. D. afleiden van waterstanden Waterstanden (voor elk van de terugkeertijden) van een waterlichaam zijn beschikbaar als TIN (Triangular Irregular Network) of als tabel met xy-coordinaten van de meet- of rekenpuntlocaties van het waterlichaam. De waterstanden dienen in dat laatste geval via een conversie naar puntgegevens (vector), via een interpolatie tussen de punten naar een lijn en een extrapolatie naar een TIN, naar een regelmatig verdeeld grid worden omgezet. Dit grid moet exact passen op het bodemhoogte-grid en heeft dezelfde resolutie (25, 50 of 100m). E. berekenen waterdiepte Voor het berekenen van de uiteindelijke waterdiepte dienen de bodemhoogten (grid) van de waterstanden (grid) te worden afgetrokken. Het resultaat moet vervolgens worden gecontroleerd op gridcellen die niet nat zijn geworden (waarde < 0.01 wordt NODATA) en op losse gridcellen, waarbij de gridcel niet direct (4 direct neighbours) in verbinding staat met de waterloop. Voor de laatste controle kan ook het resultaat van stap B worden gebruikt Specifieke GIS-methoden Per type onbeschermd gebied zijn de volgende accenten gelegd. Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 31 van 3

40 Langs onbedijkte regionale rivieren / beken Figuur 3.2 Bepalen van maximale waterdiepten langs onbedijkte regionale rivieren / beken (zie ook STOWA, 2008) 32 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

41 Langs onbedijkte Maas Figuur 3.3 Bepalen van maximale waterdiepten langs de Onbedijke Maas (zie ook Meander, 2008) Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 33 van 3

42

43 Langs bedijkte rivieren, grote meren, estuaria en kust Figuur 3.4 Bepalen van maximale waterdiepten langs de bedijkte Maas en de Rijntakken (zie ook Meander, 2009 en CSO Adviesbureau, 2009) Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 35 van 3

44 Figuur 3.5 Bepalen van maximale waterdiepten langs de grote meren (zie ook Meander, 2008) 36 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

45 De GIS-methode voor de kust is nog in ontwikkeling, maar is ook gebaseerd op de hierboven beschreven algemene methode. Ook voor de Rijn-Maasmonding is de methode beschreven, maar deze is op dit moment nog niet opgenomen in dit document. 3.2 Methoden voor beschermde gebieden Voor de, door genormeerde waterkeringen, beschermde gebieden worden (en zijn) in het kader van de projecten Veiligheid Nederland in Kaart(VNK-2) en Aanwijzen en normeren regionale keringen overstromingsgegevens gegenereerd. Voor de ROR worden hoofdzakelijk deze gegevens als basis gebruikt. Daarnaast zullen provincies en waterschappen ook op overige projectbases relevante overstromingsgegevens genereren. Een belangrijk uitgangspunt is dat op ROR-kaarten alleen gegevens van beschermde gebieden staan die gelden voor simulaties gemaakt met doorbraken van de genormeerde waterkering bij hoogwaterstanden rond maatgevende omstandigheden, volgens de norm van de betreffende waterkering. Hieronder worden de methoden voor elk van de verschillende gebiedstypen verder behandeld. Dijkringgebieden beschermd door primaire keringen (type a en c) langs rivieren, meren, zee en estuaria Voor het project Veiligheid in Kaart 2 (VNK2) wordt voor alle dijkringen in Nederland een uitgebreide set overstromingsberekeningen uitgevoerd. In de opgestelde leidraad (Projectbureau VNK, 2008) wordt uitgebreid ingegaan op de totstandkoming van de verzameling overstromingsberekeningen. Daarnaast zullen provincies ook op overige projectbases relevante overstromingsgegevens genereren. Een belangrijk aandachtspunt zijn de overstromingsberekeningen van de categorie c- keringen. Sinds het verschijnen van de hydraulische randvoorwaarden primaire waterkeringen categorie c kunnen deze overstromingsberekeningen conform de aanpak van VNK2 worden uitgevoerd. Veel provincies en waterschappen hebben deze berekeningen (nog) niet uitgevoerd, omdat dat binnen het project VNK2 niet is afgesproken. In het kader van de ROR zijn deze overstromingsgegevens wel noodzakelijk (Zie bijlage B). Bij de categorie c-keringen wordt een onderscheid gemaakt in c-keringen: 1. die oppervlaktewater keren dat van het buitenwater is afgesloten door een verbindende waterkering van de categorie b; en 2. die deel uitmaken van een dijkring als gemeenschappelijke scheiding tussen twee aangrenzende dijkringen, waarbij twee situaties voorkomen: a. de categorie c-keringen scheiden twee dijkringen met een gelijke veiligheidsnorm; b. de categorie c-keringen scheiden twee dijkringen met een ongelijke veiligheidsnorm NB. : voor de drie c-keringen, die twee dijkringen met een gelijke veiligheidsnorm (cat c, type 2a) scheiden zijn geen hydraulische randvoorwaarden opgesteld. Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 37 van 3

46 Gebieden beschermd door genormeerde regionale keringen langs rivieren, meren, kanalen en boezemwateren De overstromingsgegevens voor gebieden die direct door genormeerde regionale waterkeringen worden beschermd worden voor een groot deel in het kader van de aanwijzing en normering van de regionale waterkeringen gegenereerd. In het document visie op regionale waterkeringen van het IPO (2004) zijn 3 categorieën regionale keringen onderscheiden: 1) Keringen, die buitenwater keren, maar geen primaire waterkering zijn (bijv. zomerkades en voorlandkeringen); 2) Keringen, die ander water keren (bijv. boezemkaden, dijken langs regionale rivieren en kanaaldijken); 3) Droge keringen (bijv. secundaire dijken, slaperdijken en compartimenteringsdijken). De regionale keringen die buitenwater keren,zoals voorlandkeringen, dienen te worden meegenomen bij het maken van overstromingsgegevens voor het hoofdwatersysteem. Voor de twee overige categorieën regionale keringen zijn afzonderlijke richtlijnen ontwikkeld, waarin een methodiek is vastgelegd op basis waarvan de normstelling wordt uitgewerkt voor de keringen langs regionale rivieren (STOWA, 2008), voor boezemkaden (IPO, 1999) en compartimenteringskeringen (STOWA, 2007). De richtlijnen beschrijven in detail welke stappen moeten worden genomen voor het bepalen van de norm van de betreffende kering. In de beschreven methoden worden verschillende bestanden gebruikt (input) en geproduceerd (output). In diverse stappen van de richtlijn voor keringen langs regionale rivieren wordt de gebruiker de keuze gelaten diverse varianten te kiezen (zie STOWA, 2008). In stap 4 van de richtlijn voor de keringen langs regionale rivieren (STOWA, 2008) worden drie varianten onderscheiden voor het bepalen hoe het overstromingsgebied overstroomt. Deze varianten beschrijven uitwerkingen die oplopen van meest eenvoudig tot geavanceerd. 38 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

47 Variant A: waterstand gebied gelijk aan waterstand rivier De meest eenvoudige manier om de overstromingsdiepte te bepalen, is op basis van de aanname dat de waterstand in het gebied gelijk is aan de waterstand in de regionale rivier. Omdat het voor de schade alleen gaat om de maximale waterdiepte in het overstromingsgebied hoeft alleen gekeken te worden naar de maximale waterstanden op de regionale rivier, het verloop op de rivier in de tijd heeft geen effect. In figuur 3.6 staat de methode afgebeeld. Figuur 3.6 bepalen overstromingsdiepte op basis van maximale waterstand in de rivier 11 De aanname dat de waterstand in het gebied gelijk is aan de waterstand op de rivier gaat voor relatief kleine overstromingsgebieden (t.o.v. de rivier) goed op. Omdat kleine gebieden vrij snel gevuld zijn, zal het overstromingsgebied vol zitten kort na het moment waarop de maximale waterstand op de rivier optreedt. Met de nauwkeurigere methoden zal in deze situatie de maximale waterstand ook rond de maximale waterstand op de rivier liggen. Voor grotere overstromingsgebieden geeft deze methode een forse overschatting van de waterstand en de gevolgschade. Om de overschatting te reduceren wordt daarom voor grotere gebieden aangeraden om gebruik te maken van een bakjesmodel. Variant B: bakjesmodel Als gebruik wordt gemaakt van een bakjesmodel (0d model), dan wordt op basis van de waterstandverloop of debietverloop op de regionale rivier bepaald hoeveel water het gebied inloopt. Vervolgens wordt met de hoogte eigenschappen (in de vorm van een hoogte/oppervlak curve) gekeken welke waterstand door het instroomvolume optreedt. Vervolgens kan de overstromingsdiepte weer bepaald worden door de waterstand af te trekken van de hoogte van het maaiveld (AHN). De werkwijze op basis van het bakjesmodel is weergegeven in figuur 3.7. Als er een model gebruikt wordt voor het bepalen van de waterstanden op de rivier, dan kan het overstromingsgebied ook direct aan dit model gekoppeld worden. De polder is hierbij geschematiseerd als één punt (0d) met de hoogte eigenschappen en de bres bijvoorbeeld als stuw. Hiermee kan dynamisch bepaald worden wat de waterstanden worden. Figuur 3.7 bepalen overstromingsdiepte met behulp van een bakjesmethode 11 de term dijkring in de figuren zou vervangen moeten worden door beschermd gebied Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 39 van 3

48 Variant C: 2D model De meest geavanceerde manier is gebruik te maken van een 2d-overstromingsmodel. Gekeken naar de onzekerheden in de voorgaande stappen, lijkt het gebruik van 2d-modellen in de meeste gevallen te geavanceerd. Toch kan een 2d-model in enkele gevallen nuttig zijn, bijvoorbeeld bij grote overstromingsgebieden waarbij het niet duidelijk is waar het water naartoe stroomt. Bij gebruik van het 2d-model kan het overstromingsmodel direct gekoppeld worden aan het hydraulische model van de regionale rivier of kan eerst bepaald worden hoeveel en wanneer het water het overstromingsgebied inloopt (op dezelfde manier als bij het bakjesmodel). De waterdiepte volgt vervolgens direct uit het model, zie figuur 3.8. figuur 3.8 bepalen overstromingsdiepte met behulp van een 2-d model Bij het gebruik van 2d-modellen moet het detailniveau van het overstromingsgebied aansluiten bij het detailniveau van het model. In de meeste gevallen zal dit niet voorhanden zijn en zal een model speciaal voor de berekening opgesteld moeten worden. De drie varianten die zijn beschreven in de richtlijn ter bepaling van de overstromingsdiepte leveren een verschillende mate van gegevens op. De meest geavanceerde variant (2d model) levert gegevens op in de tijd, terwijl de andere varianten alleen een statische maximale waterdiepte beschrijven. 40 van 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

49 4 Minimale eisen overstromingsgegevens In dit hoofdstuk zal worden ingegaan op de specifieke technische eisen die worden gesteld aan de te leveren overstromingsgegevens voor het maken van de kaarten voor risicokaart. Eerst zal het format worden gedefinieerd waaraan de bestanden moeten voldoen. Vervolgens wordt ingegaan op de beoordelingsmethode van de aangeleverde bestanden en de metadata. De overstromingsspecifieke basisgegevens worden door waterbeheerders aangeleverd en zullen centraal beheerd worden in de landelijke databank overstromingsscenario s (LDO). Een gebruikershandleiding is beschikbaar met daarin beschreven op welke manier(en) de gegevens dienen te worden aangeleverd (Nelen & Schuurmans 2009). 4.1 Format aanlevering overstromingsgegevens en metadata Overstromingsgegevens Bij elke overstromingssimulatie in SOBEK1d2d of Delft-FLS worden er in het algemeen drie bestanden uitgevoerd. Een ASCII-bestand met waarden die de maximaal opgetreden stroomsnelheid beschrijven, een ASCII-bestand met waarden die de maximaal opgetreden waterdiepte beschrijven en een incrementeel bestand (.inc) die het overstromingsverloop (per locatie) in de tijd beschrijft. Dit laatste bestand wordt ook wel als basis gebruikt om overstromingsfilmpjes te maken. Indien er gekozen wordt om een alternatieve methode te gebruiken voor het beschrijven van een overstroming (bijv. bakjesmethode) wordt alleen de maximale waterdiepte geproduceerd. In dat geval is er enkel een ASCII-bestand beschikbaar met waarden die de maximale waterdiepte beschrijven. De bestanden, ongeacht de productiemethode, dienen de volgende data-specificaties te hebben (zie figuur 4.1). De ASCII-bestanden met maximale waterdiepte en maximale stroomsnelheid zullen de header moeten bevatten zoals beschreven in figuur 4. Het is sterk aan te bevelen om de simulaties (uitgevoerd bij verschillende breslocaties) van het zelfde studiegebied een identieke header te laten verkrijgen. M.a.w. de modelschematisaties dienen identiek te zijn. /* default output met gegevens over model (optioneel) ncols ### /* aantal kolommen nrows ### /* aantal rijen xllcorner ### /* x-coordinaat (Rijksdriehoekstelsel) van cel linksonder** yllcorner ### /* y-coordinaat (Rijksdriehoekstelsel) van cel linksonder** cellsize ### /* celgrootte (25,50 of 100)** NODATA_value ### /* opvullende waarde ** deze attributen mogen als datatype zowel van het type integer als float zijn Figuur 4.1: verplichte header ASCII-bestanden De waarden van de maximale waterdiepte en maximale stroomsnelheid hebben idealiter het datatype 32-bit float en moeten dezelfde overstromingssimulatie beschrijven. Het incrementele bestand dient ook dezelfde overstromingssimulatie te beschrijven, maar heeft een uitgebreidere header. De standaard modeluitvoer van SOBEK1d2d en Delft-FLS Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 41

50 worden in dit geval beide geaccepteerd. Hierbij is het nog belangrijk om op te merken dat de keuze in modelinstellingen, bijvoorbeeld tijdsduur van de simulatie en rekenstapgrootte, significante effecten kunnen hebben op de uiteindelijke resultaten. Het kiezen van de tijdsduur van de simulatie dient voor elke situatie bepaald te worden. Het is redelijk goed vast te stellen of de simulatieperiode voldoende lang was: indien het overstroomde oppervlak en/of de waterdiepten aan het einde van de simulatie nog sterk veranderen mag worden aangenomen dat een langere simulatieperiode nodig is om een evenwichtssituatie als eindbeeld te krijgen. De standaard rekenstapgrootte is per modelinstrumentarium verschillend. Deze is echter zelf in te stellen. De bruikbaarheid van de incrementele gegevens neemt toe wanneer het overstromingsverloop per locatie (gridcel) voldoende nauwkeurig wordt opgeslagen in het incrementele bestand. In het kader van de ROR is het daarom aan te bevelen, de volgende indeling van incrementele klassen aan te houden (in m): 0.020, 0.100, 0.200, 0.300, 0.400, 0.500, 0.600, 0.700, 0.800, 0.900, 1.000, 1.250, 1.500, 1.750, 2.000, 2.250, 2.500, 2.750, 3.000, 3.250, 3.500, 3.750, 4.000, 4.250, 4.500, 4.750, en Het rapport Onzekerheden in overstromingsmodellering (Deltares, 2010) geeft een overzicht van mogelijke gevolgen van onzekerheden in modelaannamen en randvoorwaarden op berekende overstromingskenmerken. Metadata Net zo belangrijk als de overstromingsgegevens zelf, is de informatie over de uitgangspunten en eigenschappen van de uitgevoerde simulatie. Bij toelevering van de overstromingsgegevens aan de landelijke database worden de volgende meta-gegevens gevraagd en opgeslagen. De meta-gegevens kunnen middels een gebruiksvriendelijk opgezet Excel-bestand (template) worden aangeleverd. Per relevant overstromingstype is aangegeven of het veld voor aanlevering verplicht ( ), dringend gewenst ( ) en/of niet van toepassing (-) is. De relevante overstromingstypen zijn (zie ook tabel 3.2): 1 Overstroming als gevolg van doorbraak in een primaire waterkering 2 Overstroming als gevolg van doorbraak in een genormeerde regionale waterkering 3 Overstroming van niet door genormeerde waterkeringen beschermd gebied (zowel hoofdwater als regionaal water) Een bepaald attribuut kan bijvoorbeeld door de gebruikte modellerings-methode (dynamisch model/bakjesmodel) of vanwege het type gebiedssysteem per definitie niet van toepassing zijn. 42 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

51 Attribuut Attribuut-type Beschrijving Type 1 Algemeen Scenario Identificatie ID Zelf te kiezen identificatie code van het scenario Scenarionaam Tekst Een aanduiding die beschrijft met welk buitenwaterscenario de overstromingsinformatie is gegenereerd Scenariodatum DD/MM/JJJJ Datum aanmaken scenario Projectnaam Tekst Benaming project van scenario informatie Eigenaar overstromingsinformatie Tekst / Selectie Naam van rijkswaterstaat, provincie of waterschap Naam eigenaar kiezen uit lijst Type 2 Beschrijving scenario Tekst Extra informatie met betrekking tot scenario Versie resultaat Decimaal Versienummer resultaat Doel Tekst Beschrijving waarom dit scenario gemaakt is Berekeningsmethode Selectie 1 = waterstand gebied gelijk aan waterstand systeem; 2 = bakjesmodel; 3 = 2D model; Motivatie keuze methode Tekst Beknopte motivatie voor het keuze van de berekeningsmethode Houdbaarheid van Selectie Termijn dat het scenario scenario geldig is Locatie y-coordinaten Decimaal RD-coordinaat /- - doorbraaklocatie x-coordinaten Decimaal RD-coordinaat /- - doorbraaklocatie Naam buitenwater Tekst / Lijst met buitenwateren Selectie Naam waterkering Tekst Naam van genormeerde - waterkeringen Naam doorbraaklocatie Tekst Een aan het buitenwater en/of kering gerelateerde /- - aanduiding voor de breslocatie Gebiedsnaam Tekst / Selectie Naam van dijkring, polder, stroomgebied uit domeinlijst Type 3 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 43

52 gebiedsnamen Bresinstellingen Materiaal kering Tekst Materiaal waaruit de kering is opgebouwd Bresdiepte Decimaal Relatieve maat van de bresdiepte gemeten vanaf de kruinhoogte[m] Duur bresgroei in verticale richting Interval (DD:HH:MM) Tijdsduur waarover de bres in verticale richting groeit /- - /- - /- - Initiële bresbreedte Decimaal Breedte van de bres bij /- - start van dijkdoorbraak Methode bresgroei Selectie 1 = automatisch; 2 = vast /- - Startmoment bresgroei Interval (DD:HH:MM) De tijd in uren tussen start simulatie en de start van de bres /- - Maximale bresbreedte Decimaal Breedte van de bres in eindtoestand /- - Uc parameter Decimaal Kritieke stroomsnelheid /- - [m/s], waarbij bresgroei wordt gestart F1 parameter Decimaal Waarde alfa [-] /- - F2 parameter Decimaal Waarde beta [-] /- - Ce Decimaal Afvoer coefficient [-] /- - In. Crest Decimaal Initiele kruinhoogte (m /- - +NAP) Rivierknoop Tekst Rivierknoop waarop de bres aanhaakt /- - Boezemknoop Tekst Boezemknoop waarop /- - de bres aanhaakt Lowest crest Decimaal Hoogte tot waar de bres /- - groeit (Zmin) [mnap] Gridhoogte Decimaal Gridhoogte tot waar de /- - bres groeit [mnap] MaximaalBresdebiet Decimaal Maximaal debiet dat door /- - de bres het gebied instroomt MaximaleInstroom Decimaal Totaal debiet dat door de bres gebied instroomt /- - Lengte dijkringdeel Tekst Lengte van het /- - dijkringdeel waarvoor de overstromingsberekening representatief is Buitenwater Buitenwatertype Selectie Kiezen type buitenwater uit domeinlijst Maximale Decimaal maatgevend peil (mnap) buitenwaterstand Stormvloedkering open** Text Lijst van kering(en) die in /- /- het scenario open 44 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

53 Stormvloedkering gesloten** Compartimentering de boezem** van Text Boolean worden verondersteld Lijst van kering(en) die in het scenario gesloten worden verondersteld Kiezen tussen wel of geen compartimentering: True of False Eigenschappen getijde** Tekst Specifieke eigenschappen van gebruikt getij bij het scenario Gemiddeld meerpeil** Decimaal Gemiddelde waterstand buitenwater Piekduur** Stormduur** Debietrandvoorwaardenlocatie Interval (DD:HH:MM) Interval (DD:HH:MM) Text Tijdsduur van de stormpiek Tijdsduur van de totale storm Naam van de locatie(s) met een randvoorwaarde t.a.v. debiet Debiet Decimaal Lijst met gebruikte debieten voor benoemde randvoorwaardelocatie(s) Waterstandrandvoorwaardenlocatie Text Naam van de locatie(s) met een randvoorwaarde t.a.v. waterstand Waterstand Decimaal Lijst met gebruikte waterstanden voor benoemde randvoorwaardelocatie(s) Overschrijdingsfrequentie Tekst Overschrijdingsfrequentie van de optredende buitenwaterstand Model Datum modelschematisatie Datum Datum waarop het model gemaakt is /- /- /- - /- /- /- /- /- /- /- /- /- /- /- /- /- /- /- /- /- Variant beschrijving Tekst Beschrijving van /- /- specifieke schematisatie eigenschappen Bodemhoogte model Tekst Bijv. AHN (2001) (bestand en jaartal) Ruwheid model (bestand en jaartal) Tekst Bijv. ecotopenkaart (2008) Start berekening Datum/Tijd Tijdstip waarop /- /- berekening is gestart Einde berekening Datum/Tijd Tijdstip waarop /- /- berekening is beëindigd Rekenduur Tijd Tijdsduur van het /- /- doorrekenen scenario Start simulatie Datum/Tijd Datum en tijd van start /- /- Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 45

54 gesimuleerde periode Einde simulatie Datum/Tijd Datum en tijd van eind gesimuleerde periode /- /- Duur Tijd Simulatieduur /- /- Modelversie Tekst /- /- Modelleersoftware Tekst Gebruikte software /- /- aanduiden Bijv. Sobek 2.11 Modelresolutie Integer Bijv. 25 of 100 m Overige Regionale keringen (of Boolean Kiezen of regionale /- - hooggelegen keringen of hoge lijnelementen) standzeker lijnelementen standzeker zijn. True of False Overige opmerkingen Tekst Bestanden Maximale stroomsnelheid (asc of zip)*** Animatie waterdiepte (inc of zip)*** Maximale waterdiepte (asc of zip)*** Bestand Bestand Bestand relatieve bestandslocatie in zip-bestand naar.asc bestand van maximale stroomsnelheid relatieve bestandslocatie in zip-bestand naar fls_h bestand relatieve bestandslocatie in zip-bestand naar.asc bestand van maximale waterdiepte Rapportage (pdf) Bestand Rapport, memo, documentatie: - m.b.t. modelschematisatie - m.b.t. overstromingsberekening /- /- /- /- * voor een enkele dijkring zal vanwege de omvang de bakjesmethode worden gebruikt; voor deze dijkringen dient voor metagegevens aanlevering gekeken te worden naar het type 2 overstromingstype ** afhankelijk van buitenwatertype van het hoofdwatersysteem *** referentie naar gezipt asc-bestand in zipfile (let op: zonder \ aan het begin) 46 Handboek Overstromingsrisico's op de kaart

55 4.2 Beoordeling overstromingsgegevens en metadata Het uitvoeren van een kwaliteitstoets is noodzakelijk omdat de aangeleverde scenario s bruikbaar moeten zijn voor verschillende doeleinden. Bijvoorbeeld het maken van waterdieptekaarten voor specifieke doorbraaklocaties of het analyseren van het effect van verschillende hydraulische belastingen op het overstroombaar oppervlak. Dit betekent dat gebruikers na moeten kunnen gaan op welke dijkring en/of doorbraaklocaties een scenario betrekking heeft en wat de randvoorwaarden waren die bij het modelleren zijn gebruikt. Deze informatie dient daarom correct te worden vastgelegd in de meegeleverde meta-informatie. De resultaten moeten ook betrouwbaar zijn. Er mogen dus geen fouten in zitten. In de praktijk betekent dit dat de resultaten overeen moeten stemmen met de geleverde metadata. Bij een doorbraak nabij Tiel moet het gebied nabij Tiel ook als eerste overstromen. Indien het gebied nabij Nijmegen als eerste overstroomt is er sprake van een foutieve aanlevering. Ook moeten de resultaten verklaarbaar zijn: komt het beeld overeen met wat je, op basis van gebiedskennis en ervaring met eerdere overstromingssimulaties, verwacht? Tot slot moeten de resultaten reproduceerbaar zijn. Dit betekent dat veel informatie nodig is over o.a. de gebruikte randvoorwaarden en de instellingen die gebruikt zijn om bresgroei te modelleren. De controle heeft betrekking op zowel de aan te leveren metadata als de modelresultaten. Het overstromingsmodel zelf wordt niet gecontroleerd. Overstromingsgegevens In principe ligt aan de beoordeling van de resultaten slechts één vraag ten grondslag: komen de modelresultaten overeen met wat ik op basis van kennis over het gebied, de opgegeven metadata en eerder uitgevoerde simulaties verwacht? De volgende controles kunnen hiervoor worden uitgevoerd. 1. Past het stromingspatroon bij de opgegeven metadata? Om na te gaan of het stromingspatroon overeenstemt met de metadata worden de volgende punten onderzocht: Vindt de overstroming plaats in het in de metadata genoemde gebied? Start de overstroming bij de vermelde breslocatie? Komt het begin van de overstroming overeen met het opgegeven startmoment van bresgroei? Zijn er aanwijzingen waaruit blijkt dat er wel/geen sprake is van het bezwijken van regionale keringen? En is dit conform de opgegeven metadata? 2. Oogt het stromingspatroon realistisch en is het verklaarbaar? Om deze vraag te beantwoorden wordt onder meer gekeken naar: De randen van het model: bereikt het water de modelrand en zo ja, zijn er maatregelen getroffen om te voorkomen dat het water hier stokt en de waterdieptes gestaag toenemen? Het begin van overstromen: zijn er locaties die vroegtijdig (voor het ontstaan van de bres) overstromen? Indien ja, dan kan dit in SOBEK duiden op lekkage uit het 1D model door foutief geplaatste rekenpunten. Stroomt er water door tunnels en aquaducten die duidelijk op de topografische kaart te zien zijn? Is de duur van de simulatieperiode voldoende lang? Indien de situatie aan het einde van de modelrun niet of nauwelijks meer verandert is de simulatieperiode voldoende lang Handboek Overstromingsrisico's op de kaart 47