EROSIEBESTRIJDING VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ DE ZORG VOOR DE OPEN RUIMTE IN VLAANDEREN

Transcriptie

1 EROSIEBESTRIJDING

2 In vele streken in Vlaanderen is bodemerosie op akkers een groot probleem. Op ongeveer 13% van de akkerbouwpercelen zou jaarlijks 5 tot 10 ton vruchtbare landbouwgrond per ha verloren gaan, 6,8% verliest 10 tot 20 ton per ha per jaar en 1% verliest zelfs meer dan 20 ton per ha per jaar. Dit veroorzaakt problemen op de akkers zelf, zoals opbrengstverliezen door het wegspoelen of bedelven van (kiem)planten en een dalende bodemvruchtbaarheid op lange termijn. Een groot deel van het geërodeerde materiaal zorgt ook voor tal van stroomafwaartse problemen, zoals modderstromen op wegen en in woonwijken, vervuiling en dichtslibben van waterlopen, verstopping van riolen, en nog veel meer. Met enkele eenvoudige maatregelen kan je zelf heel wat doen.

3 Grasgangen en grasbufferstroken Grasgangen en grasbufferstroken zijn stroken die je op je akkers inzaait met een grasmengsel of een gras-kruidenmengsel van doorlevende soorten. Grasbufferstroken volgen de hoogtelijnen van het perceel en vormen barrières voor het afstromende water en modder. Grasgangen leg je aan in de geul waarlangs het water over je perceel naar beneden stroomt. Deze grasstroken remmen het oppervlakkig afstromend water af waardoor het meer tijd krijgt om in de grond te dringen. Op die manier vermindert de erosieve kracht van het water. Bodemdeeltjes die door het water meegevoerd werden blijven achter in de grasstroken. Bovendien zorgen de wortels van het gras ervoor dat de bodem beter vastgehouden wordt en beter bestand is tegen erosie. Hierdoor worden waterlopen, riolen, wegen en woonwijken gespaard van modderoverlast Aanleg en onderhoud van grasbufferstroken (0,13 EUR per m2 per jaar) Aanleg en onderhoud van grasgangen (0,16 EUR per m2 per jaar voor de delen van de grasgang die niet gelegen zijn langs de perceelsgrens en 0,13 EUR per m2 per jaar voor de delen van de grasgang gelegen tegen de perceelsgrens): 1 het perceel is akker, maar gras als teelt in een jaarlijkse teeltrotatie mag; 2 geen bestrijdingsmiddelen gebruiken in de grasgang of grasbufferstrook, uitgezonderd voor pleksgewijze bestrijding van distels; 3 de grasgang of grasbufferstrook moet gedurende vijf opeenvolgende jaren een aaneengesloten grasmat vormen; 4 als zich een ploegvoor of ploegwal vormt naast de grasgang of grasbufferstrook, dan dient deze verwijderd te worden; 5 Binnen de eerste vier maanden van het eerste jaar van de overeenkomst dient een strook ingezaaid te worden met doorlevende grassoorten, een graskruidenmengsel of wordt een bestaande strook bewaard. Voor een grasbufferstrook: een strook van 3 tot 21 m breed evenwijdig met de hoogtelijnen van het perceel Voor een grasgang: een strook van 9 tot 30 m breed op de helling Foto: copyright Watering St.-Truiden

4 Directe inzaai Bij directe inzaai zaai je door de resten van de vorige oogst of van de afgestorven groenbedekker zonder dat je het zaaibed voorbereidt. Het inzaaien doe je met een speciale machine, de directinzaaimachine. De oogstresten op en in de bodem beschermen de bodem tegen de erosieve werking van vallende regendruppels en afstromend water. De toename van organisch materiaal en de goede doorworteling zorgen na enkele jaren voor een verbetering van de bodemstructuur, waardoor meer water kan infi ltreren en bodemdeeltjes minder snel worden losgemaakt en verplaatst. Op die manier wordt bodemerosie op het perceel zelf aangepakt. Omdat meerdere jaren nodig zijn voor de opbouw van een goede bodemstructuur, werpt deze techniek vooral zijn vruchten af wanneer hij jaar na jaar wordt toegepast. Bij directe inzaai zijn de opbrengsten erg variabel, en afhankelijk van o.m. het gewastype, de weersomstandigheden en het bodemtype. Studies houden het op ongeveer een 3 tot 17 % opbrengstverlies. Directe inzaai (200 EUR per ha per jaar): 1 het perceel is akkerland, maar gras als teelt in een jaarlijkse teeltrotatie mag; 2 de bodem mag niet verstoord worden door onder andere het ploegen of scheuren ervan, behalve voor het inzaaien van gewassen doorheen de resten van de vorige teelt of doorheen een groenbedekker door middel van een directinzaaimachine en met uitzondering van het bemesten door middel van injectie; 3 de beheerder meldt jaarlijks voor 30 april bij de aangifte op welke percelen de directe inzaai zal worden toegepast. Foto: copyright Packo NV

5 Niet-kerende bodembewerking Niet-kerende bodembewerking lijkt op directe inzaai, maar staat toe dat je de bodem beperkt voorbereidt voor het zaaien. In plaats van met een ploeg de volledige toplaag om te keren bewerk je de bodem slechts in de bovenste 25 cm. Je kan dit doen met een erosieploeg, een grondbreker, een cultivator, De kostprijs van een nietkerende bodembewerking is gelijkaardig aan deze van een kerende bodembewerking. Doordat je de bodem niet keert blijven de gewasresten of de resten van de groenbedekker in de bovenste bodemlaag zitten. Net zoals bij het pakket directe inzaai zorgt dit voor een verbetering van het organische stofgehalte van de bodem. Studies tonen aan dat de opbrengsten bij niet-kerende bodembewerking meestal niet veel verschillen van de opbrengsten na een klassieke bewerking, maar bij ongunstige weersomstandigheden kan er tot 7 % opbrengstverlies optreden. Niet-kerende bodembewerking (80 EUR per ha per jaar en als de maatregelen dat jaar uitgevoerd werden): 1 het perceel is akker, maar gras als teelt in een jaarlijkse teeltrotatie mag; 2 de bodembewerking mag geen kering van de bodem veroorzaken, tenzij wanneer ongunstige weersomstandigheden bij het oogsten structuurbederf van de bodem hebben veroorzaakt en de kerende bodembewerking noodzakelijk is voor een goede bodemstructuur. De kerende bodembewerking moet ten minste 48 uur voordat de bodembewerking wordt uitgevoerd, worden gemeld aan de contactpersoon bij de VLM. Foto: copyright MESAM project

6 Aanleg van een aarden dam met erosiepoel Om grotere hoeveelheden afstromend water en modder tegen te houden, moet je grotere middelen inzetten. Als je vaststelt dat jouw perceel na een zware regenbui op een bepaalde plaats veel modder verzamelt van stroomopwaarts gelegen percelen, of dat er dan veel grond van je perceel wegstroomt, dan is dit zeker een pakket voor jou. Je graaft immers dwars op de afstroomrichting van het water een brede geul en hoopt de uitgegraven grond stroomafwaarts van de geul op. Zo verkrijg je een aarden dam met daarvoor een erosiepoel. Wanneer het water naar beneden stroomt botst het tegen de aarden wand. Het water kan blijven staan, infi ltreren of verdampen. De meegevoerde bodemdeeltjes kunnen ter plaatse bezinken en moeten worden geruimd wanneer de poel vol is met grond. Aanleg en onderhoud van aarden dam met erosiepoel hoogte dam akker grasland minder dan 0,4 meter 1,00 EUR 0,70 EUR tussen 0,4 en 0,75 meter 2,60 EUR 1,90 EUR hoger dan 0,75 meter 4,40 EUR 3,40 EUR EUR per lopende meter dam per jaar 1 op het perceel wordt een erosiepoel van maximum 0,5 meter diep gegraven; 2 al de uitgegraven grond wordt gebruikt om aan de stroomafwaartse grens van de erosiepoel een dam aan te leggen; 3 de dam heeft gedurende de volledige duur van de overeenkomst een hoogte tussen 0,3 meter en 1 meter en een maximale helling van 45 graden; 4 de dam wordt zoveel als mogelijk horizon taal aangelegd en mag met haar uiteinden aansluiten op de bestaande hellingen van het terrein; 5 de erosiepoel en dam worden ingezaaid met doorlevende grassoorten of met een graskruidenmengsel met doorlevende soorten; 6 geen bestrijdingsmiddelen gebruiken in de erosiepoel, uitgezonderd voor pleksgewijze bestrijding van distels 7 de grasmat moet gedurende vijf opeenvolgende jaren een aaneengesloten grasmat vormen. Foto: copyright Watering St.-Truiden

7 Een beheerovereenkomst is een contract, voor een of meer pakketten, dat je sluit met de VLM. Het contract duurt 5 jaar en je krijgt jaarlijks een vergoeding als je de maatregelen en voorwaarden uit het contract naleeft. Wil je een contract sluiten dan moet je ten laatste vier maanden voor je wil beginnen een aanvraag indienen bij de VLM. Hoe het allemaal werkt leggen ze met plezier uit op de VLM. Als je iets wil doen tegen erosie dan kan je kiezen uit de volgende pakketten. Kunnen grasgangen en grasbufferstroken gebruikt worden als wendakker? Ja, zolang de grasmat niet beschadigd wordt. Als ik een grasgang of grasbufferstrook aanleg voor vijf jaar dan wordt het later blijvend grasland. Klopt niet. Beheerovereenkomsten tellen hiervoor niet mee. Voor ons en voor Europa is dit grasland geen blijvend grasland. Je kan dus gerust met een beheerovereenkomst voor vijf jaar grasland aanleggen zonder dat het blijvend grasland wordt. Moet ik een bouwvergunning hebben voor het aanleggen van een aarden dam met erosiepoel? Ja, zoiets is een reliëfwijziging en daarvoor heb je een bouwvergunning nodig. De VLM helpt je hier graag mee bij het aanvragen van een contract. Zijn al die voorwaarden en controles verzoenbaar met het leiden van een landbouwbedrijf? De maatregelen en voorwaarden zijn zo beperkt mogelijk gehouden. Ze dienen niet om meer natuur te maken, maar enkel om erosie tegen te houden. Wie een contract heeft maakt kans om in de loop van de vijf jaar dat het contract duurt gecontroleerd te worden. De controle slaat enkel op de pakketten waarvoor je een contract sloot en is geen volledige bedrijfscontrole. Moet ik een grasbufferstrook of grasgang apart aangeven bij mijn aangifte bij ABKL? Ja, je moet dit intekenen als een apart perceel en de juiste code toevoegen. Welke code dit is staat in de handleiding die je terugvindt bij je aangifteformulier van ABKL. Supplementen Als je gemeente over een goedgekeurd gemeentelijk erosiebestrijdingsplan beschikt dan kan zij bovenop de beheervergoeding nog een supplement geven van maximaal 30 % van de vergoeding. Je moet dit supplement niet aanvragen. Als je gemeente een supplement geeft, dan zorgt de VLM ervoor dat je samen met je beheervergoeding direct ook het gemeentelijk supplement krijgt. Contacteer ons: VLM West-Vlaanderen - Frank Stubbe (frank.stubbe@vlm.be 050/ ) VLM Oost Vlaanderen - Els Marvellie (els.marvellie@vlm.be 09/ ) VLM Vlaams-Brabant - Bert Van Wambeke (bert.vanwambeke@vlm.be 016/ ) VLM Limburg - Gerda Weyens (gerda.weyens@vlm.be 011/ ) VLM Antwerpen - Nadine Joosen (nadine.joosen@vlm.be 014/ )