Excursie Werk maken van erosiebestrijding in Truiense regio Donderdag 13 december 2007 Sint-Truiden & Gingelom

Transcriptie

1 Excursie Werk maken van erosiebestrijding in Truiense regio Donderdag 3 december 27 Sint-Truiden & Gingelom Samenwerking Land & Water Gingelom, St-Truiden, Nieuwerkerken, Geetbets, Herk-de-St ad en de Watering van St-Truiden. Dienst Land en Bodem bescherm ing

2 Water- en modderoverlast in de Belgische leemstreek Erosiegevoeligheid van de Vlaamse gemeenten Water- en modderoverlast in de Belgische Leemstreek Brussel Vlaams Gewest Waals Gewest meer dan keer modder over last 7% Geen modder over last 22% Aantal water- en modderoverlast(en) (over jaar) Geen gegeven Geen overlast Van tot 5 overlasten Tussen 6 en modder over lasten 22% Tussen en 5 modder over lasten 39% Van 6 tot overlasten Meer dan overlasten B_ADMIN Bronnen : Waals Gewest : ADALI,22 (periode ) Vlaams Gewest : O. Evrard, 25 (periode ) Auteur : O. Evrard (UCL, Deptmt. Geografie), 25 Km Bron : Evrard, UCL

3 Grosso modo kunnen de oorzaken van water- en modderoverlast als volgt worden samengevat: Overstroming vanuit de waterloop (waterloop treedt buiten zijn oevers); Overstroming door afspoelend hemelwater (en modder) vanuit de hoger gelegen landbouwgronden; Overstroming door stijgende grondwatertafel; Overstromingen door een niet goed functionerend of ondergedimensioneerd rioleringssysteem. Dit wordt schematisch weergegeven in onderstaande figuur. Oorzaken water- en modderellende Landbouwgebied Woonkern Landbouwgebied riolering Waterloop Figuur: Schematische voorstelling oorzaken water- en modderellende in stroomgebied Melsterbeek (bron: Vandaele et al., 25). Aanvoerroutes van water en modder naar de woonkernen De belangrijkste aanvoerroutes van water én modder naar de woonkernen zijn weergegeven in onderstaande figuur. Grachten, beken en waterlopen 33 % Ravijnen in droge valleien 8 % Rechtstreeks van akkers (geul- en intergeul erosie) 28 % landbouwwegen Evrard et al., in press 3 % Figuur: Aanvoerroutes van water én modder naar dorpskernen in het stroomgebied van de Melsterbeek (Evrard et al., in press)

4 Afbakening actuele knelpuntgebieden erosie met hun prioriteit voor erosiebestrijding Bron : intergemeentelijk erosiebestrijdingsplan Stopplaatsen : Ingreep op Cicindriabeek te Bevingen knelpuntgebied Heulen Gracht Knelpuntgebied Buvingen knelpuntgebied Gelinden knelpuntgebied Borloberg & Twee Tommenveld Ingreep op Melsterbeek te Heiselt Cultuurhuis Den Dries Grasbufferzone langs beken

5 Knelpuntgebied Gelinden (Sint-Truiden) Erosiekaart en locaties met water- en modderoverlast (rode en groene cirkeltjes / blauwe zones) Projectfiche knelpuntgebied Gelinden: Oppervlakte knelpuntgebied : +/- 2 ha Jaarlijkse erosie-intensiteit : 5 ton/ha/jaar Jaarlijkse sedimentuitvoer :. ton/jaar Acties in kader van erosiebesluit : Aantal dammen : 2 Oppervlakte grasbufferstroken : 5,3 ha Aantal contracten landbouwers : Aantal contracten eigenaars : 35 Kosten werken : 45. euro Vergoedingen aan landbouwers : euro vergoedingen aan eigenaars : 26.3 euro (recht van opstal) Acties in kader van BO VLM: Oppervlakte grasbufferstroken :.5 ha Aantal landbouwers : 3 Voorgestelde erosiebestrijdingsmaatregelen uit het erosiebestrijdingsplan Gerealiseerde erosiebestrijdingsmaatregelen (toestand november 27)

6 vulhoogte (in m) Buffercapaciteit bij volledige vulling : 73 m³ Werken deze ingrepen? Overzicht vulhoogte van de erosiepoelen achter de damconstructies tijdens belangrijke neerslagevenementen. Evolutie vulhoogte opvangzone van damconstructie te Gelinden (onderste dam),5,4,3,2,,9,8,7,6,5,4,3,2, 2-23/7/24 4/8/24 /9/24 25/4/25 26/5/26 9-2/8/26 3/9/26 7/2/26 8/2/26 26/2/27 26/2/ /6/27 9/8/27 9--//27 Datum Buffercapaciteit bij volledige vulling : 2. m³

7 Werken deze ingrepen? Damconstructies en grasbufferstroken zijn ideale sedimentvangen (zie voorbeeld). 26 februari 27 sedimentconcentratie aan uitlaat van damconstructie =.25 gram/liter 26 februari 27 sedimentconcentratie in afstromend water op de boekhoutsesteenweg = 3.6 gram/liter

8 kolom kolom 2 kolom 3 kolom 4 kolom 5 kolom 6 kolom 7 kolom 8 kolom 9 kolom kolom kolom 2 kolom kolom 2 kolom 3 kolom 4 kolom 5 kolom 6 kolom 7 kolom 8 kolom 9 kolom kolom Werken deze ingrepen? Damconstructies zijn ideale sedimentvangen (zie voorbeeld). rij rij rij 2 rij 2 rij 3 rij 3 rij 4 rij 5 rij 6 rij 7 rij 4 rij 8 rij 9 rij 5 rij rij rij 6 rij 7 rij 2 rij 3 rij 4 rij 5 kolom kolom 2 kolom 3 kolom 4 kolom 5 kolom 6 kolom 7 kolom 8 rij 8 rij 6 rij 7 Topografie 23 Topografie In centimeter rij rij 2 rij 3 rij 4 rij 5 rij 6 rij 7 rij 8 rij 9 rij rij rij 2 rij 3 rij 4 rij 5 In centimeter t.o.v. vast punt rij 6 rij 7 Hoogteverschillen Totale sedimentatiehoeveelheid = 2,2 m³ over periode van 4 jaar en een toestroomgebied van 5 ha.

9 Knelpuntgebied Borloberg & 2 Tommeveld (Gingelom) Erosiekaart en locaties met water- en modderoverlast (rode en groene cirkeltjes / blauwe zones) Projectfiche knelpuntgebied Borloberg : Oppervlakte knelpuntgebied : 5 ha Jaarlijkse erosie-intensiteit : 5- ton/ha/jaar Jaarlijkse sedimentuitvoer : 7 m³/jaar Acties in kader van erosiebesluit : Aantal dammen : 3 Oppervlakte grasbufferstroken : 2,5 ha Aantal contracten landbouwers : 3 Aantal contracten eigenaars : 7 Kosten werken : euro Vergoedingen aan landbouwers : euro vergoedingen aan eigenaars :.374 euro (recht van opstal) Acties in kader van BO VLM: Oppervlakte grasbufferstroken : 2.5 ha Aantal landbouwers : 4 Projectfiche knelpuntgebied 2-Tommeveld: Oppervlakte knelpuntgebied : ha Jaarlijkse erosie-intensiteit : 2-5 ton/ha/jaar Jaarlijkse sedimentuitvoer : 5 ton/jaar Acties in kader van BO VLM: Oppervlakte grasbufferstroken : 4, ha Aantal landbouwers : 5 Voorgestelde erosiebestrijdingsmaatregelen uit het erosiebestrijdingsplan Gerealiseerde erosiemaatregelen (toestand november 27)

10 vulhoogte (in m) vulhoogte (in m) Werken deze ingrepen? Overzicht vulhoogte van de erosiepoelen achter de damconstructies tijdens belangrijke neerslagevenementen. Evolutie vulhoogte opvangzone nieuwe damconstructie te Borloberg (aanleg lente 27),7,6,5,4,3,2, /6/27 /7/27 2/7/27 2/8/27 9/8/ /8/ // //27 3/2/27 7/2/27 Datum Buffercapaciteit bij volledige vulling : 85 m³ Evolutie vulhoogte opvangzone onderste damconstructie te Borloberg,9,8,7,6,5,4,3,2, 4/8/25 26/2/ /6/27 /7/27 2/7/27 9/8/27 9--//27 3/2/27 7/2/27 Datum Buffercapaciteit bij volledige vulling : 7. m³

11 Knelpuntgebied Buvingen (Gingelom) Projectfiche knelpuntgebied Buvingen : Oppervlakte knelpuntgebied : 8 ha Jaarlijkse erosie-intensiteit : 2-5 ton/ha/jaar Jaarlijkse sedimentuitvoer : 75 ton/ha Acties in kader van erosiebesluit : Aantal dammen : 2 Oppervlakte grasbufferstroken : 2,2 ha Aantal contracten landbouwers : 2 Aantal contracten eigenaars : 3 Kosten werken : euro Vergoedingen aan landbouwers : euro vergoedingen aan eigenaars :.439 euro (recht van opstal) Acties in kader van BO VLM: Oppervlakte grasbufferstroken : 2 ha Niet-kerende bodembewerking : 2 ha Aantal landbouwers : 3 Erosiekaart en locaties met water- en modderoverlast (rode en groene cirkeltjes / blauwe zones) Voorgestelde erosiebestrijdingsmaatregelen uit het erosiebestrijdingsplan Gerealiseerde erosiemaatregelen (toestand november 27)

12 vulhoogte (in m) Werken deze ingrepen? Overzicht vulhoogte van de erosiepoelen achter de damconstructies tijdens belangrijke neerslagevenementen. Evolutie vulhoogte opvangzone nieuwe damconstructie te Buvingen (aanleg lente 27),7,6 Buffercapaciteit bij volledige vulling : 85 m³,5,4,3,2, 6-7-8/6/27 2/8/27 9--//27 3/2/27 7/2/27 Datum

13 Knelpuntgebied Heulen Gracht (gemeentegrensoverschrijdend (Gingelom & Sint-Truiden) Erosiekaart en locaties met water- en modderoverlast (rode en groene cirkeltjes / blauwe zones) Projectfiche knelpuntgebied Heulen Gracht Oppervlakte knelpuntgebied : 3 ha Jaarlijkse erosie-intensiteit : 2-5 ton/ha/jaar Jaarlijkse sedimentuitvoer :. ton/jaar Acties in kader van erosiebesluit : Aantal dammen : 4 Buffergracht : Oppervlakte grasbufferstroken : 6,6 ha Aantal contracten landbouwers : 4 Aantal contracten eigenaars : 5 Kosten werken : euro Vergoedingen aan landbouwers : euro vergoedingen aan eigenaars : euro (recht van opstal) Acties in kader van BO VLM: Oppervlakte grasbufferstroken : 3. ha Aantal landbouwers : 5 Voorgestelde erosiebestrijdingsmaatregelen uit het erosiebestrijdingsplan Gerealiseerde erosiemaatregelen (toestand november 27)

14 2: 23 2: 2: 37 22: 4 22: 5 23: 28 : 5 : 42 : 9 : 56 2: 33 3: 3: 47 4: 24 5: 5: 38 6: 5 6: 52 7: 29 8: 6 8: 43 9: 2 afvoerdebiet ( in m³/sec) Uur 2: 5 2: 55 22: 45 23: 35 : 25 : 5 2: 5 2: 55 3: 45 4: 35 5: 25 6: 5 7: 5 7: 55 Uur 2:55 2:35 22:5 22:55 23:35 :5 :55 :35 2:5 2:55 3:35 4:5 4:55 5:35 6:5 6:55 7:35 8:5 8:55 afvoerdebiet ( in m³/sec) Uur vulhoogte (in m) Werken deze ingrepen? Overzicht vulhoogte van de erosiepoel achter de onderste damconstructie tijdens belangrijke neerslagevenementen. Evolutie vulhoogte opvangzone van damconstructie te Velm (onderste dam),5,4,3,2,,9,8,7,6,5,4,3,2 Simple model, Monitoring Spatial tool Conclusions Efficiency of measures () 9-/5/22 22/6/22 3/8/22 Buffercapaciteit bij volledige vulling :.9 m³ 2/8/22 28/8/22 24/5/23 3-4/7/23 29/8/23 2//24 7-8/5/24 6/7/24 8/7/ /7/24 Outlet 3-4/8/24 8/8/24 /9/24 7-8//25 Dam 3 Datum /7/25 4/8/25 25//25 3/3/26,6,4, /5/26 26/5/26 4/6/26 8/2/26 9//27 27/2/ /5/27 P=6 mm.2 Evolutie waterafvoer (in m³/sec) in Heulen Gracht. (-2 juni 27) /6/27 2/8/27 9/8/27 9--//27 3/2/27 Gemeten afvoerdebiet Heulen Gracht stroomafwaarts erosiemaatregelen : afvoerdebiet stroomafwaarts erosiemaatregelen Neerslag (mm) Water hoogte (m) ^ Dam 2 Dam, , ,4..5.5,2 Neerslag (mm) Water hoogte (m) 9:4 2:28 23:52 2:6 4:4 7:4 9:28 : Tijdstip Neerslag (mm) :3 :2 Water hoogte (m).5. Evolutie waterafvoer (in m³/sec) in Heulen Gracht (-2 juni 27) Gemeten afvoerdebiet Heulen Gracht stroomopwaarts.5 erosiemaatregelen.5,6,4.5 Km meetgoot,2,8,6,4 2:2, Neerslag (mm) 9:4 2:28 23:52 2:6 4:4 7:4 9:28 :52 Tijdstip Debiet (m³/s) afvoerdebiet stroomopwaarts erosiemaatregelen

15 aantal interventies brandweer m.b.t. water- en modderoverlast Gemiddelde neerslagerosiviteit 2: 23 2: 2: 37 22: 4 22: 5 23: 28 : 5 : 42 : 9 : 56 2: 33 3: 3: 47 4: 24 5: 5: 38 6: 5 6: 52 7: 29 8: 6 8: 43 9: 2 Uur 2: 5 2: 55 22: 45 23: 35 : 25 : 5 2: 5 2: 55 3: 45 4: 35 5: 25 6: 5 7: 5 7: 55 Uur 2:55 2:35 22:5 22:55 23:35 :5 :55 :35 2:5 2:55 3:35 4:5 4:55 5:35 6:5 6:55 7:35 8:5 8:55 Uur Simple model Monitoring Spatial tool Conclusions Efficiency of measures () Werken deze ingrepen? Damconstructies en grasbufferzones zijn ideale sedimentvangen (zie voorbeeld). ^ Outlet Dam 3 Dam 2 Dam Evenement van juni 27 : Ongeveer 38 ton modder.4 blijft.5.2 plakken achter dam Sedimentconcentraties : Neerslag (mm) Water hoogte (m).3.9 gram/liter Evenement 2.5 van juni 27 :.5. Ongeveer ton modder.5 blijft.5 plakken achter dam Evenement 2.5 van juni 27 :.5 2 Neerslag (mm) Ongeveer.5 23 ton modder Water hoogte (m) blijft..5 plakken achter dam.5 Neerslag (mm) P=6 mm Water hoogte (m) : :3 :2.5 Km meetgoot Evenement van juni 27 : ton modder passeert door.25 meetgoot Sedimentconcentraties: gram/liter.2 2:2 Neerslag (mm) Debiet (m³/s) Figuur : Evolutie van het aantal brandweerinterventies m.b.t. water- en modderoverlast en gemiddelde neerslagerosiviteit (te Ukkel).

16 Overzichtskaart realisaties en prioritaire gebieden : Ingreep Aantal of oppervlakte (gerealiseerd) Kleine bufferbekkentjes (aantal) : Aarden damconstructies (aantal) : 36 Grasbufferstroken (aantal) : circa 7 Grasbufferstroken (oppervlakte in ha) : Grasgangen (aantal) 8 Buffergrachten : 6 Technieken van minimale grondbewerking (oppervlakte in ha) : 2 baten erosiebestrijding

17 Grasbufferstroken beschermen bovendien grachten en beken Door de aanleg van grasbufferstroken langs grachten en beken worden meerder problemen tegelijkertijd aangepakt. Het is een mooi voorbeeld van een integrale aanpak. We voorkomen immers water- en modderstromen, beperken de aanvoer van sediment en schadelijke stoffen naar de waterlopen en we creëren groene linten in het landschap. M.a.w. voorkomen en genezen in één maatregel. Voor het volledig deelbekken van de Melsterbeek komt ongeveer 35 km oeverlengte (rechteren linkeroever samen) in aanmerking voor de aanleg van een grasbufferzone. Momenteel is ongeveer 7 km gerealiseerd.

18 Toestand 22 Toestand 27 bebouwing hellingen Ecologisch waardevolle zone akkerland Verbindingslint langsheen waterloop door de aanleg van bufferstroken op akkers boomgaard vallei weiland hellingen

19 Van de hellingen naar de valleien. Figuur : Overzichtskaart projecten ruimte voor water (d.i. wachtbekkens, gecontroleerde overstromingsgebieden, ) in het stroomgebied van de Melsterbeek Geetbets Herk-de-Stad Het valt te verwachten dat de hoeveelheid water die in de nabije toekomst zal moeten opgehouden worden, eerder zal toe- dan afnemen. Vandaar dat we realistisch genoeg zijn om te beseffen dat een brongerichte aanpak (op het land) alleen niet voldoende is. Ook in de valleien moet er meer ruimte voor water komen. Het is een verhaal van enen en niet van of-of. Nieuwerkerken Nummer Buffercapaciteit (m³) A 65. A 5. B 35. C 3. D 35. E + E 25. F 2. G. H In ontwerp 25/ /2. 25/3. 25/4 In ontwerp 25/ / / 4. F H B 27/ Sint-Truiden 25/6 A A G Gingelom C E + E D Meer informatie? Raadpleeg onze website