Inhoud. Voorwoord 11. Dankwoord 13. Ten Geleide 15

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord 11 Dankwoord 13 Ten Geleide 15 Inleiding Mensen en rivieren. Een onuitputtelijke bron van eenheid en onenigheid Riviervaart: een onuitputtelijke bron van welvaart en vooruitgang 22 Eindnoten Inleiding 28 Hoofdstuk I. Europese riviervaart van de oudste tijden tot de Franse Revolutie Riviervaart in de pre-romeinse tijd Riviervaart in de Romeinse tijd Algemene beschrijving van de riviervaart in de Romeinse tijd Organisatie van de riviervaart in de Romeinse tijd Riviervaart in de middeleeuwen Riviervaart in de vroege middeleeuwen Riviervaart in de hoge en late middeleeuwen Tollen en andere parafiscale lasten Stapelrechten Omslag- en andere rechten Schippersgilden en het toertsysteem Reacties tegen de belemmeringen van de riviervaart Riviervaart in de periode tot de Franse revolutie Behoud van de status quo ante 82

2 6 Inhoud 4.2. Eerste pogingen voor vrije scheepvaart Vrijheid van scheepvaart en de Rijnvaart Vrijheid van scheepvaart en de Donauvaart Vrijheid van scheepvaart en andere rivieren 92 Eindnoten Hoofdstuk 1 95 Hoofdstuk II. De Europese riviervaart van de Franse revolutie tot het Congres van Wenen (1815) Ontwikkelingen voorafgaand aan het Congres van Wenen het jaar van de ommekeer Jefferson s Mississippi Instructions Schelde-Decreet Capitulatie van Antwerpen (1585) Verdrag van Munster (1648) Jozef II en het pleidooi voor een vrije Schelde ( ) Schelde-decreet (1792) Opkomst van het beginsel van vrije scheep vaart na de Franse Revolutie Rijnvaart-Octrooiverdrag van Uitdeining van het beginsel van vrije scheepvaart naar andere Europese rivieren Scheepvaartregime van Europese rivieren op het Con gres van Wenen Voorbode: het Vredesverdrag van Parijs van Wener Slotakte en het beginsel van vrije scheepvaart Rivierbepalingen van de Wener Slotakte Wener Slotakte en de notie van een belangengemeenschap van oeverstaten 173 Eindnoten Hoofdstuk Hoofdstuk III. Europese riviervaart na het Congres van Wenen tot het Verdrag van Parijs (1856) Elbe-, Weser- en Emsregime Elberegime Weserregime Emsregime Regime voor de Vistula, de Niemen en de Oder 211

3 Inhoud 7 3. Rijnregime Nederlands-Pruisisch geschil betreffende de Rijnmonding Akte van Mainz Ontwikkelingen na de Akte van Mainz: de geleidelijke opheffing van de Rijntollen Maas- en Schelderegime Situatie tussen 1815 en Situatie tussen 1831 en Het Scheidingsverdrag en de Waarborgverdragen van Regeling voor de Maas, de Schelde en de Schelde en Rijn verbindende wateren Regeling voor de Belgische-Nederlandse kanalen Overige rivierbepalingen Waarborgverdragen Aanvullende regelingen na Scheepvaartregime voor de Neckar, Main en Moezel Scheepvaartregime voor de Po Scheepvaartregime van andere Europese internationale rivieren Scheepvaartregime voor de Grensleie Scheepvaartregime van de Tagus en de Douro 258 Eindnoten Hoofdstuk Hoofdstuk IV. Europese riviervaart van het Verdrag van Parijs (1856) tot de verkeersconferenties van Barcelona en Geneve ( ) Voortschrijdende liberalisering van het Europees interna tio naal rivierenrecht in de tweede helft van de 19de eeuw en het begin van de 20ste eeuw Ontwikkelingen in het Donauregime Situatie voor het Verdrag van Parijs van Verdrag van Parijs van Uitvoeringsregelingen van het Verdrag van Parijs Ontwikkelingen in het Schelderegime: het Scheldetolverdrag Pruth en Boyana Ontwikkelingen in het Rijnregime: de Akte van Mannheim Motieven met het oog op een herziening van het bestaande scheepvaartregime Krachtlijnen van de Akte van Mannheim Ontwikkelingen in het regime van andere rivieren en in het scheepvaartbeleid 311

4 8 Inhoud Factoren ter stimulering van een liberaal scheepvaartregime Hernieuwd verlangen naar een toerbeurtstelsel Pruisen en de hernieuwe strijd voor scheepvaartrechten Streven naar mondialisering en internationalisering van het regime van Europese internationale rivieren einde 19de-begin 20ste eeuw Beginsel van vrijheid van scheepvaart t.a.v. niet Europese internationale stromen Beginsel van vrijheid van scheepvaart t.a.v. Amerikaans en Aziatische stromen Beginsel van vrijheid van scheepvaart op Afrikaanse stromen. De Conferentie van Berlijn van 1885 voor de Kongo en Niger stromen Vredesverdragen van Versailles, St. Germain, Neuilly en Trianon Verkeersconferenties van Barcelona (1921) en Genève (1923) Internationaal Waterwegenstatuut van Barcelona Internationaal Doorvoerstatuut van Barcelona Internationaal Zeehavenstatuut van Genève 339 Eindnoten Hoofdstuk Hoofdstuk V. Europese riviervaart tijdens het interbellum Ontwikkelingen in het Rijnvaartregime Opzet van het Vredesverdrag van Versailles Modus Vivendi en de diplomatieke nota van Frans-Belgisch-Nederlands Akkoord van Ontwikkelingen in het Elbe-, Oder-, Niemen-, Memel- en Weichselregime Totstandkoming van een nieuwe Elbe-Akte Mislukte poging tot internationalisering van de Oder Mislukte poging tot internationalisering van de Niemen en de Memel Gefragmenteerde regeling voor de Weichsel (Vistula) Ontwikkelingen in het Maas- en Schelderegime Onaannemelijk Verdrag van Den Haag Verdere ontwikkelingen na het Verdrag van Den Haag Ontwikkelingen in het Donauregime Vredesverdragen en de Donauconventie van Akkoorden van Sinaiä (1938), Boekarest (1939) en Wenen (1940) 404 Eindnoten Hoofdstuk 5 409

5 Inhoud 9 Hoofdstuk VI. Europese riviervaart van de Tweede Wereldoorlog tot het Verdrag van Rome (1957) Nieuwe ontwikkelingen in het scheepvaartregime van Europese internationale rivieren Ontwikkelingen in het Donauregime Vredesverdragen van Parijs Belgrado Donauconventie van Ontwikkelingen in het Elberegime Ontwikkelingen in het Rijnvaartregime Herstel van het Rijnvaartregime na de Tweede Wereldoorlog Petit cabotage conflict Petit cabotage vraagstuk voor de Tweede Wereldoorlog Gewijzigde opvatting na de Tweede Wereldoorlog Vrije Rijnvaart en nationale vervoerordening Vrije Rijnvaart en het spook van de overcapaciteit Moezelregime Situatie voor het Moezelverdrag van Moezelverdrag van Europese riviervaart en het Verdrag van Rome van Eindnoten Hoofdstuk Hoofdstuk VII. Europese riviervaart na het Verdrag van Rome (1957) tot heden Nieuwe ontwikkelingen in het Rijnvaartregime Conventie van Straatsburg (1963) Vrije Rijn en het blijvende spook van de overcapaciteit Main-Donaukanaal en het Aanvullend Protocol nr Vrije Rijn en de strijd voor een propere Rijn C.C.R. en de verhouding tot de Europese Instellingen en andere rivierencommissies Nieuwe ontwikkelingen in het Schelderegime Verdrag van 1960 betreffende het kanaal van Gent naar Terneuzen Schelde-Rijnverbindingsverdrag van Scheldeverdiepingsverdrag en de Waterverdragen van Scheldeverdragen van Middelburg van Een voorlopig eindpunt Nieuwe ontwikkelingen in het Donauregime 521

6 10 Inhoud 4. Savaregime jaar Europees vervoerbeleid een retrospectieve 531 Eindnoten Hoofdstuk Epiloog 561 Eindnoten Epiloog 566 Lijst gebruikte afkortingen en acroniemen 569 I. Tijdschriften en publicatiebladen 569 II. Instellingen en organisaties 570 Bibliografie 571 I. Bibliografie van verkort weergegeven werken 571 II. Bibliografie van verkort weergegeven documenten 590