Opstart van het type basisaanbod in het buitengewoon onderwijs: uitdagingen en randvoorwaarden
|
|
- Vincent Brander
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Vast Bureau 7 mei 2015 AR-VB-END Opstart van het type basisaanbod in het buitengewoon onderwijs: uitdagingen en randvoorwaarden Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210 Brussel T F info@vlor.be
2 Bekrachtigd door het Vast Bureau op 7 mei 2015 Voorbereiding: voorbereid door de werkgroep Basisaanbod onder voorzitterschap van Willy Claes, met input van de Raad Basisonderwijs, de Raad Secundair Onderwijs en de commissie Leerlingenbegeleiding Dossierbeheerder(s): Laura De Soomer
3 1 Situering 1.1 Waarom deze nota? Vanaf het schooljaar gaan de maatregelen van het M-decreet geleidelijk van kracht. Dit decreet betreffende de maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften heeft onder meer als doel het onderwijs meer inclusief te maken voor leerlingen met specifieke behoeften. Zo schakelen alle scholen buitengewoon basisonderwijs die in het schooljaar type 1 en 8 1 aanbieden, vanaf 1 september 2015 automatisch over naar het type basisaanbod. Type 1 en 8 worden geleidelijk aan afgebouwd. Alle scholen buitengewoon secundair onderwijs die in het schooljaar type 1 OV3 aanbieden, schakelen vanaf 1 september 2015 om naar het type basisaanbod OV3. Type 1-OV3 wordt geleidelijk afgebouwd. Op dit ogenblik zijn er nog veel onduidelijkheden over de opstart van het type basisaanbod en de randvoorwaarden voor de implementatie ervan op school. Omdat de Vlor wil inspelen op veranderingen en vernieuwingen in het onderwijsveld, organiseerde hij daarover overleg. De werkgroep Basisaanbod werkte een nota uit over de opstart van het type basisaanbod in het buitengewoon onderwijs met volgende drieledige focus: De uitdagingen in functie van de ontwikkeling van het basisaanbod. De randvoorwaarden en de condities om het basisaanbod uit te rollen op school. Voorstellen uitwerken voor een plan van aanpak voor de uitrol van het basisaanbod: timing, betrokkenen, De werkgroep Basisaanbod is samengesteld uit een vertegenwoordiging van de geledingen van de commissies Buitengewoon Basisonderwijs en Buitengewoon Secundair Onderwijs van de Vlor, waarbij een gelijke verdeling tussen beide onderwijsniveaus werd bewaakt. De Raad Basisonderwijs, Raad Secundair Onderwijs en de commissie Leerlingenbegeleiding gaven input voor deze nota. 1.2 Het basisaanbod volgens de regelgeving Vanaf het schooljaar start het type basisaanbod op in de scholen buitengewoon onderwijs. Dat type richt zich op kinderen of jongeren voor wie de onderwijsbehoeften dermate zijn en voor wie al tijdens het gewoon onderwijs aantoonbaar blijkt dat de aanpassingen, waaronder remediërende, differentiërende, compenserende of dispenserende maatregelen ofwel 1 Het type 1 van buitengewoon onderwijs is het type onderwijs dat aangepast is aan de opvoedingsbehoeften van kinderen en adolescenten met licht mentale handicap (Artikel 5 uit het Koninklijk besluit houdende de omschrijving van de types en de organisatie van het buitengewoon onderwijs en vaststellende de toelatings- en behoudsvoorwaarden in de diverse niveaus van het buitengewoon onderwijs). Het type 8-onderwijs van het buitengewoon onderwijs is het type onderwijs dat aangepast is aan de opvoedingsbehoeften van kinderen met ernstige leerstoornissen. Richt zich op kinderen met ernstige leerstoornissen. (Artikel 5 uit het Koninklijk besluit houdende de omschrijving van de types en de organisatie van het buitengewoon onderwijs en vaststellende de toelatings- en behoudsvoorwaarden in de diverse niveaus van het buitengewoon onderwijs). 1
4 disproportioneel, ofwel onvoldoende zijn om de leerling binnen het gemeenschappelijk curriculum te kunnen blijven meenemen in een school voor gewoon onderwijs. Een inschrijving in het type basisaanbod in het bubao is maximaal twee schooljaren geldig. Een inschrijving in het type basisaanbod-ov3 in het buso is maximaal geldig tot het einde van de opleidingsfase. Op het einde van de geldigheid van inschrijving volgt een moment van evaluatie door de klassenraad en het clb 2 die beslissen dat de aanpassingen, waaronder remediërende, differentiërende, compenserende of dispenserende maatregelen: disproportioneel of onvoldoende zullen zijn om de leerling het gemeenschappelijk curriculum te laten volgen in een school voor gewoon onderwijs en een verder verblijf in het basisaanbod nodig is. In dat geval bevestigt het clb dit door de opmaak van een nieuw verslag, dat de inschrijving verlengt met maximaal twee schooljaren. Een verlenging in het type basisaanbod-ov3 is dan geldig voor de kwalificatie- en integratiefase. wel proportioneel zullen zijn om de leerling het gemeenschappelijk curriculum te laten volgen in een school voor gewoon onderwijs. In dat geval: ondersteunen de school voor buitengewoon onderwijs en het clb de ouders bij het vinden van een school voor gewoon onderwijs waar de leerling kan ingeschreven worden om meegenomen te worden in het gemeenschappelijk curriculum of om de leerling studievoortgang te laten maken op basis van een individueel aangepast curriculum: Het recht op inschrijving geldt onverkort voor leerlingen die het gemeenschappelijk curriculum kunnen volgen met toepassing van gepaste maatregelen, zoals remediërende, differentiërende, compenserende of dispenserende maatregelen, die proportioneel zijn. Leerlingen voor wie deze aanpassingen worden toegepast, blijven in aanmerking komen voor de gewone studiebekrachtiging toegekend door de klassenraad. Leerlingen die beschikken over een verslag dat toelating geeft tot het buitengewoon onderwijs, worden door een school voor gewoon onderwijs onder ontbindende voorwaarde ingeschreven. De school organiseert overleg met de ouders, de klassenraad en het clb, over de aanpassingen die nodig zijn om de leerling mee te nemen in het gemeenschappelijk curriculum of om de leerling studievoortgang te laten maken op basis van een individueel aangepast curriculum. Om toegelaten te worden tot het geïntegreerd onderwijs moet de leerling voldoen aan de toelatingsvoorwaarden die gelden voor het gewoon onderwijs en moet de leerling beschikken over een gemotiveerd verslag, opgesteld door het clb. Wanneer een leerling beschikt over zulk een gemotiveerd verslag, vervalt het verslag dat toelating geeft tot het buitengewoon onderwijs. maken de betrokken scholen, de clb s en de ouders afspraken in functie van een vlotte overgang van de leerling van de school voor buitengewoon onderwijs naar de school voor gewoon onderwijs; 2 Uit het decreet betreffende de maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften van 21 maart
5 [enkel in het secundair onderwijs] ontvangt de leerling een studiebekrachtiging van de opleidingsfase van de klassenraad van de school voor buitengewoon secundair onderwijs (zie ook punt specifiek voor het secundair onderwijs). 2 Elementen voor een gezamenlijke visie op het basisaanbod 2.1 Gezamenlijk vertrekpunt Het type basisaanbod vertrekt van de nood van de leerling en bekijkt hoe gewoon en buitengewoon onderwijs in functie van die nood nauw kunnen samenwerken om samen met de kinderen zo hoog mogelijk te mikken. Om hun welbevinden te verzekeren, moeten kinderen het onderwijs zo snel mogelijk de juiste zorg krijgen. In het belang van een goede opstart van het type basisaanbod is het belangrijk dat het buitengewoon onderwijs, het gewoon onderwijs, de clb, de betrokken welzijnsinstellingen en voor wat betreft buso eveneens de arbeidsmarkt vertrekken van een gelijke visie op het basisaanbod. Voor de leerlingen binnen het type basisaanbod in het bubao ligt de focus op het nastreven van ontwikkelingsdoelen. Voor het buso specifiek ligt in het type basisaanbod-ov3 de focus op het bereiken van de finaliteit van opleidingsvorm 3 bij alle leerlingen. Deze opleidingsvorm is gericht op maatschappelijk functioneren en participeren en op tewerkstelling in het gewone arbeidsmilieu. 3 Het is dus de bedoeling om leerlingen binnen het type basisaanbod in het buso op te leiden voor de reguliere arbeidsmarkt. 2.2 Gezamenlijk begrippenkader De regelgeving met betrekking op de uitrol en invulling van het type basisaanbod, gebruikt men heel wat specifieke begrippen (zorgcontinuüm, brede basiszorg, verhoogde zorg, uitbreiding van zorg, remediërende maatregelen, differentiëren maatregelen, compenserende maatregelen, dispenserende maatregelen, gemeenschappelijk curriculum, disproportionaliteit, leerling met specifieke onderwijsbehoefte, definiëring typologie, ). Ondanks het duidelijk definiëren van begrippen in het M-decreet die een invloed hebben op de 3 Decreet betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften, Art. III.21, 2, 3. 3
6 opstart van het type basisaanbod, gaan de verschillende actoren anders om met de begrippen. Het stimuleren van het delen van begrippen gerelateerd aan het type basisaanbod en hun betekenis, is een voorwaarde om er voor te zorgen dat verschillende partners over dezelfde woordenschat beschikken en deze op dezelfde manier toepassen over de onderwijsniveaus en onderwijsvormen heen. Zowel scholen, pedagogische begeleidingsdiensten, inspectie, clb als relevante actoren uit de arbeidsmarkt en het beleidsdomein welzijn moeten daartoe gestimuleerd worden. 3 Nood aan duidelijkheid over de overgang en wisselwerking tussen gewoon en buitengewoon onderwijs Het M-decreet is een stap naar inclusiever onderwijs. Dit impliceert dat het gewoon en buitengewoon onderwijs zo goed mogelijk op elkaar moeten afgestemd en ingespeeld zijn. Tot nog toe zijn er echter zowel inhoudelijke als praktische onduidelijkheden over de instroom van leerlingen uit het gewoon onderwijs naar het type basisaanbod en vice versa. 3.1 Afstemmen van de opdracht van het gewoon en buitengewoon onderwijs Een grote bezorgdheid is dat scholen buitengewoon en gewoon onderwijs elkaars manier van werken en elkaars eindtermen en ontwikkelingsdoelen onvoldoende kennen. Het is echter van groot belang dat er op dat vlak afstemming bestaat tussen gewoon en buitengewoon onderwijs. Een noodzakelijke voorwaarde voor een horizontale overgang tussen het type basisaanbod en het gewoon onderwijs (en omgekeerd) is dus dat er matching is in het streefdoel van het type basisaanbod en van het gewoon onderwijs. 4
7 3.1.1 Specifiek voor het basisonderwijs Het gemeenschappelijk curriculum 4 neemt in het M-decreet een belangrijke plaats in. Wat er begrepen wordt onder het gemeenschappelijk curriculum, en hoe eindtermen vertaald worden in leerplandoelen, blijkt verschillend opgevat te worden door onderwijsnetten. Scholen hanteren onderling in verschillende criteria om te beslissen of een leerling op het einde van de basisschool een getuigschrift basisonderwijs behaalt. Het is voor scholen buitengewoon onderwijs niet duidelijk welke accenten zij moeten leggen binnen het type basisaanbod en hoe zij maximaal kunnen werken aan de brede basisvorming. Om de matching mogelijk te maken tussen het type basisaanbod van het bubao en het gewoon basisonderwijs, moeten scholen duidelijkheid krijgen over het streefdoel van het type basisaanbod en hoe dit kan afgestemd worden op het gemeenschappelijke curriculum. Hierbij moet worden opgemerkt dat er een spanningsveld bestaat tussen hoe hoog de lat wordt gelegd binnen het gewoon onderwijs, en hoeveel leerlingen zullen uitvallen uit het gewoon onderwijs doordat de sticordi-maatregelen op een bepaald moment disproportioneel worden bevonden en de leerlingen naar het buitengewoon onderwijs worden doorverwezen. Aparte einddoelen voor het type basisaanbod zijn echter niet wenselijk. Scholen moeten richtlijnen krijgen, hoe zij een selectie moeten maken in de einddoelen van het gemeenschappelijk curriculum. In het bereiken van deze einddoelen is het binnen het gewoon onderwijs en het onderwijs binnen het type basisaanbod een uitdaging om voldoende aandacht te hebben voor leren leren, sociaal-emotionele ontwikkeling, attitudevorming en het welbevinden van de leerlingen. Deze uitdaging wordt gedeeld door de verschillende partners betrokken bij het type basisaanbod Specifiek voor het secundair onderwijs Wat betreft de matching tussen het type basisaanbod in het buso en het gewoon secundair onderwijs is het belangrijk de finaliteit te kennen waartoe leerlingen kunnen worden opgeleid. Alleen op die manier kunnen schoolteams inschatten waar de betrokken leerling bij een overgang tussen buso en gewoon onderwijs het beste kan instappen. 4 Definitie van het gemeenschappelijk curriculum volgens het M-decreet: De goedgekeurde leerplannen die ten minste herkenbaar de doelen bevatten die noodzakelijk zijn om de eindtermen te bereiken of de ontwikkelingsdoelen na te streven en de schoolgebonden planning voor het nastreven van de leergebiedoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen. (opgenomen in het decreet basisonderwijs, hoofdstuk II, artikel 3, 5
8 Voor de buso-scholen is het op dit moment niet duidelijk hoe een leerling vanuit het type basisaanbod moet georiënteerd worden, wanneer hij/zij kan doorstromen naar het gewoon onderwijs (Leren & Werken en beroepsonderwijs). In welke studierichting vinden de leerlingen aansluiting, of moeten de leerlingen opnieuw beginnen? Hierbij is het belangrijk om rekening te houden met het dubbele luik in het buso. In het type basisaanbod OV3 wordt er zowel algemene sociale vorming als beroepsgerichte vorming gegeven. De afstemming met het gewoon onderwijs moet voor beide luiken gebeuren. Als leerlingen uit het gewoon secundair onderwijs naar het type basisaanbod-ov3 overgaan, is de vraag hoe het buso deze leerlingen binnen het type basisaanbod zal begeleiden? 5 Het M-decreet schrijft een studiebekrachtiging, een evaluatie, voor na de opleidingsfase van een leerling in het type basisaanbod. Het begrip studiebekrachtiging, de doelstelling en invulling zijn onduidelijk. Ten eerste is het niet duidelijk wat er bedoeld wordt met studiebekrachtiging en hoe scholen dit moeten invullen. Bij de leerlingen in het buso kan men op dat moment geen bewijs van gedane studies tot dat moment geven. Er is namelijk te weinig zicht op de eventuele verworven deelcertificaten door de onduidelijkheden in de uitrol van de Vlaamse Kwalificatiestructuur. Een portfolio van verworven competenties kan bijvoorbeeld wel worden samengesteld. Ten tweede is het niet duidelijk wat het civiel effect is van deze studiebekrachtiging. Wat is de waarde van de competenties die als verworven worden beschouwd? (zie ook punt 4 over de link met de arbeidsmarkt) Een derde bedenking gaat over bepaalde onduidelijkheden bij de overgang tussen de opstart van het type basisaanbod en de afbouw van type 1. Wat met zij-instromers die instromen in een 3 de jaar buso in het type basisaanbod? Het is niet duidelijk of deze leerlingen type basisaanbod dan de enige leerlingen zijn die op het einde van de opleidingsfase of bij een tussentijdse evaluatie een studiebekrachtiging krijgen. Het moet duidelijk zijn of leerlingen van type 8 ook een studiebekrachtiging moeten krijgen, naast de leerlingen type basisaanbod. 5 De organisatie in opleidingsvormen zou een flexibele aanpak van deze leerlingen kunnen belemmeren. Het is te bekijken of het loslaten van de organisatie in opleidingsvormen soelaas kan bieden, samen met het beter werken naar finaliteiten. 6
9 Er moet duidelijkheid komen over wat de overheid bedoelt met studiebekrachtiging, wat het civiel effect ervan is en hoe dit moet worden gehanteerd in de overgangsfase (van type 1 OV3 naar type basisaanbod OV3). 3.2 Begeleiden van leerlingen die de overstap maken van gewoon naar buitengewoon onderwijs, of omgekeerd Een belangrijk aandachtspunt bij de opstart van het basisaanbod is het welbevinden van de leerling en het belang van de binding tussen school en leerling. Overgangen tussen gewoon en buitengewoon onderwijs waren ook mogelijk voor de invoering van het M-decreet. Nieuw is de structurele mogelijkheid tot overgang tussen het type basisaanbod en het gewoon onderwijs. Het is niet evident voor een leerling om de overstap te maken tussen een gewone of buitengewone school. Het momentum van de overgang van het type basisaanbod naar het gewoon onderwijs en omgekeerd moet in het belang van de leerling steeds zorgvuldig gekozen worden (zie ook punt 3.4). Ook is het niet zeker dat een leerling in het basisonderwijs die voor twee jaar de overstap maakt naar het buitengewoon onderwijs, of een leerling in het secundair onderwijs na de opleidingsfase of na een tussentijdse evaluatie, terug zal keren naar dezelfde gewone school als degene waar hij vandaan komt. In sommige gebieden zal het capaciteitsprobleem en het inschrijvingsrecht, dat aan scholen de mogelijkheid biedt om voor leerlingen, die uit het type basisaanbod komen, in overtal te gaan, een belangrijke rol spelen. Het zal er immers voor zorgen dat leerlingen al dan niet de mogelijkheid hebben om terug te keren naar de school waar ze vandaan komen. Het M-decreet voorziet ondersteuning voor het begeleiden van leerlingen die vanuit het buitengewoon onderwijs instromen in het gewoon onderwijs. Dit zal allicht gebeuren via GONbegeleiding. Het is wenselijk om de overgang van leerlingen structureel te organiseren via overleg tussen de teams gewoon onderwijs en de teams buitengewoon onderwijs, in overleg met de betrokken leerlingen en hun ouders. 7
10 Niet enkel het begeleiden van de leerling is belangrijk. Ook voor de ouders is de overgang van het gewoon onderwijs naar het buitengewoon onderwijs of omgekeerd vaak een grote stap. Het is belangrijk dat er bij elke leerling de tijd wordt genomen om de overgang met leerling, ouders en betrokken scholen voor te bereiden. Enkel op die manier kan het welbevinden van de leerling zoveel mogelijk verzekerd worden. Het is belangrijk dat schoolteams in gewoon en buitengewoon onderwijs de tijd krijgen om de overgang structureel in te bouwen in de werking. In de marge daarvan is het belangrijk dat er tegen de opstart van het type basisaanbod duidelijkheid komt over de hervorming van het GON en de weerslag op de werking binnen de uitrol van het type. Momenteel hebben leerlingen uit het gewoon onderwijs recht op specifieke onderwijsleermiddelen (SOL). Wanneer deze leerlingen overgaan naar het buitengewoon onderwijs, verliezen ze deze middelen. De mogelijkheid zou moeten gecreëerd worden om deze SOL-middelen mee over te hevelen met de leerling. 3.3 Nood aan het uitwisselen van expertise tussen gewoon en buitengewoon onderwijs en competentieontwikkeling De expertise binnen een schoolteam uit het gewoon onderwijs is anders dan de expertise binnen een schoolteam buitengewoon onderwijs. Het is belangrijk dat teams uit het gewoon en het buitengewoon onderwijs de mogelijkheid krijgen om van elkaar te leren en dat de teams elkaar wederzijds ondersteunen. Voorbeelden: In het buitengewoon onderwijs is het belangrijk te weten dat leraren niet altijd vertrouwd zijn met leerplannen van het gewoon onderwijs. In het buitengewoon onderwijs zal het hoe langer hoe meer belangrijk worden dat men kan omgaan met een steeds diversere groep leerlingen. Door het onderwijs te richten op een heterogene groep zullen de trajecten in het onderwijsaanbod diverser moeten zijn. Omgekeerd geldt ook dat het gewoon onderwijs hoe langer hoe meer zal moeten omgaan met leerlingen met verschillende specifieke onderwijsbehoeften. Het gewoon onderwijs zal nog meer moeten inzetten op differentiatie en tegelijkertijd inclusie. De manier van werken binnen schoolteams gewoon onderwijs en buitengewoon onderwijs is anders. Tussen beide is afstemming nodig. 8
11 Voorbeeld: In het buitengewoon onderwijs werkt men met een proces van handelingsplanning. Er wordt een individueel handelingsplan opgemaakt en gevolgd omdat dit zijn waarde bewezen heeft. De methodiek van geïndividualiseerd werken zal dus zowel in het gewoon als het buitengewoon onderwijs worden toegepast. Men moet er rekening mee houden dat er professionelen zijn die de overstap zullen (moeten) maken van buitengewoon onderwijs naar het gewoon onderwijs. Ook de begeleiding van professionelen die de overstap maken van het functioneren binnen het buitengewoon naar het gewoon onderwijs moet structureel verankerd worden. Net zoals bij leerlingen, is het ook voor professionelen van belang dat zij kunnen rekenen op begeleiding binnen het schoolteam waarin zij terecht komen. Dit is van belang voor de motivatie en het welbevinden van de teams. Voorbeelden: In het buitengewoon onderwijs werkt men met paramedici. Krijgen deze professionelen ook een plaats binnen het schoolteam van het gewoon onderwijs voor bijvoorbeeld het ondersteunen van motoriek bij leerlingen? Er moet aandacht zijn voor die professionelen uit het buitengewoon onderwijs die geen lesbevoegdheid hebben voor het gewoon onderwijs. Mogelijke uitdaging Het is belangrijk te beseffen dat er knelpunten zullen opduiken in de overgang tussen het type basisaanbod en het gewoon onderwijs, waarvoor noch het schoolteam van de school buitengewoon onderwijs noch dat van de school gewoon onderwijs een antwoord of expertise kunnen bieden. Het is belangrijk dat schoolteams de kans krijgen om in dit proces te groeien en (samen) antwoorden te zoeken op vragen die rijzen bij de overgang tussen het type basisaanbod en het gewoon onderwijs. 3.4 Instroom van leerlingen in gewoon of buitengewoon onderwijs en de rol van diagnostiek Het clb maakt een verslag op wanneer een leerling wordt doorverwezen van het gewoon onderwijs naar het type basisaanbod en omgekeerd. Een leerling kan in het gewoon onderwijs worden ingeschreven onder ontbindende voorwaarden. In het gewoon secundair onderwijs 9
12 bestaat er echter ook een toelatingsklassenraad, die bepaalt of de leerling zal ingeschreven worden in de gewone school. Het is niet duidelijk wat de rol is van toelatingsklassenraad wanneer een leerling vanuit het type basisaanbod onder ontbindende voorwaarden wordt ingeschreven in een school voor gewoon onderwijs. Er moet duidelijkheid komen over de verhouding tussen het verslag, de doorverwijzing van het clb en de toelatingsklassenraad, en de rol van die toelatingsklassenraad wanneer een leerling vanuit het type basisaanbod wordt ingeschreven in een school voor gewoon onderwijs. Het buitengewoon onderwijs vermoedt dat de het aantal leerlingen die van het type basisaanbod naar het gewoon onderwijs zal overgaan, veel kleiner zal zijn dan het aantal leerlingen die de overstap zullen maken van het gewoon naar het buitengewoon onderwijs. Het gewoon onderwijs zal moeten uitzoeken hoe het zal bepalen of de aanpassingen die nodig zijn op basis van de specifieke onderwijsbehoeften van een leerling die uit het type basisaanbod kan terugkomen, al dan niet disproportioneel of ontoereikend zijn. Het is te verwachten dat scholen voor ondersteuning en een referentiekader aankloppen bij het clb. Het is echter niet duidelijk of het clb onder de huidige hoge werkdruk hierin een taak kan opnemen. Het is zeker niet wenselijk dat er een checklist wordt ontwikkeld. De afweging van disproportionaliteit moet altijd individueel en binnen de gegeven context gebeuren. Clb en buitengewoon onderwijs zijn bezorgd dat er in het type basisaanbod leerlingen met verschillende specifieke noden zullen samenkomen. Enerzijds is het type basisaanbod een samensmelten van het vroegere type 1 en type 8, wat voor sommige scholen een verschil in populatie zal teweegbrengen. Deze types richtten hun onderwijs op kinderen met verschillende onderwijsnoden. Anderzijds zullen in het type basisaanbod leerlingen terechtkomen die nog geen (juiste) diagnose hebben gekregen en waarvoor de redelijke aanpassingen in het gewoon onderwijs tegelijkertijd disproportioneel worden bevonden. 10
13 Het is van groot belang dat er werk wordt gemaakt van een snelle en correcte diagnostiek van leerlingen, opdat het type basisaanbod niet te snel als alternatief wordt aangeboden voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Zowel de diagnostiek als het ontwikkelen van handvaten voor scholen moeten bij de opstart van het type basisaanbod als een groeiproces beschouwd worden. Het bewaken van de kwaliteit van de diagnostiek van leerlingen zal een cruciale opdracht zijn voor het clb. Dit proces moet nabij opgevolgd worden. In 3.2 werd al verwezen naar het belang van het momentum waarop leerlingen binnen het type basisaanbod worden doorverwezen naar het gewoon onderwijs, of omgekeerd. Het is af te wachten welke planlast het zorgvuldig bewaken van dit momentum bij het clb zal teweegbrengen. 3.5 Nood aan tijd en middelen voor de extra opdrachten De regelgeving rond het type basisaanbod schrijft een aantal veranderde of nieuwe eisen voor aan de onderwijspartners en het clb. De onderwijspartners en het clb moeten de personele en financiële middelen krijgen om tegemoet te kunnen komen aan de nieuwe eisen betreffende het type basisaanbod. Ook moeten ze de tijd krijgen om zich hieraan aan te passen. De workload voor het gewoon onderwijs, het buitengewoon onderwijs en de clb bij het bepalen van de disproportionaliteit en het behandelen van de overgangen van leerlingen tussen het type basisaanbod en het gewoon onderwijs moet streng bewaakt worden. Voor scholen is het echter belangrijk dat er middelen voor professionalisering en tijd voor overleg zijn opdat het zorgcontinuüm in eerste instantie ten gronde kan doorlopen worden. 4 Arbeidsmarkt betrekken bij de opstart van het type basisaanbod (buso-specifiek) Het is belangrijk dat er een perfecte afstemming is tussen de kwalificaties waarvoor busoleerlingen binnen het type basisaanbod-ov3 worden opgeleid, de studiebewijzen en het aanbod op de arbeidsmarkt. Deze afstemming moet er zijn voor zowel de algemene en sociale vorming als voor de beroepsgerichte vorming, met als uiteindelijk doel het maatschappelijk functioneren en participeren en tewerkstelling in het gewone arbeidsmilieu. 11
14 Om afstemming tussen de kwalificaties vanuit het type basisaanbod-ov3 en het aanbod op de arbeidsmarkt mogelijk te maken, is structureel overleg tussen de onderwijs- en arbeidsmarktpartners nodig. Daarbij is het ook belangrijk dat er wordt nagedacht over de idee van een meer inclusieve arbeidsmarkt, zoals het artikel 27 van het VN-verdrag 6 voorschrijft. In de marge daarvan is het belangrijk de link te leggen met de ontwikkeling Vlaamse Kwalificatiestructuur. Op dit moment zijn er in de uitrol van de VKS en de implicaties op het buso nog teveel onduidelijkheden. Zo worden bijvoorbeeld de deelcertificaten van OV3 nog niet erkend door de VDAB. Op die manier wordt een zwakke groep op de arbeidsmarkt zwaar getroffen. 5 Opvolgen van de opstart van het basisaanbod Het monitoren van de implementatie van het M-decreet is een opdracht voor de administratie van het beleidsdomein Onderwijs en Vorming. Zoals hierboven aangegeven, is de opstart van het type basisaanbod en de veranderingen die dit teweeg brengt in het veld, een groeiproces. Alle gevolgen van deze opstart zijn nog niet duidelijk. Het is dus ook van belang dat de opstart en implementatie van het type basisaanbod van nabij gemonitord wordt. Zoals hoger aangegeven, is het echter belangrijk dat naast de implicaties voor het onderwijs, ook de link met andere sectoren zoals de arbeidsmarkt en welzijnswereld wordt gelegd. De werkgroep Basisaanbod van de Vlor stelt voor dat binnen de Vlor een bestaande werkgroep kan worden belast met deze opdracht of daarvoor - indien noodzakelijk - een nieuwe werkgroep wordt opgericht. Deze werkgroep heeft als doelstelling: Op basis van de resultaten van de monitoring van de overheid, via overleg, een nieuwe stand van zaken maken betreffende de uitdagingen en randvoorwaarden voor de uitrol van het type basisaanbod. Overleg organiseren met partners uit: gewoon onderwijs; buitengewoon onderwijs; clb; inspectie; betrokken welzijnsinstellingen; arbeidsmarkt; overheid. Enkel op die manier kan de vinger aan de pols gehouden worden en kunnen tijdig antwoorden worden geboden op leemtes en uitdagingen betreffende (de gevolgen van) de opstart van het type basisaanbod
15 6 Conclusie Voor de opstart van het type basisaanbod in het buitengewoon onderwijs kunnen de uitdagingen en randvoorwaarden zoals hierboven geformuleerd, ingedeeld worden volgens wat er op beleidsniveau kan ondernomen worden, hoe de uitrol van het type basisaanbod in het onderwijsveld kan ondersteund worden en welke opdracht de Vlor in dit kader kan opnemen. 6.1 Beleidsvoorbereidend werk in het kader van de opstart van het type basisaanbod Nood aan een gezamenlijke visie op het basisaanbod en een gezamenlijk begrippenkader Het nieuwe type basisaanbod vertrekt van de nood van de leerling en bekijkt hoe gewoon en buitengewoon onderwijs in functie van die nood nauw kunnen samenwerken om samen met de kinderen zo hoog mogelijk te mikken. : in het belang van een goede opstart van het type basisaanbod is het belangrijk dat het buitengewoon onderwijs, het gewoon onderwijs, de clb, de betrokken welzijnsinstellingen en voor wat betreft buso eveneens de arbeidsmarkt vertrekken van een gelijke visie op het basisaanbod. Ondanks het duidelijk definiëren van begrippen in het M-decreet die een invloed hebben op de opstart van het type basisaanbod, gaan de verschillende actoren anders om met de begrippen. : het stimuleren van het delen van begrippen gerelateerd aan het type basisaanbod en hun betekenis, is een voorwaarde om er voor te zorgen dat verschillende partners over dezelfde woordenschat beschikken en deze op dezelfde manier toepassen over de onderwijsniveaus en onderwijsvormen heen Nood aan duidelijkheid over de afstemming van de opdracht van het gewoon en het buitengewoon onderwijs Een grote bezorgdheid is dat scholen buitengewoon en gewoon onderwijs elkaars manier van werken en elkaars eindtermen en ontwikkelingsdoelen onvoldoende kennen. Wat er begrepen wordt onder het gemeenschappelijk curriculum, en hoe eindtermen vertaald worden in leerplandoelen, blijkt verschillend opgevat te worden door onderwijsnetten. Scholen hanteren onderling in verschillende criteria om te beslissen of een leerling op het einde van de basisschool een getuigschrift basisonderwijs behaalt. n: Om de matching mogelijk te maken tussen het type basisaanbod van het bubao en het gewoon basisonderwijs moeten scholen duidelijkheid krijgen over het streefdoel van het type basisaanbod en hoe dit kan afgestemd worden op het gemeenschappelijke curriculum. 13
16 In het bereiken van deze einddoelen is het binnen het gewoon onderwijs en het onderwijs binnen het type basisaanbod een uitdaging om voldoende aandacht te hebben voor leren leren, sociaal-emotionele ontwikkeling, attitudevorming en het welbevinden van de leerlingen. Voor de buso-scholen is het op dit moment niet duidelijk hoe een leerling vanuit het type basisaanbod moet georiënteerd worden, wanneer hij/zij kan doorstromen naar het gewoon onderwijs (Leren & Werken en beroepsonderwijs). : bij het brengen van duidelijkheid in de doorstroom, is het belangrijk om rekening te houden met het dubbele luik in het buso. In het type basisaanbod OV3 wordt er nl. zowel algemene sociale vorming als beroepsgerichte vorming gegeven. De afstemming met het gewoon onderwijs moet voor beide luiken gebeuren. Het M-decreet schrijft een studiebekrachtiging, een evaluatie, voor na de opleidingsfase van een leerling in het type basisaanbod. Het begrip studiebekrachtiging, de doelstelling en invulling zijn onduidelijk. : er moet duidelijkheid komen over wat de overheid bedoelt met studiebekrachtiging, wat het civiel effect ervan is en hoe dit moet worden gehanteerd in de overgangsfase (van type 1 OV3 naar type basisaanbod OV3) Nood aan duidelijkheid over GON in het belang bij de overstap van een leerling tussen het gewoon en het buitengewoon onderwijs Het is niet evident voor een leerling om de overstap te maken tussen een gewone of buitengewone school. : in de marge van een goede overstap tussen het gewoon en buitengewoon onderwijs is het belangrijk dat tegen de opstart van het type basisaanbod er duidelijkheid komt over de hervorming van het GON en de weerslag op de werking binnen de uitrol van het type Duidelijkheid over de instroom van leerlingen in het gewoon en buitengewoon onderwijs en de rol van diagnostiek Het is niet duidelijk wat de rol is van de toelatingsklassenraad wanneer een leerling vanuit het type basisaanbod onder ontbindende voorwaarden wordt ingeschreven in een school voor gewoon onderwijs. : er moet legistieke duidelijkheid komen over de verhouding tussen het verslag, de doorverwijzing van het clb en de toelatingsklassenraad, en de rol van die toelatingsklassenraad wanneer een leerling vanuit het type basisaanbod wordt ingeschreven in een school voor gewoon onderwijs. 14
17 6.1.5 Nood aan tijd en middelen voor extra opdrachten voor de opstart van het type basisaanbod De regelgeving rond het type basisaanbod schrijft een aantal veranderde of nieuwe eisen voor aan de onderwijspartners en het clb. : de onderwijspartners en het clb moeten de personele en financiële middelen krijgen om aan de nieuwe eisen betreffende het type basisaanbod tegemoet te kunnen komen. Ook moeten ze de tijd krijgen om zich hieraan aan te passen Buso-specifiek: nood aan het betrekken van de arbeidsmarkt bij de opstart van het type basisaanbod Het is belangrijk dat er een perfecte afstemming is tussen de kwalificaties waarvoor busoleerlingen binnen het type basisaanbod-ov3 worden opgeleid en studiebewijzen voor behalen en het aanbod op de arbeidsmarkt. : om afstemming tussen de kwalificaties vanuit het type basisaanbod- OV3 en het aanbod op de arbeidsmarkt mogelijk te maken, is structureel overleg tussen de onderwijs- en arbeidsmarktpartners nodig. 6.2 Aandachtspunten voor ondersteuning van het onderwijsveld in de uitrol van het type basisaanbod Nood aan zorgvuldig voorbereiden van de overstap die leerlingen maken van het gewoon naar het buitengewoon onderwijs, of omgekeerd Het is niet evident voor een leerling om de overstap te maken tussen een gewone of buitengewone school. In sommige gebieden zal het capaciteitsprobleem en het inschrijvingsrecht, dat aan scholen de mogelijkheid biedt om voor leerlingen, die uit het type basisaanbod komen, in overtal te gaan, een belangrijke rol spelen of leerlingen al dan niet de mogelijkheid hebben om terug te keren naar de school waar ze vandaan komen. n: Het momentum van de overgang van het type basisaanbod naar het gewoon onderwijs en omgekeerd moet steeds in het belang van de leerling zorgvuldig gekozen worden. Het is wenselijk om de overgang van leerlingen structureel te organiseren via overleg tussen de teams gewoon onderwijs en de teams buitengewoon onderwijs, in overleg met de betrokken leerlingen en zijn/haar ouders Nood aan het uitwisselen van expertise tussen gewoon en buitengewoon onderwijs en competentieontwikkeling De expertise binnen een schoolteam uit het gewoon onderwijs is anders dan de expertise binnen een schoolteam buitengewoon onderwijs. 15
18 : het is belangrijk dat teams uit het gewoon en het buitengewoon onderwijs de mogelijkheid krijgen om van elkaar te leren en dat de teams elkaar wederzijds ondersteunen. De manier van werken binnen schoolteams gewoon onderwijs en buitengewoon onderwijs is anders. Tussenbeide is afstemming nodig. Men moet er rekening mee houden dat er professionelen zijn die de overstap zullen (moeten) maken van buitengewoon onderwijs naar het gewoon onderwijs. : ook de begeleiding van professionelen die de overstap maken van het functioneren binnen het buitengewoon naar het gewoon onderwijs moet structureel verankerd worden. Het is belangrijk te beseffen dat er knelpunten zullen opduiken in de overgang tussen het type basisaanbod en het gewoon onderwijs, waar noch het schoolteam van de school buitengewoon onderwijs als van de school gewoon onderwijs een antwoord op heeft of expertise in heeft. : het is belangrijk dat schoolteams de kans krijgen om in dit proces te groeien en (samen) antwoorden te zoeken op vragen die rijzen bij de overgang tussen het type basisaanbod en het gewoon onderwijs Duidelijkheid over de instroom van leerlingen in het gewoon en buitengewoon onderwijs en de rol van diagnostiek Voor het gewoon onderwijs wordt het uitzoeken hoe zij zullen omgaan met het bepalen of de aanpassingen die nodig zijn op basis van de specifieke onderwijsbehoeften van een leerling die uit het type basisaanbod kan terugkomen, disproportioneel of ontoereikend zijn of niet. : de afweging van disproportionaliteit moet altijd individueel en binnen de gegeven context gebeuren. Clb en buitengewoon onderwijs zijn bezorgd dat er in het type basisaanbod leerlingen met verschillende specifieke noden zullen samenkomen. n: Het is van groot belang dat er werk wordt gemaakt van een snelle en correcte diagnostiek van leerlingen, opdat het type basisaanbod niet te snel als alternatief wordt aangeboden voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Zowel de diagnostiek als het ontwikkelen van handvaten voor scholen moeten bij de opstart van het type basisaanbod als een groeiproces beschouwd worden. 16
19 6.3 Opstart type basisaanbod: opdrachten voor de Vlor Uit de nota blijkt dat de opstart van het type basisaanbod en de veranderingen die dit teweeg brengt in het veld, een groeiproces is. De Vlor wil de vinger aan de pols houden, tijdig leemtes kunnen blootleggen en antwoorden kunnen bieden op de uitdagingen die zich stellen in het kader van de opstart van het type basisaanbod. De Vlor wil een forum zijn waar overleg georganiseerd wordt tussen de verschillende betrokken partners met het oog op verdere visieontwikkeling rond het type basisaanbod. Daarnaast wil de Vlor in het beleidsvoorbereidend werk verder denkwerk leveren als vervolg op deze nota en adviezen formuleren op basis van de gegevens uit de monitoring van het type basisaanbod. 17
Type basisaanbod: evaluatie terugkeer BuBaO en BuSO
Type basisaanbod: evaluatie terugkeer BuBaO en BuSO 1. Evaluatie terugkeer binnen BuBaO 1.1. Situering In een ideale wereld zijn alle CLB-teams geprofessionaliseerd in het lopen van goede HGD-trajecten
Nadere informatieCOZOCO 19 maart 2014. M-decreet. Goedgekeurd door het Vlaams Parlement op 12 maart 2014
COZOCO 19 maart 2014 M-decreet Goedgekeurd door het Vlaams Parlement op 12 maart 2014 Situering 2005: lancering van het leerzorgkader 2009-2014 geleidelijke invoering van het decreet op leerzorg -geen
Nadere informatieVisie op het basisaanbod
1. Doel van de tekst Het M decreet voorziet het type basisaanbod voor leerlingen die, al dan niet tijdelijk, kampen met moeilijkheden die het leren hinderen. De wetgeving geeft geen invulling aan de organisatie
Nadere informatieOntwerp van decreet. betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Amendementen. voorgesteld na indiening van het verslag
stuk ingediend op 2290 (2013-2014) Nr. 6 12 maart 2014 (2013-2014) Ontwerp van decreet betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften Amendementen voorgesteld Stukken in het
Nadere informatieTraject School CLB in kader van opmaak verslaggeving M decreet
Onderwerp Traject School CLB in kader van opmaak verslaggeving M decreet Datum 01/04/15 Auteur(s) Tine Gheysen Stefaan Jonniaux Lies Verlinde leden van C21 Status verspreiding Bestemd voor VCLB en VSKO
Nadere informatieSamen maken we BUITENGEWOON onderwijs!
Samen maken we BUITENGEWOON onderwijs! OF DECREET Typologie: vroeger nu Type voor kinderen Type voor kinderen 1 met een licht mentale beperking 2 met een matig of ernstig mentale beperking 3 met ernstige
Nadere informatieBeleidsaanbevelingen over onderwijs aan kinderen met ernstige en meervoudige beperkingen
Vast Bureau 2 juli 2015 AR-VB-END-1415-003 Beleidsaanbevelingen over onderwijs aan kinderen met ernstige en meervoudige beperkingen Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210 Brussel T +32 2 219 42
Nadere informatieM-decreet. Decreet betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. 16 mei 2018
M-decreet Decreet betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften 16 mei 2018 Gebruikte afkortingen GOK : Gelijke Onderwijs Kansen GON: Geïntegreerd onderwijs IAC : Individueel
Nadere informatieelk kind een plaats... 1
Elk kind een plaats in een brede inclusieve school Deelnemen aan het dagelijks maatschappelijk leven Herent, 17 maart 2014 1 Niet voor iedereen vanzelfsprekend 2 Maatschappelijke tendens tot inclusie Inclusie
Nadere informatieDE VLAAMSE REGERING, BESLUIT:
Voorontwerp van decreet tot wijziging van het decreet basisonderwijs van 25 februari 1997 en de Codex Secundair Onderwijs van 17 december 2010, wat betreft maatregelen aan kinderen met specifieke onderwijsbehoeften
Nadere informatieM-decreet. Het M-decreet, leerkrachten en scholen
M-decreet Het M-decreet, leerkrachten en scholen M-decreet Het M-decreet, leerkrachten en scholen Wat verandert er voor leerkrachten? Wat verandert er voor scholen (gewoon en buitengewoon)? Wat verandert
Nadere informatieM-decreet. Het M-decreet: leerkrachten, scholen en CLB
M-decreet Het M-decreet: leerkrachten, scholen en CLB Citaat De school is bedacht om kinderen de kans te geven, later als ze in het ware leven staan, makkelijker hindernissen te nemen. Ze is in al te veel
Nadere informatieAdvies BVR duaal leren BuSO
Raad Secundair Onderwijs 12 februari 2019 RSO-RSO-ADV-1819-004 Advies BVR duaal leren BuSO Vlaamse Onderwijsraad Koning Albert II-laan 37 BE-1030 Brussel T +32 2 219 42 99 www.vlor.be info@vlor.be Advies
Nadere informatieProcedure inschrijving onder ontbindende voorwaarde
Procedure inschrijving onder ontbindende voorwaarde 1. Doel Dit document ondersteunt directeurs en hun teams bij het inschrijven van leerlingen onder ontbindende voorwaarde en het doorlopen van de bijhorende
Nadere informatieKansrijk Onderwijs Workshop Ondersteuningsnetwerken 29 mei 2018 Lode De Geyter en Dirk Uten
Kansrijk Onderwijs Workshop Ondersteuningsnetwerken 29 mei 2018 Lode De Geyter en Dirk Uten Inclusief onderwijs M-decreet Van GON en ION naar ondersteuningsnetwerken Kansen tot krachtige samenwerkingsverbanden
Nadere informatieDE VLAAMSE REGERING, BESLUIT:
Voorontwerp van decreet tot wijziging van het decreet van 27 maart 1991 betreffende de rechtspositie van bepaalde personeelsleden van het Gemeenschapsonderwijs, het decreet van 27 maart 1991 betreffende
Nadere informatieEMMER IS VOL. m-deceet
M-DECREET EMMER IS VOL m-deceet LIEVER NIET m-decreet LELIJK BEEST m-decreet Moeilijk-decreet Moet-dit-nu-echt-weldecreet Mogelijkheden-decreet . Vlaams decreet 10 juli 2008 : gelijke kansen en behandelingsdecreet.
Nadere informatieStappenplan (Stroomschema Zorg), van vraag naar antwoord!
Stappenplan (Stroomschema Zorg), van vraag naar antwoord! Het stappenplan/stroomschema zorg volgt het zorgcontinuüm met aandacht voor de rol van: kinderen en jongeren, ouders, scholen gewoon en buitengewoon
Nadere informatieInfosessie Scholen 2015
Infosessie Scholen 2015 Rol Coach en het M-decreet Wat verandert er? De rollen van de CLB-medewerker 2 De rol coach 2 Resultaatsgebieden : 1. Coachen van leerkrachten 2. Schoolondersteuning 3 De rol coach
Nadere informatieHoofdstuk I: Eindtermen de basics
Maatschappelijk debat eindtermen Hoofdstuk I: Eindtermen de basics Inhoud Inleiding... 2 Gewoon lager onderwijs... 2 Kleuteronderwijs... 2 Gewoon secundair onderwijs... 3 Buitengewoon onderwijs... 4 Overzichtstabel...
Nadere informatieM- decreet: van [M]aatregelen naar [M]ogelijkheden
M- decreet: van [M]aatregelen naar [M]ogelijkheden Maatregelen M-decreet 1. 2. 3. 4. 5. Aanscherpen opdracht gewoon onderwijs Structuur buitengewoon onderwijs Toelatingsvoorwaarden BuO en GON Recht op
Nadere informatieOntwerp van decreet. betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Amendementen
stuk ingediend op 2290 (2013-2014) Nr. 2 30 januari 2014 (2013-2014) Ontwerp van decreet betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften Amendementen Stukken in het dossier: 2290
Nadere informatieM decreet. Redelijke aanpassingen: nieuwe maatregelen Bron: onderwijsvlaanderen.be
M decreet Redelijke aanpassingen: nieuwe maatregelen Bron: onderwijsvlaanderen.be Schooljaar 2015 2016 Els Stroobant zorgcoördinator gbs De Windwijzer Laarne - Kalken Redelijke aanpassingen: nieuwe maatregelen
Nadere informatieOntwerp van decreet. betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Amendementen
stuk ingediend op 2290 (2013-2014) Nr. 4 6 februari 2014 (2013-2014) Ontwerp van decreet betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften Amendementen Stukken in het dossier: 2290
Nadere informatieVLAAMSE THUISBEGELEIDINGSDIENSTEN AUTISME. Floor Tempelaere Pedagogisch begeleider in het project rond competentieontwikkeling Regio West-Vlaanderen
VLAAMSE THUISBEGELEIDINGSDIENSTEN AUTISME Floor Tempelaere Pedagogisch begeleider in het project rond competentieontwikkeling Regio West-Vlaanderen floor.tempelaere@katholiekonderwijs.vlaanderen Als een
Nadere informatieAdvies ten gronde over certificaatsupplementen
ADVIES Algemene Raad 27 november 2008 AR/KST/ADV/012 Advies ten gronde over certificaatsupplementen VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, KUNSTLAAN 6 BUS 6, 1210 BRUSSEL www.vlor.be Advies ten gronde over certificaatsupplementen
Nadere informatieM-decreet. Het M-decreet: leerkrachten, scholen en CLB
M-decreet Het M-decreet: leerkrachten, scholen en CLB M-decreet Wat verandert er voor leerkrachten? Wat verandert er voor scholen (gewoon en buitengewoon)? WatverandertervoorCLB s? En wat betekent dit
Nadere informatieDoelen. 1. Het onderzoek. 1. Het onderzoek. 1. Het onderzoek. 1. Het onderzoek 2/09/2015. M-decreet: motiveren tot kwaliteitsvolle leertrajecten
M-decreet: motiveren tot kwaliteitsvolle leertrajecten Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek 2014-2015 Projectteam: Mieke Meirsschaut, Frank Monsecour, Sarah Verslijcke Cofinanciering: scholengemeenschap
Nadere informatieM-decreet 05 mei 2015 Maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften
M-decreet 05 mei 2015 Maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften Waarover gaat het M-decreet Over kinderen en jongeren die hun leraren uitdagen op hun Meesterschap Geen miskenning van
Nadere informatieVisietekst en stappenplan M decreet VCLB De Wissel-Antwerpen
VCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be Campus Centrum Hallershofstraat 7 2100 Deurne Tel. (03) 285 34 50 Fax (03) 285 34 51 Campus Noord Markt 3 2180
Nadere informatieWarme overdracht tussen leren en werken en de VDAB: visietekst
Raad Secundair Onderwijs 2 april 2015 RSO-RSO-END-1415-001 Warme overdracht tussen leren en werken en de VDAB: visietekst Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210 Brussel T +32 2 219 42 99 F +32
Nadere informatieNota Invoering ondersteuningsmodel
Nota Invoering ondersteuningsmodel Vooraf: - Het ondersteuningsmodel is een stap in het versterken van gewone scholen zodat minder kinderen in het buitengewoon onderwijs instromen. De gespecialiseerde
Nadere informatieAdvies over het uitvoeringsbesluit over de erkenning van beroepskwalificaties en van onderwijskwalificaties voor se-n-se en hbo5
Algemene Raad 27 september 2012 AR-AR-ADV-002 Advies over het uitvoeringsbesluit over de erkenning van beroepskwalificaties en van onderwijskwalificaties voor se-n-se en hbo5 Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan
Nadere informatieInschrijvingsbeleid Daltonatheneum Het Leerlabo Schooljaar
Inschrijvingsbeleid Daltonatheneum Het Leerlabo Schooljaar 2016-2017 Daltonathenheum Het Leerlabo Spikdorenveld 22 2260 Westerlo 1 Toelatingsvoorwaarden Om in onze school ingeschreven te worden, dien je
Nadere informatieLEERLINGEN BEGELEIDING
LEERLINGEN BEGELEIDING in GBS de weide wereld Leerlingenbegeleiding GBS de weide wereld 1 Inhoudstabel Onze visie op leerlingbegeleiding 1.1 Doel 1.2 Een beleid op leerlingbegeleiding op school 1.3 Leerlingbegeleiding:
Nadere informatieDoelen. 1. Het onderzoek 2/09/2015. M-decreet: motiveren tot kwaliteitsvolle leertrajecten
M-decreet: motiveren tot kwaliteitsvolle leertrajecten Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek 2014-2015 Projectteam: Mieke Meirsschaut, Frank Monsecour, Sarah Verslijcke Cofinanciering: scholengemeenschap
Nadere informatieM-decreet en Basisaanbod. Bert Smet
M-decreet en Basisaanbod Bert Smet 1. WAT IS HET M-DECREET? M-decreet = maatregelen decreet. Dit moet het inclusief onderwijs aansturen. Het M-decreet heeft ervoor gezorgd dat leerlingen zo lang mogelijk
Nadere informatie12/11/2013 Decreet maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften Persconferentie 8/11/2013 Historiek 1994: The Salamanca statement and framework for action on special needs education 1998:
Nadere informatieM-decreet. BuBaO type1/8 > basisaanbod BUSO OV3 type 1 > basisaanbod Evaluatie om de 2 jaar (BuBaO), na de opleidingsfase (BUSO)
M-decreet BuBaO type1/8 > basisaanbod BUSO OV3 type 1 > basisaanbod Evaluatie om de 2 jaar (BuBaO), na de opleidingsfase (BUSO) M-decreet Type 7 ook voor kinderen met spraak- of taalstoornis Creatie van
Nadere informatieM-decreet. Joke Pauwels Hoofdadviseur BuO
1 M-decreet Joke Pauwels Hoofdadviseur BuO 2 Inleiding Maatschappelijke betekenis van onderwijs Kansen Historiek Opleidingsvorm 2 Vragen Maatschappelijke opdracht onderwijs 3 4 Onderwijs vandaag Exclusie
Nadere informatieDoelstellingen. Klaar voor redelijke aanpassingen? Inhoud. 1. Situering 24/11/2014
Klaar voor redelijke? 2. Je kan het begrip redelijke situeren 3. Je kent de zeven criteria van redelijke Meirsschaut Mieke Bachelor na bachelor in het onderwijs: buitengewoon onderwijs, zorgverbreding
Nadere informatieGEMOTIVEERD VERSLAG M-DECREET
GEMOTIVEERD VERSLAG M-DECREET IDENTIFICATIEGEGEVENS LEERLING Voor- en achternaam Geboortedatum Geslacht Adres OUDERS Voor- en achternaam moeder Voor- en achternaam vader Adres (indien anders dan adres
Nadere informatieAdvies over de voorstellen van opleidingsprofielen volwassenenonderwijs voordrachten januari, februari en maart 2016
Raad Levenslang en Levensbreed Leren 19 april 2016 RLLL-RLLL-ADV-1516-006 Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen volwassenenonderwijs voordrachten januari, februari en maart 2016 Vlaamse Onderwijsraad
Nadere informatie1. Pedagogisch project - visie
1. Pedagogisch project - visie 1.1. Inleiding 1.1.1. Een pedagogisch project - algemeen Een pedagogisch project is een geheel van fundamentele uitgangspunten dat door een school wordt vastgelegd. Met andere
Nadere informatieBijlage 1:Begrippenlijst
Bijlage 1:Begrippenlijst In het kader van het project protocollering diagnostiek is het nuttig een aantal termen te definiëren zodat deze op een uniforme wijze kunnen worden gehanteerd. Deze termen worden
Nadere informatieG.V.Basisschool Hamont-Lo
G.V.Basisschool Hamont-Lo Zorg onze schooleigen visie op BREDE zorg Als school hebben we de opdracht om met brede zorg te werken aan de ontplooiing van iedere leerling. Dat is één van de pijlers van het
Nadere informatie4/5/2012. Continuüm in zorg
Continuüm in zorg Studiedag Leerrijk Saar Callens 20 april 2012 De visie en methodiek van handelingsgericht werken (HGW) kan de school helpen om haar interne werking te optimaliseren. De school structureert
Nadere informatieVERSLAG M-DECREET DEEL I : ATTEST IDENTIFICATIEGEGEVENS LEERLING OUDERS. Voor- en achternaam Klik hier als u tekst wilt invoeren. invoeren.
VERSLAG M-DECREET DEEL I : ATTEST IDENTIFICATIEGEGEVENS LEERLING Geboortedatum Geslacht Adres Kies een item. OUDERS moeder vader Adres (indien anders dan adres leerling) Tel / mail: Klik hier als u tekst
Nadere informatie1. Zorgvisie: elk kind telt op t Veld.
Zorgbeleid 1. Zorgvisie: elk kind telt op t Veld. Iedereen is uniek en mag een eigen aanpak vereisen voor de verschillende ontwikkelingsdomeinen. Met ons zorgbeleid pogen we om elk kind datgene te geven
Nadere informatieVerder studeren met een functiebeperking
Verder studeren met een functiebeperking Visie en uitdagingen Valérie Van Hees Coördinator SIHO Studienamiddag Vlor 06.09.2018 Inhoud presentatie Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs Regeling Inclusief
Nadere informatieHet traject start zoals een normaal traject met onthaal, vraagverheldering,
CLB-ACTIVITEITEN IFV VERSLAG/GEMOTIVEERD VERSLAG 1. Traject ifv (voorlopig) verslag/gemotiveerd verslag Het traject start zoals een normaal traject met onthaal, vraagverheldering, Onthaal Variërend volgens
Nadere informatieVeel gestelde vragen OKOplus
Veel gestelde vragen OKOplus Inzet van de ondersteuning 1. Vraag: Kan deze ondersteuning breder ingezet worden in bijvoorbeeld alle klassen zoals dat bij de projecten van de waarborgregeling het geval
Nadere informatie2.2.1 Inschrijving van leerlingen van leerzorgniveau III in het gewoon basisonderwijs
LEERZORG BIJGESTUURD! DEEL1 1 INLEIDING Vorig jaar publiceerde minister Vandenbroucke een leerzorgnota die heel wat stof deed opwaaien en waar het VSKO verscheidene fundamentele bedenkingen bij maakte.
Nadere informatieSchipper mag ik overvaren. Zeg. Zeg dat ik fantastisch ben, briljant, gevat, sociaal, gevoelig, handig, grappig en bijzonder geniaal.
Zeg Zeg dat ik fantastisch ben, briljant, gevat, sociaal, gevoelig, handig, grappig en bijzonder geniaal. Zeg dat je zo n wonderkind als ik maar zelden ziet, zeg dat je me super vindt, maar liegen mag
Nadere informatieHoe bereidt BuSO OV2 voor op tewerkstelling?
Hoe bereidt BuSO OV2 voor op tewerkstelling? Waarde van arbeid en tewerkstelling Arbeid = tewerkstelling of niet? Waarde of betekenis van tewerkstelling: Inkomen Structuur Eigenwaarde Relaties zelfbeeld
Nadere informatieJOKER. 1 Titel. 2 Samenvatting
JOKER Decreet tot wijziging van het decreet basisonderwijs van 25 februari 1997 en de Codex Secundair Onderwijs van 17 december 2010, wat betreft het ondersteuningsmodel 1 Titel Decreet tot wijziging van
Nadere informatieHOOFDSTUK 4. Wijzigingen van het decreet basisonderwijs van 25 februari 1997
Voorontwerp van decreet tot wijziging van het decreet van 27 maart 1991 betreffende de rechtspositie van bepaalde personeelsleden van het Gemeenschapsonderwijs, het decreet van 27 maart 1991 betreffende
Nadere informatieStandpunt. Inclusief ondersteuningsmodel. Zie kader hieronder
Standpunt Inclusief ondersteuningsmodel Rapporteur & Co-rapporteur Senna de Graaf Datum goedkeuring bureau 18 mei 2017 Datum goedkeuring av 8 juni 2017 Contactpersoon Liesbeth Maene (Sociaal@vvs.ac) Probleemstelling,
Nadere informatieAan de slag met een VERSLAG!
1 Aan de slag met een VERSLAG! Zorg2daagse regio MB Oostende 25-26 januari 2018 Joke Boeckx, Stéphanie Van Eyen en Luc Bosman PBC PB Competentie regio M-B 1 Doelstellingen: De mogelijkheden verkennen om
Nadere informatieAdvies over het voorstel van onderwijskwalificatie graduaat in het winkelmanagement
Algemene Raad 20 december 2012 AR-AR-ADV-010 Advies over het voorstel van onderwijskwalificatie graduaat in het winkelmanagement Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210 Brussel T +32 2 219 42 99
Nadere informatieAdvies over de erkenning van een nieuw structuuronderdeel in het gewoon voltijds secundair onderwijs: Productontwerpen - tweede graad
Raad Secundair Onderwijs 18 februari 2016 RSO-RSO-ADV-1516-009 Advies over de erkenning van een nieuw structuuronderdeel in het gewoon voltijds secundair onderwijs: Productontwerpen - tweede graad Vlaamse
Nadere informatieZaveldal buitengewoon secundair onderwijs in BRUSSEL zoekt Individuele leerkracht (TIJDELIJK ONDERWIJS AAN HUIS)
Zaveldal buitengewoon secundair onderwijs in BRUSSEL zoekt Individuele leerkracht (TIJDELIJK ONDERWIJS AAN HUIS) Zie website VDAB FUNCTIEOMSCHRIJVING Zaveldal is een school voor buitengewoon secundair
Nadere informatieNOTA AAN DE VLAAMSE REGERING
DE VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING EN VLAAMS MINISTER VAN ONDERWIJS NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van het besluit van de
Nadere informatieAdvies over de voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs
Raad Levenslang en Levensbreed Leren 28 april 2015 RLLL-RLLL-ADV-14-15-005 Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus
Nadere informatieVerslag over de opvolgingsdoorlichting van Intercommunale School voor Buitengewoon Secundair Onderwijs De Wissel te Genk
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Onderwijsinspectie Hendrik Consciencegebouw Koning Albert II-laan 15 1210 BRUSSEL doorlichtingssecretariaat@ond.vlaanderen.be www.onderwijsinspectie.be Verslag
Nadere informatieToelichting bij het decreet betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften (M-decreet) 1
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel MEDEDELING referentienr. : M-VVKSO-2014-007 datum : 2014-01-16 gewijzigd : 2014-04-30 contact : Dienst Leerlingen en schoolorganisatie,
Nadere informatieVR DOC.0450/5BIS
VR 2018 0405 DOC.0450/5BIS Voorontwerp van decreet tot wijziging van het decreet van 27 maart 1991 betreffende de rechtspositie van bepaalde personeelsleden van het Gemeenschapsonderwijs, het decreet van
Nadere informatieEen doelgericht en efficiënt handelingsplan bevat wenselijk de volgende onderdelen:
HULPMIDDEL WERKEN MET EEN HANDELINGSPLAN Een mogelijke manier om de planmatige aanpak op school efficiënt te organiseren is het werken met een handelingsplan. Dat beschrijft de concrete aanpak en de interventies
Nadere informatieBUITENGEWOON ONDERWIJS
BUITENGEWOON ONDERWIJS Marco Malego voor directies en personeelsleden De school Binnenhof is een school (externaat) voor buitengewoon secundair onderwijs, gericht op jongeren tussen 13 en 21 jaar met licht,
Nadere informatienr. 32 van KATHLEEN HELSEN datum: 6 oktober 2014 aan HILDE CREVITS
SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 32 van KATHLEEN HELSEN datum: 6 oktober 2014 aan HILDE CREVITS VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN ONDERWIJS M-decreet Uitvoering Op het einde van
Nadere informatieAdvies over de evaluatie van de eindtermen en ontwikkelingsdoelen voor het basisonderwijs
ADVIES Raad Basisonderwijs 26 januari 2005 RBO/RHE/ADV/002 Advies over de evaluatie van de eindtermen en ontwikkelingsdoelen voor het basisonderwijs VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, LEUVENSEPLEIN 4, 1000 BRUSSEL
Nadere informatieBesluit van de Vlaamse Regering betreffende het tijdelijk project Leerlingenvervoer buitengewoon onderwijs
Besluit van de Vlaamse Regering betreffende het tijdelijk project Leerlingenvervoer buitengewoon onderwijs DE VLAAMSE REGERING, Gelet op het decreet van 9 december 2005 betreffende de organisatie van tijdelijke
Nadere informatieVisie op zorg voor leerlingen in het secundair onderwijs
Visie op zorg voor leerlingen in het secundair onderwijs Joost Laeremans Stafmedewerker Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Edegem 15 november 2011 1. Inleiding Het is mei 2011. Robbe
Nadere informatieAdvies over de modulaire opleiding NT2 alfa R1, traject 1.2 voor de basiseducatie
4 ADVIES Raad Levenslang en Levensbreed Leren 21 maart 2006 RLLL/PCA/ADV/007 Advies over de modulaire opleiding NT2 alfa R1, traject 1.2 voor de basiseducatie VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, LEUVENSEPLEIN 4, 1000
Nadere informatieWelke ondersteuning bieden de Sint-Gerardusscholen?
GON Wat is GON? Geïntegreerd Onderwijs (GON) is een samenwerkingsverband tussen gewoon en buitengewoon onderwijs. Het is bedoeld om kinderen en jongeren met een beperking lessen en activiteiten te laten
Nadere informatieZaveldal buitengewoon secundair onderwijs in BRUSSEL zoekt leerkracht OV1 TYPE 3
Zaveldal buitengewoon secundair onderwijs in BRUSSEL zoekt leerkracht OV1 TYPE 3 Zie website VDAB FUNCTIEOMSCHRIJVING Zaveldal is een school voor buitengewoon secundair onderwijs die de opleidingsvorm
Nadere informatieAdvies over de implementatie van ISCED 2011 in Vlaanderen
Algemene Raad PCA / 26 januari 2012 AR-AR-ADV-007 Advies over de implementatie van ISCED 2011 in Vlaanderen Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210 Brussel T +32 2 219 42 99 F +32 2 219 81 18 www.vlor.be
Nadere informatie3 Zijn er op regionaal niveau netoverschrijdende afspraken gemaakt over het al dan niet toepassen van één of meerdere flexibele trajecten?
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel DOCUMENT VVKSO 201v2 Evaluatie flexibele leertrajecten Vragenlijst voor coördinerend directeurs 1 Zijn er op het niveau
Nadere informatieNOTA AAN DE VLAAMSE REGERING
DE VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING EN VLAAMS MINISTER VAN ONDERWIJS EN DE VLAAMSE MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Ontwerp van besluit
Nadere informatieALGEMENE PRINCIPES VAN HET NIEUWE ONDERSTEUNINGSMODEL IN BASIS- EN SECUNDAIR ONDERWIJS
INFORMATIE VAN HET KABINET ONDERWIJS JUNI 2017 Een nieuw ondersteuningsmodel voor kinderen en jongeren met specifieke onderwijsbehoeften in basis- en secundair onderwijs, en voor studenten met een functiebeperking
Nadere informatieRol van het CLB en samenwerking met schoolexterne hulpverleners in het M-decreet
Rol van het CLB en samenwerking met schoolexterne hulpverleners in het M-decreet Jan Coppieters Inge Lootens PVOC-medewerkers Doelen Je kent het zorgcontinuüm en denkt na over de samenwerking met het CLB
Nadere informatieZORGBELEID. De zorgcoördinator wordt steeds gesteund en bijgestaan door het zorgteam.
ZORGBELEID Dit document is een samenvatting van alle zorginitiatieven die op schoolniveau genomen worden om kinderen die extra aandacht vragen, om welke reden ook, met de beste zorgen te omringen. Het
Nadere informatieJenaplanschool De Kleurdoos
Jenaplanschool De Kleurdoos Zorgbeleid op school Binnen de school speelt het leren zich op verschillende niveaus af. Niet alleen de kinderen in de stamgroep, maar ook de individuele leerkracht wordt gestimuleerd
Nadere informatieZaveldal buitengewoon secundair onderwijs in BRUSSEL zoekt leerkracht ASV OV3.
Zaveldal buitengewoon secundair onderwijs in BRUSSEL zoekt leerkracht ASV OV3. FUNCTIEOMSCHRIJVING Zaveldal is een school voor buitengewoon secundair onderwijs die de opleidingsvorm 3 aanbiedt (= toewerken
Nadere informatieBesluit van de Vlaamse Regering betreffende curriculumdossiers en leerplannen in het onderwijs
Besluit van de Vlaamse Regering betreffende curriculumdossiers en leerplannen in het onderwijs DE VLAAMSE REGERING, Gelet op het decreet basisonderwijs van 25 februari 1997, artikel 45, vervangen bij het
Nadere informatieM&E M-decreet Aanpak en stand van zaken 10 oktober 2018
M&E M-decreet Aanpak en stand van zaken 10 oktober 2018 Overzicht M&E M-decreet: een complexe en omvangrijke oefening, geleid door de operationele doelstellingen van het M-decreet Monitoring (op basis
Nadere informatieAdvies over een voorstel van opleidingsprofiel volwassenenonderwijs Studiegebied Slagerij
Raad Levenslang en Levensbreed Leren 13 maart 2018 RLLL-RLLL-ADV-1718-004 Advies over een voorstel van opleidingsprofiel volwassenenonderwijs Studiegebied Slagerij Vlaamse Onderwijsraad Koning Albert II-laan
Nadere informatieAdvies over eindtermen natuurwetenschappen ASO (tweede graad) en BSO (tweede en derde graad)
RAAD SECUNDAIR ONDERWIJS 9 juni 2011 RSO-RSO-JVR-ADV-015 Advies over eindtermen natuurwetenschappen ASO (tweede graad) en BSO (tweede en derde graad) Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210 Brussel
Nadere informatieVerslag over de opvolgingsdoorlichting van Buitengewoon Secundair Onderwijs De Einder te Oudenaarde
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Onderwijsinspectie Hendrik Consciencegebouw Koning Albert II-laan 15 1210 BRUSSEL doorlichtingssecretariaat@ond.vlaanderen.be www.onderwijsinspectie.be Verslag
Nadere informatieHet decreet betreffende de Vlaamse kwalificatiestructuur: aandachtspunten
VVKSO STAF/DOC/15/42 CODIS/DOC/15/05 2015-02-25 Het decreet betreffende de Vlaamse kwalificatiestructuur: aandachtspunten en voorstellen 1 Bedenkingen 1.1 Finaliteit VKS finaliteit onderwijs Het eenzijdig
Nadere informatieAdvies over de procedure voor de actualisering en schrapping van beroepskwalificaties
Algemene Raad 30 maart 2017 AR-AR-ADV-1617-017 Advies over de procedure voor de actualisering en schrapping van beroepskwalificaties Vlaamse Onderwijsraad Koning Albert II-laan 37 B-1030 Brussel T +32
Nadere informatieSint-Vincentius Sint-Bernadette
Sint-Vincentius Sint-Bernadette SV: Sint-Rafaëlstraat 14 9041 Oostakker Tel (09) 259 21 01 e-mail info.vincentius@edugo.be ONS ZORGBELEID De zorgwerking op onze school, is gebaseerd op het zorgcontinuüm.
Nadere informatieUw ervaringen na 1 jaar M-decreet
Uw ervaringen na 1 jaar M-decreet Heeft u leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften door de invoering van het M-decreet in uw klas of school? Is uw rol als ondersteuner gewijzigd omwille van de invoering
Nadere informatieExpertmeeting Nederland- Vlaanderen
Expertmeeting Nederland- Vlaanderen M-decreet of Passend onderwijs: wat kunnen we leren van elkaar? 29 maart 2017 - Arendonk M-decreet (2014): De M van Maatregelen! Maar ook M van mogelijkheden? Krachtlijnen
Nadere informatieWerking van het ondersteuningsnetwerk OKOplus - krijtlijnennota
Werking van het ondersteuningsnetwerk OKOplus - krijtlijnennota 2018-2019 - I. Situering Met het onderwijsdecreet XXVII van 7 juni 2017 werd een ondersteuningsmodel ingevoerd ter vervanging van de vroegere
Nadere informatieVerslag over de opvolgingsdoorlichting van BuSO Onze Jeugd te Roeselare
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Onderwijsinspectie Hendrik Consciencegebouw Koning Albert II-laan 15 1210 BRUSSEL doorlichtingssecretariaat@ond.vlaanderen.be www.onderwijsinspectie.be Verslag
Nadere informatieVerslag over de opvolgingsdoorlichting van BuSO De Mast te Kasterlee
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Onderwijsinspectie Hendrik Consciencegebouw Koning Albert II-laan 15 1210 BRUSSEL doorlichtingssecretariaat@ond.vlaanderen.be www.onderwijsinspectie.be Verslag
Nadere informatieRapport over de screening van ontwerpcertificaatsupplementen
EINDDOCUMENT Algemene Raad 23 april 2009 AR/VB/KST/END/001 Rapport over de screening van ontwerpcertificaatsupplementen VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, KUNSTLAAN 6 BUS 6, 1210 BRUSSEL www.vlor.be Rapport over de
Nadere informatieHET ZORGBELEID OP ONZE SCHOOL
HET ZORGBELEID OP ONZE SCHOOL VISIE OP ZORG Elke leerling, elke leerkracht en elke medewerker is een unieke persoonlijkheid. Wij stimuleren de leerlingen om zich optimaal te ontplooien en scheppen mogelijkheden
Nadere informatie