Geurtjes en kleurtjes: de betekenis van onwillekeurig stoelgangverlies door kinderogen

Transcriptie

1 Geurtjes en kleurtjes: de betekenis van onwillekeurig stoelgangverlies door kinderogen Obstipatie, constipatie, vuile broeken en encopresis Of hoe zien we door de bomen het bos nog? Lic. Jolien Laridaen Dienst kinderpsychologie UZ Gent 28 maart Overzicht Enkele termen Obstipatie Oorzaken en beïnvloedende factoren Pamper vs op het potje Zindelijk worden: waar, wat, hoe en wanneer Vuile broekjes Prevalentie, oorzaken, herval Vooral last voor de ouders? Of ook last voor de kinderen? In de praktijk 2 1

2 Enkele termen Obstipatie Wanneer het kind minder dan drie keer per week ontlasting maakt of Wanneer er harde pijnlijke stoelgang is Constipatie Wanneer de obstipatie langer dan zes maanden aanhoudt Soiling Kleinere hoeveelheden of vlekken in het ondergoed (veegjes) Overloopdiarree Dunne ontlasting, die als gevolg van obstipatie, langs grote hoeveelheden harde ontlasting verloren wordt in het ondergoed 3 Enkele termen Encopresis Grotere hoeveelheden ontlasting in het broekje 2 keer / week > 4 jaar Primaire encopresis Het kind is nooit zindelijk geweest Secundaire encopresis Ooit zindelijk geweest, maar opnieuw incontinent voor ontlasting 4 2

3 Encopresis Encopresis + obstipatie 80%! Aandranggevoel raakt verstoord Verkeerde pers- en knijptechnieken Neveneffect: urinaire incontinentieproblemen Jongens > meisjes 5 Obstipatie 80% van de kinderen met encopresis 1 op 10 kinderen heeft ooit te maken met ontlastingsproblemen Gevolg: bewust of onbewust ophouden van ontlasting Versterkende factor: angst voor pijnlijke ontlasting 6 3

4 Obstipatie: oorzaken Oorzaken: multifactorieel Overgang borst- naar flesvoeding Te strikte / te vroege toilettraining Verstoorde ouder-kindrelatie Lage vocht- of vezelrijke voedinginname Verandering in dieet of omgeving Bepaalde ziektebeelden 7 Obstipatie: beïnvloedende factoren Eten en drinken: Bevorderend: Fruit: sinaasappel, kiwi, perzik, aardbei, druiven Vezels: bruin brood, groente, peperkoek, speculoos Voldoende water Obstiperend: Banaan Melk Kindkenmerken Koppig, eigen willetje Strijd om controle Erfelijkheid Gevoelige darmen Familiaal: neiging tot obstipatie Angst Niet op het potje / toilet durven Angst voor pijn Vreemde toiletten (school, restaurant ) 8 4

5 Pamper op het potje Peuters / jonge kleuters (2-5 jaar) Stap naar stoelgang op het toilet verloopt moeizaam Angst! (defaecatie-angst) Pijnervaringen (obstipatie, lavementen ) Na een medische ingreep Hirschsprung 9 Zindelijk worden waar, hoe, wat en wanneer Stoelgangpatroon: Pasgeboren baby: ± 4 keer / dag Baby 4 mnd: ± 2 keer / dag Rond 4 jaar: stoelgangpatroon vergelijkbaar met volwassenen! Grote individuele verschillen = 1 van de eerste sociale vaardigheden die kinderen moeten leren 10 5

6 Zindelijk worden Medische norm vs maatschappelijke norm Kleuterjuffen willen zindelijke kleuters in de klas dinsdag 22 maart 2011 (Het nieuwsblad) Steeds meer kleuters zijn geconstipeerd maandag 28 maart 2011 (Het nieuwsblad) 11 Vuile broekjes: oorzaken Informatieverwerkingsproblemen Life-events of ontwikkelingsinterventies Emotioneel dysfunctioneren Gezinsproblemen Schoolproblemen Opvoedingsproblemen Trauma s 12 6

7 Informatieverwerkingsproblemen Een aanzienlijk deel van patiënten met encopresis heeft: (van Everdingen, 2005) ASS Aandachtstekortstoornis (ADHD, ADD) Leerstoornissen (Dyslexie, NLD of dyscalculie) De aandrang prikkel verliest van de andere prikkels. Door de obstipatie heeft het kind zichzelf geleerd aandrang te negeren. 13 Life-events of ontwikkelingsinterferenties Vb. echtscheiding, ziekte, overlijden van een gezinslid, verhuis, geboorte broer/zus, overgang basis- of middelbare school 14 7

8 Emotioneel dysfunctioneren Emotionele problemen angstig, depressief teruggetrokken lichamelijke klachten Gedragsproblemen agressief gedrag opstandig gedrag Aandachtsproblemen, denkproblemen en sociale problemen 15 Gezinsproblemen Relatieproblemen tussen ouders Langslepende echtscheidingsprocedures Psychische stoornissen bij gezinsleden Alcoholproblemen Financiële problemen Ouder-kind relatieproblemen 16 8

9 Schoolproblemen Slechte hygiëne toiletten Overvolle klassen / Meerdere leerkrachten in één klas (Cognitieve) overvraging van kinderen Pesten (aanleiding/gevolg) 17 Opvoedingsproblemen Verwennende opvoeding Inconsistente opvoeding Onvoldoende structuur Pedagogische verwaarlozing 18 9

10 Trauma s Door lichamelijk letsel: lavementen, onderzoeken (anale manometrie ) Psychosociale trauma s: seksueel misbruik/mishandeling Alert zijn! 19 Oorzaken Toch kunnen soms ook volgende factoren een rol spelen: Aandachtvragen Vb. geboorte broer /zusje Ziektewinst Beloning voor het ongewenst gedrag Gebrek aan ziektelast Vuile broeken zijn niet echt een probleem voor het kind Broeken worden schoongemaakt voor het kind Dragen van een luier: van een luier wordt je luier Gemakzucht en uitstelgedrag Verminderde motivatie 20 10

11 Herval Bij herval van obstipatie/encopresis: Chronische of acute stress Positieve of negatieve stress Enkele kleine stressfactoren samen 21 Vuile broekjes: vooral een last voor de ouders? Vuile broekjes: is voor ouders een grote zorg, last en ergernis, met vele beperkingen: Stinkend huis Nooit onvoorbereid de deur uit kunnen gaan Wassen, wassen, wassen! Obstipatie Buikpijnklachten: ziekenhuisopnames of schoolverzuim Eetproblemen Traumatische ervaringen door lavementen e.d. Gedragsveranderingen als gevolg van obstipatie 22 11

12 Vuile broekjes: vooral een last voor de ouders? Een kind niet zindelijk krijgen, voelt aan als falen in één van de belangrijkste taken van het moeder- (ouder-) schap. Zorgt vaak voor schuldgevoel bij ouders 23 Vuile broekjes: last voor de kinderen? Secundair probleemgedrag bij kinderen met encopresis: Vuile broeken verstoppen Ontlasting ophouden Niet voelen of ruiken dat er een vuile broek is Ongelukje net na toiletbezoek Nonchalante houding bron van ergernis Liegen en bedriegen?! 24 12

13 Vuile broekjes: last voor de kinderen? Liegen en bedriegen?! Neen! Ook de kinderen zijn zelf vaak verbaasd en verdrietig, maar tonen dit niet (meer). Ze hullen zich in stilzwijgen, onverschilligheid of verzet = een negatieve oplossingsstrategie: het ontkennen en verdringen (~ dissociatie) = struisvogelpolitiek = manier om de moed niet nog meer te verliezen = angst voor boosheid van hun ouders 25 Vuile broekjes Internaliserende / externaliserende problemen Transdisciplinaire aanpak! 26 13

14 In de praktijk 27 Transdisciplinaire aanpak Gastro-enteroloog Minimum 1 doktersconsult Kinesitherapeut Bekkenbodemtherapie Biofeedback Kinderpsycholoog 28 14

15 Kinderpsycholoog: Behandeling Psycho-educatie Gedragstherapeutische interventies 29 Psycho-educatie Kinderen 30 15

16 31 Psycho-educatie Ouders: De schuldvraag wegnemen Uitleg over secundaire probleemgedrag: herbenoemingen Copingmechanismen als verdringen, negeren, liegen, ontkennen en verstoppen Uitleg over de relatie tussen obstipatie, overloop, encopresis, soiling en stress Voorbereiden op terugval 32 16

17 Gedragstherapeutische interventies Huiswerkopdrachten Gedragsconditionering Ouders (Bekkenbodemoefeningen) 33 Huiswerkopdrachten Registratie ontlastingspatroon Toilettraining motiveren Geleidelijke blootstelling aan potje / toilet (angst voor potje) Leuke lijst Opgelet! Eerst werken naar afbouwen constipatie = eerst méér ontlasting op het toilet Starten met wat het kind al kan (detective) Op maat van het kind 1000 kleine stapjes!!! (tempo van het kind laten meebeslissen) 34 17

18 Registratie ontlastingspatroon 35 Toilettraining motiveren Maximaal 5 minuten Bij voorkeur na de maaltijd Boekje lezen, liedje zingen Kookwekker Vast moment 36 18

19 Geleidelijke exposure: veel kleine stapjes 37 Gedragsconditionering Conditionering van gewenst gedrag Extrinsieke motivatie Aandacht duidelijk richten Afspraak langer onthouden Straffen: neen! Negatieve sfeer, verhoogt de spanning 38 19

20 Gedragsconditionering Bekrachtiging Verbaal Direct: prijzen en complimenten geven Indirect Non-verbaal Sociale bekrachtigers: leuke lijst Materiële bekrachtigers (beperkt voor oudere kinderen) 39 Valkuilen Een groot cadeau Inconsequent belonen Uitgesteld belonen 40 20

21 Ouders Verantwoordelijkheid bij het kind (vragen, niet forceren) Aanmoedigen Geduld!!!!!!!!!!! Informeren van de omgeving (grootouders, school ) Voorspellen herval: ziekte, vakantie, emoties 41 Materiaal Prenten (psycho-educatie) Klei Pop, potje, pampers Toilet 42 21

22 Complex? Mogelijkheid tot opname Pediatrie Kinderpsychiatrie 43 Follow-up Afbouw medicatie (tijd) Telefonische follow-up 44 22

23 Bedankt voor uw aandacht!!! 45 23