Euthanasie Informatiebrochure voor patiënten en hun naasten

Transcriptie

1 Euthanasie Informatiebrochure voor patiënten en hun naasten Palliatief Support Team

2

3 Inleiding Als u vragen heeft over beslissingen rond het levenseinde en meer bepaald over euthanasie, dan weet u misschien niet goed waar u met deze vragen terecht kunt. In deze brochure willen we u graag meer informatie geven over euthanasie: correcte informatie, in begrijpelijke taal. Euthanasie is een heel complex gegeven voor u en uw familie. Met een vraag voor euthanasie ga je als persoon, familie en zorgverleners samen op weg. Op deze weg willen ook wij, het Palliatief Support Team, u begeleiden en ondersteunen. De bedoeling van palliatieve zorg is om ongeneeslijk zieke mensen en hun zorgverleners in alle opzichten zo goed mogelijk te ondersteunen. Wij beschouwen het daarom als onze opdracht om u te helpen bij het omgaan met uw vraag voor euthanasie. Hoe onze bijdrage uiteindelijk concreet vorm krijgt wordt uiteraard bepaald door u en in overleg met uw arts. U vindt in deze brochure informatie over de bestaande wetgeving voor euthanasie, medisch-technische uitleg over de uitvoering ervan en informatie over mogelijke nazorg voor de naasten. In de bijlagen vindt u een voorbeeld van een wilsverklaring inzake euthanasie en een voorbeeld van een euthanasieverzoek. Ten slotte willen we benadrukken dat we u en uw arts te allen tijde ondersteuning willen verlenen, want wij zijn er ons van bewust dat een euthanasievraag meer vereist dan informatie alleen. U kunt hiervoor altijd terecht bij het Palliatief Support Team van het AZ Klina tel

4 Inhoud Inleiding... 3 Inhoud... 4 Beslissingen rond het levenseinde... 5 Het verschil tussen een wilsverklaring inzake euthanasie en een euthanasieverzoek... 6 De weg naar euthanasie... 8 Bij wie kunt u terecht met uw euthanasievraag?... 8 De wettelijke procedure... 8 Voorwaarden waaraan een patiënt moet voldoen om een euthanasieverzoek te stellen... 8 De voorwaarden voor de procedure... 8 De voorbereiding van de euthanasie... 11? Praktisch... 11? Familie en naasten De uitvoering Na de uitvoering De nazorg De arts Bijlage Bijlage 1 Voorbeeld van een euthanasieverzoek Bijlage 2 Voorbeeld van een wilsverklaring inzake euthanasie

5 Beslissingen rond het levenseinde Deze brochure gaat over euthanasie. Maar het moge duidelijk zijn dat euthanasie maar één van de mogelijke beslissingen is die u, in overleg met uw arts en uw familie, zou kunnen nemen in verband met het levenseinde. De overweging om te kiezen voor een actieve beëindiging van het leven wordt vaak ingegeven door emoties als angst, onmacht, wanhoop,. Je ziet het einde naderen, je hebt de indruk elke greep op de situatie te verliezen. De keuze voor euthanasie kan dan een ultieme poging zijn om zelf controle te houden. Naast euthanasie zijn er ook andere mogelijkheden die we even op een rijtje willen zetten. Als u de zin van een behandeling niet langer inziet kunt u in overleg met uw arts er voor kiezen om: Levensverlengende nieuwe behandelingen niet te starten of eventueel ook om een behandeling die al gestart is af te bouwen of te stoppen. Bv. niet meer beademen, niet meer over te brengen naar de afdeling intensieve zorgen, geen dialyse, geen nieuwe (chemo)therapie meer starten,... En/of u kunt verzoeken om palliatief verzorgd te worden. Dit houdt in dat alle aandacht zal gaan naar comfortzorg, pijnbestrijding en symptoomcontrole. Daarnaast wordt ook gelet op psychosociale, emotionele en spirituele opvang van uzelf en uw naasten. 5

6 Het verschil tussen een wilsverklaring inzake euthanasie en een euthanasieverzoek Hierover bestaan heel wat misverstanden. Veel mensen denken dat ze wettelijk in orde zijn om euthanasie te krijgen als ze een wilsverklaring hebben geschreven of als ze een voorgedrukt document ondertekend hebben. Daarom zetten wij de verschilpunten nog even op een rij: Een wilsverklaring inzake euthanasie is een schriftelijke verklaring die u zelf kunt opstellen en bewaren. In deze verklaring drukt u uit dat u wenst dat euthanasie bij u uitgevoerd wordt als u in een onomkeerbaar coma bent. Een wilsverklaring is vijf jaar geldig en kan eventueel verlengd worden. U moet de verklaring dan hernieuwen en bekrachtigen met een nieuwe datum en nieuwe handtekening. Het is ook belangrijk u te realiseren dat zelfs met een wilsverklaring inzake euthanasie, euthanasie enkel kan gebeuren als aan alle andere voorwaarden van de wet is voldaan (deze voorwaarden leggen we verder in deze brochure nog uit). U legt deze wilsverklaring af ten overstaan van twee getuigen en eventueel één of meerdere vertrouwenspersonen. Minstens één van de getuigen mag geen materieel belang hebben bij het overlijden! 6

7 U kunt uw wilsverklaring bewaren bij uw paspoort, maar u geeft best ook een kopie aan de vertrouwensperso(o)n(en), aan uw huisarts en uw naasten. Het document kan ook op de gemeente geregistreerd worden bij het rijksregisternummer. Een euthanasieverzoek is een document dat alleen kan opgesteld worden door patiënten die als gevolg van ziekte of ongeval in een medisch uitzichtloze situatie verkeren. Hierin drukt u uw wens voor euthanasie uit; deze verklaring moet eigenhandig gedateerd en ondertekend zijn. Een medisch uitzichtloze situatie betekent dat u niet meer kan genezen. Dit document moet u zelf schrijven, dus het volstaat niet een gekopieerde tekst te ondertekenen. Wanneer u de brief niet zelf kunt schrijven kunt u aan iemand, die geen materieel belang heeft bij uw overlijden, vragen om dit voor u te doen. Deze persoon mag dus geen erfgenaam zijn. Er moet een arts aanwezig zijn bij het schrijven van het document, deze moet het document mee ondertekenen en de reden vermelden waarom de patiënt niet zelf kan schrijven. Wij moedigen u aan uw euthanasieverzoek met uw familie en/of naasten te bespreken, al is dit wettelijk niet verplicht. Voorbeelden van een wilsverklaring inzake euthanasie en een euthanasieverzoek, al dan niet door uzelf geschreven, vindt u in de bijlagen. 7

8 De weg naar euthanasie Bij wie kunt u terecht met uw euthanasievraag? Als er bij u een euthanasievraag leeft, zal u hierover misschien eerst spreken met uw arts, iemand van de verpleegequipe of het palliatief support team. Het is de arts die moet bepalen of uw vraag herhaaldelijk en bewust, vrijwillig en weloverwogen gesteld wordt. Wij moedigen u dus aan dit onderwerp zo veel mogelijk met uw behandelende arts en verschillende personen van het zorgteam te bespreken. Wij zijn er ons van bewust dat het niet eenvoudig is deze beslissing te nemen en ze aan familie of verzorgers mee te delen. Daarom is het belangrijk er meermaals en met verschillende leden van het team over te praten. Daardoor wordt het voor u en de betrokkenen duidelijk dat u euthanasie wil of dat u een andere boodschap wil geven. Uw arts kan niet verplicht worden euthanasie uit te voeren. Bespreek daarom tijdig met uw arts hoe hij/zij hierover denkt, en of hij /zij bereid zou zijn de euthanasie uit te voeren als u er om vraagt. Als uw arts het niet zelf zou willen doen, vraag dan naar wie hij/zij u zou doorverwijzen. De wettelijke procedure In België dateert de wet op euthanasie van 28 mei In de wettekst staat dat onder euthanasie wordt verstaan: opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene, op diens verzoek. 8

9 De voorwaarden waaraan een patiënt moet voldoen om een euthanasieverzoek te kunnen doen: o U bent meerderjarig (minstens 18 jaar)*. o U bent handelingsbekwaam, dat betekent: bewust en helder genoeg om deze beslissing te nemen. o Het euthanasieverzoek moet schriftelijk, vrijwillig, weloverwogen en herhaald zijn. o U bevindt zich in een medisch uitzichtloze situatie, van aanhoudend fysisch of psychisch lijden, dat niet gelenigd kan worden. o Het lijden is het gevolg van een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening. o De datum en handtekening mogen niet ontbreken op het document en de tekst moet eigenhandig geschreven worden. o Als u de tekst niet zelf kunt schrijven, kunt u iemand anders vragen de tekst te schrijven, maar daaraan zijn voorwaarden verbonden. De persoon die het verzoek schrijft moet meerderjarig zijn en mag geen materieel belang hebben bij uw overlijden (dus geen familie of erfgenaam zijn). De reden moet vermeld worden door een arts die ook aanwezig is bij het opmaken van het document en dit mee ondertekent. *Oordeelsbekwame minderjarigen hebben ook recht op euthanasie, mits toestemming van hun ouders, en indien ze ondraaglijk fysiek lijden t.g.v. een ongeneeslijke, terminale aandoening. De oordeelsbekwaamheid wordt vastgesteld door een psycholoog of kinderpsychiater. 9

10 De voorwaarden voor de procedure o Het contacteren van een tweede arts. Deze arts heeft een andere specialisatie dan uw behandelende arts. Deze arts moet het medische dossier inkijken, u ondervragen, eventueel onderzoeken en ook nagaan of aan bovenvernoemde voorwaarden voldaan is. Deze arts stelt een schriftelijk verslag op en dit wordt bij het dossier bewaard. o Als u niet terminaal bent, d.w.z. dat uw overlijden niet binnen een periode van één maand kan voorzien worden, dan moet er een derde arts gecontacteerd worden. Deze arts moet specialist zijn in uw aandoening of psychiater zijn. In dat geval moet er ook een minimum van één maand overweging-termijn in acht genomen worden tussen het eerste verzoek en de uitvoering van de euthanasie. o Bent u wilsonbekwaam, omdat u in een onomkeerbaar coma bent, dan moet er een wilsbeschikking zijn die niet ouder is dan 5 jaar en die werd opgesteld in het bijzijn van twee meerderjarige getuigen. Dit is de wilsbeschikking waar we in onze inleiding naar verwezen. Voorbeelden van wilsverklaring inzake euthanasie en van euthanasieverzoek vindt u in de bijlagen, maar let wel: ze moeten eigenhandig geschreven worden, dus niet gewoon gekopieerd en dan ondertekend! Het uitvoeren van de euthanasie is een medische handeling en moet dus door een arts uitgevoerd worden. Een verpleegkundige kan nooit de opdracht krijgen euthanasie uit te voeren, maar kan wel gevraagd worden om de uitvoering te ondersteunen, wat hij of zij op basis van eigen overtuiging kan aanvaarden of afwijzen. 10

11 De voorbereiding van de euthanasie Hoe een euthanasie uiteindelijk verloopt, zal mee door u en eventueel mee door uw naasten bepaald worden. Praktisch De arts zal met u en zo u dit wenst met de familie en/of de mensen die er bij mogen zijn, het tijdstip en de plaats waar de euthanasie zal plaatsvinden op voorhand afspreken. Het is goed om daar een rustig moment voor te kiezen en er voldoende tijd voor te nemen. Alle betrokkenen worden ingelicht over het verloop ervan. Soms zijn er naast de arts ook andere professionele hulpverleners bij, zoals de (hoofd)verpleegkundige, een tweede arts, in samenspraak met u en met de uitvoerende arts. De dokter zal de producten zelf bestellen bij de apotheker en ze meebrengen. Daar hoeft u of de familie zich niet om te bekommeren. Familie en naasten Het is een feit dat u deze beslissing zelf neemt. Het gaat over uw leven en uw dood. Wel is het van belang dat u met uw naasten hierover praat. Dit is geen verplichting maar een aanbeveling. De uitvoering Er wordt op voorhand een infuus geplaatst om de medicatie toe te dienen. De arts zal ervoor zorgen dat u in een diepe slaap gebracht wordt, nadien zal de medicatie voor euthanasie toegediend worden. Iedereen die bij de euthanasie aanwezig zal zijn wordt hierover ingelicht. 11

12 Na de uitvoering De nazorg Uw naasten worden door meerdere personen opgevangen, onder meer door uw arts of andere hulpverleners. Zij kunnen terecht bij de verpleegkundigen op de afdeling en het palliatief support team van het ziekenhuis. Ze kunnen ook doorverwezen worden naar een rouwconsulent buiten het ziekenhuis. Ook kunnen zij deelnemen aan een rouwgroep. Zij worden van deze mogelijkheden op de hoogte gebracht. De arts Hij of zij stelt de overlijdensakte op. Euthanasie wordt wettelijk beschouwd als een natuurlijk overlijden. De term euthanasie wordt op geen enkel officieel document vermeldt, ook niet op bvb. verzekeringspapieren. De oorzaak van het overlijden wordt vermeld (meestal de ziekte waaraan u leed), niet de wijze van overlijden. De arts zal binnen de vier werkdagen een registratiedocument aangetekend versturen naar de Federale Controle- en Evaluatiecommissie. Voor meer nuttige informatie kunt u steeds terecht bij het: Palliatief support team AZ Klina vzw - Tel Coördinator: Francia Timmermans Bijzondere dank aan het Netwerk Palliatieve zorg Noorderkempen voor de ondersteuning bij de samenstelling van dit document. 12

13 Bijlage: Bijlage 1: Voorbeeld van een Euthanasieverzoek. Voorbeeld 1 van het schriftelijk verzoek tot euthanasie van een patiënt Ondergetekende,..... Verzoekt dat een arts euthanasie toepast zoals voldaan aan de voorwaarden vastgesteld in de wet van 28 mei 2002 betreffende euthanasie. Ik verzoek dit vrij en bewust. Datum en handtekening van de verzoeker: Voorbeeld 2 van het schriftelijk verzoek tot euthanasie van een patiënt Ik,., wens dat er euthanasie op mij wordt toegepast. Datum en handtekening van de verzoeker: (dit verzoek moet eigenhandig worden geschreven. Als dit niet meer kan, dan mag dit worden opgeschreven door een meerderjarige getuige, die geen materieel belang heeft bij het overlijden. De reden waarom de patiënt niet meer zelf kan schrijven, moet vermeld worden. Een arts moet aanwezig zijn bij het neerschrijven. Getuige en arts tekenen beiden het euthanasie-verzoek) 13

14 Bijlage 2: Voorbeeld van een wilsverklaring inzake euthanasie Ondergetekende,.. verzoekt dat voor het geval hij/zij niet meer in staat is tot wilsuiting, een arts euthanasie toepast indien voldaan is aan de voorwaarden vastgesteld in de wet van 28 mei 2002 betreffende euthanasie. Mijn persoonlijke gegevens zijn de volgende: Naam: Volledig adres:. Identificatienummer in het Rijksregister:. Geboren te (geboorteplaats), op: (geboortedatum). Deze verklaring werd vrij en bewust afgelegd. Dit wordt onderschreven door de handtekening van de twee getuigen. Ik verwacht dat deze wilsverklaring wordt geëerbiedigd. De getuigen, ten overstaan waarvan ik deze wilsverklaring afleg, zijn: 1. Naam en voornaam: Hoofdverblijfplaats: Volledig adres: Identificatienummer in het rijksregister: Telefoonnummer: Geboren te (geboorteplaats), op (geboortedatum): Eventuele graad van verwantschap: 2. Naam en voornaam: Hoofdverblijfplaats: Volledig adres: Identificatienummer in het rijksregister: Telefoonnummer: Geboren te (geboorteplaats), op (geboortedatum): Eventuele graad van verwantschap: 14

15 De eventuele aangewezen vertrouwenspersonen zijn: 1. Naam en voornaam: Hoofdverblijfplaats: Volledig adres: Identificatienummer in het rijksregister: Telefoonnummer: Geboren te (geboorteplaats), op (geboortedatum): Eventuele graad van verwantschap: 2. Naam en voornaam: Hoofdverblijfplaats: Volledig adres: Identificatienummer in het rijksregister: Telefoonnummer: Geboren te (geboorteplaats), op (geboortedatum): Eventuele graad van verwantschap: De verklaring is opgemaakt in ondertekende exemplaren, die worden bewaard bij /te Gedaan te.op. Datum en handtekening van de verzoeker: Datum en handtekening van de eerste getuige: Datum en handtekening van de tweede getuige: Datum en handtekening van de eerste vertrouwenspersoon: Datum en handtekening van de tweede vertrouwenspersoon: (Deze verklaring moet om de vijf jaar herhaald worden en kan eventueel via dezelfde procedure ook schriftelijk herroepen worden). 15

16 Contactpersonen Palliatief Support Team Arts: Dr. Christine Langenaeken Psycholoog: Dirk Hendrickx Verpleegkundige: Francia Timmermans Tel AZ Klina Augustijnslei Brasschaat T info@klina.be Versie