Nieuws uit de Bourgoyen

Transcriptie

1 Nieuws uit de Bourgoyen BART VANGANSBEKE Gerechtelijke onteigeningen De stad Gent heeft in de Bourgoyen weer een belangrijke stap gezet voor de effectieve realisatie van het natuurreservaat Bourgoyen-Osemeersen. In de vorige Snep(s)! (o.a. Snep! jaargang 2 nummer 4: planologische bescherming Bourgoyen-Ossemeersen afgerond ) meldden we al dat er planologisch een enorme voortgang is geboekt met de definitieve goedkeuring van de BPA s 102 A en B (op 23 mei 2003) en de goedkeuring van de gedeeltelijke herziening van BPA 102 D op stedelijk niveau op 23 september Maar na de goedkeuring van een BPA (of RUP) moet de feitelijke realisatie nog beginnen en moet de voorziene bestemming effectief op het terrein worden verwezenlijkt. Dat heeft dikwijls heel wat voeten in de aarde en zorgt wel eens voor misverstanden bij het grote publiek. Veel mensen denken immers dat met de goedkeuring van een BPA alles in kannen en kruiken is. Niets is minder waar. Een mooi voorbeeld daarvan is BPA 102 D, dat slaat op de gehele kernzone van de Bourgoyen-Ossemeersen. Dit deel-bpa werd al in maart 1998 goedgekeurd en omvatte ook een onteigeningsplan (dat echter geen onteigening bij hoogdringendheid mogelijk maakte). Na de goedkeuring lag er nog veel werk op de plank. Eerst en vooral moesten de overgebleven privé-eigendommen verworven worden en daarna moesten die nieuwe stadseigendommen in natuurbeheer komen. De aankopen (in der minne) vergden veel tijd en overleg met de eigenaars en schoten niet zo goed op. Daarom werd in oktober 2001 een nieuw onteigeningsplan goedgekeurd, dat wel een onteigening bij hoogdringendheid mogelijk maakte. Dat zorgde voor een nieuw elan en vorig jaar werden met een krachtige eindsprint alle aankopen die in der minne konden gebeuren tot een goed einde gebracht. Vier eigenaars wensten niet in der minne te verkopen en zijn uiteindelijk gerechtelijk onteigend. Twee van hen, Van Hoorebeke en Van de Moortele, hadden zelfs nog veel grond in bezit. Door de gerechtelijke onteigening van deze twee grootgrondbezitters is de stad nu ook eigenaar van het Valkenhuisbos, een groot graslandcomplex (in de driehoek Valkenhuisweg, Valkenhuisbos en het verlengde van de terreinen van het Valkenhuis) en alle nog niet aangekochte percelen in de zone ten westen van de Driesdreef en ten noorden van het verlengde en halfverharde deel van de Zandloperstraat. Daarnaast zijn ook nog de twee laatste weekendhuisjes gerechtelijk onteigend. De gebruikers hebben de huisjes inmiddels verlaten en daarmee is dus definitief een eind gekomen aan de weekendhuisjeszone in het Bunderweggebied. De vier gerechtelijke dossiers zijn sinds eind april rond. De percelen zijn vanaf 1 mei vrijgegeven en dus in volledig bezit van de stad. Eindelijk! Al bij al zijn er dus nog bijna zes jaar nodig geweest om BPA 102 D effectief op het terrein te implementeren (en twee en een half jaar sinds de goedkeuring van het onteigeningsplan bij hoogdringendheid ). Door de gerechtelijke onteigening is de stad nu eigenaar van het Valkenhuisbos (boven) en de laatste weekendhuisjes (onder). Snep! 3de trimester

2 Onteigende percelen meteen in natuurbeheer gebracht In de vier laatste onteigende zones staat intussen heelwat op stapel. Hier volgt een overzicht van wat op het programma staat of al is aangevat. Om in het Valkenhuisbos een begrazingsblok (boven) te realiseren diende rond het bos een afsluiting in prikkeldraad te worden geplaatst (onder). In het Valkenhuisbos zijn een aantal autowrakken weggehaald. Om de voorziene uitbreiding van het begrazingsblok te realiseren (én wegens te veel onbegeleid recreatief gebruik ) is rond het bos een afsluiting in prikkeldraad geplaatst. Ook een groot deel van de lagergelegen strook langs de Grijtgracht is mee opgenomen in het begrazingsblok. Het is verbazend hoe snel de koeien die nieuwe delen ontdekken en gebruiken. We merkten wel al gauw dat de koeien nogal wat schade toebrengen aan een rietkraag langs de Grijtgracht. Natuurpunt Gent heeft dit probleem gesignaleerd aan de beheerders van de stad. Waarschijnlijk zullen die rietzones in de toekomst dan ook uitgerasterd worden. Maar dit punt wordt eerst ernstig bekeken bij de heropmaak van het beheersplan (zie verder), dat ook een luik over rietbeheer in het reservaat zal bevatten. Wegens de rust en de mogelijkheid om een voldoende groot rietveld te ontwikkelen zouden de eventuele broedkansen voor onder meer bruine kiekendief hier sterk kunnen stijgen. De stad heeft intussen nogmaals bevestigd dat het de bedoeling is het Valkenhuisbos in de toekomst te kappen. Dit bos bestaat uit niet-inheemse bomen die indertijd zijn aangeplant voor de houtproductie en jachtdoeleinden. Deze kapping is trouwens ook voorzien in het huidige beheersplan voor de Bourgoyen-Ossemeersen. Een open overgang van een moerassige tot zeer natte zone (het naastgelegen deel aan de overkant van de Grijtgracht wordt afgegraven in het kader van het Natuurinrichtingsproject Bourgoyen) naar een droge tot zeer droge situatie geeft extra kansen voor een bijzondere planten- en vogelwereld (en andere daarmee verbonden levensvormen). Voor het kappen van het bos zal wel een Milieueffectrapport (MER) nodig zijn. Dat zal veel tijd vergen maar de omwonenden ook de kans bieden om via een openbaar onderzoek hun zegje te doen. Er wordt gepleit voor een eenmalige (kap)operatie. Uiteraard moet hiervoor een degelijke compensatie worden voorzien (b.v. bos aanplanten op een andere plek in Gent) en voorafgaand aan de kapping van het bos moet er ook een goed uitgewerkt communicatieplan komen voor de informatie van de omwonenden en andere geïnteresseerde Gentenaars. De twee gerechtelijk onteigende weekendhuisjes worden afgebroken en opgeruimd en zoals bij de andere weekendhuisjes zal ook hier het siergroen worden weggehaald alle inheemse bomen en struiken worden ongemoeid gelaten. Dit zal nog dit najaar gebeuren, zodat de gehele ex-weekendhuisjeszone eind 2004 volledig in natuurbeheer zal zijn. Telkens wanneer de stad weekendhuisjes ten noorden van de Bunderweg aankocht, werd het perceel na afbraak en verwijdering van het siergroen meteen opgenomen in het bestaande begrazingsblok. Het resultaat is prachtig: een parkachtig landschap is ontstaan. De grauwe vliegenvanger heeft er dit voorjaar zelfs gebroed! Eén van de twee net onteigende weekendhuisjes, dat ook ten noorden van de Bunderweg ligt, zal na afbraak ook in dat begrazingsblok komen. Het tweede, ten zuiden van de Bunderweg, zal na afbraak en opruiming van het siergroen (onder meer een hoge paplaurierhaag ) een ware doorbraak betekenen voor de wandelaars. De Leie en de achtergelegen Ossemeersen zullen dan prachtig te bewonderen zijn. Enkele zones ten zuiden van de Bunderweg zijn gemaaid, wat zorgt voor een afwisseling van ruige, hoge en lage, open vegetatie. Het afbraak- en opruimwerk in de zone aan de Driesdreef/Vliegpleinkouter lag deze zomer stil omdat de nodige vergunningen om de sparren en andere niet-inheemse beplanting te kappen, nog niet afgeleverd waren. Zogauw die vergunningen er zijn, wordt ook daar alles zo snel mogelijk opgeruimd. Deze zomer zijn enkele percelen ten noorden van de Zandloperstraat opnieuw gemaaid. Ook de stukken die vroeger eigendom waren van Van Hoorebeke (zowel ten noorden van de Vliegpleinkouter als een groot deel van de driehoek tussen Valkenhuisweg, Valkenhuisbos en 36 Snep! 3de trimester 2004

3 verlengde van de Valkenhuishoeve) werden een eerste keer gemaaid. Deze percelen komen pas uit intensief landbouwgebruik (met heel veel mest) en zijn dus nog erg voedselrijk. Ze worden de eerste jaren dat ze in beheer zijn eerst schraler gemaakt door te hooien. De voormalige akkers aan de Driesdreef worden voorlopig ongemoeid gelaten en als akker behouden. De talrijke akkeronkruiden die er al de eerste maanden na de braaklegging zijn verschenen, geven goede hoop op veel moois voor de komende jaren. BPA 102 D De (gedeeltelijke) herziening van BPA 102 D is definitief goedgekeurd door het Ministerieel Besluit van 9 januari Op 18 februari 2004 is het BPA officieel in werking gesteld. Door deze herziening is het onder andere mogelijk een fietspad aan te leggen en een doortrekkersterrein voor woonwagenbewoners te ontwikkelen. De zone ten zuiden van de Leie naast de Ossemeersen die door de herziening extra is opgenomen in het BPA als natuurreservaat en nog geen stadseigendom is, zal worden aangekocht door de stad. Bijkomende aankopen gewenst De onderhandelingen voor de aankoop van enkele volkstuinen langs de Bourgoyendreef zijn in een vergevorderd stadium. Ook na de goedkeuring van de BPA s 102 A en B (die de bestemming en inrichting van de oostelijke flank van het reservaat omvatten) moet het echte werk op het terrein nog beginnen. Alle gronden in privé-bezit met de bestemming natuur(ontwikkelings)- gebied zullen eerst aangekocht moeten worden door de stedelijke Dienst Leefmilieu en Natuurontwikkeling. Na de aankoop kan een passend en effectief natuurbeheersregime opgestart worden. De oostelijke rand van de Bourgoyen biedt plaats voor (bijkomend) ecologische, recreatieve en sociale impulsen die niet alleen een grote meerwaarde betekenen voor het natuurreservaat, doordat een degelijke buffer wordt gecreëerd, maar die ook voor de buurt heel wat te bieden hebben. BPA 102 A en B voorzien namelijk bijkomende wandelpaden, een spiksplinternieuw fietspad en (veel meer) goed toegankelijk groen en natuur voor de onmiddellijke, heel dicht bevolkte buurt (Malpertuusproject, zone Nekkersputstraat en ruime omgeving). Het kostenplaatje voor het geheel wordt trouwens verdeeld over verschillende stedelijke diensten. De terreinen met de bestemming sociale natuurrecreatie zullen worden aangekocht door de stedelijke Groendienst. Jammer genoeg heeft de stad hier dezelfde fout gemaakt als bij BPA 102 D (zie hoger) door ook ditmaal aan de BPA s een onteigeningsplan te koppelen dat geen onteigeningen bij hoogdringendheid mogelijk maakt. We vrezen dus weer heel wat tijdverlies vooraleer alles is gerealiseerd op het terrein. Hopelijk is onze vrees ongegrond, want intussen zijn onderhandelingen voor enkele volkstuinen (langs de Bourgoyendreef) en enkele percelen achter de spoorwegberm in een vergevorderd stadium. Er zijn intussen budgetten voorzien om bijkomende aankopen te doen niet vanzelfsprekend in een tijd van veel besparingen. Hopelijk is er voldoende geld voorzien! En hopelijk moeten we weer geen zes jaar wachten, maar kunnen we voor eind 2006 vaststellen dat BPA 102 A en B op het terrein geïmplementeerd zijn (gronden aangekocht én in natuurbeheer gebracht). Natuurinrichtingsproject Bourgoyen In de vorige nummers van Snep! hadden we het al over de uitvoering van het Natuurinrichtingsproject Bourgoyen (NIP). Die verloopt in drie fasen (dossiers). Het eerste dossier, het ruimen van de Loopgracht over een afstand van 1,9 km om m³ vervuild slib te verwijderen, is inmiddels zo goed als rond. De ruimingswerken konden beëindigd worden voor het bouwverlof. De voorziene financieringssleutel was 60% voor de Vlaamse Gemeenschap en 40% voor de stad. De kosten werden geraamd op euro. De bijkomende slibruimingen die nodig waren om alles weg te halen, zullen voor 100% betaald worden door de stad en worden opgenomen in de stadsbegroting van De Vlaamse Landmaatschappij (VLM) heeft deze uitgaven voorgefinancierd om de werken niet te laten stilvallen. Het tweede dossier (alle grond- en waterwerken) is in juni 2004 aanbesteed. De geplande uitvoering (timing door de VLM) zou starten in oktober. Maar dat lijkt ons een beetje Snep! 3de trimester

4 Aanzet tot hernieuwing beheersplan natuurreservaat Bourgoyen- Ossemeersen Het ruimen van de Loopgracht is inmiddels zo goed als rond. te positief ingeschat. In elk geval zal de uitvoering van dit dossier, dat het hart van het NIP vormt, ettelijke maanden duren. De kosten worden geraamd op twee miljoen euro. De belangrijkste zaken in dit tweede dossier zijn: - de aanleg van een geluidswerende constructie langs de R4 bestaande uit twee gronddammen (één ten noorden ter hoogte van Driesdreef tot Vliegpleinkouter, één ten zuiden ter hoogte van de schapenweide tot de Bunderweg ) en een scherm ter hoogte van de Meerskant en de Kroosvarenplas; - de aanleg van een houtwal langs de Drongensesteenweg; - de aanleg van een dijkje langs de Ringsloot; - het afgraven van opgehoogde terreinen (schapenweide langs de R4); - het afvlakken van de taluds van de centrale ophoging rond het Valkenhuis; - het plaatsen van stuwtjes met schotbalken verspreid in het gebied; - de aanleg van een steile (beton)wand voor oeverzwaluwen en ijsvogel in of aan de noordelijke gronddam; - de aanleg van winterverblijfplaatsen voor vleermuizen in de zuidelijke gronddam en onder de spoorwegdijk. Het beheersplan voor het natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen is goedgekeurd in In 1997 werd een monitoringsysteem uitgewerkt om een grondige evaluatie van het gevoerde beheer mogelijk te maken. Dat systeem ging in 1998 van start. Na bijna tien jaar is het noodzakelijk het oude beheersplan te herbekijken en aan te passen in functie van de bijkomende gegevens die de monitoring heeft opgeleverd. Maar ook de achterhaalde context (inmiddels zijn veel privé-eigendommen aangekocht en opgenomen in het natuurbeheer) en een eventuele erkenning als natuurreservaat maken een hernieuwing van het beheersplan nodig. De WAL-Nat (de beheerscommissie van de Bourgoyen- Osssemeersen) heeft al een eerste maal (concreet) die herziening besproken. Ongetwijfeld zullen nog vele vergaderingen nodig zijn om een evenwichtig en goed voorstel klaar te stomen voor de gemeenteraad. Tijdens de eerste vergadering werden o.a. een nieuwe afbakening en een deel van de Bourgoyen (ten noorden van de Valkenhuisweg) (kort) besproken. Afbakening Het voorstel van nieuwe afbakening voorziet een aanpassing van de grenslijn op vier plaatsen. 1. Ter hoogte van de Driepikkelstraat dient het toekomstige bezoekerscentrum mee opgenomen te worden in het natuurreservaat. Daardoor wordt een bijkomende zone tussen het sporthalgebied en de Driepikkelstraat (waar het nieuwe bezoekerscentrum zal komen) bij het reservaat gevoegd. Een gedeelte van de spoorwegdijk wordt uit het reservaat gelicht. Het derde dossier, dat de infrastructuurwerken inhoudt, is in augustus 2004 aanbesteed. De uitvoering zou starten in het voorjaar van De kostprijs voor dit pakket maatregelen wordt geraamd op euro. Het gaat om: - de inrichting van de zes gebiedstoegangen (infohut, fietsenstaanders, zitbank(en) en een voetgangers- en fietssluis); - de (her)aanleg van het wandelcircuit; - de bouw van twee observatiehutten en een observatietoren; - het aanplanten van een hoogstamboomgaard (op het erf van het Valkenhuis); - de vervanging van weidehekken verspreid in het gebied. 38 Snep! 3de trimester 2004

5 2. Ter hoogte van het Malpertuusproject wordt de nieuwe afbakening aangepast volgens de bestemming natuurgebied uit BPA 102 B. Dat betekent dat het gedeelte van de afgegraven spoorwegdijk (én de helling) uit het reservaat wordt gelicht, net als de smalle strook van ex-volkstuintjes (tussen de Noormanstraat en de spoorwegdijk) die dienst zal doen als een soort moerassig buffergebied tussen de Malpertuuszone en het natuurgebied (driehoek spoorwegberm-bufferzone-noormanstraat). 3. Ter hoogte van de zone ten oosten van de spoorwegberm wordt de bestemming natuurontwikkeling uit BPA 102 A gevolgd. Dit betekent een aanzienlijke uitbreiding in het deel ten oosten van de spoorwegdijk (rondom en naast het te behouden voetbalveldencomplex). 4. Ter hoogte van de Rioolwaterzuiveringsinstallatie Ossemeersen wordt de afbakening ook aangepast volgens de (bijgevoegde) bestemming natuurreservaat uitgebreid met de bestemming buffergroen uit het gewijzigd BPA 102 D, voorzover het buffergroen eigendom is van de stad Gent. Noordelijke Bourgoyen Een eerste voorstel bestaat erin de huidige zes delen te herleiden tot vijf door deelgebied 1 en 2 samen te voegen en te vermelden als noordelijke Bourgoyen. Dit zou ook een gelijkschakeling met de waterhuishouding betekenen (het samengevoegde deel komt precies overeen met het noordelijk bekken dat afwatert naar de Ringsloot). De primaire beheersdoelstellingen in de noordelijke Bourgoyen worden behouden maar verfijnd. In dit (vooral) botanisch waardevolle deelgebied zal hoofdzakelijk worden gemaaid en eventueel nabeweid. Er zal hier worden afgestapt van de voorziene (nog niet in voege zijnde) jaarrondbegrazing. Enkele voorgestelde wijzigingen van het beheersplan houden verband met het afstappen van die jaarrondbegrazing. Zo zal geen nieuw (knuppel)wandelpad door de Meerskant nodig zijn en zal het oude pad langs de ringsloot worden behouden en door middel van een te voorzien dijkje (in het NIP) gefatsoeneerd worden. Aangezien er in die zone geen jaarrondbegrazing komt, dienen de geplande veeroosters in het In de zone ten oosten van de spoorwegdijk is er nog veel werk aan de winkel. verlengde deel van de Zandloperstraat niet aangelegd te worden. Idem dito langs de Valkenhuisweg. Er zal in dit noordelijk deel van de Bourgoyen meer gekozen worden voor hooilandbeheer of hooiweidebeheer (eerst maaien en daarna nabegrazen) omdat daarmee voor de vegetatie de beste resultaten behaald worden. De voorziene begrazingsverbindingsstrook gelegen tussen (het einde van) de Zandloperstraat en de Grijtgracht wordt in de toekomst waarschijnlijk opnieuw gemaaid en eventueel nabeweid. Aanpassing beheer graslanden tussen de Driepikkelstraat en de Bourgoyendreef In de WAL-Natvergadering deelde de stad ook mee dat de begrazing in de zone tussen de Driepikkelstraat en de Bourgoyendreef (met zowel percelen van de stad Gent als van Natuurpunt) wordt stopgezet. Dit gedeelte is dit jaar voor het eerst grotendeels gemaaid en zal daarna eventueel worden nabegraasd. De twee keten ter vervanging van de bergplaats in de molen werden verplaatst naar de terraszone naast de Grutto. Omgeving onthaalcentrum De Grutto Nu de herziening van BPA 102 D definitief is goedgekeurd (zie hoger), wilde de stad een overleg met Natuurpunt Gent over een nieuwe inrichting van de zone rond het onthaalcentrum die beter recht doet aan het nieuwe beschermingsstatuut (in het vorige BPA was een zone naast de Grutto nog geen natuurreservaat). Het gaat om de zone waar ons terras nu is opgesteld. Afgesproken werd dat Natuurpunt Gent de oude molen zoveel mogelijk vrij moet maken en houden. Ter vervanging van de bergplaats in de molen hebben wij twee werfketen ter beschikking gekregen. Die keten worden verplaatst naar de huidige terraszone, dus weg van de toegang(sweg). Waarschijnlijk worden ze parallel met de haag geplaatst om zoveel mogelijk uit het zicht van de bezoekers te staan. Op die manier zou de ingang van het reservaat aan de M. Gandhistraat er veel meer uitzien als een ingang van een echt natuurreservaat. Snep! 3de trimester