Armoede & onderwijs. Aandachtspunten voor een emanciperend armoedebeleid in de school

Transcriptie

1 Armoede & onderwijs Aandachtspunten voor een emanciperend armoedebeleid in de school

2 Leefloon: als u samenwoont met één of meerdere personen: 455,96 EUR als u alleenstaande bent: 683,95 EUR als u een persoon bent, die uitsluitend samenwoont met een gezin te zijnen laste: 876,50 EUR Armoedegrens: 822 voor een alleenstaande Toenemende inkomensongelijkheid: Inkomen van 20% rijkste Vlamingen = 42% van het totale inkomen Inkomen van 20% armste Vlamingen = 5,9% van het totale inkomen Verhoogd armoederisico vr bepaalde groepen Vrouwen Ouderen - Alleenstaanden - Personen van niet-europese herkomst - Éénoudergezinnen (28% onder armoedegrens in Vla) sociale dualisering aanzwellende kloof tussen arm en niet-arm jaarlijkse toename

3 Leningen. In juni 2004 noteerde de Centrale voor Kredieten aan Particulieren (Nationale Bank) ongeveer problematische kredieten, waarbij men vaststelt dat de energiekosten een belangrijke veroorzaker zijn van onbetaalde rekeningen. Voedselbanken In 2006 deden mensen een beroep op voedselbanken. De laatste 10 jaar steeg het aantal begunstigden met 45%. Alleenstaand Het Nationaal Instituut voor de Statistiek zag het aantal alleenstaande vaders met ongehuwde kinderen stijgen van in 1991 tot in In dezelfde periode nam het aantal alleenstaande moeders met kinderen toe van naar Stroombegrenzer In 2004 werden bijna huishoudens afgesloten van elektriciteit en/of aardgas, of van budgetmeters en stroombegrenzers voorzien.

4 In 2006 werden in het Vlaamse Gewest gezinnen door hun energieleverancier aan de deur gezet omwille van wanbetaling van de elektriciteitsrekening en voor aardgas. De overgrote meerderheid werd verder van energie voorzien door hun netbeheerder. Op 31 december 2006 hadden uiteindelijk 410 gezinnen geen toegang meer tot de elektriciteitsvoorziening. Voor aardgas gaat het om 823 gezinnen. Eind 2006 verbruikten gezinnen elektriciteit via een budgetmeter. Er waren stroombegrenzers actief, die niet gekoppeld zijn aan een budgetmeter afnemers hadden recht op het sociaal tarief. (Bron: Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt - VREG (2007)

5 Een definitie van bestaasonzekerheid en armoede Onzekerheid is de afwezigheid van een of meer van de zekerheden en dan met name werk die personen en gezinnen in staat stellen om (1) hun professionele, familiale en sociale verplichtingen na te komen; (2) van hun basisrechten gebruik te maken. (3)De onzekerheid die daaruit voortvloeit, kan groter of kleiner zijn en meer of minder ernstige en blijvende gevolgen hebben. Bestaansonzekerheid leidt tot extreme armoede: (1)wanneer ze zich manifesteert op verschillende terreinen; (2) wanneer ze zich manifesteert over een langere periode; (3) wanneer de kansen om zelf uit de problemen te raken in de nabije toekomst klein zijn.

6 Beweging op het terrein er was het algemeen verslag over de armoede van 1994, en de tweejaarlijkse evaluatie ervan; er is het Belgisch Netwerk Armoedebestrijding; er is het Vlaams Netwerk van Verenigingen waar armen het woord nemen; er is het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting. Verenignig waar armen het woord nemen:

7 Probleemstelling Minister van onderwijs, FrankVandenbroucke: Ondanks alle inspanningen blijft het onderwijs sociale ongelijkheid reproduceren. De ongelijke startkansen die verbonden zijn met de sociale, economische en culturele situaties waarin jongeren leven, leiden tot ongelijke uitkomsten.

8 Risicofactoren die optimale kansen belemmeren Leerlinggebonden factoren Ongeregeld schoolbezoek Taalachterstand Te weinig ouderbetrokkenheid Spijbelen Onaangepaste studiekeuzes Veel schoolveranderingen Schoolse achterstand Schoolgebonden factoren Kosten op school Onthaal van leerlingen Leerlingenbegeleiding Participatie - welbevinden Ouderwerking Schoolreglement

9 De beginfase: regio Aalst 1. Kostenbesparende maatregelen binnen de school gericht op herverdeling van de winst aan middelen. 2. Een voor alle partijen haalbaar en respectvol scenario mbt onbetaalde rekeningen. 3. Screenen van alle doorgerekende onkosten. 4. Contact met gezinnen aanhalen. 5. Diverse actoren binnen de school aandachtig maken voor mechanismen die leiden tot systematische maatschappelijke uitsluiting.

10 Schooljaar : Vlaams pilootproject voor GO(k)O analyse van de individuele projectaanvragen. Toetsing van de gestelde problematiek aan de reële situatie van de school. Inventariseren van bestaande dynamiek mbt goed & goedkoop onderwijs Formuleren van doelstellingen als aanloop naar een te realiseren stappenplan. Het te volgen traject binnen het stappenplan vastleggen. Alle scholen vragende partij voor: een degelijk bewustmakingsbeleid voor leerkrachten, gericht op het doorbreken van vooroordelen, het opvangen van gebrek aan kennis terzake, het stimuleren van positieve betrokkenheid. Werkbare opritten die het contact met en de betrokkenheid van ouders (vooral behorend tot de doelgroep) verbeteren.

11 Het vervolg enkele pilootscholen werden als voorbeeldschool naar voor geschoven; er was het boek School zonder schulden, recepten voor goed & goedkoop onderwijs (Uitgeverij Garant); er was de 2 Vlaamse beurs voor goed en goedkoop onderwijs te Aalst. Schooljaar Deskundig door ervaring; werken met een ervaringsdeskundige Gelijke kansen & zorg Werken met het intern zorgplan kansarmoede De zorgfiche: een individuele leerlingenfiche Een goed beheer van de portemonnee Schoolcode kansarmoede: een vlag mét lading Tot slot werden gesprekken aangeknoopt met enkele hogescholen initiële lerarenopleidingen om mogelijke leemten in de opleiding m.b.t. armoedebestrijding in beeld te brengen en waar nodig impulsen tot verrijking van vakinhouden binnen het curriculum aan te reiken.

12 Gedurende 9 jaar: intense werking rond schoolkosten als uitdaging voor gelijke onderwijskansen Vanaf 2007, op vraag van het Departement Onderwijs 1. Samen met de LOP S werken aan oplossingen om goed & goedkoop onderwijs te bevorderen en verankeren 2. Kennisoverdracht van onze ervaringen op het terrein

13 Zeven stappen verder De realisatie van goed & goedkoop onderwijs als een te volgen traject dat bestaat uit logische en bij elkaar horende stappen. Geen meerkeuzemogelijkheid. Wél een aantal noodzakelijke stappen. Die tot één geheel samenklitten Uitgespreid in de tijd. Resultaat van een bewustwordingsproces. Geënt op een cultuur van doorgedreven zorg en betrokkenheid.

14 Zeven stappen in lijn: 1. School voor de spiegel 2. Sensibiliseren op zoek naar het evenwicht 3. Een schoolcode opstellen 4. Communicatie tussen ouders en school 5. Werken met ervaringsdeskundigheid 6. Solidariteitsfonds 7. Werken met het cultuurparticipatiefonds

15 Zeven stappen in lijn 1. School voor de spiegel Een zelfonderzoek: de school richt een kritische blik op zichzelf, en maakt een analyse van waar men als school staat. Dit gebeurt met alle betrokken personeelsleden. Het resultaat vormt de basis voor een stappenplan of actieplan Instrument: checklist, opgemaakt door basisschool Sint-Leo te Sint- Pieters Brugge.

16 Een schoolcode opstellen Zeven stappen in lijn Armoede is een reëel probleem, ook op school. Een school kan daartegen actie ondernemen. De schoolcode is de schriftelijke neerslag van dit voornemen. Zo n code legt het accent vooral op sensibilisatie m.b.t. de armoedeproblematiek, en op beheersing van de schoolkosten. Een schoolcode is slechts een beginpunt. Zie ook bijlage 1 in syllabus

17 Werken met een ervaringsdeskundige Zeven stappen in lijn In de contacten tussen de school en betrokken gezinnen loopt het soms mis. Een goed opgeleide ervaringsdeskundige kan een waardevolle bijdrage leveren in de opbouw van een goede communicatie. De ervaringsdeskundige wordt een brugfiguur tussen de school en betrokken gezinnen. Zijn/haar engagement heeft een sensibiliserend effect op het schoolteam.

18 Verruimend aanbod met het zicht op sensibilisatie Zeven stappen in lijn Kennis en inzicht zijn voorwaarden zonder meer om duurzame stappen te zetten. Zoniet blijft het risico dat men niet verder komt dan enkele opsmukoefeningen. De video Hoge Ladders, woordkunstproject Betalen, tellen vertellen, de spelende vertelling Het Vel van een Kei. Het zijn allemaal krachtige impulsen die doen stilstaan. Andere mogelijkheden zijn film, literatuur, internetsites, Zie ook informatielijst, bijlage 2 in syllabus

19 Zorg bij de inschrijving Zeven stappen in lijn Het inschrijvingsmoment is doorgaans het eerste contact tussen ouders, leerling en de school. Afhankelijk van het inschrijvingssysteem zal de signaalgevoeligheid voor armoede kansen hebben of...net niet. Een beleid met strategie die oog heeft voor grote en kleine details is noodzakelijk. Instrument: de signaallijst kansarmoede, terug te vinden op Instrument: informatie over communicatie met (doelgroep)ouders op

20 Op weg naar goed & goedkoop onderwijs Solidariteitsfonds Zeven stappen in lijn Parallel met het ontwikkelen van een schoolvisie op goed & goedkoop onderwijs is de uitbouw van een bijzonder solidariteitsfonds een belangrijke maatregel. Meestal stellen zich drie kernvragen: Hoe genereren we extra inkomsten voor dit fonds? Wie beheert de kas? Wie kan ervan genieten? Een solidariteitsfonds wordt gebruikt als laatste redmiddel om stigmatisering te voorkomen.

21 Op weg naar goed & goedkoop onderwijs Zeven stappen in lijn Gebruik maken van het cultuurparticipatiefonds Op basis van de federale overheidssubsidie (KB 23/08/2004) ter bevordering van de sociale en culturele participatie kunnen scholen een overeenkomst afsluiten met het OCMW. Van de kant van de scholen kan de samenwerking netoverschrijdend gebeuren. Deze specifieke samenwerking vergroot de financiële ruimte van scholen, en bijgevolg ook die van doelgroepgezinnen.

22 Op weg naar goed & goedkoop onderwijs Zeven stappen in lijn Blauwdruk voor de actualisering van het boek School zonder schulden Recepten voor goed & goedkoop onderwijs, Garant, Antwerpen, 2005