Bijlage bij het artikel Vergelijking van twee praktische opdrachten door Foeken, M. NVOX (37)3, p OPDRACHT CONDITIE
|
|
- Martha Hermans
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bijlage bij het artikel Vergelijking van twee praktische opdrachten door Foeken, M. NVOX (37)3, p OPDRACHT CONDITIE Antwoorden en opmerkingen 1 e NAAM : 2 e NAAM : 3 e NAAM : KLAS : 5 HAVO DATUM INLEVEREN IN WEEK. 1
2 OPDRACHT CONDITIE (nr 1) Inhoudsopgave : 1. Inleiding : Wat is conditie? Gebruik daarbij de inhoud/gegevens van de paragrafen 5,4, 5,5 en 5,6). Dit wordt al de helft van je cijfer. 2. Bloedvaten, tekeningen van dwarsdoorsnedes + de nodige toelichting op de waargenomen verschillen 3. Vitale capaciteit volgens de NWM uitwerken. + correlatie met een lichaamskenmerk (klassikaal verwerken volgens lineaire regressie) Wel zelf gegevens leveren. 4. Ademdrang volgens NWM uitwerken. 5. Hersteltijd hartslag na inspanning volgens NWM uitwerken 6. Tekeningen van het hart + toelichting op de verschillen linker- en rechter harthelft. 7. Katalase proef. 8. Alternatieve opdracht voor nr 3,4 of 5 : Zuurstofbindend vermogen 9. Bronvermelding 10. Puntenverdeling hele verslag. NWM = de natuurwetenschappelijke methode (eentje uitkiezen) Van de overige proeven alleen de resultaten. Zie ook de toelichting bij de handleidingen. Tot slot : Je kan/mag samenwerken tot maximaal drie leerlingen (dus één verslag, wel altijd met eigen tekeningen) 2
3 Opdracht slagaders en aders (nr 2) Doel : Het maken van tekeningen met behulp van de microscoop en kant en klaar preparaten van een slagader en een ader. Uitwerking : 1. Gebruik maximaal een vergroting van 100x. 2. Maak de tekeningen minimaal 8 cm groot, samen op één A-viertje 3. Geef alle lagen aan, waaruit het bloedvat is opgebouwd, die je kan onderscheiden. Zet de namen erbij! 4. Zet je naam op het papier, klas, datum, po-conditie 5. Voeg deze tekeningen toe aan je complete verslag. Geef ook antwoorden op de vraag, waarin slagaders en aders van elkaar verschillen. Maak daarvoor een tabel in je verslag : Kenmerk Slagaders Aders 1. Spierlaag Dikker Veel dunner 2. Kleppen Zeer beperkt Overal 3. Richting bloedstroom Naar de organen Van de organen 4. Ritme Kloppend Niet kloppend 5. Zuurstofgehalte Veel Weinig tot niets 1. Geef ook aan, welke bloedvaten een uitzondering vormen in dit overzicht en waardoor dat zo is. 2. Geef ook aan, wat bloedvaten en bloed met conditie te maken hebben! Antwoord 1 : Longaders bevatten veel zuurstof, longslagaders vrijwel niets (meer) Poortader gaat van de darm naar de lever en niet naar de holle ader Een andere poortader gaat van de hypothalamus naar de hypofyse Antwoord 2 : De bloedvaten vervoert de noodzakelijke stoffen van (afvalproducten) en naar (zuurstof en voedingstoffen) de spieren. Die moeten dus in goede conditie zijn. De samenstelling van het bloed zelf is dan natuurlijk van belang voor het goed functioneren van de spieren. 3
4 Opdracht Vitale capaciteit (nr 3) Doel : 1. Stel met behulp van de spirometer de vitale capaciteit vast. 2. Meet ook je lichaamslengte op. 3. Vul de gegevens in op het verzamelblad van de klas (Wordt later gekopieerd) 4. Bewerk de gegevens met behulp van Excel (zie bijlage voor het werken met Excel). 5. Trek je conclusie of er wel/geen verband bestaat tussen deze twee grootheden. Tabel 1. Meetgegevens van klas 5 havo Nr Naam Lengte Vitale capaciteit met één plaats achter de komma Enz. Mocht je het via Excel niet lukken, maak dan zelf een net diagram van de gegevens. Zet deze gegevens in het diagram. Trek vervolgens een lijn = de grafiek, waarbij de afstanden van alle punten tot die lijn zo klein mogelijk zijn. 1. Geef ook aan, wat vitale capaciteit met conditie te maken heeft. Antwoord 1 : De vitale capaciteit heeft te maken met de maximale hoeveelheid lucht, die in één ademhalingsbeweging ververst kan worden. Hoe groter dat maximum is, hoe beter en sneller o.a. de spieren van de nodige zuurstof en brandstof voorzien kunnen worden. De vitale capaciteit hangt dus vooral af van de kwaliteit van de longen. Conditie is echter wel van meer factoren afhankelijk. Uit de uitkomst zal blijken, dat de lengte en de vitale capaciteit wel een positief verband hebben. Voor het gewicht is dat meestal ook het geval, maar dat is in deze opdracht niet opgemeten. 4
5 Opdracht Ademdrang (nr 4) Vraagstelling : Hoe lang kan jij je adem inhouden a. In rust (na een laatste keer inademen) b. Na inspanning, b.v. na 15 diepe kniebuigingen (na een laatste keer inademen) c. Is er een meetbaar verschil tussen jongens en meisjes? Benodigdheden : Stopwatch of secondenwijzer van je horloge o.i.d. Uitwerking : Maak een tabel van de hele klas. Trek je conclusies. Overzicht: Nr Jongen Meisje In rust (sec.) Na actie (sec.) Enz. Werk eventueel de opdracht met behulp van de NWM. 1. Geef ook aan, wat ademdrang met conditie te maken heeft. Antwoord 1: Als je niet lang je adem kan inhouden is er sprake van een snelle toename van het koolstofdioxide, dat niet genoeg kan worden uitgewisseld met de zuurstof. De ademdrang wordt steeds sterker, want het koolstofdioxidegehalte is daarvoor bepalend. Er zijn verschillende verklaringen voor te bedenken, zoals het zuurstofbindend vermogen van het bloed, de kwaliteit van de longen, enz. N.B. Denk daarbij eens aan de ademhaling bij de zeezoogdieren. 5
6 Opdracht Herstelfase van het hart (nr 5) Een van de grootheden, die je kan gebruiken om de conditie vast te stellen is de tijd waarin het hart zich herstelt van een inspanning. Daarvoor dienen een drietal meetgegevens verzameld te worden. 1. Allereerst dient de hartslag in de rust te worden vastgesteld (te meten aan de hals) gedurende 60 seconden. 2. Vervolgens wordt een inspanning geleverd (wordt nog vastgesteld hardlopen) 3. Meteen na de inspanning wordt de hartslag opnieuw gemeten. 4. Daarna wordt de hartslag gemeten na 2 minuten, na 5 minuten en na 10 minuten. Meting per minuut Waarde : In rust Meteen na inspanning Na 2 minuten Na 5 minuten Na 10 minuten 1. Zoek uit, wat een normale hersteltijd is van het hart, gelet op de verrichte inspanning. 2. Doe een uitspraak over je conditie, gelet op de uitslag van deze proef. 3. Geef ook aan, wat de hersteltijd te maken heeft met conditie. Antwoorden :1,2 en 3. In het algemeen geldt, dat de hersteltijd toeneemt met de verrichte inspanning. Er is wat dat betreft ook een verschil tussen sprinters en duursporters. Zonder verbranding = zonder zuurstof (bij sprinters) wordt heel snel een zuurstofschuld opgebouwd. Duursporters hebben de tijd om ook over te gaan op verbranding = met zuurstof. Het lichaam kan zich dan aanpassen. Als de hersteltijd langer dan normaal is om de opgebouwde zuurstofschuld in te lossen, zal het hart dus ook langer en sneller het bloed blijven rondpompen om het evenwicht te herstellen. Je conditie is niet optimaal, als die hersteltijd voor de verrichte inspanning te lang duurt. 6
7 Opdracht Tekeningen van het hart (nr 6) Zie tabel voor de verklaring van de termen uit de handleiding. 1 Ventraal Buikzijde 2 Dorsaal Rugzijde 3 Atrium Boezem 4 Ventrikel Kamer 5 Coronaire vaten Kransslagader 6 Sonderen Het verloop van een bloedvat zoeken met behulp van een sonde 7 Septum Scheidingswand van beide harthelften 8 Scalpel Mes (heel erg scherp!) Werkwijze in de klas : 1. Benodigdheden : hart, papier/snijmat/krant, scalpel, sonde, tekenpapier, potlood, labjas en de handleiding (zie Biothema deel 3, nummer T-24) 2. Volg het voorschrift en verdeel de opdracht over de groepsleden, zoals snijden, tekenen en sonderen. 3. Verwerking, zie de opdracht. 4. Lever de tekeningen (3 of 4x) in als groep) met vermelding van de namen van de groepsleden. Zet wel alle namen bij de gevonden onderdelen. 5. Teken in elk geval met potlood. 6. Gebruik de afbeeldingen op blz 76 en Wat heeft het hart te maken met de conditie?. Antwoord 7 : Een goede conditie vereist een goede werking en bouw van het hart (als zuig-perspomp) Te denken valt dan aan : Goede doorbloeding van het hartspierweefsel, goede kwaliteit van de kranslagaders en kransaders, goede innervatie van de hartspier, goed sluitende kleppen, normaal hartritme, goed werkende natuurlijke pace-maker. Bron : Biothema, deel 3. Transport 7
8 Opdracht Katalase (nr 7) PO conditie (PTA) Voor deze opdracht kan je, gedeeltelijk, gebruik maken van het voorschrift in je werkboek (Biologie voor jou, deel 5, blz 91 (Voeg de opdrachten 1 en 2 samen) Buis 1: stukjes aardappel, ongekookt + waterstofperoxide Buis 2: stukjes aardappel, gekookt + waterstofperoxide Buis 3: zeer fijn gesneden stukje vlees (b.v. rauwe lever) + waterstofperoxide Buis 4 : zeer fijn gesneden stukjes gekookt vlees (b.v. leverworst) + waterstofperoxide Buis 5 : water met waterstofperioxide Noteer na enkele minuten de reacties per buis. 1. Geef de chemische reactievergelijking, als daar al sprake van is. 2. Wat is de betekenis van deze reactie in/voor de cellen 3. Noteer het effect van al of niet koken en verklaar dat effect. 4. Waarvoor dient ook al weer buis 5? 5. Wat is katalase (chemisch en biologisch) voor een type stof? 6. Wat is de relatie tussen koken en katalase? 7. Waaruit bestaat het enzym-substraat-complex? 8. Geef ook aan, welke rol de lever speelt bij de conditie. LET OP!!! Waterstofperioxide is een agressieve stof!!! Antwoorden 1. In woorden : 2 moleculen waterstofperoxide wordt door katalase gesplitst in 2 moleculen water en één molecuul zuurstof. 2. Daardoor wordt het zeer schadelijk waterstof peroxide verwijderd en neemt het zuurstofgehalte in de cellen toe. 3. Het effect van koken is, dat er geen reactie optreedt in vergelijking met niet-koken. 4. Buis 5 is bedoeld als blanco en als vergelijkingsmateriaal. 5. Katalase is een eiwit en werkt als een enzym. 6. Door koken verliest het eiwit zijn structuur en is daardoor onwerkzaam gemaakt. 7. Uit katalase-waterstofperoxide (sleutel-slot reactie) 8. De lever bevat o.a. glycogeen, dat in glucose kan worden omgezet. Daardoor neemt de hoeveelheid brandstof voor de spieren toe. 8
9 Het zuurstofbindend vermogen (nr 8) (Alternatief voor 3,4 of 5) ( De maximale-zuurstofopname-test is de meest gebruikte methode om het conditieniveau van iemand te bepalen. Hoe hoger dit getal, hoe beter de zuurstofvoorziening is naar de spieren en hoe lager het energieverbruik. Gebruik de methode onder rekenmachine 1!!! 1. Voer de opdracht uit (afstand en tijd) Vul je gegevens in. 2. Vergelijk je uitkomst met de normtabel. 3. Kies daarvoor de kolom leeftijd jaar. Zie ook hieronder. Als je deze opdracht wel uitvoert mag je een andere opdracht laten vallen. Normtabel zuurstofbindend vermogen. Uitslag Zeer Slecht Redelijk Gemiddeld Goed Zeer Uitstekend slecht goed Meisjes < > 51 Jongens < >62 9
10 Opdracht Bronvermelding (nr 9) Geef in volgorde van de proeven aan, welke bronnen je hebt geraadpleegd. Dat kunnen teksten uit je biologieboek zijn, of plaatjes. Ook is informatie te vinden in Binas en Biodata. A;ls je via internet aanvullende informatie hebt gevonden, zoals Wikipedia, vermeld dan de complete regel van de betreffende webpagina. Inleiding Bloedvaten : Vitale capaciteit : Ademdrang : Hersteltijd van het hart : Tekeningen van het hart : Katalaseproef Zuurstofbindend vermogen (alternatief) 10
11 Puntentelling beoordeling verslag PO conditie Nr Titel Punten 1 Inleiding 45 2 Bloedvaten 5 3 Vitale capaciteit * 5/15 4 Ademdrang * 5/15 5 Hersteltijd hart * 5/15 6 Tekeningen van het hart 5 7 Katalase 5 8 Zuurstofbindend vermogen * 5/15 9 Bronvermelding 5 10 Eigen evaluatie - Startpunten (minimum cijfer = 1,0) 10 Totaal 100 = cijfer 10 * = uitwerken via NWM = natuurwetenschappelijke methode NWM = inleiding vraagstelling hypothese en veronderstelling (als dan ) materiaal en methode resultaten conclusie(s) discussie Tot slot : Je krijgt alle opdrachten ook digitaal, zodat je delen ervan meteen kan gebruiken voor je verslag. 11
Hart en bloedsomloop vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 12 July 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73602 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein
Nadere informatiehalvemaanvormige kleppen) Doordat de hartkamers het bloed met kracht wegpompen.
4BASISSTOF De 2 havo vwo bloedvaten thema 3 De bloedsomloop opdracht 18 Vul het schema in. Kies bij 1 uit: van de organen weg naar het hart toe van het hart weg naar de organen toe. Kies bij 2 uit: hoog
Nadere informatieProef door een scholier 2550 woorden 19 juni keer beoordeeld. Hart; autonome slimheid. Pagina 1 van 10
Proef door een scholier 2550 woorden 19 juni 2018 0 keer beoordeeld Vak Biologie Hart; autonome slimheid https://www.scholieren.com/verslag/119379 Pagina 1 van 10 7 oktober 2016 Door: XXXX, XXXX, XXXX
Nadere informatieNaam: BLOEDSOMLOOP. Vraag 1. Waaruit bestaat bloed?
Naam: BLOEDSOMLOOP Bloed Een volwassen persoon heeft 5 á 6 liter bloed. Dat bloed bestaat uit bloedplasma, bloedcellen (rode en witte) en bloedplaatjes. Als bloed een paar dagen heeft gestaan, zakken de
Nadere informatie5,2. Antwoorden door een scholier 1376 woorden 19 februari keer beoordeeld. Basisstof 1; samenstelling van bloed
Antwoorden door een scholier 1376 woorden 19 februari 2003 5,2 202 keer beoordeeld Vak Biologie Basisstof 1; samenstelling van bloed Opdr.1 1. Bloed bestaat uit bloedplasma, bloedcellen en plaatjes 2.
Nadere informatieBASISSTOF 1 HET BLOED OM TE ONTHOUDEN
BASISSTOF 1 HET BLOED Bloed bestaat uit bloedplasma, bloedcellen en bloedplaatjes. 55% is bloedplasma. 45% bloedcellen en bloedplaatjes. Er zijn twee soort bloedcellen: rode bloedcellen en witte bloedcellen.
Nadere informatieOPDRACHT EMBRYONALE BLOEDSOMLOOP. Gebruik voor deze opdracht je Binas en basisstof 1 van je boek.
OPDRACHT EMBRYONALE BLOEDSOMLOOP Gebruik voor deze opdracht je Binas en basisstof 1 van je boek. Zeven organen van een normale bloedsomloop zijn: Hoofd longen hart lever darm nieren benen 1. Van de zeven
Nadere informatieAfdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd
Gebruiksaanwijzing leerdagboek Exempel De klop van jouw hart Afdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte
Nadere informatieHart en bloedsomloop hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 23 September 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62557 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieSamenvatting Biologie Transport
Samenvatting Biologie Transport Samenvatting door een scholier 1385 woorden 5 april 2006 8,2 8 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk Transport Basisstof 1: De bloedsomloop Bloedsomloop:
Nadere informatieToelatingsexamens en Ondersteunend Onderwijs
Toelatingsexamens en Ondersteunend Onderwijs VOORBLAD EXAMENOPGAVE Toetsdatum: Vakcode: BIO Vak: Biologie voorbeeldexamen Tijdsduur: 2 uur en 30 minuten - De volgende hulpmiddelen zijn toegestaan bij het
Nadere informatie1) Wat is het verschil tussen de grote en kleine bloedsomloop? 2) Tot welke bloedsomloop behoren je hersenen?
Computeropdracht Bloedsomloop Basisstof 2, 3 en 5 Ga naar biologiepagina.nl > Havo 5 > Bloedsomloop > PC- les > computerles 1 Bekijk de animaties zorgvuldig en maak de opdrachten in de opgegeven volgorde,
Nadere informatiehart longen Werkboekje van...
& hart longen Werkboekje van... Woordveld woordveld Hart & Longen adem in, adem uit adem in, adem uit Om goed te kunnen werken heeft het lichaam zuurstof nodig. De ademhaling zorgt dat je lichaam zuurstof
Nadere informatievwo bloed en bloedsomloop 2010
vwo bloed en bloedsomloop 2010 Integratie In de afbeelding is schematisch de regulatie van een aantal animale en vegetatieve functies bij de mens weergegeven. Al deze functies spelen een rol bij het constant
Nadere informatieDoel: Je kunt je eigen lichaamsgewicht beoordelen en diagrammen invullen en aflezen.
MENS & NATUUR THEMA LIFESTYLE: WEGEN, METEN EN CONDITIETEST Doel: Je kunt je eigen lichaamsgewicht beoordelen en diagrammen invullen en aflezen. WEGEN en METEN Materiaal: - weegschaal - meetlat - pen -
Nadere informatiePRACTICUM HET LICHAAM VOOR EN NA INSPANNING
LESKIST SPORT EN BEWEGING PRACTICUM HET LICHAAM VOOR EN NA INSPANNING Als je sport ga je sneller ademhalen. Je begint te zweten en je hartslag gaat omhoog. Kortom, bij treden er allerlei veranderingen
Nadere informatieTHEMA 6 Gaswisseling EXAMENTRAINER OEFENVRAGEN 4 VMBO-bk
Examentrainer Vragen vmbo-bk Uitademing meten Bij een onderzoek naar de conditie van een aantal leerlingen wordt gemeten hoeveel lucht ze kunnen uitademen. Hierbij wordt gebruikgemaakt van een spirometer.
Nadere informatieslagaders haarvaten aders uitzonderingen Bevat kleppen - - X Aorta, longslagader Gespierde dikke wand
Paragraaf 4.1 en 4.2 Neem de volgende begrippen over in je schrift en geef een omschrijving ader Bloedvat waarin bloed richting het hart stroomt slagader Bloedvat waarin het bloed van het hart afstroomt
Nadere informatieSpieren vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 05 April 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73593 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein
Nadere informatieOefen Repetitie KGT thema Bloedsomloop
Oefen Repetitie KGT thema Bloedsomloop Als er geen punten bij een vraag staan, dan is die vraag 1 punt waard. Onderdeel A: waar of niet waar? 1. Bloedplaatjes bevatten hemoglobine. 2. Het gehalte koolstofdioxide
Nadere informatieEnergie in je lichaam
Les in het kort De leerlingen maken kennis met energiezaken in relatie tot hun eigen lichaam. Ze leren voedsel te zien als brandstof. Ze leren de relatie tussen ademhaling en inspanning kennen. Ze meten
Nadere informatiePrezi les 1: Website:
Les 1 Bouw van het hart Inhoud 1. De leerkracht vertelt dat de leerlingen tijdens deze les het gaan hebben over de bouw van het hart. 2. De leerkracht laat het skelet van een mens zien en vraagt de leerlingen
Nadere informatieEn natuurwetenschappelijk onderzoek en het verslag daarvan (categorie 3)
En natuurwetenschappelijk onderzoek en het verslag daarvan (categorie 3) Bij een natuurwetenschappelijk onderzoek probeer je een verband te leggen tussen theorie en praktijk. De proef, het experiment,
Nadere informatieCellen aan de basis.
Cellen aan de basis. Cellen aan de basis In het thema cellen aan de basis vinden we twee belangrijke thema s uit biologie voor jou terug. 1. Organen en cellen (thema 1 leerjaar 3) 2. Stofwisseling (thema
Nadere informatieLesvoorbereiding. Biol voor jou 2,leerboek, en werkboek Cd-rom Bio voor jou 2. Bordschema. Student leraar secundair onderwijs groep 1
Lesvoorbereiding Student leraar secundair onderwijs groep 1 Naam Eeckhout Andreas Cluster Bio-Fys-Aa-Ch Groep PDT 2/3 oso Academiejaar 2006-2007 Campus Kattenberg Kattenberg 9, B-9000 Gent Tel. (09) 269
Nadere informatieTake-home toets. Thema 4.3.1: Anatomie en fysiologie van het hart en de circulatie
Take-home toets Thema 4.3.1: Anatomie en fysiologie van het hart en de circulatie 1. I Arterien vervoeren altijd zuurstofrijk bloed II Arterien vervoeren het bloed naar het hart 2. Waar vindt de kleine
Nadere informatie6.9. Werkstuk door E woorden 25 juni keer beoordeeld. Biologie voor jou. Inhoudsopgave
Werkstuk door E. 1687 woorden 25 juni 2006 6.9 23 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Inhoudsopgave Het Bloed De Bloedsomloop De bloedvaten Uitscheiding De Hartslag Weefselvloeistof
Nadere informatieSpieren vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/73593
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 21 december 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/73593 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs
Nadere informatieBij eencellige dieren transport via diffusie (over kleine afstand). Het transporteren van zuurstof en afvalstoffen (traag proces).
Samenvatting door J. 2603 woorden 19 maart 2013 7,1 17 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie voor jou- Havo5- Thema 5: Transport 5,1 De bloedsomloop Bij eencellige dieren transport
Nadere informatieHavo: Meten is weten. Naam:.. Partner:.. Datum voor doen van de metingen: 1 e datum:.. 2 e datum:.. Tweede afspraak Aanvangstijd: Eindtijd:
Eerste afspraak Aanvangstijd : Eindtijd:. Tweede afspraak Aanvangstijd: Eindtijd: Paraaf Visser:. Paraaf Visser: 2013 Havo: Naam:.. Partner:.. Datum voor doen van de metingen: 1 e datum:.. 2 e datum:..
Nadere informatieBIOLOGIE Bovenbouw P.O. Zoete wortels
BIOLOGIE Bovenbouw P.O. Zoete wortels x www.dlwbiologie.wordpress.com Oriëntatiefase Osmose is een natuurkundig verschijnsel, waar ieder organisme mee te maken heeft. Zo speelt bij planten osmose een rol
Nadere informatieExamentrainer. Vragen. Vertering. Wat is de naam van P?
Examentrainer Vragen Vertering 1p 1 In de afbeelding worden organen van het verteringsstelsel weergegeven. Enkele van deze organen produceren verteringssappen met enzymen. Een orgaan is aangegeven met
Nadere informatie6.5. Opdracht 1. Opdracht 2. Opdracht 4. Boekverslag door K woorden 10 mei keer beoordeeld. Basisstof 1
Boekverslag door K. 1704 woorden 10 mei 2005 6.5 317 keer beoordeeld Vak Biologie Basisstof 1 Opdracht 1 1) Bloedplasma bestaat uit 90% water, opgeloste stoffen als zouten, zuurstof, voedingsstoffen, koolstofdioxide,
Nadere informatieSO Biologie T3: De bloedsomloop
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Ivis Cambungo 24 June 2014 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/48743 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieHavo 4 - Practicumwedstrijd Versnelling van een karretje
Havo 4 - Practicumwedstrijd Versnelling van een karretje Vandaag gaan jullie een natuurkundig experiment doen in een hele andere vorm dan je gewend bent, namelijk in de vorm van een wedstrijd. Leerdoelen
Nadere informatieAls het bloed uit de holle ader verder stroomt, in welk bloedvat komt het dan?
De lever is gelegen in de buikholte? A. Boven rechts B. Boven links C. Onder rechts D. Onder links Als het bloed uit de holle ader verder stroomt, in welk bloedvat komt het dan? A. De aorta B. De holle
Nadere informatieSamenvatting. Functie: zuurstof en voedingsstoffen afgeven aan de cellen, en koolstofdioxide en andere afvalstoffen opnemen in het bloed.
SAMENVATTING Samenvatting doelstelling 1 Je moet de bestanddelen van bloed kunnen noemen met hun kenmerken en functies. Bloed bestaat uit bloedplasma (± 55%) en uit bloedcellen en bloedplaatjes (± 45%).
Nadere informatiePraktische opdracht. klas 2 atheneum
1 Praktische opdracht klas 2 atheneum Expert opdrachten gaswisseling, bloed en bloedsomloop http://www.bioplek.org/2klas/2klasexpertgasbloed/2klasgasbloedinhoud.html Vragen over de posters 2 Het is mogelijk
Nadere informatieA. de hersenen en het ruggenmerg B. het hersenvlies en de hersenstam C. het cerebrospinaal vocht en de gevoelszenuwen D. de klieren en de lymfevaten
Hoofdstuk 1 Meerkeuzevraag 1.1 Meerkeuzevraag 1.2 Meerkeuzevraag 1.3 Meerkeuzevraag 1.4 Meerkeuzevraag 1.5 Meerkeuzevraag 1.6 Meerkeuzevraag 1.7 Waar ligt de lever in de buikholte? A. Boven rechts B. Boven
Nadere informatieTransport door het lichaam. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/60187
Auteur Bea Fricova Laatst gewijzigd 26 juni 2015 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/60187 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs
Nadere informatiebiologie vwo 2018-I Hoogteziekte
Hoogteziekte Wandelen en klimmen hoog in de bergen is niet zonder risico s. Een daarvan is hoogteziekte. Zonder adequaat handelen kan hoogteziekte een dodelijke afloop hebben. Naarmate je hoger komt neemt
Nadere informatieECG en de hartcyclus
ECG en de hartcyclus De hartcyclus De afbeelding op de volgende bladzijde is een vereenvoudigde weergave van de gebeurtenissen tijdens de hartcyclus. In de diagrammen 1 en 2 geven de grafieklijnen de drukvariaties
Nadere informatieInhoud. Inleiding 7. 1. Medische achtergrondkennis 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 21
Inhoud Inleiding 7 1. 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 21 2. Zorgvraag verhelderen 25 - Recepten 26 - Zelfzorgvragen 32 3. Geneesmiddelen 37 - Medicijnen voor hart en bloedvaten 38 4. Bereiden
Nadere informatieWerkblad. LES 9: Ouders. GROEP 7-8. Bijlage 1. Rood actief inspannen/ sporten. Oranje middelmatig inspannen.
Werkblad Bijlage 1 Rood actief inspannen/ sporten Oranje middelmatig inspannen Rust Werkblad, vervolg Bijlage 2 Deze pagina zal vaker uitgeprint moeten worden om een beweegdagboek voor de hele week te
Nadere informatiePRACTICUM PIEKKRACHT EN DUURKRACHT
LESKIST SPORT EN BEWEGING PRACTICUM PIEKKRACHT EN DUURKRACHT Hoe harder je je spieren aanspant, hoe sneller ze moe worden. Een beweging waarbij je spieren minder hard hoeven werken hou je over het algemeen
Nadere informatieWil je nog meer lezen over de hartslag? Dan verwijzen we je naar:
Hartslag Onze hartslag, of ook wel polsslag genoemd, is één van de bruikbare indicaties voor diverse aspecten van onze gezondheid. Het is dan ook zeker interessant om iets meer te weten over onze rusthartslag
Nadere informatieSupplement behorend bij Foeken, Maarten (2010). Speel je eigen keuringsdienst. NVOX (35)09, p 434-436
Supplement behorend bij Foeken, Maarten (2010). Speel je eigen keuringsdienst. NVOX (35)09, p 434-436 Overzichten stuifmeel: zie laatste drie pagina s Mogelijke vragen: 1. Honing (1) 1. Wat is het verschil
Nadere informatieTitel: De titel moet kort zijn en toch aangeven waar het onderzoek over gaat. Een subtitel kan uitkomst bieden. Een bijpassend plaatje is leuk.
Het maken van een verslag voor natuurkunde Deze tekst vind je op www.agtijmensen.nl: Een voorbeeld van een verslag Daar vind je ook een po of pws verslag dat wat uitgebreider is. Gebruik volledige zinnen
Nadere informatieT2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen
T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN 3(4) VMBO-TGK,
Nadere informatieExamen Voorbereiding Transport
Examen Voorbereiding Transport Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016 Thema 5 Transport Begrippenlijst: Begrip Enkelvoudige bloedsomloop Dubbele bloedsomloop Kransslagaders Aorta Hartkleppen Halvemaanvormige
Nadere informatieDEEL II DOEN! - Praktische opdracht statistiek WA- 4HAVO
DEEL II DOEN! - Praktische opdracht statistiek WA- 4HAVO Leerlingmateriaal 1. Doel van de praktische opdracht Het doel van deze praktische opdracht is om de theorie uit je boek te verbinden met de data
Nadere informatieThema: Transport HAVO. HENRY N. HASSENKHAN SCHOLENGEMEENSCHAP LELYDORP [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai
Thema: Transport HAVO HENRY N. HASSENKHAN SCHOLENGEMEENSCHAP LELYDORP [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai Doelstellingen De student moet - de bestanddelen van bloed kunnen noemen, ingecalculeerd de kenmerken
Nadere informatieDOEN! - Praktische Opdracht Statistiek 4 Havo Wiskunde A
DOEN! - Praktische Opdracht Statistiek 4 Havo Wiskunde A Docentenhandleiding 1. Voorwoord Doel van de praktische opdracht bij het hoofdstuk over statistiek 1 : Het doel van de praktische opdracht (PO)
Nadere informatieExamentraining onderwerp: diagrammen Lees eerst de vraag. ga dan naar de tekst! onderwerp: Bloedsomloop Lees eerst de vraag. ga dan naar de tekst!
Examentraining onderwerp: diagrammen Moet er een diagram getekend worden? Bedenk: Welk type grafiek is er nodig. Is het een Lijndiagram? bedenk dan: wat komt er op de X-as? (de onafhankelijke variabele,
Nadere informatieMaximale inspanningstest
Maximale inspanningstest Je komt bij ons in het ziekenhuis voor een test. Die test heet maximale inspanningstest. Het is een onderzoek waarbij de dokter onderzoekt: Hoe jouw conditie is. Hoe je longen,
Nadere informatieAan de slag met de nieuwe leerplannen fysica 2 de graad ASO
Aan de slag met de nieuwe leerplannen fysica 2 de graad ASO M. De Cock, G. Janssens, J. Vanhaecht zaterdag 17 november 2012 Specifieke Lerarenopleiding Natuurwetenschappen: Fysica http://fys.kuleuven.be/alon
Nadere informatie1. Geef aan of de onderstaande beschrijvingen dood, levenloos of levend zijn. 2. Wat zijn levenskenmerken of een ander woord levensverschijnselen?
Voorbeeld instaptoets havo-vwo Deze opdracht aan bij de start van het vak biologie is bedoeld om erachter te komen wat je al weet over en kan met biologie. Je krijgt geen cijfer voor deze toets. Probeer
Nadere informatie> waterdamp < zuurstof Aan ingeademde lucht = stikstof
Biologie Samenvatting Hoofdstuk 1 1. Wat is verbranding? Brandstof: Stof die verbrandt Energie: Komt vrij tijdens verbranding --> Beweging, Warmte, Licht Verbrandingsproducten: De stoffen die ontstaan
Nadere informatieMaken van een practicumverslag
Natuur-Scheikunde vaardigheden Maken van een practicumverslag Format Maken van een tabel met word 2010 2 Havo- VWO H. Aelmans SG Groenewald Maken van een diagram Inleiding. Een verslag van een practicum
Nadere informatieWerkblad. LES 9: Ouders. www.gavoorgezond.nl GROEP 1-2. Bijlage 1. Rood actief inspannen/ sporten. Oranje middelmatig inspannen.
Werkblad GROEP 1-2 Bijlage 1 Rood actief inspannen/ sporten Oranje middelmatig inspannen Rust Werkblad GROEP 1-2, vervolg Bijlage 2 Dagen van de week Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag
Nadere informatieVan cel tot organisme hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62551
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 oktober 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62551 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieAnatomie / fysiologie
Anatomie / fysiologie Cxx53 7 en 8 Hart 1 FHV2009 / Cxx53 7+8 / Anatomie & Fysiologie - Circulatie 1 Ligging van het hart Kegelvormig, hol, gespierd orgaan. Ca. 10 cm lang en omvang vuist FHV2009 / Cxx53
Nadere informatieHart = pomp --> spier --> trainen --> krans(slag)aders vertakken verder --> hart krijgt meer voedingsstoffen
Samenvatting door Jurre 1255 woorden 16 juni 2015 6,5 3 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 9.1 Hart en bloedsomloop Hart = pomp --> spier --> trainen --> krans(slag)aders vertakken verder -->
Nadere informatieOefenopgaven voortplanting / hormonale regulatie De mannenpil
Oefenopgaven voortplanting / hormonale regulatie De mannenpil Uit Australië werd een verrassende doorbraak in het onderzoek naar de mannenpil gemeld. Een onderzoeksinstituut had 55 paren onderzocht die
Nadere informatieDuplo-brokken. door de klassendarm
Duplo-brokken door de klassendarm Wie jarig is, trakteert. De Praktijk bestaat dit jaar tien jaar een mooie gelegenheid om u bij wijze van kadootje een complete handleiding aan te bieden voor drie van
Nadere informatieLichaamsbeweging 6-8. Auteurs: Kristína Žoldošová en Iveta Matejovičová. jaar
6-8 jaar Wetenschappelijke inhoud: Biologie Beoogde concepten: De werking van het menselijk lichaam, het verband tussen de werking van het hart en de ademhaling Beoogde leeftijdsgroep: Leerlingen van 7
Nadere informatie1. Hoe ziet het hart eruit?
1. Hoe ziet het hart eruit? Het hart ligt in de borstkas, achter het borstbeen tussen beide longen in. Er wordt vaak gezegd dat het hart aan de linkerkant ligt, maar dit is niet helemaal waar. Het ligt
Nadere informatieBloedsomloop. 1 Inleiding. 2 Meetopstelling. VWO Bovenbouwpracticum Natuurkunde Practicumhandleiding
VWO Bovenbouwpracticum Natuurkunde Practicumhandleiding Bloedsomloop 1 Inleiding Het menselijk lichaam bestaat uit een zeer groot aantal cellen. Elke cel heeft voedingsstoffen en zuurstof nodig. Elke cel
Nadere informatieHet maken van grafieken met Excel
Het maken van grafieken met Excel Hoe vaak gebeurt het niet dat je bij een natuurkunde practicum een hele reeks meetgegevens verzameld hebt en dat je deze in een tabel en een grafiek in je verslag wilt
Nadere informatieProef Scheikunde Proeven
Proef Scheikunde Proeven Proef door een scholier 973 woorden 4 december 2001 4,6 177 keer beoordeeld Vak Scheikunde Titel: De zuurstoftoevoer. Proefnummer: 1 Verbrandt papier met zuurstof? -) het brandt
Nadere informatieBiventriculaire therapie. Scheper Ziekenhuis. Emmen
Biventriculaire therapie Scheper Ziekenhuis Emmen Inleiding Uw cardioloog heeft het in verband met de behandeling van uw hartziekte met u gehad over biventriculaire therapie. Deze therapie is ervoor bedoeld
Nadere informatieEindexamen biologie compex vmbo gl/tl 2005 - I
BEOORDELINGSMODEL Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt één punt toegekend. INFECTIEZIEKTEN 1 maximumscore 2 voorbeelden van juiste groepen: bacteriën virussen schimmels per juiste groep
Nadere informatieOefenvragen Hoofdstuk 4 Chemische reacties antwoorden
Oefenvragen Hoofdstuk 4 Chemische reacties antwoorden Vraag 1 Geef juiste uitspraken over een chemische reactie. Kies uit: stofeigenschappen reactieproducten beginstoffen. I. Bij een chemische reactie
Nadere informatieWerkstuk door een scholier 1759 woorden 8 januari keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1759 woorden 8 januari 2007 6 159 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave: BLZ 1 Inhoudsopgave BLZ 2 Inleiding BLZ 3 Hoofdstuk 1: Waar zit wat bij het hart? BLZ 4 Hoofdstuk
Nadere informatiePracticum algemeen. 1 Diagrammen maken 2 Lineair verband en evenredig verband 3 Het schrijven van een verslag
Practicum algemeen 1 Diagrammen maken 2 Lineair verband en evenredig verband 3 Het schrijven van een verslag 1 Diagrammen maken Onafhankelijke grootheid en afhankelijke grootheid In veel experimenten wordt
Nadere informatie1. We ademen om te leven
1. We ademen om te leven Net als alle levende wezens hebben wij energie nodig om te leven. De spijsvertering zorgt ervoor dat ons lichaam de voedingsstoffen opneemt. De bloedsomloop brengt die stoffen
Nadere informatieCOPD. Meten is weten!!! Maar wat meten we dan??
COPD Meten is weten!!! Maar wat meten we dan?? Bij een patiënt kunnen verschillende longfunctie testen worden gedaan om te kijken of er sprake is van COPD. Je kunt met de testen de ernst van de COPD bepalen.
Nadere informatieLeerlingenmateriaal II: Practicum, wat gebeurt er met moleculen en energie in een
Leerlingenmateriaal II: Practicum, wat gebeurt er met moleculen en energie in een (brandende) pinda? Inleiding De pinda (Arachis hypogaea), is een peulvrucht. Het bijzondere van de pinda is dat de peul,
Nadere informatieLees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 34 tot en met 51. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken.
Zwangerschap Lees eerst informatie tot en met en beantwoord dan vraag tot en met. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. p In de afbeelding van informatie is een deel van het
Nadere informatieEUROPEAN UNION SCIENCE OLYMPIAD ANTWOORDENBUNDEL TEST 1 13 APRIL 13, 2010. Land:
EUROPEAN UNION SCIENCE OLYMPIAD ANTWOORDENBUNDEL TEST 1 13 APRIL 13, 2010 Land: Team: Namen en handtekeningen 1 OPDRACHT 1 Relatieve vochtigheid van de lucht 1.1: Het dauwpunt is (noteer ook de eenheid)
Nadere informatieWerkstuk Biologie Bloed
Werkstuk Biologie Bloed Werkstuk door een scholier 3060 woorden 10 april 2007 7,4 54 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Het was een beetje moeilijk om een onderwerp te kiezen, maar het is gelukt: mijn
Nadere informatieScheikunde: vakspecifieke toelichting en tips
Scheikunde: vakspecifieke toelichting en tips Nuttige bronnen Interessante situaties/taken: Diversie krantensites + nieuwssites Oude examens (www.examenblad.nl) Kennislink (www.kennislink.nl ) Voorbeelden
Nadere informatieCOPD Meten is weten!!! Maar wat meten we dan??
COPD Meten is weten!!! Maar wat meten we dan?? De lengte en het gewicht vragen aan de patiënt is voldoende. Iedereen weet toch hoe lang en zwaar hij/zij is. Juist/Onjuist Bij een patiënt kunnen verschillende
Nadere informatieEiwitten. Voeding en Welzijn
Eiwitten Voeding en Welzijn Vandaag Mindmap Maak een mindmap Wat weet je allemaal over eiwitten? Filmpje Filmpje Wat is je opgevallen in het filmpje? Wat wist je nog niet? Opdracht Pak ons voedsel erbij.
Nadere informatievwo: Het maken van een natuurkunde-verslag vs 21062011
Het maken van een verslag voor natuurkunde, vwo versie Deze tekst vind je op www.agtijmensen.nl: Een voorbeeld van een verslag Daar vind je ook een po of pws verslag dat wat uitgebreider is. Gebruik volledige
Nadere informatieLEERWERKBOEK BIOLOGIE VOOR JOU BIOLOGIE VOOR DE ONDERBOUW VMBO-BK
2a LEERWERKBOEK BIOLOGIE VOOR JOU BIOLOGIE VOOR DE ONDERBOUW VMBO-BK 2a LEERWERKBOEK BIOLOGIE VOOR JOU BIOLOGIE VOOR DE ONDERBOUW VMBO-BK AUTEURS GERARD SMITS BEN WAAS ARTEUNIS BOS ONNO KALVERDA ZESDE
Nadere informatieSpreekbeurt menselijk lichaam. Door Lara Sieperda.
Spreekbeurt menselijk lichaam. Door Lara Sieperda. Inleiding. Ik hou mijn spreekbeurt over het menselijk lichaam. Omdat ik later kinderarts wil worden en ik het heel interessant vind. Ons lichaam. Het
Nadere informatieVoedingsleer. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Voedingsleer en het plantenrijk
Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over voedingsleer: over voedingsstoffen en de manier waarop ons lichaam met deze stoffen omgaat. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart
Nadere informatieHet hart. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/46498
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres DigilessenPO 03 december 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/46498 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieWerkblad. LES 9: Ouders. GROEP 5-6. Bijlage 1. Rood actief inspannen/ sporten. Oranje middelmatig inspannen.
Werkblad Bijlage 1 Rood actief inspannen/ sporten Oranje middelmatig inspannen Rust Werkblad, vervolg Bijlage 2 Deze pagina zal vaker uitgeprint moeten worden om een beweegdagboek voor de hele week te
Nadere informatieProef Natuurkunde Massa en zwaartekracht; veerconstante
Proef Natuurkunde Massa en zwaartekracht; ve Proef door een scholier 1568 woorden 20 januari 2003 4,9 273 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Natuurkunde practicum 1.3 Massa en zwaartekracht; ve De probleemstelling
Nadere informatieUitwerkingen. T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen
Uitwerkingen T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN
Nadere informatieHart- en vaatziekten. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart
Hart- en vaatziekten voor Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn. Daarna vertellen
Nadere informatieProfielwerkstuk Biologie Invloed van kou op het concentratievermogen
Profielwerkstuk Biologie Invloed van kou op het concentratievermogen Profielwerkstuk door R. 1428 woorden 20 februari 2013 7,2 19 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Voorwoord Wij hebben
Nadere informatie4,3. Samenvatting door een scholier 1547 woorden 28 februari keer beoordeeld
Samenvatting door een scholier 1547 woorden 28 februari 2014 4,3 5 keer beoordeeld Vak Biologie Bloed bestaat uit bloedplasma, in het bloedplasma drijven bloedcellen en bloedplaatjes. Waar bestaat bloedplasma
Nadere informatieMitochondriële ziekten
Mitochondriële ziekten Stofwisseling NCMD Het Nijmeegs Centrum voor Mitochondriële Ziekten is een internationaal centrum voor patiëntenzorg, diagnostiek en onderzoek bij mensen met een stoornis in de mitochondriële
Nadere informatieBasisvaardigheden Microsoft Excel
Basisvaardigheden Microsoft Excel Met behulp van deze handleiding kun je de basisvaardigheden leren die nodig zijn om meetresultaten van een practicum te verwerken. Je kunt dan het verband tussen twee
Nadere informatiekomt terug naar het hart in de linkerboezem, dan naar de linkerkamer en het hele proces begint opnieuw (afb. 1).
Hartfalen anatomie Het hart is een spier die als een pomp werkt. Het hart pompt het bloed met zuurstof en voedingstoffen via de slagader naar alle delen van het lichaam. Afvalstoffen worden via het bloed
Nadere informatieHart en vaatziekten vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 23 December 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/63348 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatie