Rapport deputaten relatie kerk en overheid

Transcriptie

1 Rapport deputaten relatie kerk en overheid Generale Synode van de Gereformeerde Kerken Harderwijk 2011 Het auteursrecht van deze tekst berust hetzij bij de auteur, hetzij bij de Gereformeerde Kerken in Nederland. Voor alle zaken het auteursrecht betreffend kan contact opgenomen worden met het deputaatschap administratieve ondersteuning via: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in wat voor vorm of op wat voor manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende, behoudens de uitzonderingen bij de wet gesteld.

2 Inhoudsopgave 2 1 Inleiding 3 2 Verslag van werkzaamheden 3 3 Nieuwe opdracht 5 4 Samenstelling deputaatschap 6 Bijlagen 1 Opdracht Generale Synode Zwolle-Zuid Voorstel inzake formulering nieuwe opdracht 8 3 Rooster van aftreden 9 4 Instructie(s) 9 5 Concrete producten 9 6 Voortgangsverslagen 9

3 1 Inleiding 3 Het deputaatschap voor de relatie kerk en overheid (RKO) heeft conform artikel 27 K.O. tot taak namens de kerken contact te onderhouden met de (landelijke) overheid. Het doet dit door op passende momenten haar zijn respect te betuigen en door de overheid te attenderen op gerechtvaardigde belangen van de kerken, wanneer die door wetgeving of beleid geschaad dreigen te worden. Voor dit laatste wordt samengewerkt in het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO). Daarnaast willen deputaten bevorderen dat plaatselijke kerken en kerkleden hun roeping ten aanzien van de samenleving waarin zij leven, verstaan en mogelijkheden om daarop positief in te werken, benutten. 2 Verslag van werkzaamheden Deputaten kregen van de GS Zwolle-Zuid 2008 de instructie (a f): a. hetzij op verzoek van de overheid, hetzij op verzoek vanuit de kerken, hetzij op eigen initiatief zich tot de overheid te richten over publieke zaken die overal in ons land de dienst van de kerk (art. 27 KO), of het leven als christen raken. Indien niet op het bijeenkomen van de generale synode kan worden gewacht, dienen deputaten de kerken van zulke reacties in kennis te stellen. Het CIO heeft in 2010 een adres aan de Tweede Kamer gezonden met bezwaren tegen het initiatief-voorstel van VVD/D66/SP tot het schrappen van artikel 147 Wetboek van Strafrecht (smalende godslastering). In samenwerking met enkele andere kerken wordt een brief opgesteld die zal worden gezonden naar het kabinet dat na de verkiezingen van 9 juni wordt gevormd. b. op uitnodiging van de overheid de kerken te vertegenwoordigen bij officiële plechtigheden en bijzondere gevallen, ook zonder uitdrukkelijke uitnodiging van de overheid, de kerken te vertegenwoordigen in samenkomsten met een nationaal karakter, voor zover de aanwezigheid bij deze gelegenheden verenigbaar is met de kerkelijke verantwoordelijkheid en de christelijke levensstijl en schriftelijk te verantwoorden aan de uitnodigende instantie waarom in voorkomend geval niet op een uitnodiging kan worden ingegaan; c. namens de kerken gelukwensen of betuigingen van deelneming bij vreugde of rouw het Koninklijk Huis betreffende over te brengen en de vertegenwoordiging van de kerken op koninklijke recepties voor te bereiden en uit te voeren, behalve wanneer de generale synode bijeen is. Besluit 3: de preses van de generale synode te benoemen tot titulair voorzitter van het deputaatschap voor de relatie kerk en overheid, en hem de bevoegdheid te geven, in overleg met de andere deputaten, deel te nemen aan het publieke debat zoals dat het CIO voor ogen staat en eventueel ook tot publieke standpuntbepaling namens onze kerken te komen. Ds. De Snoo heeft als titulair voorzitter van het deputaatschap de kerken vertegenwoordigd op de nieuwjaarsrecepties van H.M. de Koningin. Hij heeft haar een schriftelijke bemoediging gezonden na het drama op Koninginnedag 2009 in Apeldoorn. Ook was hij aanwezig op de nationale Calvijn-herdenking in Dordrecht en bij de nationale herdenking van de slachtoffers van de vliegtuigramp in Tripoli. Hij stond herhaaldelijk de media te woord en nam deel aan gesprekken over de relatie tussen kerken en overheid. d. de kerken te informeren over stukken die van de overheid bij hen inkomen en bestemd zijn voor de kerken of anderszins van belang zijn voor de kerken en over

4 maatregelen of voornemens van de overheid en uitspraken van de rechterlijke macht die de dienst van de kerk en/of het leven als christen raken. 4 Veel van deze informatie betrof het stoffelijk leven van de kerken en is doorgegeven via het Steunpunt Kerkenwerk aan de Commissies van Beheer. e. de Gereformeerde Kerken in Nederland te vertegenwoordigen in het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) alsmede in de commissies CIO-K (kerkelijke gebouwen), CIO-J (Justitie) en CIO-O (onderwijs). Deputaten hebben zich in het CIO doen vertegenwoordigen door drs. J.P. de Vries (sec. ds. J. Haveman), in CIO-J door mr. M. Koole, in CIO-K door B. Kamsteeg en in CIO-O door drs. R. de Boer. Zij hebben op elke vergadering van deputaten verslag uitgebracht van hun werkzaamheden. Samenvattingen daarvan zijn opgenomen in de jaarverslagen van het deputaatschap. f. hun werkzaamheden, met inbegrip van het lidmaatschap van het CIO, te verrichten binnen het vastgestelde budget, dat separaat zal worden toegezonden. Aan deze opdracht is voldaan. Besluit 4: g. de kerken op te roepen zich te bezinnen op relevante maatschappelijke en culturele ontwikkelingen en/of actueel beleid van de Nederlandse overheid met het oogmerk om kerken en kerkleden aan te moedigen tot het op een christelijke manier betrokken zijn bij de maatschappij, en de deputaten voor de relatie kerk en overheid te machtigen de kerken daartoe te ondersteunen door, desgewenst samen met andere deputaatschappen, congressen, symposia en hoorzittingen te organiseren; h. deputaten opdracht te geven de kerken en kerkleden te stimuleren in het op christelijke wijze betrokken zijn in de maatschappij, in het contact met plaatselijke en regionale overheden door eenmaal per drie jaar regionale bezinningsavonden te organiseren waar gevoelens en gedachten over cultureel en maatschappelijke ontwikkelingen en tendensen in de samenleving kunnen worden besproken. Doordat samenwerking met het Steunpunt Gemeenteopbouw niet mogelijk bleek, is het eerst in het najaar van 2010 gekomen tot het beleggen van regionale bijeenkomsten ter uitvoering van deze opdracht. Hierbij zou de bijeenkomsten moesten nog plaatsvinden bij het vaststellen van dit verslag speciale aandacht worden geschonken aan de zorg voor gevangenen. Besluit 5: deputaten opdracht te geven het nodige te doen om de betrokkenheid van kerken bij het justitiepastoraat te vergroten en daarbij zo mogelijk te komen tot benoeming van één of meer justitiepredikanten uit onze kerken. Besluit 6: deputaten opdracht te geven tot het vormen van een commissie die onder verantwoordelijkheid van deputaten steun en advies kan geven aan de te benoemen justitiepredikant in die gevallen waarin de predikant, de kerken en/of de Dienst Geestelijke Verzorging in penitentiaire inrichtingen dit gewenst of nodig achten. Met de afvaardiging naar CIO-J stelt het deputaatschap zich voortdurend op de hoogte van de ontwikkelingen in de Dienst Geestelijke Verzorging bij de justitiële instellingen. Vanuit dit contact groeien initiatieven die dienstbaar zijn aan de verstrekte opdracht. Gezocht is en wordt naar kandidaten voor de functie van justitiepredikant. Momenteel verricht een

5 theoloog uit onze kerken op uitzendbasis werkzaamheden. De wens blijft een fulltime predikant uit de GKv de functie te laten vervullen. Om meer bekendheid aan het werk in de justitiële inrichtingen te geven is een excursie van predikanten naar de jeugdgevangenis in Arnhem georganiseerd. Daarnaast zullen op de regioavonden die in het kader van de opdracht in Besluit 4 gehouden zullen worden, de aanwezigen worden geattendeerd op en geïnformeerd over vrijwilligerswerk onder gedetineerden, hetgeen overigens met name bestaat uit bezoekwerk. Het Theologisch Centrum voor Justitiepastoraat van de Universiteit van Tilburg en de Theologische Universiteit Kampen is op 24 september 2009 formeel gestart. Op zijn website staat zijn doelstelling als volgt geformuleerd:,,het Centrum verricht wetenschappelijk onderzoek en biedt onderwijs en praktische dienstverlening op het terrein van het justitiepastoraat. Het Centrum wil werken vanuit een interdisciplinaire en oecumenische benadering en in nauw overleg met mensen werkzaam in of ten dienste van het justitiepastoraat. In het Centrum werken rooms-katholieke en protestantse theologen, juristen en anderen samen met als uiteindelijk doel de bevordering en verdieping van: - de kwaliteit van het pastoraat aan mensen in en na hun detentie; - kritische reflectie vanuit de christelijke traditie op thema's als criminaliteit, kwaad, schuld, vergeving, straffen; - de betrokkenheid van de (geloofs)gemeenschap daarbij. 5 De Dienst Geestelijke Verzorging heeft de kerken die deelnemen in het CIO-J verzocht het Centrum met woord en (financiële) daad te ondersteunen. Deputaten hebben daarover overwogen dat het initiatief en de doelstelling ervan waardering verdient, maar dat de inbedding in twee theologische faculteiten en het ontbreken van waarborgen inzake de continuïteit van de principiële kwaliteit van het Centrum in de weg staan aan een advies tot financiële steun aan de synode. De invulling die momenteel door de hoofdpredikant aan het Centrum wordt gegeven, past in de visie van onze kerken. Deputaten verzoeken daarom uw synode in de nieuwe instructie op te nemen dat deputaten met de Dienst Geestelijke Verzorging in gesprek blijven over het Centrum. De commissie tot steun en advies voor de te benoemen justitiepredikant is nog niet gevormd, omdat daartoe nog geen aanleiding heeft bestaan. Deputaten verzoeken uw synode de opdracht te verlengen zodat ons deputaatschap de mogelijkheid heeft die commissie te vormen zodra tot benoeming van een justitiepredikant wordt overgegaan. De conclusie van deputaten is dat er vooral door de participatie in het CIO-J meer bekendheid is van en betrokkenheid bij het werk van het justitiepastoraat is gekomen. Deze betrokkenheid kan en moet worden verbreed en vergroot. Het deputaatschap verzoekt daarom de opdrachten te continueren en daarbij tevens te betrekken het advies van deputaten inzake het Centrum voor Justitiepastoraat. 3 Nieuwe opdracht Het werk van deputaten relatie kerk en overheid heeft het karakter van een going concern. Wij stellen de synode dan ook voor de instructie te handhaven, en de daarbij gevoegde besluiten 3 en 4 te continueren. Het is van grote waarde gebleken voor de presentatie in de samenleving, dat de kerken, ook ten tijde dat er geen generale synode bijeen is, kunnen worden vertegenwoordigd door iemand met de statuur van preses van de laatstgehouden generale synode. Hierbij zou een directer verband kunnen worden gelegd met de instructie sub b. en c. Besluit 4 zou in de instructie kunnen worden geïncorporeerd. Wij stellen eveneens voor de besluiten 5 en 6 te continueren en daaraan de opdracht toe te voegen dat deputaten met de Dienst Geestelijke Verzorging in gesprek blijven over het Theologisch Centrum voor het justitiepastoraat en streven naar waarborging van de huidige

6 principiële koers van het Centrum waarbij personele participatie vanuit onze kerken tot de mogelijkheden behoort. Wij stellen u voor aan het verzoek om een financiële bijdrage voor dit centrum niet te voldoen. 6 In de verslagperiode besloot de wetgever het facultatieve godsdienst- en levensbeschouwelijk vormingsonderwijs op openbare basisscholen, dat al vanaf de eerste wet op het lager onderwijs een recht is van de kerken, zodanig te subsidiëren dat de docenten een normaal lerarensalaris kunnen ontvangen. Dit werk wordt vanuit het CIO begeleid door een commissie CIO-O, waarin ook ons deputaatschap deelneemt. Wij stellen u voor de nieuw te benoemen deputaten op te dragen te stimuleren, dat leden uit onze kerken met de vereiste onderwijsbevoegdheden zich voor dit werk beschikbaar stellen. Wij vragen voor de werkzaamheden van het deputaatschap een budget van ,-- voor drie jaar, dat grotendeels bestemd is voor de contributie aan het CIO. 4 Samenstelling deputaatschap Het deputaatschap bestond in de verslagperiode uit: Ds. A. de Snoo titulair voorzitter Drs. mr. B. Koelewijn voorzitter Mr. M. Koole secretaris Ds. H.E. Nieuwenhuis penningmeester Drs. R. de Boer Prof. dr. A.L.Th. de Bruijne Ds. J. Haveman B. Kamsteeg Op de door de synode benoemde secundi hoefde in de verslagperiode geen beroep te worden gedaan. Bijlagen 1 Opdracht GS Zwolle-Zuid 2008 Besluit 2: opnieuw deputaten te benoemen met de opdracht: a. hetzij op verzoek van de overheid, hetzij op verzoek vanuit de kerken, hetzij op eigen initiatief zich tot de overheid te richten over publieke zaken die overal in ons land de dienst van de kerk (art. 27 KO), of het leven als christen raken. Indien niet op het bijeenkomen van de generale synode kan worden gewacht, dienen deputaten de kerken van zulke reacties in kennis te stellen; b. op uitnodiging van de overheid de kerken te vertegenwoordigen bij officiële plechtigheden en in bijzondere gevallen, ook zonder uitdrukkelijke uitnodiging van de overheid, de kerken te vertegenwoordigen in samenkomsten met een nationaal karakter, voor zover de aanwezigheid bij deze gelegenheden verenigbaar is met de kerkelijke verantwoordelijkheid en de christelijke levensstijl en schriftelijk te verantwoorden aan de uitnodigende instantie waarom in voorkomend geval niet op een uitnodiging kan worden ingegaan; c. namens de kerken gelukwensen of betuigingen van deelneming bij vreugde of rouw het Koninklijk Huis betreffende over te brengen en de vertegenwoordiging van de kerken op koninklijke recepties voor te bereiden en uit te voeren, behalve wanneer de generale synode bijeen is; d. de kerken te informeren over stukken die van de overheid bij hen inkomen en bestemd zijn voor de kerken of anderszins van belang zijn voor de kerken en over

7 maatregelen of voornemens van de overheid en uitspraken van de rechterlijke macht die de dienst van de kerk en/of het leven als christen raken; e. de Gereformeerde Kerken in Nederland te vertegenwoordigen in het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) alsmede in de commissies CIO-K (kerkelijke gebouwen), CIO-J (Justitie) en CIO-O (onderwijs); f. hun werkzaamheden, met inbegrip van het lidmaatschap van het CIO, te verrichten binnen het vastgestelde budget, dat separaat zal worden toegezonden; g. van hun arbeid rapport uit te brengen aan de eerstvolgende generale synode en hun rapport uiterlijk drie maanden voor het begin van de volgende generale synode aan de kerken toe te zenden. 7 Grond: de relatie kerk en overheid dient in deze vorm bestendigd te blijven. Besluit 3: de preses van de generale synode te benoemen tot titulair voorzitter van het deputaatschap voor de relatie kerk en overheid, en hem de bevoegdheid te geven, in overleg met de andere deputaten, deel te nemen aan het publieke debat zoals dat het CIO voor ogen staat en eventueel ook tot publieke standpuntbepaling namens onze kerken te komen. Grond: voor het opereren in het maatschappelijke debat is het belangrijk dat onze kerken een 'gezicht' hebben, die namens de kerken zaken aan de orde kan stellen of op de agenda plaatsen. In de afgelopen drie jaar is de wenselijkheid en ruimte voor een dergelijke functionaris gebleken. Besluit 4: a. de kerken op te roepen zich te bezinnen op relevante maatschappelijke en culturele ontwikkelingen en/of actueel beleid van de Nederlandse overheid met het oogmerk om kerken en kerkleden aan te moedigen tot het op een christelijke manier betrokken zijn bij de maatschappij, en de deputaten voor de relatie kerk en overheid te machtigen de kerken daartoe te ondersteunen door, desgewenst samen met andere deputaatschappen, congressen, symposia en hoorzittingen te organiseren; b. deputaten opdracht te geven de kerken en kerkleden te stimuleren in het op christelijke wijze betrokken zijn in de maatschappij, in het contact met plaatselijke en regionale overheden door eenmaal per drie jaar regionale bezinningsavonden te organiseren waar gevoelens en gedachten over cultureel en maatschappelijke ontwikkelingen en tendensen in de samenleving kunnen worden besproken. Grond: het is nodig de bezinning in onze kerken op het maatschappelijk functioneren van de kerk te versterken en te komen tot een praktische uitwerking daarvan, bijvoorbeeld het contact onderhouden met de eigen lokale en/of provinciale overheid. Besluit 5: deputaten opdracht te geven het nodige te doen om de betrokkenheid van kerken bij het justitiepastoraat te vergroten en daarbij zo mogelijk te komen tot benoeming van één of meer justitiepredikanten uit onze kerken. Grond: het werk in het justitiepastoraat door kerkleden en door predikanten behoort tot de opdracht van Matteüs 25 dat christenen omzien naar hen die in de gevangenis zijn. Nu het deputaatschap Relatie kerk en overheid onze kerken vertegenwoordigt in het CIO-J past deze opdracht bij het werk van dit deputaatschap.

8 Besluit 6: deputaten opdracht te geven tot het vormen van een commissie die onder verantwoordelijkheid van deputaten steun en advies kan geven aan de te benoemen justitiepredikant in die gevallen waarin de predikant, de kerken en/of de Dienst Geestelijke Verzorging in penitentiaire inrichtingen dit gewenst of nodig achten. 8 Gronden: a. een dergelijke structuur is gewenst omdat daarmee aan de te benoemen justitiepredikant een kerkelijk kader wordt geboden waarbinnen hij kan functioneren; b. een dergelijke structuur is ook opgezet voor de begeleiding en ondersteuning van krijgsmachtpredikanten. 2 Voorstel inzake formulering nieuwe opdracht Besluit 1: a. hetzij op verzoek van de overheid, hetzij op verzoek vanuit de kerken, hetzij op eigen initiatief zich tot de overheid te richten over publieke zaken die overal in ons land de dienst van de kerk (art. 27 KO), of het leven als christen raken. Indien niet op het bijeenkomen van de generale synode kan worden gewacht, dienen deputaten de kerken van zulke reacties in kennis te stellen; b. de kerken te informeren over stukken die van de overheid bij hen inkomen en bestemd zijn voor de kerken of anderszins van belang zijn voor de kerken en over maatregelen of voornemens van de overheid en uitspraken van de rechterlijke macht die de dienst van de kerk en/of het leven als christen raken; c. de Gereformeerde Kerken in Nederland te vertegenwoordigen in het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) alsmede in de commissies CIO-K (kerkelijke gebouwen), CIO-J (Justitie) en CIO-O (onderwijs); d. het nodige te doen om de betrokkenheid van kerken bij het justitiepastoraat te vergroten en daarbij zo mogelijk te komen tot benoeming van één of meer justitiepredikanten uit onze kerken; e. een commissie te vormen die onder verantwoordelijkheid van deputaten steun en advies kan geven aan de te benoemen justitiepredikant in die gevallen waarin de predikant, de kerken en/of de Dienst Geestelijke Verzorging in penitentiaire inrichtingen dit gewenst of nodig achten; f. met de Dienst Geestelijke Verzorging in penitentiaire inrichtingen in gesprek te blijven over het Theologisch Centrum voor het justitiepastoraat en te streven naar waarborging van de huidige principiële koers van het Centrum, waarbij personele participatie vanuit onze kerken tot de mogelijkheden behoort; g. de kerken en kerkleden te stimuleren in het op christelijke wijze betrokken zijn in de maatschappij, in het contact met plaatselijke en regionale overheden door eenmaal per drie jaar regionale bezinningsavonden te organiseren waar meningen en gedachten over cultureel en maatschappelijke ontwikkelingen en tendensen in de samenleving kunnen worden besproken. h. hun werkzaamheden, met inbegrip van het lidmaatschap van het CIO, te verrichten binnen het vastgestelde budget, dat separaat zal worden toegezonden; i. van hun arbeid rapport uit te brengen aan de eerstvolgende generale synode en hun rapport uiterlijk drie maanden voor het begin van de volgende generale synode aan de kerken toe te zenden.

9 Besluit 2: de preses van de generale synode te benoemen tot titulair voorzitter van het deputaatschap voor de relatie kerk en overheid, en hem de bevoegdheid te geven, in overleg met de andere deputaten, deel te nemen aan het publieke debat zoals dat het CIO voor ogen staat en eventueel ook tot publieke standpuntbepaling namens onze kerken te komen. Daarnaast behoort tot zijn taak: a. op uitnodiging van de overheid de kerken te vertegenwoordigen bij officiële plechtigheden en in bijzondere gevallen, ook zonder uitdrukkelijke uitnodiging van de overheid, de kerken te vertegenwoordigen in samenkomsten met een nationaal karakter, voor zover de aanwezigheid bij deze gelegenheden verenigbaar is met de kerkelijke verantwoordelijkheid en de christelijke levensstijl en schriftelijk te verantwoorden aan de uitnodigende instantie waarom in voorkomend geval niet op een uitnodiging kan worden ingegaan; b. namens de kerken gelukwensen of betuigingen van deelneming bij vreugde of rouw het Koninklijk Huis betreffende over te brengen en de vertegenwoordiging van de kerken op koninklijke recepties voor te bereiden en uit te voeren, behalve wanneer de generale synode bijeen is. 9 3 Rooster van aftreden: Ds. J. Haveman 2011 Drs. mr. B. Koelewijn 2011 Mr. M. Koole 2014 Ds. H.E. Nieuwenhuis 2014 Drs. R. de Boer 2017 Prof. dr. A.L.Th. de Bruijne 2017 B. Kamsteeg Instructie(s) niet van toepassing 5 Concrete producten niet van toepassing 6 Voortgangsverslagen Voortgangsverslagen over de periode en zijn geplaatst op website