1+1=3. Veranderingen in het leven van een derde-cultuur-kind. Anna-Carina Walraven Klas H1C
|
|
- Krista Kuipersё
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1+1=3 Veranderingen in het leven van een derde-cultuur-kind Anna-Carina Walraven Klas H1C Figuur 1. [Wereld in gezicht] (z. j.) Auteursrechthebbende onbekend. Overgenomen van In Kameroen ben ik opgegroeid als zendelingskind, toen ik veertien was zijn wij als familie teruggekeerd naar Nederland. Deze cultuur verandering heeft grote invloed op mij gehad. Dit heeft mij gebracht tot de vraag: welke invloed heeft het veranderen van de ene cultuur naar de andere op de ontwikkeling van derde-cultuur-kind volgens de cognitieve psychologie? Een derde-cultuur-kind heeft in verschillende culturen geleefd en delen van die culturen overgenomen waardoor het kind een soort derde cultuur vormt. De cultuur van een samenleving heeft invloed op de ontwikkeling dat kind. De cognitieve psychologie stelt dat mensen denken in schema s om de werkelijkheid te begrijpen, deze schema s worden beïnvloed door cultuur. Wanneer iemand verandert van cultuur moeten deze schema s worden aangepast om de nieuwe werkelijkheid te kunnen begrijpen. Dit kan voor een derde-cultuur-kind grote gevolgen hebben, want wanneer die omgeving verandert is het een stuk lastiger om die werkelijkheid te kunnen begrijpen en heeft het kind dus tijd nodig om zijn beeld bij te stellen. Ik zie dat dat vaak grote onzekerheid tot gevolg heeft en kan leiden tot een identiteitscrisis. Hoewel ik het zelf ook lastig heb gevonden om me in Nederland thuis te gaan voelen, waardeer ik mijn ervaringen in Kameroen enorm.
2 INLEIDING In 1995 zijn mijn ouders naar Kameroen verhuisd om daar als zendeling te werken, met een aantal koffer en dozen en drie kleine kinderen zijn ze het avontuur aangegaan. Één van die drie was ik, een baby van 6 maanden, de andere twee waren mijn broers. Jarenlang hebben mijn ouders in Kameroen gewerkt met kerken, tot 2009, toen was het tijd om terug te gaan naar Nederland, de plek die voor mij eigenlijk alleen bestond in een droom. Als 14 jarig tiener meisje kwam ik terecht in een wereld die eerst alleen in films en fantasie bestond. Die verandering van cultuur heeft een grote invloed op mij gehad zowel positief als negatief. Voor dit essay was ik daarom ook erg enthousiast om het onderwerp van veranderen van cultuur onder de loep te nemen. De kern vraag voor mijn betoog luidt: Welke invloed heeft het veranderen van de ene cultuur naar de andere op de ontwikkeling van derde-cultuurkind volgens de cognitieve psychologie? Het is een complexe vraag, daarom zal dit duidelijker worden door eerst te kijken naar de betekenis en de kenmerken van een derdecultuur-kind, daarna licht ik met behulp van verschillende bronnen toe welke invloed cultuur heeft op de ontwikkeling van een kind. Ook zal de cognitieve psychologie aan bod komen en wat zij zegt over het veranderen van de ene cultuur naar de andere.
3 KENMERKEN VAN EEN DERDE-CULTUUR-KIND Toen wij in Kameroen woonden stonden er altijd wel een paar kinderen op het hek rondom ons huis onze tuin in te kijken om te zien wat wij deden. Toen wij op verlof waren in Nederland was het voor ons, kinderen van 3, 5 en 7 jaar, dus de normaalste zaak om voor het grote raam van onze buurvrouw te gaan staan en naar binnen te kijken. Volgens verschillende boeken zijn mijn broers en ik derde-cultuur-kinderen, maar wat houdt dat precies in? Een TCK of derde-cultuur-kind is een persoon die een belangrijk deel van zijn jeugd heeft doorgebracht in een andere cultuur dan die van zijn ouders, zodat elementen van zowel de gastcultuur als de cultuur van de ouders zijn geïntegreerd tot een derde cultuur ( Wat is een MK, para. 2). Dit kind heeft met elke cultuur een bepaalde affiniteit, maar het ziet zichzelf niet als een deel van die culturen. Een derde-cultuur-kind voelt zich daarom ook het meest op zijn gemak bij mensen die eenzelfde achtergrond hebben. (Schmid, 2002) Wat kenmerkt een derde-cultuur-kind? Cathy Schmid (2002) geeft in haar boek Un enfant, deux cultures een uitgebreide lijst met algemene kenmerken van zo n kind. Allereerst kijken we naar de voordelen van het leven in verschillende culturen. Een derde-cultuur-kind heeft veel kennis van verschillende culturen en verschillende talen, vaak gaat dat gepaard met het gemak van communiceren met anderen en de acceptatie van verschillende culturen. Ook is die persoon flexibel en past zich gemakkelijk aan een situatie aan. Hij heeft vaak een goede band met zijn ouders en is over het algemeen gevoelig. Tegenover deze voordelen staan ook verschillende nadelen. Een derde-cultuur-kind heeft namelijk weinig wortels in een bepaalde cultuur en heeft de neiging zich vaak te verplaatsen. Ook ervaart hij vaak problemen met zijn identiteit en kan emoties gaan opkroppen. Diepe relaties zijn lastig aan te gaan en vaak zijn er loyaliteitsconflicten. Het leven van een derdecultuur-kind kan ook te beschermd zijn geweest waardoor de confrontatie met de echte wereld een grote schok kan zijn. Ook ervaren deze kinderen vaak wantrouw en onevenwichtigheid in hun leven. Er zijn nog veel meer kenmerken van een derde-cultuur-kind te noemen, maar met de hierboven genoemde algemene kenmerken valt een goed beeld te schetsen van de voor- en nadelen van het leven als derde-cultuur-kind.
4 DE INVLOED VAN CULTUUR OP DE ONTWIKKELING VAN EEN KIND Cultuur is een door een gemeenschap gedeeld systeem van waarden, normen, ideeën, attitudes, gedragingen, communicatiemiddelen en de producten ervan, die van generatie op generatie worden overgeleverd (Van Oudenhoven, 2012, p. 12). Cultuur is een breed begrip met veel verschillende eigenschappen. In zijn boek noemt Van Oudenhoven de hierboven geciteerde betekenis van cultuur en om de breedte van cultuur verder uit te werken noemt hij er een aantal kenmerken van. Zoals: cultuur wordt niet door iedereen op dezelfde manier ervaren, sommige mensen gaan juist tegen de normen en waarden van een cultuur in. Ook wordt een cultuur door het gedrag van haar leden beïnvloed en andersom. In de loop van de jaren verandert cultuur door ecologische of economische omstandigheden, het is dus adaptief (Van Oudenhoven, 2012). Voordat er gekeken wordt naar de invloed(en) van cultuur op de ontwikkeling van een kind, is het belangrijk te kijken of er überhaupt sprake is van invloed tussen die twee. Van Oudenhoven (2012) zegt dat de mens een samenstelling van biologische en culturele factoren is. Hieruit kan dus geconcludeerd worden dat er sprake is invloed van cultuur op de mens en dus op ook een kind. In haar boek over de levensloop van een mens formuleert Rögels (2007) drie invloeden op de ontwikkeling van een mens. Als eerste zijn er normatief tijdsgebonden invloeden, dat zijn biologische en omgevingsinvloeden die per leeftijd verschillen, zoals het leren spreken en schrijven. Ten tweede zijn er normatief historisch gebonden invloeden, biologische en omgevingsfactoren die te maken hebben met een historische tijd een de situatie in de maatschappij, bijvoorbeeld de economische crisis of een oorlog. En als laatste noemt ze de niet-normatieve invloeden, dat zijn invloeden die persoonsgebonden zijn en niet gelden voor een historische tijd of een bepaalde leeftijd, dit is bijvoorbeeld een ziekte of een verhuizing. Dit zijn categorieën voor invloeden op de ontwikkeling van een persoon en hier valt cultuur dus ook onder. Concluderend kunnen we zeggen dat de cultuur van een gemeenschap of land invloed heeft op een mens en dus ook op een kind. Er zijn drie categorieën van invloeden op ontwikkeling: leeftijdsgebonden invloeden, historische tijdsgebonden invloeden en persoonsgebonden invloeden.
5 HET VERANDEREN VAN DE ENE CULTUUR NAAR DE ANDERE VOLGENS DE COGNITIEVE PSYCHOLOGIE De hoofdvraag van dit verslag luidt: Welke invloed heeft het veranderen van de ene cultuur naar de andere op de ontwikkeling van een derde-cultuur-kind volgens de cognitieve psychologie? De cognitieve psychologie is de psychologie van het denken in schema s, in mentale plannen die we opbouwen en waarmee we de werkelijkheid kunnen interpreteren (Van Vliet, 2006). Nu zal worden ingegaan op wat de cognitieve psychologie zegt en hoe dat vertaald kan worden naar het veranderen van cultuur. George Kelly is een psycholoog die goed past bij de cognitieve psychologie vanwege zijn mening over de mens, hoewel hij daar niet mee geassocieerd wil worden (Van Vliet, 2006). Hij stelt dat mensen allerlei theorieën voor zichzelf opstellen over de werkelijkheid en dat ze die dan uitoefenen om te kijken of hun voorspelling waar was, anders passen ze die aan. Met welk doel? Volgens Kelly doen mensen dit om betere grip op de toekomst te krijgen en om de wereld te kunnen interpreteren (Van Vliet, 2006). Dus derde-cultuur-kinderen ontwikkelen ook theorieën over hun omgeving waarmee ze de werkelijkheid kunnen verklaren, maar als hun werkelijkheid verandert moeten ze opnieuw beginnen met het vormen van die theorieën. Een beeld van de werkelijkheid dat in een bepaalde cultuur geldt kan namelijk in de andere cultuur heel anders zijn. Bijvoorbeeld, in Kameroen was ik een kind van rijke ouders die een auto hadden en een groot huis, terwijl ik in Nederland liep in tweedehands kleding en speelde met geleend speelgoed. Als gevolg van het steeds herstellen van de theorieën over de werkelijkheid, kan een kind wellicht de grip op de gang van zaken kwijt raken. De schema s waar de cognitieve psychologie het over heeft zijn mentale structuren waarmee mensen de wereld om hun heen en zichzelf observeren, hierdoor krijgen ze meer inzicht in de wereld en in zichzelf (Van Vliet, 2006). Ook zegt de cognitieve psychologie dat de persoonlijkheid van een mens bestaat uit die observaties van zichzelf en de werkelijkheid, die weer leiden tot het bijwerken van die persoonlijke schema s (Van Vliet, 2006). Dus eigenlijk zegt deze psychologie hiermee dat de persoonlijkheid van iemand nauw verbonden is met de omgeving en dus ook met de cultuur. Volgens Van Oudenhoven (2012) vormen kinderen een eigen denkwereld waarmee ze zich aanpassen aan de veranderende wereld om hen heen. Ook zegt hij dat de cognitieve ontwikkeling van een kind afhangt van de omgeving (Van Oudenhoven, 2012). Dit is bijvoorbeeld te zien bij het vergelijken van Afrikaanse en Europese kinderen van 7 tot 12 jaar, in Europa kunnen de kinderen over het algemeen sneller en beter lezen en schrijven dan een kind van dezelfde leeftijd in Afrika. De ontwikkeling heeft dus te maken met de omgeving waarin een kind zich bevindt. De psycholoog Piaget heeft vier stappen van ontwikkeling van een kind opgesteld, namelijk het ontwikkelen van zintuigen en motorische vaardigheden, het onvermogen om zich in een ander te verplaatsen of het geloof dat wezenloze dingen levend zijn, het leren van denken in andere perspectieven en als laatste begint het kind een volwassen denkwijze te ontwikkelen (Van Oudenhoven, 2012). Als een kind verandert van cultuur kan het zijn dat de kinderen in de nieuwe omgeving een stap voor lopen. Er zijn twee manieren waarop een kind van de ene
6 stap overgaat op de ander, namelijk door het hervormen van de bestaande denkschema s of door het aanpassen van de nieuwe ideeën aan de huidige manier van denken (Van Oudenhoven 2012). Net als Van Oudenhoven zegt Vygotsky ook dat de ontwikkeling van een kind nauw verbonden is met de cultuur waarin het kind opgroeit (Van Oudenhoven 2012). Volgens Vygotsky ontwikkelt het kind eerst biologische factoren die doorgaan met ontwikkelen en daarna komt de sociale en culturele ontwikkeling, waarbij de omgeving invloed heeft (Van Oudenhoven, 2012). Concluderend, zien we dat de cognitieve psychologie vooral nadruk legt op het feit dat mensen in schema s denken en zo grip willen krijgen op de wereld om hen heen. In deze schema s speelt de omgeving van een kind en dus ook cultuur een grote rol, bij het veranderen van zo n omgeving moeten die schema s dus worden aangepast.
7 CONCLUSIE Welke invloed heeft het veranderen van de ene cultuur naar de andere op de ontwikkeling van derde-cultuur-kind volgens de cognitieve psychologie? Deze vraag is de basis geweest voor dit essay. Een derde-cultuur-kind heeft in verschillende culturen geleefd en delen daarvan overgenomen waardoor het kind een soort derde cultuur vormt. De cultuur van een samenleving heeft invloed op de ontwikkeling dat kind. Binnen de cognitieve psychologie wordt gesteld dat mensen denken in schema s om de wereld om hen heen beter te begrijpen, die schema s worden beïnvloed door omgeving en cultuur. Volgens de cognitieve psychologie moeten de denkschema s waarin het kind is gaan denken aangepast worden als het verandert van cultuur. Om effectief te kunnen reageren op een continu veranderende omgeving is het belangrijk om de blik op de dingen regelmatig te toetsen en zo nodig aan te passen (Van Vliet, 2006, p.312). Dit kan voor een derde-cultuur-kind grote gevolgen hebben, want zij ontwikkelen theorieën over hun omgeving waarmee ze de werkelijkheid kunnen begrijpen. Wanneer die omgeving verandert is het een stuk lastiger om die werkelijkheid te kunnen begrijpen en heeft het kind dus tijd nodig om zijn beeld bij te stellen. In de praktijk heb ik gezien dat dit betekent dat het kind een tijd van onzekerheid en het zoeken naar een nieuwe identiteit doormaakt. Dit proces ervaart elk kind op een andere manier. Hoewel ik het zelf ook lastig heb gevonden om me in Nederland thuis te gaan voelen, waardeer ik mijn ervaringen in Kameroen enorm en heeft het mij ook verrijkt. Elke verandering heeft invloed op ons leven en er is tijd nodig om ons aan te passen aan die veranderingen (Pollock & Van Reken, 2003).
8 Literatuur Hiemstra-Noback, M. (z. j.). Verkregen op 21, april, 2013 van Pollock, D.C., & Van Reken, R. E. (2003). Third Culture Kids. London: Nicholas Brealey Publishing Rögels, N. (2007). Levenslooppychologie. Soest: Uitgeverij Nelissen. Schmid, C. (2002). Un enfant, deux cultures St-Legier : Editions Emmaüs & Institut Ev. De Missiologie. Van Oudenhoven, J. P. (2012). Crossculturele psychologie. Bussum: Uitgeverij Coutinho. Van Vliet, P. (2006). Wat drijft de mens? Amsterdam: Uitgeverij Boom. [Wereld in gezicht] [Foto]. (z. j.). Overgenomen van
FEED BACK COMMENTAAR GEVEN EN ONTVANGEN MARIETA KOOPMANS
FEED BACK COMMENTAAR GEVEN EN ONTVANGEN MARIETA KOOPMANS INHOUD Inleiding 7 1 Zelfonderzoek feedback geven en ontvangen 9 Checklist feedback geven en ontvangen 11 2 Communicatie en feedback 15 Waarnemen,
Nadere informatieSamen eenzaam. Frida den Hollander
Samen eenzaam Samen eenzaam Frida den Hollander Tweede editie Schrijver: Frida den Hollander Coverontwerp: Koos den Hollander Correctie: Koos den Hollander ISBN:9789402122442 Inhoud Inleiding 1 Ik ben
Nadere informatie3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen
Inhoud Inleiding 7 1 Diversiteit in jouw leven 13 1.1 Identiteit 13 1.2 Sociale identiteit 15 1.3 Sociale deelidentiteiten 17 1.4 Multiculturele persoonlijkheden 20 1.5 Aspecten van persoonlijkheden 24
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Leren & Werken
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Leren & Werken Leren & Werken Wat is de beste school voor ons kind? Welke vervolgopleiding past bij mij? Kan mijn kind een betaalde baan aan of is een beschermde
Nadere informatieEIGEN BLOED Over moeders die hun kind afstaan ter adoptie
EIGEN BLOED Ik zie het koppie al, zegt de huisarts tegen de dertienjarige Henny Paniek Ze kwam bij hem vanwege buikpijn Dan gaat alles razendsnel Met een ambulance wordt Henny naar het ziekenhuis gebracht
Nadere informatieProudy. Praktijk voor psychomotorishe kindertherapie
Proudy Praktijk voor psychomotorishe kindertherapie Wat is psychomotorische kindertherapie? Pmkt is een vorm van kindertherapie bedoeld voor kinderen die vast lopen in hun ontwikkeling en dat in hun gedrag
Nadere informatieAlmelo, 8 juli 2015. En dat is niet zo makkelijk voor iedereen want de meeste kinderen zijn gewend aan school, vrienden, azc, enz, enz.
Almelo, 8 juli 2015 Onderwerp: Moeilijk verhuizen! Beste heer/mevrouw Ik ben (...) Ik ben 14 jaar oud. Ik woon met mijn ouders en mijn 2 kleine broertjes in azc Almelo. In deze vakantie moeten er ongeveer
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Ik weet niet of het u is opgevallen, maar het trof mij dat de lezingen van vandaag vol tegenstellingen zitten: het begint al bij Jesaja 41: mensen zijn
Nadere informatieOm mee te beginnen: boekfragment en opdrachten
Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.
Nadere informatieZaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie
Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie
Nadere informatieBelbin Teamrollen Vragenlijst
Belbin Teamrollen Vragenlijst Lindecollege 2009 1/ 5 Bepaal uw eigen teamrol. Wat zijn uw eigen teamrollen, en die van uw collega s? Deze vragenlijst kan u daarbij behulpzaam zijn. Zeven halve zinnen dienen
Nadere informatieEnkele vragen aan Kristin Harmel
Enkele vragen aan Kristin Harmel Waar gaat Zolang er sterren aan de hemel staan over? Zolang er sterren aan de hemel staan gaat over Hope McKenna- Smith, eigenaresse van een bakkerij in Cape Cod. Ze komt
Nadere informatieKlanttevredenheid. Vereenzaming Ouderen Soest VOS
2011 Klanttevredenheid Vereenzaming Ouderen Soest VOS Stichting Welzijn Ouderen Soest Molenstraat 8c 3764 TG Soest 035 60 23 681 info@swos.nl www.swos.nl KvK 41189365 Klanttevredenheidsonderzoek Vereenzaming
Nadere informatieLeren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014)
Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Inleiding De kern van (autisme)vriendelijke communicatie is echt contact, gebaseerd op
Nadere informatieKwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan
Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan De zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking moet erop gericht zijn dat de persoon een optimale kwaliteit
Nadere informatieAls je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen.
Theoreasy de theorie is eenvoudig. Je gaat ontdekken dat het nemen van verantwoordelijkheid voor je eigen denken en doen dé sleutel is tot a beautiful way of life. Als je nog steeds hoopt dat oplossingen
Nadere informatieDesiree Piar 0824864 CMD 1B Docent : James boekbinder Project : vrijwilligers 55+ Doelgroeponderzoeksverslag
Doelgroeponderzoeksverslag Interviews Naam: Sharlene Piar Arends leeftijd: 59 Hoe zou jij een tienermoeder helpen als jij een vrijwilliger was? En waarmee zou je een tienermoeder mee helpen? Advies geven
Nadere informatieCompetent talent in de praktijk
Competent talent in de praktijk Competent talent in DE PRAKTIJK CURSISTENBOEK Talent ontdekken, ontwikkelen & inzetten Competent talent in de praktijk Cursistenboek Talent ontdekken, ontwikkelen & inzetten
Nadere informatieDe hooggevoelige ondernemer
De hooggevoelige ondernemer Vraag en antwoordboek Drs. Bas van Vugt 1 Ten geleide: Aan de hand van praktische lezersvragen legt Bas uit wat hooggevoeligheid en de hooggevoelige ondernemer is. Tevens komen
Nadere informatieMantelzorg, waar ligt de grens?
Mantelzorg, waar ligt de grens? CDA Talentacademie 2014-2015 Anita Relou Wat is volgens het christendemocratisch gedachtengoed de grens van mantelzorg. Inleiding 2015. Een jaar met veel veranderingen in
Nadere informatieWerk van barmhartigheid Wanneer heb ik U gezien
Bezoekwerk Aartsbisdom Utrecht Diocesane diaconale dienstverlening Werk van barmhartigheid Wanneer heb ik U gezien? Bezoekwerk van uit de katholieke geloofsgemeenschap Inzicht in: soorten van bezoekwerk
Nadere informatiePresentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis
Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Geachte dames en heren, Zelfredzaamheid is een mooi en positief begrip. Immers, elk kind wil dingen zelf leren doen, jezelf kunnen redden
Nadere informatieTen slotte wens ik je veel plezier bij het lezen. Hopelijk geeft het de kennis en de inspiratie om ook zelf met je kinderen aan de slag te gaan!
inleiding Voor al mijn kinderen schrijf ik hun ontwikkelingen op in een schrift. Ik schrijf op wanneer en hoelang ze sliepen, wat ze aten, hoe ze speelden en hoe we samen de dag doorbrachten. Dat lijkt
Nadere informatieOpvoeding & Ontwikkeling
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Opvoeding & Ontwikkeling Opvoeding & Ontwikkeling Ons kind is anders dan andere kinderen. Wat is er aan de hand? Mijn dochter is in de puberteit. Hoe ga ik
Nadere informatieÉÉN MET HET VELD DE ERVARINGEN VAN KWETSBARE MENSEN MET KAPITAAL EN IN- EN UITSLUITING IN DE SPORT
1 ÉÉN MET HET VELD DE ERVARINGEN VAN KWETSBARE MENSEN MET KAPITAAL EN IN- EN UITSLUITING IN DE SPORT Één met het veld De ervaringen van kwetsbare mensen met kapitaal en in- en uitsluiting binnen de sport.
Nadere informatie1 Korintiërs 12 : 27. dia 1
1 Korintiërs 12 : 27 kerk in deze (21 e ) eeuw een lastige combinatie? want juist in deze tijd hoor je veel mensen zeggen: ik geloof wel in God maar niet in de kerk kerk zijn lijkt niet meer van deze tijd
Nadere informatieFrankenstein. Mary Shelley
Frankenstein Frankenstein maakt deel uit van de reeks Wereldverhalen van Uitgeverij Eenvoudig Communiceren. Wereldverhalen is een serie beroemde verhalen. Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208
Nadere informatieZorgboerderij Sterrenland 30-01-14
Zorgboerderij Sterrenland 30-01-14 Inhoudsopgaven Inleiding...3 Bedrijfsgegevens...4 Afzetmarkt...5 De ligging...6 Het uiterlijk...7 De afdelingen...8 Regels... 9 Personeel...10 Vragen...11 Slot...12 Inleiding
Nadere informatieKLEINE MENSEN GROTE WENSEN
KLEINE MENSEN GROTE WENSEN Voor de betere kinderopvang DOOR DE OGEN VAN KINDEREN Dit boekje laat je kinderopvang zien door de ogen van kinderen. Een praktische gids voor iedereen die nadenkt over de opvang
Nadere informatienarratieve zorg Elder empowering the elderly
narratieve zorg Elder empowering the elderly huisbezoek 1: KENNISMAKING - 2 - KENNISMAKING - huisbezoek 1- a kennismaking huisbezoek 1: KENNISMAKING a vertrouwelijkheid individueel in teamverband naar
Nadere informatieHuiselijk geweld tussen zussen
Huiselijk geweld tussen zussen Motiverende gespreksvoering: Casus huiselijk geweld tussen zussen Door drs. Sergio van der Pluijm Een tijd terug had ik een jonge vrouw (18) van allochtone afkomst in begeleiding
Nadere informatieBezinningsbijeenkomst H.A.: 25 juni 2015. We zingen: Ps. 25 : 2 en 4; Ps. 51:6 We lezen: Ps. 51 en vr. en antw. 78 HC
Bezinningsbijeenkomst H.A.: 25 juni 2015. We zingen: Ps. 25 : 2 en 4; Ps. 51:6 We lezen: Ps. 51 en vr. en antw. 78 HC Beste mensen, hier en thuis: Wat besteedt de Heidelberger een aandacht aan het Heilig
Nadere informatieToespraak Gerdi Verbeet bij de Indiëherdenking 15 augustus 2014 in Den Haag
Toespraak Gerdi Verbeet bij de Indiëherdenking 15 augustus 2014 in Den Haag Elk jaar op de ochtend van 14 augustus is er een korte plechtigheid in de ontvangsthal van de oude Tweede Kamer. Een kleine groep
Nadere informatieVerstandelijke beperkingen
11 2 Verstandelijke beperkingen 2.1 Definitie 12 2.1.1 Denken 12 2.1.2 Vaardigheden 12 2.1.3 Vroegtijdig en levenslang aanwezig 13 2.2 Enkele belangrijke overwegingen 13 2.3 Ernst van verstandelijke beperking
Nadere informatieCaroline Penninga-de Lange Je kind in balans
Je kind in balans Caroline Penninga-de Lange Je kind in balans Op weg naar emotionele stabiliteit UITGEVERIJ BOEKENCENTRUM ZOETERMEER Van Caroline Penninga-de Lange verschenen eerder bij Uitgeverij Boekencentrum:
Nadere informatieZorg. Omdat een andere blik je leven verrijkt
Zorg vanuit bekeken Omdat een andere blik je leven verrijkt Je kind heeft autisme Je kind blijkt autisme te hebben. Waarschijnlijk had je al langere tijd een vermoeden. Ouders weten vaak al vroeg dat hun
Nadere informatieIntercultureel leren. Workshop. Studievoormiddag 6 juni 2014
Intercultureel leren Workshop Studievoormiddag 6 juni 2014 Aan de slag Hoeveel procent van mijn vrije tijd breng ik door met mensen van mijn eigen culturele achtergrond versus mensen met een andere culturele
Nadere informatieVan mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht
[Gepubliceerd in Erik Heijerman & Paul Wouters (red.) Praktische Filosofie. Utrecht: TELEAC/NOT, 1997, pp. 117-119.] Van mij Een gezicht is geen muur Jan Bransen, Universiteit Utrecht Wij hechten veel
Nadere informatieBurgerpanel over delen, lenen, hergebruiken
Burgerpanel over delen, lenen, hergebruiken In maart 2016 is het panel een aantal vragen voorgelegd over het delen, lenen hergebruiken en repareren van producten. In totaal hebben 444 van de 980 panelleden
Nadere informatieZeven hulpbronnen van vertrouwen. Door: Carlos Estarippa
Zeven hulpbronnen van vertrouwen Door: Carlos Estarippa Geïnspireerd door het boek van Bertie Hendriks Dagboek van de Ziel. De zeven levensfasen (Hendriks, 2013) wil ik in onderstaand artikel beschrijven
Nadere informatie3. Rouw en verliesverwerking
3. Rouw en verliesverwerking 29 Voor de trainer De belangrijkste begrippen van dit gedeelte zijn: Grote verschillen tussen verschillende getroffenen Breuk in de levenslijn Rouw/Verliesverwerking/chronische
Nadere informatieOntmoeting. gezondnu.nl
Ger van der Gaast (64) weet sinds 2010 dat hij de ziekte van Alzheimer heeft. Inmiddels woont hij in een verpleeghuis in Utrecht. Als voormalig docent verpleegkunde volgt Ger zijn eigen zorg kritisch.
Nadere informatieFebruari 2012 Workshop Eviont
Het Brein heeft een doel nodig! Februari 2012 Workshop Eviont Het Brein heeft een doel nodig! Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE...2 LEESWIJZER...3 INLEIDING...4 STAP 1: HET KADER...5 STAP 2: STATE, GEDRAG EN
Nadere informatieSOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN
SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna
Nadere informatieSTABLE LOVE, STABLE LIFE?
STABLE LOVE, STABLE LIFE? De rol van sociale steun en acceptatie in de relatie van paren die leven met de ziekte van Ménière Oktober 2011 Auteur: Drs. Marise Kaper Master Sociale Psychologie, Rijksuniversiteit
Nadere informatieDONATEUR KIEST GOEDE DOEL VANWEGE ONDERWERP EN STOPT MET STEUN VANWEGE ONTEVREDENHEID OVER GOEDE DOEL
Meting maart 2013 Het Nederlandse Donateurspanel van WWAV wordt mede mogelijk gemaakt door het CBF en is uitgevoerd door Peil.nl DONATEUR KIEST GOEDE DOEL VANWEGE ONDERWERP EN STOPT MET STEUN VANWEGE ONTEVREDENHEID
Nadere informatieMANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN
Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe
Nadere informatieFamilie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.
Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm
Nadere informatieEenzaamheid bij ouderen. Marieke van Schie, huisarts.
Eenzaamheid bij ouderen Marieke van Schie, huisarts. Een literatuur verkenning Pubmed 2000-2007 2007 Eenzaamheid komt in alle leeftijdsgroepen voor A.Rokach,, van het instituut voor studie en behandeling
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieVoorwoord. Rome en de Romeinen
Voorwoord Rome en de Romeinen Dit verhaal speelt in Rome, ongeveer 2000 jaar geleden. Rome was toen een rijke stad, met prachtige gebouwen. Zoals paleizen voor de keizers, voor de Senaat en voor de grote
Nadere informatieZorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders
Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders Leony Coppens Carina van Kregten Symposium Pleegzorg 2014 Waar blijft het kind? 11 maart 2014 Wat gaan we vandaag doen? Wie zijn wij?
Nadere informatieRegelgeving & Geldzaken
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Regelgeving & Geldzaken Regelgeving & Geldzaken Hoe regel ik mijn geldzaken? Ik vind het moeilijk om overzicht te houden en wil geen schulden maken. Wie zorgt
Nadere informatieE-BOOK FEEDBACK GEVEN IS EEN KUNST EXPRESS YOUR INNER POWER
E-BOOK FEEDBACK GEVEN IS EEN KUNST EXPRESS YOUR INNER POWER INLEIDING Het geven van feedback is een kunst. Het is iets anders dan het uiten van kritiek. Het verschil tussen beide ligt in de intentie. Bij
Nadere informatieLeiding geven vanuit je talenten Welkom!
Leiding geven vanuit je talenten Welkom! Geert Vansieleghem Stichting Lodewijk de Raet een referentie voor sociale competentie 1 Als intro Wat beschouwen anderen bij jou als je grootste talent? Neem 1
Nadere informatieKinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012. Bijeenkomst 11: ontwikkeling
Kinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012 Bijeenkomst 11: ontwikkeling Terugblik bijeenkomst 10 Presentatie ontwikkelingsgebieden Indeling ontwikkelingsgebieden Casus: stel je probleemverklaring op. Bijeenkomst
Nadere informatieVanjezelfhouden.nl 1
1 Kan jij van jezelf houden? Dit ontwerp komt eigenlijk altijd weer ter sprake. Ik verbaas mij erover hoeveel mensen er zijn die dit lastig vinden om te implementeren in hun leven. Veel mensen willen graag
Nadere informatiePraktijk voor KinderEefke & Jeugd Psychologie van Rensch Opvoeden is niet altijd makkelijk! ÒIk sta je graag bij om twijfels over de opvoeding of ontwikkeling van je kind weg te nemen. Jullie kind staat
Nadere informatieWaarom we een derde van ons leven missen 17. 2 Nieuwe wegen naar het innerlijke leven. Hoe de wetenschap dromen grijpbaar maakt 24
Inhoud inleiding Nieuw inzicht in onze dromen 11 i wat dromen zijn 1 Terugkeer naar een vergeten land Waarom we een derde van ons leven missen 17 2 Nieuwe wegen naar het innerlijke leven Hoe de wetenschap
Nadere informatieHow2talk2kids. workshop. Malta. Juni 2007. Wouter Verboon
How2talk2kids workshop Malta Juni 2007 Wouter Verboon How2talk2kids Achtergrond Introductie in Nederland Workshop Herkenbaar? Valt wel mee, het is maar een schrammetje Is je beker weer omgevallen! Ik word
Nadere informatieVOORBEELD OEFENING MENTALE LIFELONG. lee@lifelong.eu +31 (0) 638 279 772. Wil je positieve invloed uitoefenen op het verloop van je leven?
LIFELONG VOORBEELD Wil je positieve invloed uitoefenen op het verloop van je leven? Dan is het essentieel om je inzicht in jezelf en anderen te vergroten! MENTALE Om je te ondersteunen om je mentale gezondheid
Nadere informatieInteressen: Wat vind ik leuk?
Interessen: Wat vind ik leuk? Opdracht 1: Zet een kruisje bij de punten die je leuk vindt om te doen. Omcirkel vervolgens drie punten die je het allerleukst vindt om te doen. Ik vind het leuk om iets van
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE 5 DEEL I KENNIS... 6 DEEL II WETENSCHAP... 76
INHOUDSOPGAVE 5 DEEL I KENNIS... 6 DEEL II WETENSCHAP... 76 Vergeten... 7 Filosofie... 9 Een goed begin... 11 Hoofdbreker... 13 Zintuigen... 15 De hersenen... 17 Zien... 19 Geloof... 21 Empirie... 23 Ervaring...
Nadere informatiePraktijk voor KinderMaud & Jeugd Psychologie Simons Elke ouder kent het: Doe ik het wel goed? gevoel! ÒIk sta je graag bij om twijfels over de opvoeding of ontwikkeling van je kind weg te nemen. Jullie
Nadere informatieRapport Vitaliteitscan
Rapport Vitaliteitscan Voor: F.K.J Kras 24 maart 2011 Rapportage Individuele Scan Geachte heer/mevrouw F.K.J Kras Hieronder treft u de rapportage aan van de door u ingevulde vitaliteitscan voor werkenden.
Nadere informatieHet Rouwende Kind. een handvat voor de volwassene
Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Nina José Verhoeven Elk kind dat oud genoeg is om van iemand te houden, is oud genoeg om te rouwen. Alan
Nadere informatieE-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken!
Dé expert in praktische apotheektrainingen E-PAPER Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! 1 Inhoudsopgave De cliënt en ik 3 Weet jij nog waarom je in de apotheek wilde
Nadere informatieIK OVERLEEFDE AUSCHWITZ
Ferenc Göndör IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ Uitgeverij Eenvoudig Communiceren 3 Mijn vader Lang geleden kwam een jonge, joodse man naar het land Hongarije. Mohr Goldklang was zijn naam. Dat was mijn opa. Mohr
Nadere informatieSamen rouwen. Hoe u uw kind kunt helpen verlies draaglijk te maken
Samen rouwen Hoe u uw kind kunt helpen verlies draaglijk te maken Rouw De prijs die we betalen voor hechting Overlijden van een dierbare Gezondheidsproblemen (CVS, MS, afnemen zicht / gehoor etc.) Rouwen
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Algemene brochure. voor mensen met een beperking. MEE maakt meedoen mogelijk
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Algemene brochure voor mensen met een beperking MEE maakt meedoen mogelijk 1 Colofon Tekst en samenstelling Eenvoudig Communiceren Amsterdam Afd. Communicatie
Nadere informatieSystemisch perspectief
Systemisch perspectief Elk mens is deel van een systeem: gezin, familie, vrienden, werk, maatschappij. Ook de mensen die er niet meer zijn, hebben hierin hun plek. In ons thuisgezin vinden we de oorsprong
Nadere informatieProbleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het.
ONTMOET HUMANITAS Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. Zonder uitzondering. Lukt het je niet alleen,
Nadere informatieDoorbreek je belemmerende overtuigingen!
Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als
Nadere informatieNoot 12 Voorbeeldselectie van thema s en vragen voor zeven groepsgesprekken
Noot 12 Voorbeeldselectie van thema s en vragen voor zeven groepsgesprekken Bijeenkomst 1: Kennismaking 1 Bijeenkomst 2: Familie en vrienden Gesprek over subthema 1: Ouders en Grootouders : Wie was uw
Nadere informatieBoek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem
Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom
Nadere informatieNiveaus van het Europees Referentiekader (ERK)
A Beginnend taalgebruiker B Onafhankelijk taalgebruiker C Vaardig taalgebruiker A1 A2 B1 B2 C1 C2 LUISTEREN Ik kan vertrouwde woorden en basiszinnen begrijpen die mezelf, mijn familie en directe concrete
Nadere informatieDit artikel en onderzoek zijn onderdeel van mijn afstudeeropdracht bij de eerstegraadsopleiding wiskunde bij het IVLOS in Utrecht.
Han Bäumer han.baumer@xs4all.nl Vaardigheden inzichtelijk UniC en!mpulse zijn twee scholen die naast de cognitieve vaardigheden ook (persoonlijke) vaardigheden trainen. Om deze vaardigheden te concretiseren
Nadere informatiePositieve verpleegkunde: op weg naar een bloeiende samenleving!
Van Kleef Lezing 10-12-2015 Spreker: Jan Walburg, Hoogleraar Positieve Psychologie, Universiteit van Twente Positieve verpleegkunde: op weg naar een bloeiende samenleving! Aan positieve psychologie kleeft
Nadere informatieSamenvatting. Clay Shirky Iedereen Hoofdstuk 4 Eerst publiceren, dan filteren. Esther Wieringa - 0817367 Kelly van de Sande 0817383 CMD2B
Samenvatting Clay Shirky Iedereen Hoofdstuk 4 Eerst publiceren, dan filteren Esther Wieringa - 0817367 Kelly van de Sande 0817383 CMD2B Deze samenvatting gaat over hoofdstuk 4; eerst publiceren dan filteren,
Nadere informatieDe Twaalf Tekenen van Jouw Ontwakende Goddelijkheid
De Twaalf Tekenen van Jouw Ontwakende Goddelijkheid Tobias gechanneld door Geoffrey Hoppe www.crimsoncircle.com Inspiring Consciousness De Twaalf Tekenen van Jouw Ontwakende Goddelijkheid Tobias gechanneld
Nadere informatie360 feedback 3.1 M. Camp Opereren als lid van een team Omgaan met conflicten Omgaan met regels
360 feedback 3.1 Student: M. camp Studentnummer: 11099003 Klas: WDH31 Datum: 2-02-2014 Personen welke de formulieren hebben ingevuld: - M. Camp - Menno Lageweg - Ir. S.W.L. van Herk - D.J. Jager M. Camp
Nadere informatieEFT-Nijmegen-Sanitas Emotional Freedom Techniques
Personalia Naam : Straat : Postcode : Woonplaats : Telefoon : Geb datum : E-mail : 1. Wat is je probleemstelling? Symptomen? Klachten? Plaats klachten in volgorde van belangrijkheid. Belangrijkste boven.
Nadere informatieDocumentaire vrijheid Depressie
Documentaire vrijheid Depressie Anna Diouf en Rianne Horning MM2A 1 Inhoudsopgave Inleiding Het onderzoek Voice-over Filmplan Storyboard 2 Inleiding De afgelopen 4 weken hebben we in duo s een mini-documentaire
Nadere informatieVoorbereiding assessment
Voorbereiding assessment 1. Zelfportret gemaakt door malou... 1 2. Samenvatting... 3 3. Zelfportret door een docent... 5 4. Zelfportret door Slc er... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 5. Aanvullende
Nadere informatieBelangrijke woorden Herstel Centraal
Belangrijke woorden Herstel Centraal Herstel Gezondheid Hoop Spreken we dezelfde taal? Talenten Dromen Zingeving Empowerment Herstelondersteuning Samen keuzes maken Eigen regie Ontwikkeling Netwerk Vrije
Nadere informatieVoorbeeldanalyse ethisch dilemma volgens het stappenplan
Voorbeeldanalyse ethisch dilemma volgens het stappenplan Case Enscenering: sollicitatiegesprek in de kamer van Henk Dunker, directeur van Cosmetrics, een middelgroot bedrijf in huidverzorgingsproducten.
Nadere informatieEen crisiskaart omdat je het voor jezelf het beste weet
Crisiskaart Een crisiskaart omdat je het voor jezelf het beste weet Consulent Crisiskaart Nel van kempen Diane Hek Crisiskaart Wat is een crisiskaart: Een uitvouwbaar kaartje van bankpasformaat. Samenvatting
Nadere informatieEEN ZAMBIAANSE SPIEGEL
26 EEN ZAMBIAANSE SPIEGEL Marike Spruyt - de Kloe / Willemieke Reijnoudt De grootste kracht van christelijk onderwijs is dat het bijdraagt aan karakterverandering. Op onze school komen kinderen uit arme
Nadere informatieexpositie boek theater - documentaire
expositie boek theater - documentaire De tijd daarna laat het verloop van hiv en aids zien door de afgelopen jaren heen. Voor het project zijn 30 hiv dragers geïnterviewd en beschreven door Erwin Kokkelkoren.
Nadere informatieRegelgeving & Geldzaken
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Regelgeving & Geldzaken Regelgeving & Geldzaken Hoe regel ik mijn geldzaken? Ik vind het moeilijk om overzicht te houden en wil geen schulden maken. Wie zorgt
Nadere informatieResultaten onderzoek seksualiteit
Resultaten onderzoek seksualiteit Augustus 2015 In opdracht van Way of Life en de NPV Uitgevoerd door Direct Research www.wayoflife.nl www.npvzorg.nl Conclusies Kennis Seksuele voorlichting Opvattingen
Nadere informatiePersoonlijkheidstesten
Persoonlijkheidstesten De gratis korte persoonlijkheid test De eerste test die ik heb gemaakt is een gratis test. Deze test bestaat uit één vraag waar wordt gevraagd een van de negen figuren te kiezen.
Nadere informatieHet empathiequotiënt (eq)
Het empathiequotiënt (eq) Het empathiequotiënt (EQ) versie voor volwassenen Hoe moet deze vragenlijst ingevuld worden? In deze vragenlijst staan een aantal stellingen opgesomd. Lees elke stelling aandachtig
Nadere informatieOntmoetingscentrum Houtstroom Voor mensen met geheugenproblemen en/of dementie en hun mantelzorgers
Ontmoetingscentrum Houtstroom Voor mensen met geheugenproblemen en/of dementie en hun mantelzorgers Soms merk ik dat ik dingen die ik graag deed, zoals fietsen en koken, niet meer kan doen. Daardoor heb
Nadere informatieVoor jou! Dit boek is voor jou. Het gaat over God. En over God en jou samen. Over Gods liefde voor jou.
Voor jou! 9 Voor jou! Dit boek is voor jou. Het gaat over God. En over God en jou samen. Over Gods liefde voor jou. Het boek gaat over geloven. Het gaat over jouw geloof! Lees en bekijk alles goed. Je
Nadere informatieRegelgeving & Geldzaken
MEE Gelderse Poort MEE maakt meedoen mogelijk Regelgeving & Geldzaken Regelgeving & Geldzaken Hoe regel ik mijn geldzaken? Ik vind het moeilijk om overzicht te houden en wil geen schulden maken. Wie zorgt
Nadere informatieReflectieopdracht. 1 http://www.studielicht.be. Inhoud. Wat is het nut van reflecteren? Hoe ga ik aan de slag?
Reflectieopdracht Inhoud Wat is het nut van reflecteren?... 1 Hoe ga ik aan de slag?... 1 Hoe reflecteer ik met het kernkwadrant van Ofman?... 2 Hoe gebruik ik de reflectiecirkel van Korthagen?... 3 Waarmee
Nadere informatieEvaluatieverslag mindfulnesstraining
marijke markus spaarnestraat 37 2314 tm leiden Evaluatieverslag mindfulnesstraining 06 29288479 marijke.markus@freeler.nl www.inzichtinzicht.nl kvk 28109401 btw NL 079.44.295.B01 postbank 4898261 14 oktober
Nadere informatie