Spelen met taal. Werken met versjes en rijmpjes. Waarom rijmpjes en versjes? Een versje aanbieden. Kleuters houden van rijmpjes en versjes.

Transcriptie

1 Spelen met taal Werken met versjes en rijmpjes Auteur: Irma Land Conceptontwikkelaar educatieve projecten Kleuters houden van rijmpjes en versjes. Ze beleven plezier aan het luisteren, het nazeggen, of meezingen en ze genieten van de klank, de melodie, het ritme en rijm in versjes en rijmpjes. Door middel van versjes maken kinderen kennis met nieuwe woorden en begrippen en beleven ze plezier aan taal. In dit artikel leest u hoe u het versje Lente? van Erik van Os en Elle van Lieshout kunt aanbieden. De activiteiten sluiten aan bij het Ik & Ko thema Speel je mee?. Waarom rijmpjes en versjes? Door kinderen in aanraking te brengen met poëzie zullen ze al vroeg plezier beleven aan klanken, rijm en ritme. Met het herhalen van woorden en zinnen oefenen zij spelenderwijs de intonatie en uitspraak en breiden zijn tevens hun woordenschat uit. Naast het produceren van taal is het samen versjes opzeggen ook een sociale bezigheid, waarbij iedereen naar eigen vermogen kan meedoen. Dat geeft een veilig gevoel. Als laatste zorgen rijmpjes en versjes ook voor een verdieping van het thema. De tekst versterkt de beleving, waardoor kinderen de wereld om hen heen beter leren begrijpen. Een versje aanbieden Lees de tekst een paar keer door en zeg deze ook eens hardop. Bekijk daarna hoe u het versje het beste kunt aanbieden aan de kinderen. Niet ieder versje leent zich ervoor om gezamenlijk op te zeggen. Wilt u het versje wel opzeggen met de kinderen? Leer het dan uit het hoofd, zodat al uw aandacht kan uitgaan naar het maken van gebaren of aanwijzen van woorden en voorwerpen. Inventariseer welke woorden bekend en onbekend zijn in de groep en verzamel voorwerpen of afbeeldingen van de (nieuwe) woorden die in het versje voorkomen. Schep een vertrouwde sfeer. Kies een vast moment om versjes voor te lezen en bedenk een ritueel bij de introductie van een nieuw versje. Gebruik bijvoorbeeld een klankschaal om de nieuwsgierigheid van de kinderen te wekken. Wees creatief. Draag het versje bijvoorbeeld eens voor met behulp van een hand- of vingerpopje of praat eens heel verlegen, boos, of met de slappe lach. Tover het versje uit een mooi versierd doosje of leid de activiteit in met een speciaal stukje muziek. Kinderen houden van humor, dus zorg dat er iets te lachen valt. Bijvoorbeeld door eens een verkeerd rijmwoord te zeggen of met grappige klanken te rijmen, bijvoorbeeld gaan we naar buiten? stippe-stappe-stuiten, of ik heb een mandarijn rozie-ro-za-ro-zijn, enzovoort. Herhaal het versje meerdere keren. Zodra de kinderen woorden of zinnen gaan zeggen, kunt u passende activiteiten aanbieden. Bedenk vooraf hoe u hierbij alle ontwikkelingsgebieden kunt prikkelen. Zorg dat er iets te beleven valt zowel op het cognitieve, als op het motorische, muzikale en sensitieve vlak. 1

2 Introductie van het versje Lente? Voorbereiding Zet een mand met regenkleding, laarzen en een paraplu klaar en zet Ko op een stoel bij de kinderen. Inleiding Bied het versje aan op een regenachtige dag, of boots het geluid van regen na met behulp van een regenkoker (zie activiteit Regenkoker maken). Zo komen de kinderen in de sfeer van het versje. Bespreek met de groep het weer van die dag. Hoe vinden de kinderen het als het regent? Betrek ook Ko erbij en vraag of hij van regen houdt. Ko vindt regen stom. Pas zijn lichaamshouding hierop aan en wacht op reacties van de kinderen. Bespreek vervolgens welke kledingstukken je nodig hebt als het regent. Laat ze zien en laat de kinderen ze aantrekken. Laat de andere kinderen benoemen wat ze zien. Leg daarna een relatie met het begrip lente: Ko denkt dat het in de lente altijd mooi weer is en dat hij zonder jas naar buiten kan. Is dat zo? Wat weten de kinderen al over de lente? Herhaal woorden die betrekking hebben op het weer. Versje voor de eerste keer opzeggen Benadruk de inhoud en de onbekende woorden. Laat tijdens het opzeggen duidelijk zien wat stom en boos is, door middel van mimiek en gebaren. Haal uw schouders op bij de zin Hij weet niks anders te verzinnen. Bij het woord buiten kijkt u naar buiten. U wijst de druppels aan op de ruiten en maakt een gebaar van rennen. Laat Ko vervolgens turen naar de regen en de druppels aantikken op het raam. De hele groep mag meedoen. Bespreek daarna het versje en vraag de kinderen waarover het versje gaat. Waarom vindt Ko regen niet leuk? Bij de eerstvolgende herhaling van het versje mogen alle kinderen de woordjes stom, stom, stom meezeggen en op hun manier uitdrukken. Lente? Het is lente. Niet dat je dat ziet. Het regent, regent dat het giet. Regen is stom, vindt Ko, want door de regen zit hij binnen. Buiten spelen kan nu niet. Ko vindt de regen stom, stom, stom. En hij wil niks en hij weet niks anders te verzinnen. Ko is boos op de regen. Alleen de regen mag nu buiten. De druppels spelen tikkertje. Ze rennen op de ruiten. Ko zit maar te turen hoe de regen giet, giet, giet. Op het raam tikt hij de druppels aan. Het zal toch zeker niet de hele lente duren voor die stomme regen weg wil gaan Versje Lente? Uit: Rompompom, nr. 7 jaargang 2013/2014 Gedicht: Erik van Os en Elle van Lieshout Illustratie: Marjolein Pottie 2

3 Versje herhalen Naarmate het versje vaker herhaald wordt, kunt u de kinderen steeds meer mee laten zeggen en doen. Zo kunt u bijvoorbeeld de kinderen laten turen of boos op de grond laten stampen. Leg ook het accent op het luisteren naar woorden. Laat hen iedere keer klappen als ze Ko horen en tikken op hun stoel bij het woord regen. Weer een andere keer laat u het verschil horen tussen een lichte regenbui en een hoosbui door met uw vingers op de rand van een stoel te tikken. Wat hoor je bij: het regent dat het giet? De groep mag meedoen. Begin met zachte druppels en laat het steeds harder regenen. Zeg hierbij ritmisch: het regent, het regent, het regent dat het giet! en laat de kleuters plezier beleven aan de herhaling. Een andere herhalingsmogelijkheid is: luister naar het geluid van de regen op de ruiten en wijs ze aan. Wie weet er een ander woord voor ruiten? Welke woorden klinken net als ruiten? (buiten- spuiten- fluiten- snuiten) Verwerkingsactiviteiten Als de kinderen het versje een aantal keren gehoord hebben, kunt u hen vragen of zij Ko aan ideeën kunnen helpen voor binnenspel. Weten zij iets te verzinnen? Blik daarbij terug op de woorden die bij het thema Speel je mee? aan de orde zijn geweest. Hieronder staan ook nog andere verwerkingsactiviteiten vermeld naar aanleiding van het versje. Dit zijn zowel binnen- als buitenactiviteiten. Drama activiteit Een lentewandeling Ga met de groep en Ko naar het speellokaal en vertel over de lente. De kinderen beelden uit wat u vertelt. Vertel de groep dat ze een wandeling maken langs mooie tuinen en weiden waar tulpen en narcissen, schapen met lammetjes en bomen met bloesem staan. Laat de kinderen ruiken aan de bloemen, de lammetjes aaien, naar de vogelnestjes kijken en het geluid maken van piepende kuikentjes. Dan vertelt u dat het plotseling gaat regenen. Eerst een paar druppels, daarna regent het dat het giet. De kinderen moeten een schuilplaats vinden. Waar kan dat? Maak gebruik van een paraplu of kleden en laat ze hieronder schuilen totdat het weer droog is. Maak het verhaal samen met de kinderen af. Laat ze beslissen of ze binnen of buiten willen blijven en wat ze daar willen doen. Sluit de activiteit af met het liedje Wie doet er mee? uit Ik & Ko thema Speel je mee?, pag. 73. Beeldende activiteiten Een regenkoker Vul een stevige kartonnen koker voor eenderde met rijstkorrels en plak die aan beide kanten goed dicht. Sla er van buitenaf kleine spijkers in, zodat de koker binnenin vol spijkertjes zit. Versier de koker met gekleurd papier, tape of restjes stof. Beweeg hem langzaam heen en weer en luister naar de regen. Een regenvanger Knip de bovenkant van een doorzichtige plastic fles en plaats die omgekeerd als een trechter in het onderste deel van de fles. Zet met een watervaste stift streepjes op de fles. Plaats de regenvanger buiten op een toegankelijke plek. Steek naast de fles een stok in de grond en maak de stok met een elastiek vast aan de fles, zodat de fles niet omvalt. Spel op het speelplein of in de speelzaal Regentikkertje Trek de tikker een regenjas aan. De getikte kinderen zetten een paraplu op, door met hun handen een dakje boven het hoofd te maken. Door het aanraken van de paraplu kunnen de getikte kinderen door de anderen worden bevrijd. Plas springen Maak plassen van hoepels die verspreid in de speelzaal liggen. Loop en huppel eromheen, spring erin en speel een reactiespel, waarbij steeds een hoepel wordt weggehaald. 3

4 Bron: Shutterstock Activiteiten binnen Laat de kinderen in een rustige hoek met kussens luisteren naar een cd met regengeluiden of naar een regenkoker. Boots ook regengeluiden na door erwtjes op een deksel te laten vallen. Speel luisterspelletjes met ritmestokjes. Laat de kinderen de regen hiermee nabootsen of ritmes tikken. Laat de kinderen naar regendruppels op de ramen kijken en ze met hun vinger volgen. Maak een weerkalender en tel samen hoeveel keer het geregend heeft en op welke dag dat was. Bedenk samen andere woorden voor het regent : het plenst, het giet, het miezert, het stortregent. En: het regent pijpenstelen, de regen klettert, druppelt, stroomt op straat of valt met bakken uit de lucht. Verzin samen nog andere dingen die stom, stom, stom zijn. Laat kinderen ontdekken wat er met druppels water gebeurt als je ze op een spons, ruit, doekje of tegel spuit. De kinderen maken een tekening of schrijfpatronen op een beslagen ruit of spiegel. Activiteiten buiten Bij regenachtig weer kun je, gehuld in waterdichte kleding en met laarzen aan, prima naar buiten gaan om plezier te maken en nieuwe ervaringen op te doen. Geef de kinderen pannetjes, emmers en soeplepels om regenwater in op te vangen of water mee uit plassen te scheppen. Laat de kinderen op zoek gaan naar een regenboog. Bekijk samen druppels op bladeren en ontdek wat er gebeurt zodra de zon erop schijnt. De kinderen vangen regendruppels op hun tong en proeven ze. Laat ze ook ervaren hoe het buiten ruikt na een regenbui. Plaats lege jampotten of de regenvanger in de regen en kijk samen na verloop van tijd hoeveel water erin zit. Leg oude handdoeken buiten en kijk hoeveel water ze opzuigen. Wat gebeurt er als je ze uitwringt? Laat kinderen op zoek gaan naar plekken die droog zijn gebleven, ondanks de regen. Laat hen uitleggen hoe het komt dat deze plekken droog zijn. De kinderen springen over plassen heen of erin. Wie kan het hardst spetteren? 4

5 Andere versjes Tikke, tikke, tik tik De lente lacht de winter weg Uit: Zon op mijn neus, Zwijsen Boeken Prentenboeken Eendje in de regen, Amy Hest en Jill Barton, Lemniscaat Regenspelletje Uit: De wereld in mijn handen, De Eenhoorn Vos en Haas en de seizoenen, Rotraut Susanne Berner, Lannoo De liedjesalmanak: lente & zomer, Koos Meinderts en Annette Fienieg, Rubinstein Speelprentenboek, Maria van Eeden, Lemniscaat Versjes over de lente Uit: Seizoentjes, Clavis Informatieve boeken Lente, Sian Smith en W.Khontrong, Ars Scribendi Uitgeverij Liedjes t Regent op de brug Twee emmertjes water halen Uit: Alle liedjes met een hoepeltje erom, Van Holkema & Warendorf Van bloesembomen tot gele donsjes, Mack, Clavis Website Regenliedje, website van Schooltv Beeldbank Wie doet er mee? Ik & Ko 1, pag. 73, Zwijsen Een regenboog Uit: Kleuterwijs, SMV Lente Regen CD Circus Pindasaus, Betty Sluyzer Producties Leuke peuterliedjes om nog eens te herhalen: Het regent De paraplu Zingen met Puk, Zwijsen 5