Leerexpedities voor professionals. Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

Transcriptie

1 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

2 Inhoud 1 Doel: inzicht geven in de ontwikkeling van leerexpedities voor professionals 3 2 Visie op leren en ontwikkelen Het 70:20:10 principe Vakmanschap, meesterschap en leiderschap 4 3 Huidige situatie: ontwikkeling, evaluatie en herijken van leerexpedities 5 4 Werkzame elementen in de leerexpedities 6 5 Leerexpeditie centrale zorgverlener 8 6 Advies richting andere gemeenten die hiermee aan de slag willen 11

3 1 Doel: inzicht geven in de ontwikkeling van leerexpedities voor professionals De Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht (AAGG) van de gemeente Amsterdam heeft zichzelf als doel gesteld: alle Amsterdamse kinderen in 2033 op gezond gewicht. Om dit te bereiken is het nodig dat alle professionals die werken met jonge kinderen zich ontwikkelen tot excellente professionals in de aanpak van (dreigend) overgewicht en obesitas bij kinderen. De AAGG heeft sinds de start van de aanpak in 2012 ingezet op de ontwikkeling van professionals. Het doel is om professionals te ondersteunen bij het bieden van de beste mogelijke kwaliteit in het leveren van ondersteuning en zorg. Een belangrijk onderdeel hiervan is de (door)ontwikkeling en verspreiding van de benodigde kennis, kunde en competenties. De AAGG heeft dan ook via het Cluster Excellente Professionals diverse leerexpedities opgezet voor professionals. Deze notitie geeft inzicht in de: - visie op leren en ontwikkelen; - werkzame elementen van de huidige leerexpedities; - opbouw en leerdoelen van de leerexpeditie Centrale Zorgverlener (CZV). 3

4 2 Visie op leren en ontwikkelen 2.1 Het 70:20:10 principe De AAGG hanteert het 70:20:10 principe van Charles Jenning: 70% leer je in de praktijk, 20 % leer je door feedback, coaching en samenwerking en 10% leer je van formele trainingen. Alle leerexpedities worden opgebouwd uit deze drie componenten. Dit houdt in dat een leertraject bestaat uit formele trainingen, intervisie in een groep, 1-op-1 begeleiding en het uitwerken van diverse praktijkopdrachten. Dit zorgt ervoor dat geleerde kennis en kunde direct wordt toegepast in de praktijk. Een leertraject heeft in veel gevallen dus een langere tijdsduur. Om de impact van de leeractiviteit zo groot mogelijk te maken, zijn er interventies zowel voor-tijdens als - na een leeractiviteit. Denk aan het betrekken van de organisatie en leidinggevende vooraf, het inzetten van ervaringsdeskundigen vanuit de praktijk, of een toepassingsopdracht tijdens of na afloop van elke leeractiviteit. 2.2 Vakmanschap, meesterschap en leiderschap Bijzonder aan de leerexpedities is dat elke professional zelf op ontdekkingsreis gaat hoe hij of zij in de eigen functie het verschil kan maken voor de kinderen en gezinnen. Vandaar ook de term: leerexpeditie. De leerexpedities sluiten aan bij de kwaliteiten en drijfveren van de individuele professional, waarbij iedereen een eigen leercurve doorloopt. Een leercurve bestaat uit verschillende lagen, wat vergeleken kan worden met het pellen van een ui. In de leerexpedities wordt expliciet ingezet op de ontwikkeling van de professionals in de diverse lagen door middel van het versterken van vakmanschap, meesterschap en leiderschap: - Vakmanschap is de eerste laag en gaat over de inhoudelijke kennis en praktische vaardigheden die je als professional nodig hebt om de kerntaken goed uit te kunnen voeren. Bijvoorbeeld kennis over gezondheidsrisico s van overgewicht en obesitas bij kinderen en kennis over het landelijk model ketenaanpak en de rol van de verschillende partners daarin. - Meesterschap is de tweede laag en draait om oordeelsvorming in complexe situaties. Hoe kun je de juiste keuzes maken in situaties waarin mogelijk allerlei belangen spelen? Bijvoorbeeld een gesprek met een gezin waarbij, naast overgewicht of obesitas, ook veel andere problemen spelen. Of een situatie waarbij diverse betrokken professionals het oneens zijn met elkaar over de begeleiding en behandeling en ouders geen eenduidig advies krijgen. - Leiderschap is de derde en diepste laag en is het vermogen om mensen aan te sturen en te verbinden. Daarbij speelt zelfkennis en inzicht in de eigen valkuilen en kwaliteiten een belangrijke rol. Deelnemers stellen een persoonlijk leerplan op om meer inzicht te verwerven in de eigen houding en bekijken hoe ze zich kunnen profileren op het onderwerp gezond gewicht in eigen team of in de buurt. 4

5 3 Huidige situatie: ontwikkeling, evaluatie en herijken van leerexpedities Sinds 2012 zijn er vanuit de Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht meer dan 500 professionals getraind op het vlak van gezonde leefstijl en gezond gewicht en hoe zij daar vanuit hun rol effectief aan kunnen bijdragen. Diverse leerexpedities zijn ontwikkeld voor onder andere de volgende beroepsgroepen: Centrale zorgverleners (jeugdverpleegkundigen) Ouder- en kindadviseurs (sociaal wijkteam jeugd) Jeugdpsychologen Jeugdhulpmedewerkers Adviseurs gezonde school Jump-In coaches Beweegmanagers Vrijwilligers Medio 2018 zijn alle leerexpedities geëvalueerd en heeft een herijking plaatsgevonden. Bij de evaluatie van de leerexpedities is gekeken naar: Tevredenheid: hoe hebben deelnemers de leerexpedities ervaren Leeruitkomsten: wat hebben deelnemers geleerd Leertoepassing: wat passen de deelnemers daadwerkelijk toe in de praktijk Leeropbrengst: wat is het effect van de deelnemers in de praktijk Leerredendement: is het de investering waard? Op basis van de uitkomsten is gekeken wat de werkzame elementen zijn en zijn verbeteringen doorgevoerd in de leerexpedities om de impact de leeractiviteiten te vergroten. In het volgende hoofdstuk worden deze besproken. 5

6 4 Werkzame elementen in de leerexpedities De visie zoals beschreven in hoofdstuk 2 staat centraal in alle leerexpedities die ontwikkeld zijn en nog ontwikkeld worden. Dit geeft richting aan de opzet en vormgeving van alle leeractiviteiten en loopt als een rode draad door de programma s en de onderlinge verbinding tussen de leerexpedities. Op basis van de evaluatie zijn onderstaande werkzame elementen vastgesteld: Uitgangspunt Hoe deelnemers dit merken: Vertrekken vanuit eigen kracht - Je wordt uitgedaagd te vertrekken vanuit van wat je al weet. - Je wordt uitgedaagd te ontdekken waar je grootste toegevoegde waarde zit en hoe je deze optimaal in kunt zetten voor de aanpak, zodat je vanuit hun eigen rol en kwaliteiten kan excelleren. Sterke verbinding van leren en werken/de praktijk (High-impactlearning)* Iedereen is verantwoordelijk voor het eigen leerproces Leren vindt plaats in interactie met anderen Mix van leervormen die elkaar versterken (blended learning). Leren moet hiermee toegankelijk, leuk en plaats-& tijdonafhankelijk - Leeractiviteiten en tools sluiten nauw aan bij waar in de praktijk behoefte aan is (tools die het werk in de praktijk makkelijker maken). Er wordt uitgegaan van de 70: 20: 10 gedachte, waarbij het leren grotendeels in het werk plaatsvindt (70%), maar ook door coaching en feedback (20%) en leerbijeenkomsten (10%). - Om de impact van de leeractiviteit zo groot mogelijk te maken, zijn er interventies zowel voor-tijdens als -na een leeractiviteit. Denk aan het betrekken van de organisatie en leidinggevende vooraf, het inzetten van ervaringsdeskundigen vanuit de praktijk, of een toepassingsopdracht tijdens/na afloop van elke leeractiviteit. - Afhankelijk van je rol, doel, leervoorkeur en persoonlijke kwaliteiten kan je als professional zelf je leerpad uitstippelen. - Je leert bij voorkeur samen met collega s en disciplines met wie je ook in de keten overgewicht samenwerkt. - Je wordt uitgedaagd de doelgroep zelf te betrekken, het gezin en het systeem daar omheen. - Intervisie-of reflectiesessies. Leren door feedback van anderen. - Er zijn verschillende tools die in samenhang met leeractiviteiten of los kunnen worden gebruikt (denk aan een e-toolgespreksvoering of ondersteunend materiaal over de vuistregels). De fysieke bijeenkomsten richten zich op cruciale leerpunten waar contact noodzakelijk is. - Door het kunnen leren op momenten en manieren wanneer jij daar behoefte aan hebt, naast de bijeenkomsten, wordt leren hiermee toegankelijk, leuk en plaats-& tijdonafhankelijk 6

7 Uitgangspunt Hoe deelnemers dit merken: zijn (24/7)* Leren moet effectief zijn en een continu proces Persoonlijk leiderschap is noodzakelijk - Bij leeractiviteiten houden we rekening met intrinsieke motivatie, kennis, bewustwording, vaardigheden, toepassing en reflectie. Ook na het volgen van een leeractiviteit word je uitgedaagd te blijven leren. - Je bent je eigen instrument bij het beïnvloeden van gedrag en coachend begeleiden naar gezonde leefstijl. Dat maakt het van belang bij jezelf te onderzoeken wat jouw normen, waarden, belemmerende overtuigingen etc. zijn om effectief te handelen richting samenwerkingspartners en ouders/kinderen. Borging* - Aan het eind van het leertraject leveren deelnemers een zichtbare prestatie in de praktijk. - Waar mogelijk worden organisatie, leidinggevende en/of collega s betrokken om actieve steun te bieden het geleerde toe te passen. - Aandacht voor bestuurlijke borging en vrijblijvendheid voorbij (duurzame aanpak). - Zichtbare prestaties worden beloond door o.a. successen te delen, waardoor enthousiasme bij andere partijen versterkt wordt en men leert van elkaar. * Deze uitgangspunten verdienen nog extra aandacht en doorontwikkeling in

8 5 Leerexpeditie centrale zorgverlener Voor jeugdverpleegkundigen is de leerexpeditie centrale zorgverlener ontwikkeld. Dit traject is sterk gericht op het leren in en van de praktijk, het leren van anderen en het leren van theorie en praktische vaardigheden. Elke deelnemer maakt een persoonlijk leerplan en volgt de leerexpeditie waarin onderstaande activiteiten en onderwerpen aan bod komen. Alleen jeugdverpleegkundigen die de leerexpeditie centrale zorgverlener hebben doorlopen, mogen zich centrale zorgverlener noemen en dusdanig worden ingezet. Activiteiten - Themabijeenkomsten - Intervisie - Meekijken met een collega - Digitaal platform - Persoonlijk leerplan met ontwikkellogboek - Praktijkopdrachten Onderwerpen - Introductie: AAGG, Zorgstandaard Obesitas, Landelijk model ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas, vertaling naar de lokale situatie (stedelijk, buurt, wijk) - Gespreksvoering - (Cultuur)Sensitief werken - Signaleren, toeleiding en samenwerking in de buurt - Coachende rol - Systeemgericht handelen - Empowerment van het kind - Ingrijpen: hoe, waar, wie en wanneer In onderstaande tabel staan alle leerdoelen per thema weergegeven. Thema Rol: onderdeel van een groter geheel Wat is gezond? & Complexiteit rondom overgewicht Leerdoelen per thema. Na afloop van de leerexpeditie ben je als CZV in staat om: Kunnen uitleggen van het Why & how van AAGG, onderdeel van groter geheel en eigen rol in de ketensamenwerking Inzicht in het landelijk model ketenaanpak en welke rol CZV en partners daarin spelen Inzicht in het stedelijk verwijsschema Wat helpt? Kennisoverdracht, uitwisselen met collega s, goede voorbeelden Inzicht in gebruik van de brede anamnese en kundig in het nemen van passende vervolg stappen tav begeleiding en verwijzing(en) Vuistregels actief uitdragen (voorbeeldrol) en kunnen uitleggen waarom Inzicht in complexiteit van overgewicht en eigen rol daarin Eerste 1000 dagen en wat kan ik daarmee? Wat helpt? Reflecteren op jouw rol en die van anderen. 8

9 Thema Leerdoelen per thema. Na afloop van de leerexpeditie ben je als CZV in staat om: Persoonlijk leiderschap De eigen kwaliteiten en drijfveren in het werk effectief in te zetten Te reflecteren op de eigen normen, waarden & overtuigingen, het eigen handelen en het effect hiervan op ouders, kinderen en samenwerkingspartners (Nieuwe) kennis toe te passen in je werk en deze te delen met je collega s Wat helpt? Inzicht en bewustwording van eigen normen, waarden, overtuigingen, en wat jou belemmert en bevorderd om in beweging te komen en competenties om dit met partners bespreekbaar te maken (Motiverende) Gespreksvoering Vanuit een positieve, gelijkwaardige insteek contact te maken met kind en ouders. Ook in complexe situaties. Empowerment van het kind/ ouders Motiveren van gezinnen met lage gezondheidsvaardigheden Om te gaan met culturele verschillen Wat helpt? Rollenspellen. Leren het niet altijd over overgewicht te hebben, maar het positieve te benoemen. Praktische tips wat je wel en niet kan zeggen. Coachende rol- & systeemgericht Systeemgericht te denken en handelen en hiermee het gezin en de omgeving van het kind te betrekken handelen Vanuit een coachende en faciliterende rol ouders en kinderen te ondersteunen bij o.a. het opstellen en behalen van doelen in het leef- en actieplan en het begeleiden van het gezin hierbij Cultuursensitief werken Zelfmanagement Wat helpt? Leren rekening houden met individuele aspecten en blij zijn met kleine stapjes. Signaleren, toeleiding, coördineren en Een regierol te pakken als centraal zorgverlener in de (medische) zorgcoördinatie en een onafhankelijke positie innemen in het netwerk samenwerking Het gesprek aan te gaan met andere hulpverleners en hen te motiveren tot versterking van samenwerking Domeinoverstijgend denken en handelen Jezelf (+ JGZ) te zien als onderdeel van een groter geheel in de aanpak van gezond gewicht en andere professionals (in de buurt) effectief te benutten (bv doorverwijzen) Als ambassadeur op te treden in de aanpak van gezond gewicht (intern en extern) Wat helpt? Weten naar wie je moet doorverwijzen wanneer en voor wat, delen van ervaringen met collega s, onderdeel zijn van een netwerk. Ingrijpen: hoe, waar, wie, wanneer Tijdig in te grijpen en door te verwijzen naar de juiste persoon. Juist in complexe situaties. Inzicht in de rollen en taken van samenwerkingspartners Wat helpt? Vertrouwen hebben in de andere samenwerkingspartner, kennis van het netwerk en de verwijsafspraken 9

10 Naast de basis leerexpeditie voor de CZV zijn de afgelopen jaren aanvullende leeractiviteiten georganiseerd. Doordat de rol van CZV nieuw is en diverse landelijke en lokale ontwikkelingen zorgden voor accentverschuivingen in de praktijk, was het noodzakelijk om aanvullende leermomenten aan te bieden. Voorbeelden hiervan zijn: Voorbeelden van aanvullende leeractiviteiten : - Kennis- en ervaringsbijeenkomsten - Interactieve teambijeenkomsten gericht op de rolopvatting van CZV en de wijze waarop elke CZV verder vorm kan geven aan de eigen rolontwikkeling - Intervisie casuïstiek obesitas Voorbeelden van aanvullende onderwerpen: - Fysiologie van obesitas - Het belang van de eerste 1000 dagen - Verhouding inzet CZV zich tot reguliere JGZ-taken - Taakverdeling tussen jeugdarts en CZV - Meerwaarde van het intensief contact hebben met kind en gezin - (Medische) zorgcoördinatie en samenwerken in het netwerk - Stappenplan in een ondersteunings- en zorgtraject - Registratie in het dossier - Motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht werken - Introductie van nieuwe tools (brede anamnese lijst, update verwijsschema) - Stand van zaken ontwikkelingen zoals de beleidsregel CZV 10

11 6 Advies richting andere gemeenten die hiermee aan de slag willen Enkele adviezen om rekening mee te houden bij leerexpedities ketensamenwerking in andere gemeenten: - Stel op voorhand met een divers palet aan partners vast welke uitgangspunten leidend zijn en leg deze uitgangpunten vast; - Houd rekening met de beschreven uitgangspunten en toets met regelmaat of deze nog in lijn zijn met de huidige leerexpedities; - Houd vanaf de start al rekening met de borging (wie is de toekomstig eigenaar van dit leertraject), zodat het geld en de inzet ook loont; - Start daar waar de energie zit: start met organisaties en professionals die graag willen; - Kies voor kleine interventies met grote impact bijvoorbeeld: train-de-trainer voor organisaties, zodat zij hun eigen mensen kunnen trainen naar gelang de behoefte; - Betrek de organisatie en doelgroep actief in de voorbereiding en probeer goed aan te sluiten bij de werkcontext en bij waar de behoefte ligt van professionals en het management; - Zorg dat mensen zich steeds weer bewust zijn van de eigen rol in het netwerk: je kan dit als professional of organisatie niet alleen, het is noodzakelijk anderen te benutten; - Zorg dat er een cultuur heerst waarin professionals op een positieve en professionele wijze- elkaar kunnen aanspreken op de rol en inzet; - Zorg voor goede aansluiting bij de praktijk; - Benut bijeenkomsten voor wat er echt toe doet: bv voorbereidende informatie kunnen mensen zelf lezen; - Het echte leren begint pas ná de leerexpeditie, zorg voor ondersteuning vanuit de organisatie en in het dagelijkse werk; - Zorg, ook na afronding van de leerexpeditie, dat professionals waar nodig en mogelijk aanvullend nog leeractiviteiten wordt aangeboden; - Houd organisaties en professionals op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen. Houd het informeren levendig: voorkom dat kaarsje uitgaat, kies voor diverse werkvormen en betrek ambassadeurs; - Maak gebruik van ondersteunend materiaal dat gebruikt kan worden in de praktijk: zorg voor praktische tools en/of ontwikkel dat samen met mensen die ermee moeten werken; - Zorg dat informatie naar de gezinnen eenduidig gebracht wordt: eenduidige boodschap vanuit verschillende professionals uit het gehele netwerk. 11