Bepaling toezichtvorm gemeente Maasgouw Financieel verdiepingsonderzoek

Transcriptie

1 Bepaling toezichtvorm gemeente Maasgouw Financieel verdiepingsonderzoek Provincie Limburg, juni 2014

2 Verdiepingsonderzoek Maasgouw 2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 2. Conclusie, aandachtspunten en samenvatting Conclusie van het onderzoek Aandachtspunten Samenvatting Aandachtsgebieden Analyse begroting en meerjarenraming Analyse vermogen Analyse stuurinformatie Analyse wet- en regelgeving Financieel beleid en beheer Lokale heffingen Weerstandsvermogen Onderhoud van kapitaalgoederen Financiering Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid Het onderzoek Inleiding Doel en kaders financieel toezicht Werkwijze Reikwijdte van het onderzoek Onderzoek naar het financieel verdiepingsonderzoek Begrippen Bronnen 77 Verdiepingsonderzoek Maasgouw 3

4 Verdiepingsonderzoek Maasgouw 4

5 1. Inleiding Het financieel verdiepingsonderzoek Voor u ligt het rapport van het financiële verdiepingsonderzoek van de gemeente Maasgouw. Wij maken als het ware een foto van de financiële positie en financiële functie. Op basis van dit rapport doen Gedeputeerde Staten (GS) van Limburg een uitspraak over de toezichtvorm voor vier jaar. Het financieel verdiepingsonderzoek is een belangrijk onderdeel van de modernisering toezicht, waartoe GS in 2004 hebben besloten. Dit onderzoek gaat verder dan het traditionele begrotingsonderzoek. Het vernieuwende is, dat wij het verdiepingsonderzoek gebruiken om de toezichtvorm voor in principe vier jaar te bepalen. Het rapport geeft aan, wat de belangrijkste aandachtspunten voor de financiële positie en financiële functie zijn. En waar wij de gemeente op monitoren. Daarbij staan vier aandachtsgebieden centraal. Deze vier aandachtsgebieden én de onderwerpen uit de zeven verplichte paragrafen bij de begroting en de jaarstukken zijn de punten die in het financiële verdiepingsonderzoek aan de orde komen. Een nadere toelichting op de door ons gehanteerde werkwijze is opgenomen in paragraaf 5.3. Uitgangspunt bij besluitvorming over de begroting 2014 zijn de kaders en criteria genoemd in de Gemeentewet, de Algemene wet bestuursrecht, het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten, ons Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader Zichtbaar Toezicht en de begrotingsbrief In het Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader Zichtbaar Toezicht wordt uitgegaan van duurzaam financieel evenwicht. Er is sprake van duurzaam financieel evenwicht als, met inachtneming van het risicoprofiel van de gemeente, aannemelijk is dat in beginsel binnen de termijn van de meerjarenraming een situatie van materieel evenwicht ontstaat voor zowel het bestaande als het nieuwe beleid die zich daarna, blijkens een volgende meerjarenraming, bestendigt. Deze regels worden ook toegepast bij dit financieel verdiepingsonderzoek. Met ingang van de begroting 2015 is het nieuwe Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader Kwestie van evenwicht van kracht. Daar is de term duurzaam financieel evenwicht vervallen. Sinds 1995 is het toezichtcriterium sluitende begroting geweest. Tot en met 2014 betekende dat, dat de toezichthouder toetste of de begroting (materieel) in evenwicht was. Vanwege het belang van de horizontale verantwoording en het verticale toezicht is de Gemeentewet Het bestaande begrip evenwicht is nader gepreciseerd in die zin dat het een structureel en reëel evenwicht dient te zijn. Met het begrip structureel evenwicht wordt nadrukkelijk bedoeld dat in de begroting structurele lasten gedekt dienen te worden door structurele baten. Het reëel evenwicht houdt in dat onderzoek wordt gedaan naar de realiteit van de ramingen. Daarbij dienen de begrotingen/meerjarenramingen uiteraard alle ramingen volledig te bevatten. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 5

6 Het rapport Het rapport heeft steeds dezelfde opbouw. We beginnen met de hoofdlijnen en werken die vervolgens verder uit. De lezer kan op die manier gemakkelijk kiezen of hij volstaat met de hoofdlijnen. Of dat hij ook de nadere detaillering van dit onderwerp wil lezen. De naam van hoofdstuk 2, Conclusie, aandachtspunten en samenvatting, geeft aan dat hier de kern van het financiële verdiepingsonderzoek is te vinden. Wij adviseren in elk geval hoofdstuk 2 (Conclusie, aandachtspunten en samenvatting) te lezen. Hoofdstuk 3, Aandachtsgebieden, en hoofdstuk 4, Financieel beleid en beheer, bevatten de verslagen van het onderzoek. Ook deze hoofdstukken kennen een opbouw, waarbij eerst de hoofdlijnen worden geschetst, waarna de detaillering volgt. Hoofdstuk 5, Het onderzoek, gaat dieper in op kaders rondom toezicht en het financieel verdiepingsonderzoek. De twee laatste hoofdstukken, Begrippen en Bronnen, geven nadere toelichtingen. 1. Inleiding 2. Conclusie, aandachtspunten en samenvatting 3. Aandachtsgebieden (uitwerking + analyse) 4. Financieel beleid en beheer (Paragrafen en detailgegevens) 5. Het onderzoek 6. Begrippen 7. Bronnen Verdiepingsonderzoek Maasgouw 6

7 2. Conclusie, aandachtspunten en samenvatting 2.1. Conclusie van het onderzoek Op 11 december 2013 hebben Gedeputeerde Staten van Limburg besloten om de gemeente Maasgouw. op basis van de begroting 2014 repressief toezicht 1 toe te kennen. Dit betekent dat de Provincie (college van Gedeputeerde Staten) de begroting en begrotingswijzigingen niet hoeft goed te keuren. Op basis van ons onderzoek concluderen wij dat de gemeente aan de voorwaarden van de modernisering toezicht voldoet. Maasgouw komt daarmee in aanmerking voor meerjarig repressief toezicht. Dit betekent, dat, zodra Gedeputeerde Staten de onderzoeksconclusie overnemen, de periode vanaf de bekendmaking van het besluit van GS t/m het begrotingsjaar 2017 toezichtarm zal zijn. Meerjarig repressief toezicht Als Gedeputeerde Staten de onderzoeksconclusie overnemen (en daarmee dus besluiten de meerjarige repressieve status toe te kennen), zullen wij in de toezichtarme periode de gemeente op afstand volgen met behulp van risicoanalysemodellen. We letten dan vooral op de aandachtspunten uit dit onderzoeksrapport. 1 De tegenhanger van repressief toezicht, is preventief toezicht. Hierbij dient Gedeputeerde Staten wel goedkeuring te geven aan zowel begroting als begrotingswijzigingen. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 7

8 2.2. Aandachtspunten Maasgouw komt in aanmerking voor meerjarig repressief toezicht voor de jaren 2014 tot en met In paragraaf 2.3 Samenvatting wordt ingegaan op de zogenaamde scorecard en de belangrijkste resultaten en aandachtspunten voor een viertal aandachtsgebieden. Daarnaast zijn in hoofdstuk 3 en 4 per onderwerp aanbevelingen geformuleerd. Wij adviseren en vertrouwen erop dat de gemeente deze punten oppakt, omdat zij een verdere versterking van de financiële positie en de financiële functie kunnen betekenen. De rijksbezuinigingen in de komende jaren Om de overheidsfinanciën in lijn te krijgen met de afspraken die daarover in Europa zijn gemaakt, zal het Rijk de komende jaren omvangrijke bezuinigingen blijven doorvoeren. De gemeenten zullen dat ook merken. Verder gaan rond de decentralisaties van taken naar gemeenten grote kortingen plaatsvinden. Bij elkaar leidt dit tot een zeer complexe opgave voor de gemeenten met bestuurlijke, organisatorische, beleids-, financiële en uitvoeringsaspecten. De gemeente loopt daarbij aanzienlijke risico s. Maasgouw zal alert moeten zijn, de ontwikkelingen steeds moeten blijven volgen en daar steeds snel en passend op moeten reageren. Bij de decentralisaties moet dit in samenwerking met andere gemeente gebeuren. Begroting en meerjarenraming zullen goed inzichtelijk moeten maken dat, én hoe de bezuinigingen zijn verwerkt. Uitvoering van publieke taken door verbonden partijen Maasgouw laat belangrijke publieke taken door verbonden partijen uitvoeren. Die verbonden partijen hebben net zo goed bij de uitvoering met risico s te maken en ervaren net zo goed de economische en financiële tegenwind van het moment. De gemeente kan ondanks het feit dat ze de publieke taak niet zelf uitvoert toch met die risico s te maken krijgen. Tegelijkertijd heeft de gemeente bij uitvoering van een publieke taak door een verbonden partij minder directie sturingsmogelijkheden. De decentralisaties zullen ertoe leiden dat de door verbonden partijen voor Maasgouw uitgevoerde publieke taken ook fors zullen toenemen. Dit vraagt om een goede monitoring. Bovenstaande aandachtspunten zijn eigenlijk aandachtspunten die gelden voor alle gemeenten in Nederland. We vertrouwen erop dat Maasgouw deze punten goed zal oppakken en op dezelfde goede manier blijft zorgdragen voor een goede financiële positie. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 8

9 2.3. Samenvatting In paragraaf 5.3 Werkwijze zijn de belangrijkste aandachtsgebieden van ons onderzoek benoemd. Wij hebben dit verder geconcretiseerd door aan deze aandachtsgebieden kritische indicatoren te koppelen. Dit heeft geleid tot de volgende scorecard van de gemeente Maasgouw. Toelichting op deze scorecard Het middenvak is groen: het resultaat van een afweging tussen de vier aandachtsgebieden, waarbij het zwaartepunten op de financiële positie ligt. Met deze kleur wordt, net als bij een verkeerslicht, een duidelijk signaal gegeven. Groen in de situatie van Maasgouw betekent, dat wij de financiële positie en de financiële functie van de gemeente als voldoende beoordelen en dat er geen blokkades zijn voor meerjarig repressief toezicht. In hoofdstuk 3 en 4 zijn per onderwerp aanbevelingen geformuleerd. Voor het begrip (materieel) evenwicht verwijzen we naar hoofdstuk 1. Hier vindt de nadere uitwerking en plaats van het begrip structureel en reëel evenwicht. Vanaf de begroting 2015 is het nieuwe Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader Kwestie van evenwicht van kracht. De term duurzaam financieel evenwicht komt dan ook te vervallen Verdiepingsonderzoek Maasgouw 9

10 Belangrijkste resultaten en aandachtspunten bij de vier aandachtsgebieden Begroting en meerjarenraming De begroting 2014 is vastgesteld met een overschot van 0,3 miljoen. Ook voor de jaren raamt Maasgouw kleine overschotten van , en Voor de 3 decentralisaties is vanaf de begroting 2013 structureel een bedrag van gereserveerd. Kosten de decentralisaties meer dan moeten deze budgettair neutraal worden opgevangen. Door de onduidelijkheden over de bezuinigingen, de kortingen bij de decentralisaties en alle overige risico s in samenhang met de decentralisaties is er veel onzekerheid rond de financiële uitkomsten voor 2015 en volgende jaren. De risico s vereisen dat de gemeente de komende jaren zeer alert de ontwikkelingen blijft volgen en snel tot maatregelen besluit als dat nodig is. De belangrijkste constatering uit het onderzoek is dat niet alle bezuinigingen op het onderhoud van kapitaalgoederen structureel gerealiseerd kunnen worden. Uit de onlangs gehouden visuele inspectie van de wegen is gebleken dat er jaarlijks een bedrag van meer nodig is voor het onderhoud om achterstallig onderhoud op termijn te voorkomen. Ook een belangrijke aanbeveling is dat de raad de kaders nog moet vaststellen voor het weerstandsvermogen en het risicomanagement. De stuurinformatie is op strategisch, tactisch en operationeel niveau goed door duidelijke kaders en goede toepassing van kaders en regelgeving. Vermogen Na de verkoop van de aandelen Essent in 2009 beschikt Maasgouw over een aanzienlijke reservepositie en ook een fors bedrag aan voorzieningen. Een deel van de reserve Essent - groot 18 miljoen - wordt vooral de komende jaren ingezet voor investeringen c.q. vervroegd afschrijven van eerdere investeringen. De ruime reservepositie zorgt ervoor dat de bufferfunctie van de reserves zeer goed is. Ook de financierings- en inkomensfunctie van de reserves en voorzieningen is door de omvang van reserves en voorzieningen van groot belang voor Maasgouw. Bij de vaststelling van de begroting 2014 was de nota reserves en voorzieningen 2008 nog van kracht omdat de nota niet is geactualiseerd. Volgens de financiële verordening 212 uit 2009 moet de nota om de 4 jaar worden geactualiseerd. Ambtelijk is medegedeeld dat de nota reserves en voorzieningen nog dit jaar zal worden herzien. Wet- en regelgeving Bij toepassing van wet- en regelgeving kijken we naar enkele concrete bepalingen. Maasgouw leeft de termijnbepalingen in de Gemeentewet voor inzending van jaarstukken en begroting goed na. Op onderdelen zijn verbeteringen mogelijk waardoor de informatiewaarde wordt vergroot. In paragraaf 3.4 Analyse wet- en regelgeving zijn de belangrijkste aanbevelingen opgesomd. Verder zijn er in de overige paragrafen aanbevelingen per paragraaf/onderwerp opgenomen. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 10

11 Stuurinformatie De informatie voor de raad om te sturen op strategisch, tactisch en operationeel niveau is gemiddeld goed. Dat wil zeggen dat Maasgouw goede mogelijkheden heeft om financieel in control te blijven. Dit betekent ook dat de raad, het college en de organisatie voldoende instrumenten hebben om het beleid daar waar nodig bij te sturen. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 11

12 Verdiepingsonderzoek Maasgouw 12

13 3. Aandachtsgebieden Zoals wij in de inleiding van deze rapportage al hebben aangegeven, zijn de belangrijkste aandachtsgebieden om te komen tot een meerjarige uitspraak over de vorm van toezicht: - Begroting en meerjarenraming (paragraaf 3.1); - Vermogen (paragraaf 3.2); - Stuurinformatie (paragraaf 3.3). - Wet- en regelgeving (paragraaf 3.4); Leeswijzer tabellen: In hoofdstuk 3 en 4 (met uitzondering van de paragrafen 3.3 en 3.4) vatten we de onderzoeksresultaten ook samen in tabellen aan het begin van de paragraaf. Deze resultaten hebben betrekking op: Financiële aspecten Hierbij ligt met name de nadruk op de kwaliteit van de ramingen van begroting en meerjarenraming. Betekenis symbolen en afkortingen in dit veld (tevens ook in het veld algemeen oordeel): = positief; = neutraal; = negatief. Stuurinformatie Hierbij kijken we naar de kwaliteit van stuurinformatie. Die maken we op strategisch, tactisch en operationeel niveau inzichtelijk. De scores die de gemeente kan behalen zijn: goed, voldoende, onvoldoende en slecht. Algemeen oordeel In dit veld bekijken we de financiële scores en de scores op stuurinformatie integraal. Ontwikkeling Met dit veld geven wij aan, of sprake is van ontwikkelingen die het beeld binnen de meerjarenraming kunnen beïnvloeden. Deze ontwikkelingen moeten wel concreet zijn. Bijvoorbeeld op basis van een besluit door college en/of de raad. Betekenis van de symbolen in dit veld: = ontwikkelingen laten een duidelijke verbetering zien; = er zijn geen ontwikkelingen die het beeld bijstellen; = ontwikkelingen laten duidelijke verslechtering zien. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 13

14 3.1. Analyse begroting en meerjarenraming Onderzoek Begroting Meerjarenraming Begroting en Strategisch Tactisch Operationeel Algemeen Ontwikkeling oordeel meerjarenraming Goed Goed Goed Conclusie De begroting 2014 is vastgesteld met een overschot van 0,3 miljoen. Ook voor de jaren raamt Maasgouw kleine overschotten van , en Voor de 3 decentralisaties is vanaf de begroting 2013 structureel een bedrag van gereserveerd. Kosten de decentralisaties meer dan moeten deze budgettair neutraal worden opgevangen. Door de onduidelijkheden over de bezuinigingen, de kortingen bij de decentralisaties en alle overige risico s in samenhang met de decentralisaties is er veel onzekerheid rond de financiële uitkomsten voor 2015 en volgende jaren. De risico s vereisen dat de gemeente de komende jaren zeer alert de ontwikkelingen blijft volgen en snel tot maatregelen besluit als dat nodig is. De belangrijkste constatering uit het onderzoek is dat niet alle bezuinigingen op het onderhoud van kapitaalgoederen structureel gerealiseerd kunnen worden. Uit de onlangs gehouden visuele inspectie van de wegen is gebleken dat er jaarlijks een bedrag van meer nodig is voor het onderhoud om achterstallig onderhoud op termijn te voorkomen. Ook een belangrijke aanbeveling is dat de raad de kaders nog moet vaststellen voor het weerstandsvermogen en het risicomanagement. De stuurinformatie is op strategisch, tactisch en operationeel niveau goed door duidelijke kaders en goede toepassing van kaders en regelgeving. Op basis van onze analyse de volgende aanbevelingen - volg nauwlettend de ontwikkelingen ten aanzien van de rijksbezuinigingen en reageer daar alert op; - blijf zorgen voor een reëel sluitende begroting en meerjarenraming; - blijf de verbonden partijen nauwgezet volgen om risico s goed in beeld te krijgen en te houden; - zet de middelen van de krimpmaatstaf specifiek in voor beleid rond de demografische ontwikkeling en breng in beeld wat de bevolkingsdaling financieel kost; - neem in de begroting 2015 budgetten op voor de kapitaalgoederen die achterstallig onderhoud voorkomen; - laat de raad de kaders voor het weerstandsvermogen vaststellen. Waarom onderzoek naar de begroting en meerjarenraming? Wij onderzoeken de gemeentelijke financiële positie, omdat dit essentieel is voor een meerjarige uitspraak over de toezichtvorm. In de Gemeentewet (art. 203) en Gemeenschappelijk Toezichtkader (GTK) staan een aantal toetsingskaders die van belang zijn om voor repressief toezicht in aanmerking te komen. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 14

15 Kwaliteit van de ramingen, zowel in de begroting als meerjarenraming, is belangrijk in onze beoordeling. Speciale aandacht hebben wij daarbij ook voor ontwikkelingen en risico s die de financiële positie sterk kunnen beïnvloeden, zoals grondexploitaties. Daarom beoordelen wij de budgettaire positie van de gemeente, oftewel het evenwicht tussen de jaarlijkse uitgaven en inkomsten, inclusief meerjarenraming. Hoofdzaak is, dat de begroting reëel sluitend moet zijn. Is dit niet het geval dan moet er een reëel perspectief op evenwicht zijn. Daarnaast kijken wij naar behaalde resultaten, zoals deze zijn vastgesteld in de jaarrekeningen. Wanneer er sprake is van structurele jaarrekeningtekorten, kan dat een reden zijn om de gemeente onder preventief toezicht te stellen. Onderzoek en bevindingen Het financieel verdiepingsonderzoek in 2014 Het financieel verdiepingsonderzoek 2014 vindt op een bijzonder moment plaats. Gedurende het onderzoek, op 19 maart 2014, hebben de inwoners een nieuwe raad gekozen. Op basis van de verkiezingsuitslag is een nieuwe coalitie gevormd en zijn er afspraken gemaakt tussen de coalitiepartijen over het beleid en de prioriteiten voor de komende vier jaren. Met ons onderzoek willen we nagaan of het mogelijk is GS een uitspraak te laten doen over de toezichtvorm voor de jaren Daarvoor gebruiken we de begroting 2014 en de meerjarenraming die in november 2013 in de raad zijn behandeld. In die stukken staat echter niets over de nieuwe afspraken uit het coalitieakkoord. Tegelijkertijd is de gemeente al dik een jaar hard aan het werk om vanaf 1 januari 2015 drie nieuwe, omvangrijke taken uit te kunnen gaan voeren. Met deze drie decentralisaties nemen de risico s voor de gemeente sterk toe. Dat komt doordat: er veel nieuwe verantwoordelijkheden bij de gemeente terechtkomen; veel van deze taken in samenwerking met bekende, maar soms ook nog relatief onbekende partners moeten worden uitgevoerd; de gemeente de eerste jaren nog weinig ervaring met deze taken heeft, terwijl de aard van de taken en degenen die er gebruik van maken, weinig ruimte laat voor een aanpak van vallen en opstaan; er vanaf dag één fors bezuinigd moet worden op de taken; er veel vragen en onzekerheden blijven bestaan over de taken, de randvoorwaarden en de financiën. Kortom, er zijn veel vragen over de inhoudelijke en financiële ontwikkelingen in de periode die nog niet hun vertaling hebben gekregen in de begroting 2014 en de meerjarenraming Bij de voorbereiding van de besluitvorming door GS over de toezichtvorm voor de begroting 2014 is al met deze ontwikkelingen rekening gehouden. Eind 2013 had een aantal gemeenten aangegeven dat de toenmalige raad geen besluiten meer zou nemen om eventuele tekorten in de jaren met nieuwe ombuigingen af te dekken. De nieuwe raad en het nieuwe college zouden deze besluiten moeten nemen. De Provincie heeft toen aangegeven dat een dergelijke keuze geen gevolgen hoeft te hebben voor uitspraken van GS over meerjarig repressief toezicht met betrekking tot één of meer jaren in de periode Voorwaarde is wel dat de gemeente uiterlijk bij vaststelling van de begroting 2015 de tekorten dekt. Dat betekent dat we bij het verdiepingsonderzoek 2014 de begroting 2014 en de meerjarenraming op de normale manier onderzoeken. We kijken of er sinds de vaststelling van de begroting 2014 relevante ontwikkelingen zijn opgetreden die we in ons onderzoek moeten meenemen. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 15

16 Als er dergelijke ontwikkelingen zijn, vermelden we dat expliciet en we nemen die dan mee in ons oordeel. Aan het einde van het verdiepingsonderzoek bekijken we of een uitspraak over meerjarig repressief toezicht mogelijk is. Als dat zonder meer mogelijk is in onze terminologie heeft de gemeente groen licht stellen we GS voor meerjarig repressief toezicht te verlenen. In de jaren van dit toezicht volgen we de gemeente op afstand en zal er alleen worden ingegrepen als de gemeente toch financieel ernstig uit balans raakt. Als er na het verdiepingsonderzoek 2014 onzekerheden, twijfels of risico s zijn, stellen we GS voor de gemeente voor meerjarig repressief toezicht in aanmerking te laten komen, maar daar wel (een) voorwaarde(n) aan te verbinden. In onze termen krijgt de gemeente oranje licht. Als de gemeente tijdig aan de voorwaarde(n) voldoet, behoudt ze haar meerjarig repressief toezicht. Tot zover wijkt de aanpak niet af van de aanpak in andere jaren. Die wordt wel anders als we bij het verdiepingsonderzoek 2014 vaststellen dat er in de periode één of meer jaren met relevante tekorten zijn of als we concluderen dat er zeer aanzienlijke onzekerheden en risico s zijn. Normaal gesproken stellen we GS dan voor de gemeente geen meerjarig repressief toezicht te geven. De gemeente heeft rood licht. Bij het verdiepingsonderzoek 2014 gebeurt dat niet. Het voorstel aan GS zal zijn om ook in deze gevallen de gemeente meerjarig repressief toezicht te geven met (een) voorwaarde(n). De gemeente heeft dus oranje licht. De voorwaarde(n) houd(t)(en) in ieder geval in dat de gemeente bij vaststelling van de begroting 2015 de tekorten in de periode dekt of de gesignaleerde zeer aanzienlijke onzekerheden en risico s heeft weggenomen. De vastgestelde begroting 2014 en de meerjarenraming Ondanks de bijzondere situatie bij het verdiepingsonderzoek 2014 is toch gewoon de vastgestelde begroting 2014 en de daarbij behorende meerjarenraming het vertrekpunt voor het onderzoek. We onderzoeken dit document en kijken hoe het tot stand is gekomen. Welke uitgangspunten heeft Maasgouw gehanteerd en wijken die af van de uitgangspunten die de Provincie Limburg in haar begrotingsbrief 2014 heeft genoemd. Verder kijken we of de ramingen volledig, realistisch en actueel zijn. Tot slot gaan we na of er reden is om ontwikkelingen die zich na de vaststelling van de begroting 2014 hebben voorgedaan, in ons onderzoek mee te nemen. Dat doen we alleen als de gevolgen ervan zo groot zijn dat het financiële beeld van Maasgouw er ingrijpend door wordt gewijzigd. De raad heeft de begroting 2014 op 7 november 2013 vastgesteld. Allereerst kijken we naar de kadernota, het eerste document van de planning- en controlcyclus. De kadernota 2014 schetst de financiële kant van een aantal grote ontwikkelingen voor Maasgouw. Ze hebben allemaal te maken met het regeerakkoord. Ten eerste gaat het om kortingen op de algemene uitkering van ruim 1,7 miljoen. Ten tweede om nadelen van het verplichte schatkistbankieren. En ten derde om kortingen in samenhang met de drie decentralisaties. Het plan van aanpak Samen op weg naar de Kadernota 2014 start met de opdracht die de raad op 8 november 2012 aan het college heeft gegeven om een plan voor te bereiden met als resultaat een sluitende begroting De meerjarenraming is namelijk alleen structureel sluitend in In de jaren 2013, 2014 en 2015 is er sprake van een tekort van in totaal 1,5 miljoen. Dit tekort zou gedekt worden uit de algemene reserve. Daarnaast is er bij de begroting 2013 sprake van een aantal taakstellingen die weliswaar financieel-technisch zijn ingeboekt, maar die in de komende periode nog gerealiseerd moeten worden. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 16

17 In het Plan van Aanpak (PVA) Kadernota 2014 is indicatief berekend dat de korting op het gemeentefonds 1,7 miljoen bedraagt. Daarom stelt het college voor dit bedrag structureel te bezuinigen. De kadernota 2014 geeft geen meerjarige saldi maar drie scenario s aan bezuinigingsmogelijkheden. Het besparingspotentieel is in totaal 2 miljoen. De kadernota 2014 benadrukt dat er grote veranderingen komen en dat de gemeente aan het eind van 2014 klaar moet zijn om de drie nieuwe, gedecentraliseerde taken, de drie d s, uit te gaan voeren. Dat vereist een andere aanpak, waarbij de samenwerking met Echt-Susteren en Roerdalen een centrale plaats inneemt. Maasgouw beoogt met het vaststellen van de kadernota niet alleen de kaders vast te stellen maar in feite ook al de begroting voor het nieuwe jaar. Deze aanpak is nieuw. Voorts wil de raad niet alle overwegingen en toelichtingen van de kadernota terugzien in de begroting omdat de keuzes zijn gemaakt. De begroting beperkt zich tot de zaken die nog uitgewerkt moesten worden. Zonder de kadernota is beoordeling van de begroting dan ook niet mogelijk. De begroting is in alle jaren structureel sluitend. De vier speerpunten voor Maasgouw voor de coalitieperiode zijn nog steeds dezelfde. In de begroting 2014 zijn de volgende ambities ten aanzien van deze speerpunten vermeld: - dienstverlening optimaliseren: is en blijft een continu proces; - leefbaarheid in de kernen garanderen: ontgroening, vergrijzing en krimp vereisen aanpassingen aan voorzieningen, oplopende zorgvragen en dienovereenkomstig oplopende kosten en verminderde financiële middelen; - maasplassen en cultuurhistorische kernen blijven aandacht vragen. Het nautisch programma dient in samenwerking met ondernemers - met subsidie van de provincie - nader uitgewerkt te worden. Financieel gezond en administratie op orde, dat is en blijft de boodschap waaraan nog steeds kan worden voldaan. Ook de lokale belastingen blijven in 2014 in totaliteit op de nullijn. Daarnaast speelt de implementatie van de 3 decentralisaties die vraagt om een krachtige, regionale aanpak. Maasgouw kiest voor de meest geschikte schaal om tot succes te komen. Maasgouw kan de uitdagingen van deze taken en de komende tijd aan door tijdig en gefundeerd strategische keuzen te formuleren en deze ook uit te voeren (indien een derde ronde aan bezuinigingen noodzakelijk mocht blijken). De nog te benutten resterende reserves in de jaren na 2014 en mogelijk na 2017 geven enige ruimte. De financiële uitgangspunten die bij de opstelling van de begroting 2014 zijn gebruikt zijn vermeld in het programma financiën & bedrijfsvoering zoals de nullijn voor de loonontwikkeling. De algemene uitkering is gebaseerd op de septembercirculaire Vast onderdeel van paragraaf 3.1 is dat we de ontwikkelingen bij de totstandkoming van de begroting 2014 en meerjarenraming in een tabel presenteren op basis van de vastgestelde begroting. In de eerste regel van tabel staan de formele saldi zoals Maasgouw die heeft gepresenteerd. In de tweede regel hoort het structureel gezuiverd saldo inclusief nieuw beleid en dekkingsplan te staan. In deze regel passen we het saldo aan dat de gemeente heeft gepresenteerd met betrekking tot ramingen in de begroting en meerjarenraming die niet structureel zijn of die afwijken van de algemene uitgangspunten die de Provincie heeft geformuleerd voor het opstellen van ramingen. Normaal gesproken worden vooral de incidentele lasten (=positieve correctie) en baten (=negatieve correctie) in de ramingen eruit gehaald om het structurele beeld van de begroting te krijgen. Belangrijk is Verdiepingsonderzoek Maasgouw 17

18 het om te weten of de structurele lasten in de begroting met structurele baten worden gedekt. De tweede regel bevat de cijfers nadat budgetverruimende- en budgetbeperkende correcties zijn aangebracht. In de derde regel verwijderen we uit de saldi van de tweede regel de lasten van nieuw beleid en baten van het dekkingsplan in de meerjarenraming waarover de raad in latere jaren nog een formeel besluit moet nemen. We hebben geen correcties aangebracht voor nieuw beleid omdat de investeringen die in de begroting zijn opgenomen vervangingsinvesteringen zijn. Tabel Gezuiverde saldi begroting en meerjarenraming (bedragen * 1.000) Saldo B2014 B2015 B2016 B2017 Gemeente (formeel saldo) Structureel gezuiverd saldo inclusief nieuw beleid en dekkingsplan Structureel gezuiverd saldo exclusief nieuw beleid en dekkingsplan in de meerjarenraming n.v.t Uit de tabel blijkt, dat het beeld zoals de gemeente dat met de begroting 2014 en de meerjarenraming heeft gepresenteerd, door de correcties niet wezenlijk is gewijzigd. Het structureel saldo wijkt niet fundamenteel af van het saldo van de gemeente. Op basis hiervan hebben GS in december 2013 besloten de begroting 2014 van Maasgouw voor repressief toezicht in aanmerking te laten komen. Rijksbezuinigingen Met betrekking tot de kortingen op de gelden voor de drie decentralisaties heeft Maasgouw als uitgangspunt gekozen dat bijv. de meerkosten bijzondere bijstand als gevolg van de Participatiewet opgevangen moeten worden met beperkte budgetverhoging. Bij de decentralisatie en uitvoering van de nieuwe Jeugdzorg is het standpunt dat het veel eenvoudiger, transparanter, effectiever en efficiënter kan en moet. Van belang is echter dat de gemeente in de begroting 2015 een zo goed mogelijke inschatting heeft van de dan bekende rijksbezuinigingen, op de algemene uitkering, op doeltuitkeringen en op de gelden voor de decentralisaties. Dat de gemeente deze in de begroting 2015 en meerjarenraming opneemt en aangeeft hoe deze worden gedekt. Met name bij de drie nieuwe taken moet een inschatting worden gemaakt in hoeverre de taken kunnen worden uitgevoerd met de middelen die de gemeente daarvoor van het Rijk ontvangt. Als dit onwaarschijnlijk is, zal de gemeente de verwachte extra lasten moeten ramen en moeten aangeven hoe deze lasten worden gedekt. Economische situatie De begroting heeft sinds 2009 last van de economische ontwikkelingen. Vooral de bezuinigingen door het Rijk, die hiervoor zijn genoemd, en een toenemend beroep op voorzieningen die de gemeente biedt, zorgen ervoor dat de zwakke economie de begroting onder druk zet. Begin 2014 zijn de signalen over de economie wat positiever, maar dat betekent nog niet dat de begroting minder last krijgt van dalende baten en stijgende lasten. De overheidsfinanciën lopen altijd wat achter op de economie. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 18

19 Kapitaalgoederen In paragraaf 4.3 gaan we in op het onderhoud van de gemeentelijke kapitaalgoederen en in het verlengde daarvan op het voorzieningenniveau binnen de gemeente. Uit de visuele inspectie die in december 2013 en januari 2014 is gehouden blijkt dat de beschikbare budgetten voor het beheer en onderhoud van de wegen jaarlijks gemiddeld te laag zijn voor de jaren om de B-kwaliteit te behouden. Ambtelijk is medegedeeld dat er desondanks nog geen sprake is van achterstallig onderhoud maar om te voorkomen dat er achterstallig onderhoud gaat ontstaan zal in de kadernota 2015 worden voorgesteld om de taakstellende bezuinigingen op beheer en onderhoud wegen ongedaan te maken. De reden is dat uit deze inspectie blijkt dat de basiskwaliteit op lange termijn niet geborgd is. Bevolkingsdaling Maasgouw is zich bewust van het feit dat het inwoneraantal intussen daalt en dat de samenstelling van de bevolking snel verandert. Dat heeft gevolgen op tal van terreinen, ook waar de gemeente een verantwoordelijkheid voor heeft. Hoewel de financiële gevolgen moeilijk zijn te isoleren, omdat bijvoorbeeld ook de economische situatie en veranderend gebruik van voorzieningen hun gevolgen hebben voor lasten en baten op tal van terreinen, zorgt de demografische ontwikkeling voor financiële nadelen. Het is belangrijk goed in beeld te hebben wat bevolkingsdaling betekent voor de gemeente en wat het kost. Tot nu toe biedt de krimpparagraaf geen inzicht hierin. De onderwerpen in de 7 paragrafen De zeven verplichte paragrafen in de begroting komen in hoofdstuk 4 aan de orde. We verwijzen naar hoofdstuk 4 voor de inhoud. Maar de onderwerpen die in de verschillende paragrafen worden behandeld, hebben ook een financiële betekenis voor begroting en meerjarenraming. Die effecten hebben we in de balk aan het begin van elke paragraaf van hoofdstuk 4 met een gezichtje aangegeven voor begroting en meerjarenraming. In tabel is dit voor de zeven paragrafen bij elkaar gebracht. Tabel Financiële effecten uit de paragrafen Paragraaf Begroting Meerjarenraming Lokale heffingen Weerstandsvermogen Onderhoud van kapitaalgoederen Financiering Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid Betekenis symbolen en afkortingen: = positief, = neutraal; = negatief. Uit de tabel blijkt in zijn algemeenheid dat van de paragrafen een overwegend positieve invloed uitgaat op de begroting en de meerjarenraming. De paragrafen onderhoud kapitaalgoederen en bedrijfsvoering hebben een neutrale invloed op de begroting Voor wat betreft de meerjarenramingen kan daaraan de paragraaf lokale heffingen worden toegevoegd. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 19

20 Terugblik Om te voorkomen dat we tot een oordeel komen op basis van slechts één foto ten tijde van de vaststelling van de begroting 2014 en alleen aan de hand van de ramingen kijken we ook terug. We kijken daarvoor naar de planning- & controlcycli 2011, 2012 en De begroting 2011 was de eerste begroting na de raadsverkiezingen van In het coalitieprogramma Ook met tegenwind koers houden wordt de noodzaak om meerjarig stevig te bezuinigen benadrukt en is ook vastgelegd dat geen enkele begrotingspost is gevrijwaard van bezuinigingen. In het traject naar de Kadernota 2011 is voor een bedrag van aan bezuinigingen aangewezen. In de Kadernota 2011 lopen de voorgestelde bezuinigingen op van in 2011 naar in Daarnaast zijn in de Kadernota een zevental opdrachten geformuleerd waaraan in de komende raadsperiode nog invulling moet worden gegeven. De programmabegroting 2011 is vastgesteld met een positief saldo van ; de overige jaren met tekorten. Ook de 1 e en 2 e Prorap laten een positief saldo zien voor 2011 van resp en Het nadelige saldo 2011 bij de jaarstukken 2011 bedraagt en het bedrag aan budgetoverheveling ad zal via de algemene reserve worden verantwoord. De accountant heeft een goedkeurende verklaring voor getrouwheid en rechtmatigheid bij de jaarstukken 2011 afgegeven De samenvatting van de Kadernota 2012 luidt: 2012 is een jaar om prioriteiten te heroverwegen en te bevestigen of gewijzigd te doen vaststellen. Daarnaast is 2012 een jaar om te starten met diverse majeure projecten zoals de brede scholen Stevensweert, Thorn en Maasbracht, het Havenfront Midden Maasbracht en de ontsluiting van het Essent-terrein. Ook zijn er interne en externe ontwikkelingen die van belang zijn voor de gemeentelijke organisatie zoals de vorming van de RUD, de 3 decentralisaties en de samenwerking met de gemeente Echt-Susteren en Roerdalen. In het meerjarenperspectief houdt Maasgouw rekening met de negatieve effecten van de decentralisaties voor een bedrag van per jaar vanaf 2013 en de inflatiecorrectie van het reëel accres oplopend van in 2013 naar in De saldi bedragen voor , , en De begroting 2012 en meerjarenraming sluiten met positieve saldi voor alle jaren nadat de septembercirculaire 2011 is verwerkt. De 1 e Prorap sluit met een negatief saldo voor 2012 maar de 2 e Prorap geeft een totaal ander beeld en sluit met een positief resultaat van Dit is een gevolg van lagere kosten sociale uitkeringen , hogere algemene uitkering gemeentefonds , lagere kapitaallasten , hogere bespaarde rente en de netto winst op verkoop obligaties De jaarrekening 2012 sluit met positief saldo na bestemming van waarvan is bestemd voor overloopbudgetten. Het resterende deel wordt toegevoegd aan de algemene reserve. De accountant heeft ook dit jaar weer een goedkeurende verklaring voor getrouwheid en rechtmatigheid afgegeven bij de jaarstukken. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 20

21 2013 De kadernota 2013 is het resultaat van het ambitie- en bezuinigingstraject. De opbouw van de kadernota 2013 is anders omdat de nadruk is gelegd op de integrale afweging. Centraal in de kadernota staat het financieel kompas. De raad wordt gevraagd om opdrachten te verstrekken om het tekort van op te vangen en om een sluitende begroting 2016 te realiseren.. De begroting 2013 sluit met een tekort van , maar het jaar 2016 is structureel sluitend. Vooralsnog wordt het tekort gedekt uit de algemene reserve. In deze begroting is wel structureel een bedrag van voor de 3 decentralisaties opgenomen. Na de bijstellingen voortvloeiende uit de 1 e Prorap sluit de begroting 2013 met een tekort van en de jaren eveneens met tekorten van en Alleen het jaar 2016 sluit met een positief saldo van De 2 e Prorap 2013 geeft een heel ander beeld omdat er een incidenteel voordeel van in is verwerkt. De saldi na de 2 e Prorap bedragen voor 2013 en voor de jaren 2014 en en Het jaar 2016 sluit met een positief saldo van Het saldo van de jaarrekening 2013 bedraagt Uit de jaarrekening blijkt dat enkele grote projecten na de nodige voorbereidingstijd ter hand genomen werden zoals de Brede Scholen Thorn en Maasbracht en de Havenboulevard. Ook wordt ingegaan op de gerealiseerde sportvelden Stevensweert- Ohé en Laak en Trefcentrum Stevensweert, Herontwikkelingen in de kern Heel, Linne en Wessem en de upgrading Andreashal Maasbracht. Naast al deze grote projecten blijkt dat de structurele bezuiniging van voor het jaar 2013 gerealiseerd is. Tot zover de terugblik. Indicatoren voor evenwicht Al eerder hebben wij het structurele evenwicht als een belangrijke factor in onze analyses genoemd. Wij gaan hier nog verder op in. Ons toezicht kent een drietal belangrijke indicatoren voor evenwicht: - materieel begrotingsevenwicht; - structureel begrotingsevenwicht; - duurzaam financieel evenwicht. Materieel begrotingsevenwicht Met materieel begrotingsevenwicht bedoelen wij de situatie waarin, uitgaande van het bestaande beleid: - de structurele baten tenminste alle structurele lasten dekken en - de incidentele baten (waaronder onttrekkingen aan de algemene reserve) alleen incidentele lasten dekken. In deze situatie mogen incidentele lasten wel door structurele baten worden gedekt en moeten de ramingen reëel zijn. Of de ramingen reëel zijn, toetsen wij onder meer aan de hand van de paragrafen en de uiteenzetting van de financiële positie. Uit onze analyse blijkt, dat Maasgouw aan deze voorwaarde voldoet in begrotingsjaar Wel merken we daarbij op dat uit het onderzoek is gebleken dat Maasgouw op het onderhoud kapitaalgoederen een bedrag van gemiddeld te weinig heeft opgenomen in de begroting 2014 en de meerjarenraming om achterstallig onderhoud op de lange termijn te voorkomen. Daarom beoordelen we het materieel begrotingsevenwicht op de langere termijn als voldoende. Vooralsnog is dit bedrag niet gecorrigeerd op de saldi in tabel omdat het exacte bedrag nog niet bekend is. In deze weging hebben wij meegenomen dat Maasgouw wel al een structureel bedrag van voor de drie decentralisaties heeft opgenomen vanaf het begrotingsjaar Verdiepingsonderzoek Maasgouw 21

22 Materieel begrotingsevenwicht Beoordeling: voldoende Structureel begrotingsevenwicht Met structureel begrotingsevenwicht bedoelen wij de situatie waarin, op basis van bestaand beleid, ten minste het laatste jaar van de meerjarenraming materieel in evenwicht is. Uit onze analyses blijkt, dat deze situatie in Maasgouw wel geldt. De opmerking die is gemaakt bij het materieel begrotingsevenwicht ten aanzien van het onderhoud wegen is ook voor het structureel begrotingsevenwicht van toepassing. Structureel begrotingsevenwicht Beoordeling: voldoende Duurzaam financieel evenwicht Met duurzaam financieel evenwicht bedoelen wij de situatie, waarin het aannemelijk is, dat binnen de termijn van de meerjarenraming een situatie van materieel evenwicht ontstaat voor zowel het bestaande als het nieuwe beleid (cf. art. 22 BBV). Dit materieel evenwicht moet zich in een volgende meerjarenraming stabiliseren. Bij een uitspraak over duurzaam financieel evenwicht, betrekken wij het gemeentelijke risicoprofiel. Deze indicator is weliswaar niet bepalend voor het huidige toezicht, maar wel relevant voor een meerjarige uitspraak over de toezichtvorm. Uit onze analyses blijkt, dat deze situatie zich in wel voor alle jaarschijven voordoet. Duurzaam financieel evenwicht Beoordeling: voldoende Verdiepingsonderzoek Maasgouw 22

23 3.2. Analyse vermogen Onderzoek Begroting Meerjaren- raming Strategisch Tactisch Operationeel Algemeen oordeel Ontwikkeling Vermogen Voldoende Goed Goed Conclusie Na de verkoop van de aandelen Essent in 2009 beschikt Maasgouw over een aanzienlijke reservepositie en ook een fors bedrag aan voorzieningen. Een deel van de reserve Essent - groot 18 miljoen - wordt vooral de komende jaren ingezet om investeringen te doen c.q. vervroegd af te schrijven. De ruime reservepositie zorgt ervoor dat de bufferfunctie van de reserves zeer goed is. Ook de financierings- en inkomensfunctie van de reserves en voorzieningen is door de omvang van reserves en voorzieningen van groot belang voor Maasgouw. Bij de vaststelling van de begroting 2014 was de nota reserves en voorzieningen 2008 nog van kracht omdat de nota niet is geactualiseerd. Volgens de financiële verordening 212 uit 2009 moet de nota om de 4 jaar worden geactualiseerd. Ambtelijk is medegedeeld dat de nota reserves en voorzieningen nog dit jaar zal worden herzien. Op basis van onze analyse de volgende aanbevelingen - evalueer de nota reserves en voorzieningen tijdig; - pas de nota reserves en voorzieningen volledig toe; - bepaal aan de hand van het beleid voor het weerstandsvermogen en het risicoprofiel hoe groot de algemene reserve moet zijn. Waarom onderzoek naar vermogen? Het vermogen heeft bij gemeenten een andere rol dan bij bedrijven. Bedrijven streven naar vermogensvergroting met als doel: continuïteit waarborgen. Via de exploitatie trachten zij inkomsten te verwerven. Het accent ligt daardoor op het vermogen/de balans. Voor gemeenten is, vanwege het inkomensbestedend karakter voor realisatie van maatschappelijke doelen, de exploitatie het belangrijkste. Het vermogen is secundair. Toch is een juist inzicht in de gemeentelijke vermogenspositie belangrijk om de financiële positie te kunnen beoordelen. Hoe gaat de gemeente Maasgouw om met haar reserves en voorzieningen? Beschikt zij over voldoende weerstandscapaciteit om eventuele tegenvallers op te vangen? Onderzoek en bevindingen De landelijke kaderstelling voor reserves en voorzieningen is beperkt van omvang. In het BBV is bepaald wanneer sprake is van een reserve en wanneer van een voorziening. Verder is geregeld welk soort reserves en welk soort voorzieningen mogelijk zijn. Over de omvang is echter voor reserves niets geregeld. Voorzieningen moeten de omvang hebben die overeenkomt met de verplichting, waarvoor de voorziening is gevormd. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 23

24 Wel geldt zowel voor reserves als voorzieningen dat deze (in principe) niet negatief kunnen zijn. Als een reserve of voorziening toch negatief wordt, dan moet de gemeente ervoor zorgen dat hier zo snel mogelijk een eind aan komt. Als dat langer gaat duren, te denken valt aan langer dan één jaar dan zullen wij met de gemeente overleg voeren om tot afspraken te komen over de soort en de duur van de noodzakelijke maatregelen. Volgens ons nieuwe gemeenschappelijk financieel toezichtkader Kwestie van evenwicht zal een negatieve algemene reserve, waarbij het meer dan vier jaar gaat duren om deze weer positief te krijgen, altijd tot preventief toezicht leiden. Ook in dit toezichtkader is niets bepaald over de omvang van de reserves. In het toezichtkader gaan we er wel vanuit dat de raad beleid rond het weerstandsvermogen heeft bepaald en dat de gemeente een werkend systeem van risicomanagement heeft. Daarmee bepaalt elke gemeente voor haar eigen situatie hoe groot de beschikbare weerstandscapaciteit moet zijn. De (incidentele) beschikbare weerstandscapaciteit bestaat meestal geheel of grotendeels uit de algemene reserve. Indirect zegt het toezichtkader dus wel iets over de omvang van de algemene reserve, maar dat is geheel afhankelijk van het risicoprofiel van de gemeente. Maar als een gemeente geen beleid rond weerstandsvermogen heeft vastgesteld, grijpen we terug op de oude norm voor de omvang van de algemene reserve. Zonder te kijken naar het risicoprofiel van de gemeente gaan we er dan vanuit dat de algemene reserve tenminste 10% van het Genormeerde Uitgavenniveau (GUN) bedraagt. Voor 2014 komt dit voor Maasgouw neer op 2,06 miljoen. In paragraaf 4.2 kijken we naar het weerstandsvermogen van Maasgouw. Daar constateren we dat de gemeente nog geen beleid rondom weerstandsvermogen heeft vastgesteld. Voor deze paragraaf betekent het dat we voor Maasgouw als norm voor de omvang van de algemene reserve een bedrag van minimaal 2,06 miljoen hanteren. Vervolgens kijken we welke kaders Maasgouw zelf heeft gesteld met betrekking tot het vermogen. Op strategisch niveau kijken we bij deze analyse of de gemeente een door de raad vastgestelde visie heeft over haar reserves en voorzieningen. Daarbij wordt gekeken of er afstemming heeft plaatsgevonden met de integrale visie. In de financiële verordening 212 uit 2009 staat dat het college de raad eens in de vier jaar een nota reserves en voorzieningen aanbiedt. De actuele nota reserves en voorzieningen is nog steeds de nota die op 18 december 2008 door de raad is vastgesteld en is deze nota nog steeds van kracht. Maasgouw heeft dus niet voldaan aan het bepaalde in de verordening 212. Ambtelijk is medegedeeld dat deze nota eind van het jaar geactualiseerd zal worden. In de verordening 212 artikel 6a lid 3 is geregeld dat een bestemmingsreserve voor een investeringsvoornemen die binnen de aangegeven maximale looptijd niet heeft geleid tot een investering vrijvalt en wordt toegevoegd aan de algemene reserve. Vervolgens is in de nota reserves en voorzieningen bepaald dat bij elke jaarrekening een herijking/beoordeling van reserves plaatsvindt. Het gaat dan om zaken als een duidelijk doel, juridische/bestuurlijke basis, wijze van vorming, looptijd, bodembedrag, plafondbedrag en eventueel op de reserve rustende verplichting. In de toelichting op de reserves en voorzieningen van de jaarrekening 2012 en 2013 zijn niet al deze aspecten per reserve c.q. voorziening opgenomen. Omdat Maasgouw niet over een actuele nota beschikt beoordelen we de stuurinformatie op strategische niveau als voldoende. Voor een meerjarige uitspraak is de ontwikkeling van de vermogenspositie een belangrijk punt. Verdiepingsonderzoek Maasgouw 24

25 De stand van reserves en voorzieningen We beginnen met een terugblik op basis van de laatste vier vastgestelde jaarrekeningen. Tabel Terugblik reserves en voorzieningen , stand per (bedragen * 1) Jaar R2010 R2011 R2012 R2013 Algemene reserve * Bestemmingsreserves Voorzieningen Totaal * inclusief rekeningsaldo 2013 In ons onderzoek naar de vermogenspositie kijken we, net als bij de analyse van de exploitatie, zowel terug als vooruit. De opvallendste wijziging in de rekening 2013 is de overboeking van van de voorziening riolering naar de reserve riolering. Bovendien wordt vanaf 2011 circa 18 miljoen van de Essent aandelen ingezet van de Essent aandelen voor extra afschrijving op benoemde investeringen vanaf Het betreft met name investeringen volgens het JIP 2009 en MIP en de bouw van Brede Scholen Thorn en Maasbracht. Van deze voorgenomen investeringen van 18 miljoen was eind gerealiseerd, waarvan investeringen met maatschappelijk nut betreft en derhalve via extra afschrijvingen als balansmutatie zijn opgenomen. Het overige bedrag ad heeft betrekking op investeringen met economisch nut (schoolgebouwen en vervoermiddelen), waarvan via de vorming van reserves kapitaallasten hetzelfde budgettaire effect wordt bereikt als bij extra afschrijvingen. Hieronder nemen we voor dezelfde onderdelen de cijfers voor de jaren op. In paragraaf 5.2 van de Kadernota 2014 wordt de reservepositie toegelicht en voorstellen gedaan om 3,34 miljoen te onttrekken aan de algemene reserve om de tekorten op de grondexploitatie te dekken en te storten in de reserve ontwikkelingsbedrijf. De Essentreserve is niet geoormerkt en is als dekkingsmiddel beschikbaar. Aangezien de rente van de reserves en voorzieningen ten gunste van de exploitatie komt leidt aanwending tot derving van renteinkomsten van 4%. De overige reserves zijn eind 2011 opgeschoond en bestemd. De raad heeft bij vaststelling van de begroting 2013 een amendement aangenomen waarbij investeringen met maatschappelijk nut (wegen) vervroegd worden afgeschreven. Indien de gemeente een alternatieve inzet van de beschikbare Essentreserve wil onderzoeken dan is een heroverweging van dit amendement aan de orde. In de kadernota 2014 worden de 6 scenario s voor wat betreft de inzet van reserves uitgewerkt, met als beoogd resultaat het creëren van structurele ruimte door verantwoorde inzet van reserves. De mogelijkheid om budgettaire ruimte te creëren door de inzet van de Essentreserve varieert in de range van nihil tot 1,4 miljoen structureel. De 6 scenario s zijn: Verdiepingsonderzoek Maasgouw 25